Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Prynhawn da. Croeso, bawb, i'r Cyfarfod Llawn. Cyn i ni ddechrau, dwi eisiau nodi ychydig o bwyntiau. Mae Cyfarfod Llawn a gynhelir drwy gynhadledd fideo, yn unol â Rheolau Sefydlog Senedd Cymru, yn gyfystyr â thrafodion y Senedd at ddibenion Deddf Llywodraeth Cymru 2006. Bydd rhai o ddarpariaethau Rheol Sefydlog 34 yn gymwys ar gyfer y Cyfarfod Llawn yma, ac mae'r rheini wedi'u nodi ar eich agenda chi. Dwi eisiau atgoffa Aelodau am y Rheolau Sefydlog sy'n ymwneud â threfn yn y Cyfarfod Llawn, ac mae'r Rheolau Sefydlog hynny, wrth gwrs, yn berthnasol i'r cyfarfod yma heddiw.

Yr eitem gyntaf, felly, ar ein hagenda ni ar gyfer y prynhawn yma yw Cyfnod 3 ar gyfer y Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru). 

Fe fyddwn ni'n trafod grŵp 1 o welliannau yn gyntaf, ac mae'r grŵp hynny'n ymwneud â seiliau adfeddiannu. Gwelliant 32 yw'r prif welliant yn y grŵp a dwi'n galw ar Delyth Jewell i gyflwyno'r gwelliant yma ac i siarad i'r gwelliannau eraill yn y grŵp. Delyth Jewell. 

Diolch, Lywydd. Nid yw'n gyfrinach ein bod yn credu y dylid gwahardd troi allan heb fai, ac mae'r gwelliannau rydym wedi'u cyflwyno heddiw yn adlewyrchu'r safbwynt hwn. Mae ein gwelliannau yn y grŵp hwn yn seiliedig ar fodel yr Alban, sy'n gwahardd troi allan heb fai ond yn caniatáu troi allan mewn nifer gyfyngedig o amgylchiadau. Nid oherwydd ein bod yn meddwl ei fod yn berffaith yw'r rheswm dros ddefnyddio dull yr Alban, er ei fod yn well o lawer na'r dull a gynigir heddiw, ond pe baem yn mynd am waharddiad llwyr, o gofio’r hyn a ddywedwyd mewn cyfnodau blaenorol, rwy'n tybio byddai'r Gweinidog yn dadlau y byddai hyn mewn perygl o fod yn anghydnaws â deddfau hawliau dynol. Yn bersonol, credaf y byddai troi pobl allan a gwneud pobl yn ddigartref heb reswm yn mynd yn groes i hawliau dynol ynddo'i hun, ond yn anffodus, nid oes gan bobl ddigartref yr adnoddau ariannol i sefydlu grwpiau lobïo ar gyfer pob plaid ac i ddwyn achosion llys yn erbyn y Llywodraeth. Felly, yn hytrach, rydym wedi benthyg model yr Alban, sydd, wrth gwrs, wedi bod yn gyfraith ers blynyddoedd lawer, ac felly mae'n rhesymol i bob un ohonom dybio y byddai'n gydnaws â chyfraith hawliau dynol. Yn sicr, byddai’n cryfhau hawliau tenantiaid yn sylweddol ac yn golygu y byddem yn llawer agosach at roi diwedd ar droi allan heb fai. Yng Nghyfnod 2, esboniodd y Gweinidog y gallai'r seiliau fod yn rhy gul ac y gallent atal landlord rhag adhawlio eu heiddo pe baent heb eu cynnwys ar y seiliau hyn. Felly, dyna pam fod y gwelliant yn rhoi pŵer i'r Gweinidog addasu'r seiliau.

Yn fwy cyffredinol, hoffwn amlinellu safbwynt fy ngrŵp ar y ddeddfwriaeth. Sef, nid ydym yn credu bod y Llywodraeth wedi taro'r cydbwysedd iawn rhwng hawliau tenantiaid, sef y rhai tlotach yn aml, a landlordiaid, sef y grŵp a chanddynt y pŵer lobïo yn hanesyddol. Nid yw’r Llywodraeth wedi gwneud digon o symud ar hyn, o leiaf i'r cyfeiriad yr hoffem ei weld. Cafwyd addewid, wrth gwrs, gan y Prif Weinidog am waharddiad llwyr ar droi allan heb fai, ond mae hyn wedi'i lastwreiddio i gynyddu'r cyfnod rhybudd gofynnol yn unig o ddeufis i chwe mis. Mae hwnnw’n gam sylweddol tuag at safbwynt y landlordiaid, ac mae arnaf ofn ei fod yn adlewyrchu'r anghydbwysedd grym mewn perthynas â gwahanol grwpiau a'u gallu i ddeall y materion hyn a gallu lobïo dros newid. Ein dealltwriaeth o hyd yw bod Llywodraeth y DU yn bwriadu gwahardd troi allan heb fai yn Lloegr, ond maent wedi gohirio'r ddeddfwriaeth honno oherwydd y pandemig. Serch hynny, golyga hynny y byddai pasio'r ddeddfwriaeth hon heddiw yn golygu mai Cymru fyddai’r eithriad. Hawliau tenantiaid yng Nghymru fyddai'r gwannaf, ac mae honno’n sefyllfa na all fy ngrŵp ei chefnogi.

O dan unrhyw amgylchiadau eraill, gallem o leiaf ystyried bod y symudiad bach hwn yn werth chweil, ond mae'r pandemig, i bob pwrpas, yn golygu ein bod yn trafod yma beth fydd y drefn gyfreithiol ar ôl y pandemig. Felly, ni fydd beth bynnag sy'n digwydd y prynhawn yma'n effeithio’n ymarferol ar hawliau tenantiaid ar hyn o bryd, yn y tymor byr. Fodd bynnag, yn y tymor hwy, byddai pasio’r Bil hwn yn niweidiol, gan y byddai'n anochel yn gohirio'r newidiadau y byddem am eu gweld yn cael eu rhoi ar waith. Fel y cyfryw, heb unrhyw symudiadau sylweddol gan y Llywodraeth heddiw, byddwn yn pleidleisio yn erbyn y Bil ac yn ceisio cyflwyno Bil llawer cryfach, pe baem yn llwyddo i ffurfio'r Llywodraeth nesaf. Byddai hwnnw'n ddull tecach i bawb, ac yn nodi ein bwriad clir i gyflwyno ein deddfwriaeth ein hunain yn hytrach na derbyn yr hyn a gynigir yma. Edrychaf ymlaen at y ddadl. Diolch yn fawr.

Mae gwelliannau 51 a 52 y Ceidwadwyr yn cyflwyno rhai seiliau gorfodol dros adennill meddiant. Rwy'n gefnogol i nod cyffredinol y Bil o gynyddu sicrwydd deiliadaeth ar gyfer rhentwyr, fel y mwyafrif ohonom ar draws y Siambr. Fodd bynnag, mae'n werth cydnabod pryderon llawer o landlordiaid ac asiantiaid gosod eiddo am yr effaith y gallai'r Bil ei chael ar eu gallu i adennill meddiant ar eu heiddo pe bai angen iddynt fel cam olaf un. Gwaethygwyd y pryderon hyn o ystyried y dagfa yn llysoedd Cymru ar hyn o bryd, gydag ymchwil gan Gymdeithas Genedlaethol Landlordiaid Preswyl (NRLA) Cymru yn dangos ei bod bellach yn cymryd 22.6 wythnos ar gyfartaledd rhwng bod landlord preifat yn gwneud cais yn y llysoedd i eiddo gael ei adfeddiannu a bod hynny’n digwydd mewn gwirionedd. Mae hyn yn achosi aflonyddwch a phryder i landlordiaid, yn cynyddu cost camau gweithredu, ac yn atal tai rhag bod ar gael i bobl sydd eu hangen. Fel y cyfryw, mae’r Gymdeithas Asiantaethau Gosod Preswyl (ARLA) wedi galw am gynnwys seiliau gorfodol ychwanegol yn y Bil i sicrhau ei fod yn gweithio ac yn ddull cytbwys. Felly, mae gwelliant 51 yn cynnwys seiliau megis os yw’r landlord yn bwriadu gwerthu'r eiddo neu symud i mewn i’r eiddo fel yr awgrymwyd gan ARLA. Er nad oedd y Gweinidog yn cytuno â hyn yng Nghyfnod 2, mae'n bwysig cydnabod bod amgylchiadau pobl yn newid. Os yw landlord yn wynebu digartrefedd neu anawsterau ariannol, yna efallai y bydd angen iddynt symud i mewn i'w heiddo neu ei werthu, a dylai'r Bil gydnabod yr amgylchiadau eithriadol hyn.

Mae gwelliant 51 hefyd yn cynnwys seiliau ar gyfer ymddygiad gwrthgymdeithasol a cham-drin domestig. Byddai gennyf ddiddordeb mewn gwybod sut y byddai'r Gweinidog yn ymateb i dystiolaeth ysgrifenedig gan Sefydliad Tai Siartredig Cymru, sy’n nodi

y byddai angen sefydlu proses fonitro ofalus i ddysgu am brofiadau tenantiaid a landlordiaid

er mwyn sicrhau na cheir unrhyw ganlyniadau anfwriadol sy'n tanseilio gallu landlordiaid i ymateb i faterion difrifol o’r fath.

Mae gwelliant 52 yn galluogi benthyciwr morgeisi i adennill meddiant ar eiddo. Er eu bod yn cefnogi bwriad y Bil, mae UK Finance yn nodi pryderon y gallai effaith y risg credyd uwch wanychu’r sector rhentu preifat yng Nghymru, a fyddai’n mynd yn groes i ddyhead Llywodraeth Cymru i weld sector rhentu preifat bywiog, hyfyw, o ansawdd uchel ac sy’n tyfu ar gyfer y rheini sy'n ei ddewis neu sydd ei angen. Mae pob un ohonom yn ymwybodol o'r problemau gyda'r cyflenwad tai yng Nghymru, ac mae'n bwysig nad yw'r Bil yn cael unrhyw ganlyniadau anfwriadol ar argaeledd tai. A oes gan y Gweinidog unrhyw gynlluniau i adolygu effaith y Bil ar y cyflenwad tai yng Nghymru, fel rhan o'r adolygiad ôl-weithredu? Diolch.

Y Gweinidog, Julie James.

Diolch, Lywydd. Fel y mae Delyth wedi’i ddweud, byddai ei gwelliannau 32 a 33 gyda'i gilydd yn cael gwared ar allu'r landlord i gyflwyno rhybudd o dan adran 173 mewn perthynas â'r mwyafrif helaeth o gontractau meddiannaeth, gan ei osod yn lle hynny gyda seiliau dros feddiannu sy’n debyg ond nid yr un peth â'r dull sydd ar waith yn yr Alban. Mae'r seiliau newydd hyn a nodir mewn Atodlen 8ZA newydd naill ai'n orfodol neu'n ddisgresiynol ac yn ei gwneud yn ofynnol i landlord gyflwyno o leiaf 12 mis o rybudd cyn y gellir gwneud cais am feddiant. Fodd bynnag, dim ond ar gyfer contractau meddiannaeth a nodir yn Atodlen 8A, sy'n darparu o leiaf ddeufis o rybudd, y byddai gallu landlord i gyflwyno rhybudd adran 173 yn cael ei gadw, felly dyma fyddai'r amddiffyniad gwannaf yn y Deyrnas Unedig mewn gwirionedd, ac nid y cryfaf, fel roedd hi'n ei honni.

Nid wyf yn hyderus fod y seiliau a restrir yn yr Atodlen 8ZA newydd o reidrwydd yn cynnwys yr holl resymau pam y gallai landlord fod yn awyddus i geisio meddiant. Mae angen ystyriaeth fanwl ac ymgynghori ar ddeddfwriaeth fel hon sy’n seiliedig ar seiliau i sicrhau bod y seiliau y darperir ar eu cyfer yn cynnwys yr holl sefyllfaoedd a all godi. Heb y gwaith hwn, mae'n bosibl y bydd landlordiaid mewn sefyllfa ble na allant fyth adennill meddiant ar eu heiddo.

Ni chredaf fod y cydbwysedd rhwng seiliau gorfodol a disgresiynol yn iawn, chwaith—er enghraifft, sail orfodol ar gyfer meddiant morgeisai, ond sail ddisgresiynol ar gyfer newid eiddo yn ôl i fod yn gartref teuluol. Yn ychwanegol at fy mhryderon ynghylch y seiliau newydd hyn, yr hyn sy’n anodd yn fy marn i gyda gwelliannau Delyth yw'r gofyniad i landlord ddarparu o leiaf 12 mis o rybudd. Mae Rhentu Cartrefi bob amser wedi ceisio taro'r cydbwysedd cywir rhwng sicrwydd deiliadaeth digonol i ddeiliad contract a’r gallu i landlord gymryd meddiant ar eu heiddo. Ni chredaf y gellid honni hyn pe baem yn cael gwared ar y gofyniad hwn am gyfnod rhybudd o 12 mis cyn y gallai achos adennill meddiant gychwyn. Am y rhesymau hyn, ni allaf gefnogi gwelliannau 32 a 33.

Gan droi at welliannau Laura, 46 a 51, mae gennyf bryderon difrifol iawn ynglŷn â sut y mae'r rhain yn effeithio ar sicrwydd deiliadaeth deiliad contract. Mae'r diwygiadau'n nodi nifer o seiliau gorfodol ac yn galluogi landlord i geisio meddiant gyda deufis yn unig o rybudd ar y mwyaf. Nid wyf yn cefnogi cyflwyno seiliau gorfodol newydd o fewn Bil a chanddo’r nod o gynyddu sicrwydd deiliadaeth. Ystyriwyd y defnydd o seiliau gorfodol yn ofalus iawn gan Gomisiwn y Gyfraith wrth baratoi Rhenti Cartrefi, ac maent yn parhau mewn nifer fach iawn o achosion yn unig. Sail y Bil hwn yw darparu o leiaf chwe mis o rybudd i ddeiliad contract nad yw wedi gwneud unrhyw beth o'i le yn ystod eu meddiannaeth. Rwy'n deall y gallai fod gan landlord resymau da dros fod yn awyddus i werthu'r eiddo neu fyw ynddo eu hunain, ond nid deiliad y contract sydd ar fai, ac yn sicr, ni ddylai'r rhesymau hyn gael blaenoriaeth dros eu gallu i ddod o hyd i gartref addas arall. Byddai deufis o rybudd o dan yr amgylchiadau hyn yn cynnal y system bresennol a'r effaith ddinistriol y mae'n ei chael ar deuluoedd sy'n derbyn hysbysiadau byr o'r fath.

Yn yr un modd, mewn perthynas â gwelliant 52, nid yw deiliad contract ar fai os yw morgeisai yn dymuno ceisio meddiant, ac ni allaf dderbyn bod sail orfodol o ddeufis o rybudd yn unig yn angenrheidiol yma chwaith. Fel y dywedaf, mae'r Bil hwn yn ceisio ymestyn y cyfnod a fydd gan ddeiliad contract i ddod o hyd i gartref addas, nid ei leihau, ac am y rhesymau hyn, Lywydd, ni allaf gefnogi'r gwelliannau hyn. Diolch.

Delyth Jewell i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Lywydd. Diolch i'r Aelodau am gymryd rhan yn y ddadl. Credaf mai dyma'r tro cyntaf i Laura a minnau ymateb i ddeddfwriaeth gyda'n gilydd ers iddi ddod i’r rôl hon, felly rwy'n ei chroesawu iddi. Credaf fod y ddadl fer rydym newydd ei chael yn dangos bod anghydbwysedd o hyd o ran dylanwad rhwng tenantiaid a landlordiaid. Byddwn yn sicr yn cytuno â'r hyn roedd y Gweinidog yn ei ddweud am welliannau'r Ceidwadwyr. Rwy'n dal i feddwl bod angen inni fynd ymhellach yng Nghymru, ac am y rheswm hwnnw, byddwn yn gwthio ein gwelliannau yn y grŵp hwn i bleidlais, ac rwy'n gobeithio y bydd yr Aelodau'n ystyried yr hyn a ddywedwyd. Diolch yn fawr.

Y cwestiwn, felly, yw a ddylid derbyn gwelliant 32. A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly fe wnawn ni atal y cyfarfod dros dro er mwyn paratoi ar gyfer y bleidlais. Fe fyddwn ni ond yn gwneud hyn unwaith yn ystod ystyriaeth Cyfnod 3. Felly, atal y cyfarfod dros dro. Diolch.

Felly, dyma ni'n cyrraedd ein pleidlais gyntaf ni, ac rŷm ni'n pleidleisio nawr yn gyntaf ar welliant 32 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, mae wyth yn ymatal ac mae 32 yn erbyn, felly mae gwelliant 32 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 33, Delyth Jewell, ydy e'n cael ei symud?

Ydy.

Ydy. Thumbs up yn golygu ei fod e'n cael ei symud. Gwelliant 33, felly. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 33? Unrhyw un yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes. Dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly gawn ni bleidlais ar welliant 33 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 40 yn erbyn, ac felly mae gwelliant 33 wedi ei wrthod. 

Grŵp 2 yw'r grŵp nesaf o welliannau, ac mae'r rhain yn ymwneud â chyfnodau hysbysu. A gwelliant 34 yw'r prif welliant yn y grŵp yma. Dwi'n galw ar Delyth Jewell i gyflwyno'r gwelliant yma ac i siarad i'r gwelliannau eraill yn y grŵp. Delyth Jewell. 

Diolch, Lywydd. Mae'r gwelliannau yn y grŵp hwn hefyd yn adlewyrchu ein safbwynt ein bod yn awyddus i roi diwedd ar droi allan heb fai. Rydym wedi eu cyflwyno yn yr ysbryd o geisio dod o hyd i gyfaddawd gyda'r Llywodraeth, gan y byddem yn ystyried cefnogi'r Bil pe bai'n ymestyn y cyfnod dim bai. Felly, mae'r gwelliannau hyn yn ymestyn y cyfnod rhybudd y mae'n rhaid ei roi ar gyfer troi allan heb fai, ac rydym wedi darparu sawl opsiwn yma i'r Aelodau eu hystyried, a dyna pam fod gennym y gyfres hon o bleidleisiau.

Felly, mae gwelliannau 34 ac 20 yn ymestyn y cyfnod hwnnw i flwyddyn; mae gwelliannau 35 a 21 yn ymestyn y cyfnod i ddwy flynedd; mae gwelliannau 36 a 22 yn ymestyn y cyfnod hwnnw i dair blynedd; mae gwelliannau 37 a 23 yn ymestyn y cyfnod i bedair blynedd; mae gwelliannau 38 a 24 yn ymestyn y cyfnod i bum mlynedd;, ac yn olaf, mae gwelliannau 39 a 25 yn ymestyn y cyfnod i 10 mlynedd. Felly, rwy’n awyddus i wybod beth y mae pobl yn meddwl sy'n gyfnod rhybudd derbyniol i'w roi i denantiaid pan nad ydynt ar fai.

Yn fy marn i, nid yw chwe mis yn ddigon o rybudd i bobl mewn llawer o amgylchiadau. Rwy’n derbyn y pwynt a wnaeth y Gweinidog mewn cyfnodau blaenorol ei fod, i bob pwrpas, yn rhoi blwyddyn o sicrwydd. Rwy'n dal i feddwl nad yw hyn yn ystyried rhai o'r sefyllfaoedd mwyaf cymhleth y gall tenantiaid eu hwynebu, er enghraifft: teuluoedd â phlant sy'n mynychu ysgol leol ac sydd angen parhau i fyw yn yr ardal gan fod newid ysgol yn aflonyddgar; teuluoedd sy'n cynnwys pobl nad ydynt yn ymdopi’n dda â newidiadau i'w ffordd o fyw, fel pobl ar y sbectrwm awtistig; pobl sydd â chyfrifoldebau gofalu am deulu sy'n byw gerllaw; neu bobl efallai nad ydynt yn gyrru ond sydd ag ymrwymiadau gwaith lle gallai symud tŷ beryglu'r gyflogaeth honno, gan fod angen i'r unigolyn allu defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus addas. Mae'r rhain yn bobl y bydd cael eu troi allan yn arbennig o anodd ac aflonyddgar iddynt. Pam y dylai plant wynebu aflonyddwch newid ysgol yn aml am ein bod wedi methu darparu tai diogel yn hirdymor? Pam y dylai pobl wynebu aflonyddwch enfawr pan nad oes unrhyw fai arnynt hwy eu hunain? Nid yw cyfnod rhybudd o chwe mis yn ddigon o amser i lawer o deuluoedd mewn cymunedau gwledig neu yng nghymunedau’r Cymoedd ddod o hyd i lety arall yn yr un ardal. Mae hynny'n rhywbeth nad yw'r rheini sy'n byw mewn dinasoedd mawr a chanddynt farchnad rentu fywiog yn ei ystyried yn aml. Nid yw'n ddigon o amser chwaith i bobl ag anableddau ddod o hyd i gartref arall addas lle mae angen gwneud addasiadau.

Ar y sail honno, credaf fod ymgais y Llywodraeth i gyfaddawdu â lobïwyr y landlordiaid yn anghydnaws â deddfau cydraddoldeb, ac o bosibl, â hawliau'r plentyn. Felly, cyflwynais y gyfres hon o welliannau i gywiro hyn, gan ddechrau gyda'r cyfnod derbyniol byrraf y byddai fy ngrŵp yn ei ystyried er mwyn cefnogi'r ddeddfwriaeth. Rwy'n gobeithio y bydd yr Aelodau'n ystyried goblygiadau’r hyn a ddywedwyd mewn perthynas â chydraddoldeb, ac edrychaf ymlaen at y ddadl. Diolch.

Y Gweinidog i gyfrannu i'r ddadl—Julie James.

Diolch, Lywydd. Fel y mae Delyth wedi’i ddweud, mae gwelliannau 34 i 39 yn nodi ystod o gyfnodau rhybudd amgen hirach y mae'n rhaid i landlord eu rhoi er mwyn dod â chontract cyfnodol safonol i ben o dan adran 173 yn Neddf 2016. Mae gwelliannau 40 i 45 yn gwneud yr un peth mewn perthynas â hysbysiadau a roddir o dan gymal terfynu landlord mewn contractau safonol cyfnod penodol. Mae'r Bil, wrth gwrs, eisoes yn ymestyn cyfnodau rhybudd yn y ddau achos o ddau i chwe mis. Mae'r cyfnod rhybudd hirach yn gydbwysedd rhwng buddiannau landlordiaid a deiliaid contractau, ac mae'n safbwynt a gefnogwyd eisoes gan y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol yn ei adroddiad Cyfnod 1 ar y Bil.

Rwy’n deall yn llwyr fod Delyth yn awyddus i gyrraedd sefyllfa lle mae’r sector rhentu preifat yn rhoi’r math o sicrwydd deiliadaeth y byddai pobl mewn tai cymdeithasol yn ei gael yn ddelfrydol, ond byddwn yn dadlau y bydd rhai o’r gwelliannau hyn yn arwain at ganlyniadau anfwriadol y byddai angen i ni eu hystyried pe baem yn ceisio ymestyn y cyfnodau rhybudd yn y ffordd hon, yn anad dim y byddai pobl yn ymadael â’r sector rhentu preifat yn gyfan gwbl pe bai'n rhaid iddynt aros sawl blwyddyn i gael tŷ yn ôl mewn amgylchiadau lle gallai fod ei angen arnynt am resymau da. Felly, mae hyn bob amser yn ymwneud â'r cydbwysedd rhwng angen y landlord i gadw eu heiddo at eu defnydd eu hunain neu er mwyn ei werthu neu beth bynnag, ac i'r tenant gael sicrwydd deiliadaeth sy'n caniatáu iddynt aros yn yr ardal lle mae eu plant yn yr ysgol a lle maent wedi ymsefydlu fel teulu, fel y dywed Delyth, ac mae gennym gryn dipyn o gydymdeimlad â hynny. Yn sicr, rydym yn awyddus i gael y cydbwysedd yn iawn, a chredwn fod yr hyn rydym yn ei nodi yn y Bil yn taro'r cydbwysedd hwnnw, ac na fydd yn arwain at unrhyw ganlyniadau anfwriadol.

Yn ychwanegol at hynny, ac mae'n bwynt rwyf wedi'i wneud o'r blaen ond mae'n werth ei wneud eto: o dan y Bil fel y'i drafftiwyd, bydd gan denantiaid yng Nghymru fwy o sicrwydd deiliadaeth mewn perthynas â hysbysiad dim bai nag yn unrhyw le arall yn y DU. Yn yr Alban, er enghraifft, nid oes yn rhaid i denant fod ar fai i gael 28 diwrnod o rybudd yn unig yn ystod chwe mis cyntaf eu tenantiaeth a llai na thri mis o rybudd ar ôl hynny. Byddai'r cyfnod hysbysu byrraf amgen yn y gwelliannau hyn yn amharu ar y cydbwysedd rhwng hawliau deiliad y contract a’u landlord, ac mae'n ddigon posibl y byddai iddo ganlyniadau anfwriadol yn y sector rhentu preifat. Fel y nodais wrth y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol pan gyflwynwyd yr un gwelliannau hyn yng Nghyfnod 2, ni chredaf y gellid cyfiawnhau’r cynnydd hwn, ac am y rhesymau hyn, Lywydd, er fy mod yn deall eu bod yn llawn bwriadau da, ni allaf gefnogi gwelliannau 34 i 45.

Delyth Jewell i ymateb.

Diolch, Lywydd. Rwy'n sylweddoli bod y Gweinidog yn cydymdeimlo â'r cymhelliant y tu ôl i'r gwelliannau hyn. Diolch iddi am ei hymateb. Mewn gwleidyddiaeth, credaf fod angen inni ddod o hyd i gydbwysedd bob amser wrth gwrs—crefft yr hyn sy'n bosibl. Rwy'n dal i deimlo bod angen goleddfu'r cydbwysedd yn yr achos hwn o blaid y bobl sydd mewn sefyllfaoedd ansicr iawn neu sy'n agored i'r mathau o niwed sy'n rhy gyffredin o lawer, fel rwyf wedi'i nodi. Am y rhesymau hynny, er fy mod yn deall yr hyn a ddywed y Gweinidog, byddwn yn gwthio'r gwelliannau hyn i bleidlais, a diolch iddi am ei hymateb. Rwy'n gobeithio y bydd yr Aelodau'n ystyried yr hyn rydym wedi'i ddweud pan fyddant yn pleidleisio. Diolch.

Dyma ni'n cyrraedd y bleidlais, felly. A dim ond i ddweud, os derbynnir gwelliant 34, bydd gwelliannau 35, 36, 37, 38 a 39 yn methu. Y cwestiwn yw, felly: a ddylid derbyn gwelliant 34? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly, i mewn i bleidlais ar welliant 34. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 34 wedi'i wrthod.

Gwelliant 35, Delyth Jewell, yn cael ei symud?

[Anghlywadwy.]

Ocê, ydy. Efallai bod well cadarnhau yn llafar hefyd, rhag ofn bod thumbs up ddim yn cael ei gofnodi ar y Cofnod swyddogol. Felly, ydy e'n cael ei symud, Delyth Jewell?

Ydy, yn ffurfiol.

Diolch yn fawr. Felly, gwelliant 35, y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 35? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 35. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 35 wedi'i wrthod.

Gwelliant 36, Delyth Jewell.

Ydy.

Pleidlais, felly—. A oes gwrthwynebiad i welliant 36? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly pleidlais ar welliant 36. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 36 wedi'i wrthod.

Gwelliant 37, Delyth Jewell.

Symud, plis.

Oes gwrthwynebiad i welliant 37? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 37 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Mae gwelliant 37 wedi'i wrthod.

Gwelliant 38, Delyth Jewell.

Symud, plis.

Oes gwrthwynebiad i welliant 38? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly, fe wnawn ni gymryd pleidlais ar welliant 38 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 38 wedi'i wrthod.

Gwelliant 39, Delyth Jewell.

Symud, plis.

Gwelliant 39. A oes gwrthwynebiad i welliant 39? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 39 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 39 wedi'i wrthod.

Gwelliant 40, Delyth Jewell.

Symud, plis.

Oes gwrthwynebiad i welliant 40? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, fe gymrwn ni bleidlais ar welliant 40 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal a 41 yn erbyn. Felly, mae'r gwelliant wedi'i wrthod. 

Gwelliant 41 nesaf, Delyth Jewell.

Symud, plis. 

Oes gwrthwynebiad i welliant 41? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, fe symudwn ni i bleidlais ar welliant 41. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 41 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 42, Delyth Jewell. 

Symud, plis. 

Oes gwrthwynebiad i welliant 42? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 42 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 42 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 43, Delyth Jewell. 

Symud, plis. 

Oes gwrthwynebiad i welliant 43? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, felly pleidlais ar welliant 43. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 43 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 44, Delyth Jewell. 

Symud, plis. 

Oes gwrthwynebiad i welliant 44? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais ar wellliant 44 yn enw Delyth Jewell. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 44 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 45, Delyth Jewell. 

Symud, plis. 

Oes gwrthwynebiad i welliant 45? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad. Felly, dyma ni'n symud i bleidlais ar welliant 45. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 45 wedi ei wrthod. 

Sy'n ein harwain ni at grŵp 3. Mae'r grŵp nesaf yma, sef grŵp 3, yn ymwneud â chontractau safonol a chyfnod penodol y gellir eu terfynu ar ôl cyfnod hysbysu o ddau fis. Gwelliant 9 yw'r prif welliant yn y grŵp yma. Dwi'n galw ar y Gweinidog, Julie James, i gyflwyno'r gwelliant a'r grŵp. 

Rwy'n cynnig gwelliant 9 yn fy enw i. Mae gwelliant 9 yn egluro ymhellach pryd y gall sefydliad addysg uwch ddarparu rhybudd o ddeufis o dan naill ai adran 173, neu o bosibl, cymal terfynu landlord. Dim ond i ddeiliad contract y darparwyd llety iddynt allu dilyn cwrs astudio y caniateir i sefydliad addysg uwch roi deufis o rybudd. Mae hyn yn berthnasol p'un a yw'r llety wedi'i ddarparu at ddiben arall hefyd ai peidio. Rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi'r gwelliant hwn.

O ran gwelliant 53 a gyflwynwyd gan Laura Anne Jones, fel y nodais pan gyflwynwyd yr un gwelliant yng Nghyfnod 2, rwy'n cydnabod y mater y mae'r gwelliant yn ceisio mynd i'r afael ag ef. Ers cyfarfod pwyllgor Cyfnod 2, mae fy swyddogion wedi cyfarfod â chynrychiolwyr tri ffederasiwn teuluoedd y lluoedd arfog a chyda'r Weinyddiaeth Amddiffyn. Y prif bryder yw mai tri mis o rybudd yn unig y mae’r Weinyddiaeth Amddiffyn yn ei roi i derfynu meddiannaeth llety’r lluoedd arfog. Felly, os yw eiddo sy’n eiddo i aelod o’r lluoedd arfog wedi’i rentu’n breifat, gallai’r gofyniad cyffredinol o dan y Bil i roi chwe mis o rybudd beri anawsterau. Fodd bynnag, mae'n amlwg o'r trafodaethau a gafwyd fod yna gymhlethdodau y mae'n rhaid eu harchwilio ymhellach i sicrhau bod unrhyw ddarpariaeth a wnawn i fynd i'r afael â'r broblem hon yn gadarn. Hefyd, mae angen inni ystyried sefyllfa rhywun y mae eu landlord yn ymuno â'r lluoedd arfog ar ôl dyddiad cychwyn eu contract, ac y gallent, o bosibl, wynebu newid yn eu sicrwydd deiliadaeth o ganlyniad. Felly, nid wyf yn cefnogi diwygio'r Bil ar hyn o bryd cyn bod y cymhlethdodau wedi eu deall yn llawn. Fel y saif pethau, mae gennym eisoes bwerau gwneud rheoliadau i ddarparu ar gyfer eithriad o'r fath os bydd hynny’n briodol ac yn angenrheidiol.

Mae gwelliant 54, a gyflwynwyd hefyd gan Laura Anne, yn ymwneud â gosod eiddo sydd fel arfer yn cael ei feddiannu gan weinidogion crefydd. Mae rhentu preifat o'r fath, rwy'n deall, yn eithaf cyffredin am gyfnodau pan nad oes angen eiddo o'r fath i ddarparu cartref i weinidog crefydd. Nodais yng Nghyfnod 1 nad oeddwn yn gweld achos dros roi deufis o rybudd yn unig i rywun yn y fath amgylchiadau—barn roedd y pwyllgor yn cytuno â hi. Rwy’n dal i fod yn argyhoeddedig fod hyn yn angenrheidiol, ac felly nid wyf yn cefnogi’r gwelliant hwn. Fodd bynnag, os penderfynir ar ryw adeg ei fod yn angenrheidiol, ceir pŵer i wneud rheoliadau eisoes y gellid ei ddefnyddio ar gyfer eithriad o'r fath.

Weinidog, rwy’n gwerthfawrogi eich sylwadau ar ein gwelliannau. Nod gwelliannau 53 a 54 yw darparu eithriad i'r Bil ar gyfer aelodau o'r lluoedd arfog, fel rydych wedi esbonio, sydd wedi cael rhybudd i adael llety’r gwasanaethau, yn ogystal ag eiddo y mae gweinidogion crefydd yn byw ynddo. Mae'r ddau welliant yn ymateb i bryderon a godwyd ynghylch canlyniadau anfwriadol y Bil. Mae Cymdeithas Genedlaethol Landlordiaid Preswyl Cymru wedi tynnu sylw at y ffaith y gallai aelodau o’r lluoedd arfog sydd wedi cael rhybudd i adael llety’r gwasanaethau wynebu risg uwch o ddigartrefedd neu anawsterau eraill ym maes tai oherwydd y gwahaniaeth rhwng y cyfnodau rhybudd y darperir ar eu cyfer yn y Bil hwn o’u cymharu â’r hyn a ddefnyddir gan y Weinyddiaeth Amddiffyn.

Rwy'n ddiolchgar i Cytûn am eu cymorth i'n helpu i ddrafftio gwelliant 54. Maent hefyd wedi mynegi pryderon ynghylch effaith y Bil ar gymunedau ffydd. Mae hyn yn cynnwys y posibilrwydd o allu cylchdroi clerigwyr yn flynyddol rhwng rolau’r weinidogaeth a phroblemau gyda chyfnod rhybudd hir cyn sicrhau meddiant ar bersondy os caiff gweinidog eu diswyddo oherwydd mater disgyblu difrifol. Weinidog, rwy'n deall eich bod eisoes wedi nodi eich bod wedi cael trafodaethau gyda rhanddeiliaid ynglŷn â’r ddau fater, fel yr amlinellwyd gennych. Er y credaf y bydd ein gwelliannau’n mynd i'r afael â'r pryderon a godwyd, byddwn yn gwerthfawrogi pe gallech roi'r wybodaeth ddiweddaraf i mi ynglŷn â’r gwaith y mae eich swyddogion wedi'i wneud ar hyn. Pryd y byddwch yn mynd i'r afael â'r pryderon hyn, os na chewch eich perswadio gan y gwelliannau hyn yn awr?

Ai dyna ddiwedd eich cyfraniad?

Ie.

Mae'n ddrwg gennyf—fy nghamgymeriad i. Nid oeddwn yn siŵr a oeddech wedi colli'r sain neu ai dyna ddiwedd y cyfraniad. Mae hynny'n wych. Diolch. Nid oes unrhyw siaradwyr eraill, felly galwaf ar Julie James i ymateb i'r ddadl, os yw'n dymuno gwneud hynny.

Yn fyr, dim ond i ofyn i'r Aelodau gefnogi gwelliant 9, am yr eglurder ychwanegol y mae’n ei ddarparu. Gofynnaf i'r Aelodau wrthod gwelliannau 53 a 54 ar y sail rwyf eisoes wedi'i nodi. Rydym yn trafod gyda'r ddau grŵp o randdeiliaid a byddai'n llawer gwell gennym ddefnyddio'r pwerau rheoleiddio sydd ar gael i ni eisoes i fynd i'r afael â'r pryderon hyn ar ôl i raddau llawn y materion gael eu harchwilio'n iawn.

Y cwestiwn, felly, yw: a ddylid derbyn gwelliant 9? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu gwelliant 9? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly dyma ni'n symud i bleidlais ar welliant 9, yn enw Julie James. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, ac un yn erbyn, ac felly mae gwelliant 9 wedi ei gymeradwyo.

Y grŵp nesaf o welliannau yw grŵp 4, ac mae'r grŵp yma yn ymwneud â diwygiadau amrywiol i Ddeddf 2016. Gwelliant 10 yw'r prif welliant, a dwi'n galw ar Julie James, y Gweinidog, i siarad i'r gwelliant hwnnw a'r gwelliannau eraill yn y grŵp.

Rwy'n cynnig y gwelliannau yn fy enw i. Diben gwelliannau 10, 16, 17 a 19 yw dileu cyfeiriadau diangen at y Rheoliadau Personau a Ddadleolir (Diogelu Dros Dro) 2005, sydd bellach wedi'u dirymu.

Bydd Gwelliant 18 yn cael gwared ar yr enghreifftiau yn adran 33 yn Neddf 2016 o newidiadau golygyddol y gellir eu gwneud i delerau sylfaenol ac atodol a nodir mewn datganiad ysgrifenedig. O ystyried, gall yr enghreifftiau hyn fod yn ddi-fudd ac nid ystyrir eu bod yn angenrheidiol. Fel y bydd yr Aelodau'n deall, mae'n hanfodol fod y telerau a nodir mewn datganiadau ysgrifenedig yn adlewyrchu'r darpariaethau a gynhwysir yn y Ddeddf ac unrhyw reoliadau a wneir oddi tani, fel sy'n briodol. Ond lle gallai fod rhywfaint o gyfle i wella yn y maes hwn a gwella'r profiad o ddatganiadau ysgrifenedig enghreifftiol i ddefnyddwyr, ni hoffwn achub—i ddefnyddwyr, hoffwn achub ar y cyfle hwnnw. Maddeuwch i mi; fe wneuthum smonach o hynny braidd. Fe’i dywedaf eto. Lle gallai fod rhywfaint o gyfle i wella yn y maes hwn a gwella'r profiad o ddatganiadau ysgrifenedig enghreifftiol i ddefnyddwyr, fe hoffwn achub ar y cyfle hwnnw.

Mae gwelliant 20 yn egluro ymhellach yr amgylchiadau lle gall landlord cymunedol ddarparu contract safonol, yn hytrach na chontract diogel, i ddeiliad contract sy'n dilyn cwrs astudio. Nid yw’r eithriad hwn ond yn berthnasol pan ddarperir y llety er mwyn galluogi deiliad y contract i fynychu cwrs dynodedig mewn sefydliad addysgol yn unig. Lle bydd gan ddeiliad y contract hawl ychwanegol i'r eiddo y tu hwnt i'r angen am lety i astudio, mae'n ofynnol i'r landlord cymunedol ddarparu contract diogel, lle byddai hawl ychwanegol deiliad y contract fel arall yn eu gwneud yn gymwys ar gyfer contract o'r math hwnnw. Mae'r llety a nodir o dan y ddarpariaeth hon at ddiben gwahanol ac nid yw wedi'i gysylltu â’r llety a ddarperir gan sefydliad addysg uwch.

Mae gwelliannau 21 a 25 hyd at 27 yn diwygio adran 256(2) yn Neddf 2016. Ar hyn o bryd, mae'r adran hon yn caniatáu rheoliadau a wnaed o dan Ddeddf 2016 i wneud diwygiadau canlyniadol i ddeddfiadau, ac addasu, diddymu a dirymu deddfiadau. Bydd y gwelliant hwn yn ehangu'r pŵer hwnnw fel ei fod yn berthnasol i unrhyw un o ddarpariaethau Deddf 2016, yn ogystal ag i ddeddfiadau eraill. Nodwyd bod gwelliant o'r fath yn angenrheidiol o ganlyniad i'r ystyriaethau sy'n ymwneud â dyfarniad Jarvis v. Evans. Bydd y gwelliant hwn yn hwyluso’r broses o greu deddfwriaeth hygyrch a chlir drwy sicrhau y gellir gwneud y newidiadau canlyniadol angenrheidiol i Ddeddf 2016 ac y gellir eu gwneud yn y lle mwyaf priodol o fewn Deddf 2016.

Byddai gwelliant 56 yn cael gwared ar lety a feddiannir gan weinidogion crefydd yn gyfan gwbl o drefn Rhentu Cartrefi. Ar hyn o bryd, mae darpariaethau'r ddeddfwriaeth ddiwygio hon yn darparu mwy o sicrwydd deiliadaeth i weinidogion crefydd sy'n aml yn meddiannu eu llety drwy drwydded sylfaenol. Rydym wedi derbyn sylwadau gan Cytûn, cynrychiolwyr eglwysi yng Nghymru, sydd wedi mynegi pryder y byddai dull o'r fath yn cael effaith ar y ffordd y mae eglwysi’n gweithredu ar hyn o bryd. Er bod fy swyddogion mewn cysylltiad â Cytûn ynglŷn â'r mater hwn, rwy'n ymwybodol na ofynnwyd am farn yr holl unigolion yr effeithir arnynt eto. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i adolygu'r mater hwn ac yn ceisio defnyddio'r pwerau is-ddeddfwriaeth sydd ar gael i fynd i'r afael ag unrhyw fater sy'n codi, os bydd angen. Felly, mae arnaf ofn na allaf gefnogi gwelliant 56.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 10? A oes unrhyw wrthwynebiad i welliant 10? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad, ac felly mi wnawn ni symud i bleidlais ar welliant 10. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Felly mae gwelliant 10 wedi ei gymeradwyo. 

Laura Jones, gwelliant 53. A yw'n cael ei gynnig? Yn ffurfiol? Gwelliant 53 yn eich enw chi. A ydych yn ei gynnig yn ffurfiol?

Rwy’n ei gynnig.

A oes gwrthwynebiad?  

A oes unrhyw wrthwynebiad i welliant 53? [Gwrthwynebiad.] Oes, gwelaf wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 53.

Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 14, neb yn ymatal, 35 yn erbyn. Mae gwelliant 53 wedi ei wrthod.  

Gwelliant 54, Laura Jones. A yw’n cael ei gynnig? Mae yn eich enw chi.

Rwy’n ei gynnig.

Diolch. Y cwestiwn yw a oes unrhyw wrthwynebiad i welliant 54. [Gwrthwynebiad.] Oes, gwelaf wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 54.

Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 36 yn erbyn, ac felly mae'r gwelliant wedi ei wrthod. 

Delyth Jewell, gwelliant 46 sydd nesaf. Ydy e'n cael ei symud? 

Symud, plis. 

Os derbynnir gwelliant 46, bydd gwelliant 1 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn 46? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad. Felly, fe symudwn i bleidlais ar welliant 46. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid wyth, dau yn ymatal, 39 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 46 wedi ei wrthod. 

Grŵp 5 yw'r grŵp nesaf o welliannau. Mae'r grŵp yma'n ymwneud â chyfyngiadau ar roi hysbysiad, a gwelliant 1 yw'r prif welliant yn y grŵp. Dwi'n galw ar Julie James, y Gweinidog, i gyflwyno gwelliant 1 a'r gwelliannau eraill yn y grŵp ac i siarad iddyn nhw. Y Gweinidog, Julie James.

Diolch, Lywydd. Rwy'n cynnig gwelliannau 1, 23, 29 a 30 y Llywodraeth, sy'n egluro pryd y gellir cyflwyno rhybudd o dan adran 173 i ddeiliad contract drwy aildeitlo adran 175 fel bod y pennawd yn cyfateb i'r adran ei hun. Bydd hyn yn cael gwared ar y posibilrwydd o amwysedd mewn perthynas â sefyllfa lle nad yw'r contract meddiannaeth yn caniatáu i ddeiliad y contract ddechrau meddiannu'r eiddo ar unwaith. Yn aml, gall hyn godi gydag eiddo ar osod i fyfyrwyr lle mae'r contract yn caniatáu i ddeiliad y contract ddechrau meddiannu o ddyddiad yn y dyfodol. O dan yr amgylchiadau hyn ac amgylchiadau tebyg, ni all landlord roi rhybudd adran 173 yn ystod y cyfnod sy'n dechrau ar y diwrnod y gwneir y contract ac a ddaw i ben chwe mis ar ôl y dyddiad meddiannu, ac mae'r gwelliant yn sicrhau bod pennawd adran 175 yn adlewyrchu'r ffaith honno.

Mae gwelliannau 2, 24 a 31 yn egluro pryd y gall landlord roi rhybudd cymal terfynu i ddeiliad contract drwy aildeitlo adran 196 fel bod y pennawd yn cyfateb i destun yr adran. Bydd yn parhau i fod yn wir fod landlord yn cael eu hatal rhag cyflwyno cymal terfynu o dan gontract cyfnod penodol am 18 mis ar ôl i'r contract ddod i ben, gan ddechrau gyda dyddiad meddiannu'r contract. Bydd y cyfyngiad hwn yn berthnasol ni waeth pryd yr ymrwymwyd i'r contract cyfnod penodol.

Mae gwelliannau 3, 4, 8 a 15 yn dileu cyfeiriadau at Ddeddf Tai (Cymru) 2014 yn y Bil hwn. Mae angen cymryd camau o'r fath, yn dilyn ystyriaeth fanwl o ddyfarniad Llys Apêl Jarvis v Evans yn 2020, mewn perthynas â Deddf Tai (Cymru) 2014. Mae'r dyfarniad wedi bod yn eithaf cymhleth wrth ei roi ar waith, nid yn unig mewn perthynas â Deddf 2014, ond o ran sut y caiff hyn ei fynegi gyda Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016. Mae gennyf rai pryderon y gallai unrhyw welliannau a gyflwynir ar y cam hwn i gyfrif am y dyfarniad hwn fod yn anghywir ac y byddai'n anodd eu cywiro. Felly, rwyf o'r farn ei bod yn ddoeth dileu'r cyfeiriadau hyn at Ddeddf 2014 fel y gellir ystyried y mater yn llawn a chyflwyno darpariaethau yn hyderus.

Mae gwelliannau 11, 12, 13 a 22 yn rhoi eglurder pellach ar gyflwyno rhybudd adran 173 neu 186 a rhybudd cymal terfynu gan landlord nad yw wedi darparu datganiad ysgrifenedig i ddeiliad y contract. Mae gwelliannau 11, 12 a 13 yn dileu unrhyw ansicrwydd posibl ynghylch gallu landlord i gyflwyno rhybudd lle na ddarparwyd datganiad ysgrifenedig i ddeiliad y contract. Pan na ddarparwyd datganiad ysgrifenedig gan y landlord, boed yn ystod y cyfnod o 14 diwrnod y darperir ar ei gyfer o dan adrannau 31(1) a 31(2) ai peidio, bydd y landlord wedi’u hatal rhag cyflwyno rhybudd a nodir o dan atodlen 2 hyd nes y darperir datganiad ysgrifenedig.

Mae adran 31(1) yn darparu cyfnod o 14 diwrnod i'r landlord ddarparu datganiad ysgrifenedig i ddeiliad y contract, gan ddechrau gyda dyddiad meddiannu'r contract. Mae adran 31(2) yn darparu cyfnod o 14 diwrnod, o’r dyddiad meddiannu neu pan ddaw'r landlord yn ymwybodol, i'r landlord ddarparu datganiad ysgrifenedig newydd i ddeiliad y contract pe bai deiliad y contract yn newid yn ystod oes y contract. Ni fydd landlord sy'n darparu datganiad ysgrifenedig o fewn y cyfnod o 14 diwrnod yn wynebu unrhyw sancsiynau pellach. Mae gwelliant 13 yn egluro bod landlord sydd wedi methu cydymffurfio â'r gofyniad hwn wedi’u gwahardd rhag rhoi rhybudd o dan adran 173 neu 186 o dan gymal terfynu landlord am gyfnod o chwe mis, gan ddechrau gyda'r diwrnod y darparodd y landlord y datganiad ysgrifenedig i ddeiliad y contract.

Mae gwelliant 14 yn egluro bod landlord wedi'u hatal rhag cyflwyno rhybudd pan fyddant yn mynd yn groes i’r gofynion diogelwch mewn perthynas â'r contract meddiannaeth.

Mae gwelliant 28 yn ymdrin â'r tenantiaethau a'r trwyddedau presennol hynny, a fydd yn trosi'n gontract meddiannaeth ar ôl i’r Ddeddf Rhentu Cartrefi gael ei gweithredu. Bydd gan landlord presennol, ar ôl i’r Ddeddf gael ei gweithredu, gyfnod o chwe mis o'r diwrnod penodedig—y dyddiad gweithredu—i roi copi o'r datganiad ysgrifenedig i ddeiliad y contract. Yn ystod y cyfnod hwn o chwe mis, mae'r contract meddiannaeth mewn grym ac mae’n berthnasol i’r un graddau i'r landlord a deiliad y contract. Mae gwelliant 28 yn egluro nad yw landlord wedi eu hatal rhag cyflwyno rhybudd o dan adran 173, adran 186, neu gymal terfynu landlord yn ystod y cyfnod hwn, p’un a yw'r datganiad ysgrifenedig wedi'i ddarparu i ddeiliad y contract ai peidio.

Felly, rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi'r holl welliannau yn y grŵp hwn. Diolch, Lywydd.

Diolch. Cyn i mi alw ar Laura Jones i siarad, a gaf fi ymddiheuro i Laura Jones am beidio â’i galw yn y grŵp blaenorol o welliannau? Fy mai i yn llwyr oedd hynny a byddai wedi eich drysu. Mae’n ddrwg gennyf am hynny. Felly, os ydych yn dymuno gwneud unrhyw sylwadau ar welliannau 53 a 54 o'r grŵp blaenorol fel eu bod wedi'u cofnodi, mae croeso i chi wneud hynny. Ac wrth gwrs, siaradwch am y grŵp hwn o welliannau hefyd. Ymddiheuriadau, Laura.

Diolch, Lywydd, rwy'n gwerthfawrogi hynny. Iawn, ie, fe awn yn ôl at grŵp 4. Mae gwelliant 56 yn fy enw i yn gysylltiedig â'n gwelliant 54 rydym newydd ei drafod a phleidleisio arno. Ei nod yw egluro statws meddiannaeth gweinidog crefydd, ac unwaith eto, rwy'n ddiolchgar i Cytûn am eu cymorth.

Mewn tystiolaeth ysgrifenedig, dywed Cytûn mai eu safbwynt hwy yw nad yw gweinidogion crefydd sy'n meddiannu persondai wedi’u cynnwys o fewn terfynau’r Bil. Er enghraifft, nid yw gweinidogion yr Eglwys yng Nghymru yn talu unrhyw rent, ffi’r drwydded nac unrhyw daliad arall i'r corff cynrychioliadol nac i unrhyw un o gyrff eraill yr Eglwys yng Nghymru. Mae Cytûn yn dadlau felly y byddai effaith uniongyrchol y Ddeddf yn newid y berthynas rhwng yr Eglwys a gweinidogion o fod yn berthynas nad yw'n berthynas gyflogaeth i un sy'n berthynas gyflogaeth. Fodd bynnag, maent hefyd yn cydnabod bod hwn yn ganlyniad anfwriadol i'r Bil a fyddai'n cael sylw drwy'r gwelliant hwn. Fy ngobaith yw y byddai'r Aelodau'n cefnogi hyn.

Weinidog, hoffwn ofyn hefyd am eglurhad ynghylch gwelliant 25, sy'n rhoi nifer o bwerau ychwanegol i Weinidogion Cymru dros Ddeddf 2016. Nid yw'r tabl diben ac effaith yn glir iawn ynglŷn â sut rydych yn bwriadu defnyddio'r pwerau hyn a allai fod yn bellgyrhaeddol yn y dyfodol. Felly, byddwn yn gwerthfawrogi rhywfaint o eglurder ar hynny. A ddylwn fynd yn syth ymlaen at grŵp 5, Lywydd?

Dylech, os gwelwch yn dda. Ewch yn eich blaen.

Cyfyngiadau ar roi rhybudd. Weinidog, byddwn yn ymatal ar welliannau 1 a 2, a'u gwelliannau canlyniadol. Ni wnaf hyn oherwydd fy mod yn anghytuno â'r bwriad o gynyddu sicrwydd deiliadaeth, ond am fy mod yn dymuno codi materion a drafodwyd gan fy nghyd-Aelod Mark Isherwood AS yng Nghyfnod 2.

Yng Nghyfnod 2, fe wnaethom gyflwyno gwelliant yn seiliedig ar argymhellion a wnaed gan yr NRLA i ganiatáu i rybudd adran 173 chwe mis gael ei gyflwyno ar ôl pedwar mis, ond i ddod i rym ar ddiwedd y cyfnod penodol o chwe mis. Er nad yw'n amharu ar fwriadau'r Bil, mae'r NRLA wedi mynegi pryderon am yr effaith y gallai hyn ei chael mewn marchnadoedd lle mae cadw cylch blynyddol, y sector myfyrwyr yn bennaf, yn hanfodol er mwyn i'r sector rhentu redeg yn ddidrafferth. Cefnogwyd hyn hefyd gan arweinydd Cyngor Sir Ceredigion, cynghorydd Plaid Cymru, mewn llythyr diweddar at yr NRLA.

Gwrthododd y Gweinidog dderbyn y gwelliant hwn, gan ddadlau yn hytrach na fyddai myfyrwyr yn cael eu trin yn wahanol. Nid dyma oedd bwriad y gwelliant hwn. Ni fyddai'r gwelliant hwn chwaith wedi tarfu ar amcan Llywodraeth Cymru o flwyddyn o sicrwydd deiliadaeth a chyfnod rhybudd hirach. Ei unig fwriad oedd rhoi hyblygrwydd ychwanegol i'r landlordiaid ddiogelu'r cylch busnes sy'n hanfodol er mwyn i’r sector redeg yn effeithlon. Weinidog, sut rydych yn ymateb i bryderon dilys rhai yn y sector tai ynglŷn â’r effaith y bydd y ddarpariaeth hon yn ei chael ar y sector tai myfyrwyr, yn arbennig, a sut y gallwch leddfu'r pryderon hyn?

Gan symud ymlaen at welliant 2, fe wnaethom gyflwyno gwelliant cyfaddawd yng Nghyfnod 2, i ganiatáu ar gyfer cymal terfynu chwe mis, 10 mlynedd i'r tenant yn unig a argymhellwyd gan yr NRLA. Fodd bynnag, gwrthodwyd hyn gan y Gweinidog. Deilliai hynny o bryderon fod rhai tenantiaid yn awyddus i gael hyblygrwydd fel y gallant ymateb i newidiadau yn eu bywydau personol. Fel y cyfryw, a wnaiff y Gweinidog ddarparu sicrwydd ynglŷn â sut y mae'r Bil yn darparu ar gyfer tenantiaid sydd angen hyblygrwydd, gan gynyddu sicrwydd deiliadaeth ar yr un pryd?

Yn olaf, rydym yn ymatal ar welliant 15, gan nad ymddengys ei fod yn datrys dyfarniad achos diweddar Jarvis v. Evans yn llawn. Yn wir, mae'n dychwelyd i'r status quo, fel yr amlinellwyd yn Neddf Tai (Cymru) 2014. Fel y cyfryw, roeddwn yn awyddus i ofyn a yw hwn yn welliant dros dro cyn newidiadau pellach, neu a ydych yn fodlon ei fod yn ymateb i'r dyfarniad diweddar? Diolch.

Julie James i ymateb.

Diolch, Lywydd. Wel, gan ddechrau gyda'r pwynt olaf hwnnw’n gyntaf, credaf i mi egluro yn fy nghyflwyniad ein bod yn dileu'r cyfeiriadau oherwydd cymhlethdod yr achos dan sylw. Mae angen ystyriaeth bellach ar gymhlethdod y dyfarniad hwnnw. Felly, rydym wedi dileu pob cyfeiriad at Ddeddf 2014 o ganlyniad i hynny.

O ran y pwyntiau eraill, rwy’n deall y pwynt y mae Laura Anne yn ei wneud, ond nid ydym yn derbyn bod y darpariaethau a nodir yma yn tarfu'n ormodol ar gylch busnes y landlordiaid. Mae'r gwelliannau yn y grŵp yn gwneud amryw o newidiadau i'r cyfyngiadau ar roi rhybudd. Rydym wedi gweithio'n galed iawn gyda'r holl randdeiliaid—tenantiaid a landlordiaid—i sicrhau bod hwn yn gyfaddawd rhesymol rhyngddynt. Gofynnaf felly i'r Aelodau gefnogi'r holl welliannau yn y grŵp. Diolch.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 1, felly? A oes unrhyw wrthwynebiad i welliant 1? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi'n gweld gwrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 1. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 35, naw yn ymatal, pump yn erbyn. Felly, mae gwelliant 1 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 2, Julie James.

A yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 2? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, gwrthwynebiad, felly pleidlais ar welliant 2 yn enw Julie James. Agor y bleidlais. O blaid 35, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn. Felly, mae gwelliant 2 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 3, Julie James.

Cynigiwyd, Lywydd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 3? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 3. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 35, 11 yn ymatal, dau yn erbyn. Felly, mae gwelliant 3 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 4, Julie James.

Cynigiwyd.

A oes gwrthwynebiad i welliant 4? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly cawn ni bleidlais ar welliant 4. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, 11 yn ymatal, dau yn erbyn. Ac felly, mae gwelliant 4 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 11, Julie James.

Cynigiwyd, Lywydd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 11? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais, felly, ar welliant 11. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Mae gwelliant 11 wedi'i dderbyn.

Julie James, gwelliant 12.

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 12? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly pleidlais ar welliant 12. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Felly, mae gwelliant 12 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 13, Julie James.

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 13? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 13. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Ac felly, mae gwelliant 13 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 14, Julie James.

Cynigiwyd, Lywydd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 14? Oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 14. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, pedwar yn ymatal, neb yn erbyn, ac felly mae gwelliant 14 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 15, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 15? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly cawn ni bleidlais ar welliant 15. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, 12 yn ymatal, un yn erbyn, felly mae gwelliant 15 wedi'i dderbyn.

Grŵp 6 yw'r grŵp nesaf o welliannau, ac mae'r rheini'n ymwneud â thynnu hysbysiad yn ôl. Gwelliant 47 yw'r prif welliant yn y grŵp yma. Dwi'n galw ar Laura Jones i gyflwyno'r gwelliant ac i siarad i'r gwelliannau yn y grŵp. Laura Jones.

Diolch, Lywydd. Rwy’n siarad am bob gwelliant: 47, 48, 49, 50 a 55 yn fy enw i, sy'n ei gwneud yn ofynnol i landlord roi rhybudd penodol i'r deiliad contract fod rhybudd wedi'i dynnu'n ôl. Mae adran 8 yn caniatáu i landlordiaid dynnu rhybudd adran 173 diffygiol yn ôl a'i ailgyhoeddi ar y ffurf gywir, gyda'r amod bod y cyfnod rhybudd yn dechrau o'r dyddiad ailgyhoeddi. Mewn tystiolaeth ysgrifenedig i'r Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, dadleuodd Shelter Cymru fod y ddarpariaeth o dan adran 8, fel y'i drafftiwyd, yn aneglur. Mae Shelter hefyd wedi awgrymu, er mai'r goblygiad fydd bod yr hysbysiad newydd yn disodli'r rhybudd blaenorol, mae hyn yn gadael lle i ddryswch. Mae Shelter yn rhoi enghraifft o adeg y gall dryswch o'r fath ddigwydd: efallai na fydd deiliad contract yn deall pa rybudd yw'r un cywir neu gallai landlord geisio dibynnu ar naill ai/neu os oes un yn ddiffygiol. Mae'r gwelliant hwn yn sicrhau bod tenantiaid yn cael eu hysbysu pan fydd rhybudd wedi'i dynnu'n ôl, fel bod y landlord a'r tenant yn glir ynglŷn â'u hawliau a'u rhwymedigaethau. Fel y mae Shelter yn dadlau, os ydym eisiau cydymffurfiaeth, mae angen eglurhad. Rwy'n gobeithio y bydd yr Aelodau'n cefnogi ein gwelliannau, ac edrychaf ymlaen at y ddadl.

Y Gweinidog i gyfrannu i'r ddadl. Julie James.

Diolch, Lywydd. Rwy'n deall mai'r bwriad y tu ôl i'r gwelliannau hyn yw egluro, drwy fod yn fwy eglur, fod y rhybudd perthnasol yn cael ei dynnu'n ôl. Gallwn weld bod rhinwedd mewn gwneud rhai addasiadau i'r darpariaethau yn Neddf 2016, ond yn anffodus, nid ydym yn credu bod y darpariaethau hyn yn gweithio fel ag y maent. Yn anffodus, ni chodwyd y rhain yng Nghyfnod 2, lle byddem wedi croesawu cyfle i weithio gyda chi ar y geiriad, ond yn anffodus, nid yw hynny'n bosibl bellach.

Fodd bynnag, rwy'n hyderus y byddwn yn gallu atal unrhyw ddryswch posibl drwy sicrhau bod y gofynion yn hollol glir mewn canllawiau ategol, ac rwy'n ddiolchgar iawn ichi am dynnu ein sylw at y mater. Ymhellach, rwy'n ymwybodol hefyd fod gennym bŵer yn adran 236(3) o Ddeddf 2016 i ragnodi ffurf rhybuddion, a gellid defnyddio hwn hefyd, os oes angen, i sicrhau nad oes unrhyw ddryswch ynghylch hysbysiadau tynnu'n ôl. Felly, mae arnaf ofn nad yw'r Llywodraeth yn cefnogi'r gwelliannau hyn, er fy mod yn llwyr ddeall y bwriad sy'n sail iddynt. Diolch.

Laura Jones, a ydych yn dymuno ymateb?

Rwy'n gwerthfawrogi hynny, a diolch am eich sylwadau caredig yn gynharach, Delyth. A diolch am gyfrannu at y ddadl honno. Ond heb fynd dros y ddadl eto, mae yna—. Rydym yn dal i deimlo bod y rhain yn welliannau angenrheidiol, ac rwy'n gobeithio y bydd yr Aelodau'n eu cefnogi. Diolch.

Ocê. Y gwelliant cyntaf, felly, yw gwelliant 47. A ddylid derbyn gwelliant 47? A oes gwrthwynebiad i hynny? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae gwrthwynebiad, ac felly fe wnawn ni bleidleisio ar welliant 47. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid naw, pedwar yn ymatal, 36 yn erbyn. Mae gwelliant 47 wedi'i wrthod.

Gwelliant 48.

Laura Jones, a yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Diolch. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 48? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 48. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid naw, pedwar yn ymatal ac mae 36 yn erbyn, ac felly mae gwelliant 48 wedi'i wrthod.

Gwelliant 49, Laura Jones, a yw'n cael ei gynnig?

Cynnig.

Y cwestiwn felly yw: a oes gwrthwynebiad i welliant 49? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais ar welliant 49. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Gwelliant 49, y canlyniad: o blaid naw, pedwar yn ymatal, 36 yn erbyn, felly mae'r gwelliant yn cael ei wrthod.

Gwelliant 50. 

Laura Jones, a yw'n cael ei gynnig, gwelliant 50?

Cynnig.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 50? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 50. Agor y bleidlais. O blaid naw, pedwar yn ymatal, 36 yn erbyn, ac felly mae'r gwelliant wedi'i wrthod. 

Gwelliant 16 yw'r gwelliant nesaf.

Julie James, a yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 16? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly pleidlais ar welliant 16. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, pedwar yn ymatal a neb yn erbyn, ac felly gwelliant 16 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 17, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 17? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais ar welliant 17, felly. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, pedwar yn ymatal, neb yn erbyn, felly gwelliant 17 wedi'i dderbyn.

Laura Jones, gwelliant 51.

Gwelliant 51, a yw'n cael ei gynnig?

Cynnig.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 51? Oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly symudwn i bleidlais ar welliant 51. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 10, tri yn ymatal, 36 yn erbyn—gwelliant 51 wedi'i wrthod.

Laura Jones, gwelliant 52.

Cynnig.

Diolch. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 52? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Yes. Felly, fe wnawn ni gael pleidlais ar welliant 52. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 11, dau yn ymatal, 36 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 52 wedi ei wrthod.

Grŵp 7 yw'r grŵp nesaf o welliannau. Mae'r rhain yn ymwneud â newidiadau i daliadau a ganiateir o dan Ddeddf Rhentu Cartrefi (Ffioedd etc.) (Cymru) 2019. Gwelliant 5 yw'r prif welliant y tro yma, a dwi'n galw ar Julie James i gyflwyno'r gwelliant ac i siarad i'r grŵp. Julie James.

Diolch, Lywydd. Mae gwelliant 5 yn diwygio Atodlen 1 i Ddeddf Rhentu Cartrefi (Ffioedd etc.) (Cymru) 2019 ac yn caniatáu talu am gopi pellach o ddatganiad ysgrifenedig o gontract meddiannaeth. Yn fras, pwrpas Deddf 2019 yw gwahardd landlordiaid ac asiantaethau gosod tai rhag gofyn am daliadau gan ddeiliaid contract neu denantiaid o dan gontract meddiannaeth safonol, oni chaniateir y taliadau hynny o dan y Ddeddf honno. Nodir y taliadau hynny a ganiateir yn Atodlen 1 i Ddeddf 2019. O ystyried bod adran 31(5) o Ddeddf 2016 yn nodi y caiff landlord godi ffi resymol am ddarparu datganiad ysgrifenedig pellach, mae angen cynnwys y taliad hwn yn Atodlen 1 i Ddeddf 2019.

Mae gwelliant 6 yn caniatáu talu taliadau gwasanaeth i landlordiaid cymunedol a darparwyr llety â chymorth mewn perthynas â chontractau meddiannaeth safonol, gydag effaith ôl-weithredol o'r dyddiad y daeth Deddf 2019 i rym. Mae gwelliant 7 yn darparu ar gyfer cychwyn gwelliant 6 yn gynnar ar gael Cydsyniad Brenhinol, a ystyrir yn gam priodol ac ymarferol i leihau'r cyfnod ôl-weithredol.

Fel sy'n wir gyda chopïau o ddatganiadau ysgrifenedig, nid yw'r rhestr o daliadau a ganiateir sydd wedi’u cynnwys yn Atodlen 1 i Ddeddf 2019 yn cynnwys taliadau gwasanaeth ar hyn o bryd—hynny yw, pethau fel cynnal a chadw tiroedd, cynnal a chadw ardaloedd cyffredin mewn blociau o fflatiau a glanhau ffenestri allanol. Mae Deddf 2019 yn canolbwyntio ar sicrhau nad yw deiliaid contract yn ddarostyngedig i ffioedd ychwanegol a/neu afresymol a godir gan asiantaethau gosod tai a landlordiaid preifat. Bydd y mwyafrif o denantiaethau yn y sector tai cymdeithasol yn gontractau diogel ac felly nid ydynt yn ddarostyngedig i'w darpariaethau. Fodd bynnag, byddai contractau safonol cychwynnol, contractau safonol gwaharddedig a chontractau safonol â chymorth a gyhoeddir gan landlordiaid cymunedol a darparwyr llety â chymorth yn ddarostyngedig i'w darpariaethau. O ganlyniad, mae taliadau gwasanaeth mewn perthynas â'r mathau hyn o denantiaethau tai cymdeithasol wedi'u gwahardd gan Ddeddf 2019. Mae'r effaith hon yn anfwriadol. Mae taliadau gwasanaeth yn elfen angenrheidiol o denantiaethau tai cymdeithasol, yn enwedig mewn llety â chymorth lle gall cost y gwasanaethau sy'n angenrheidiol i gadw pobl agored i niwed yn ddiogel ac mewn cartref addas fod yn sylweddol. Mae gwelliant 6 yn unioni'r sefyllfa hon. Mae'n ychwanegu taliadau gwasanaeth a godir gan landlord cymunedol neu ddarparwr llety â chymorth fel taliad a ganiateir o dan Atodlen 1 i Ddeddf 2019, ac eithrio sefyllfaoedd lle mae landlord cymunedol yn ymgymryd â gweithgaredd rhentu masnachol.

Hyd nes y gweithredir y system o gontractau meddiannaeth sydd i'w chyflwyno gan Ddeddf Rhentu Cartrefi 2016, mae rheoliadau darpariaeth drosiannol, a ddaeth i rym ym mis Medi 2019 ar yr un pryd â Deddf 2019, yn cymhwyso rhai Rhannau o Ddeddf 2019 i'r tenantiaethau byrddaliadol sicr presennol. Mae gwelliant 6 yn diwygio'r rheoliadau hyn fel y bydd taliadau gwasanaeth, yn ystod y cyfnod trosglwyddo, yn daliadau a ganiateir mewn perthynas â thenantiaethau byrddaliadol sicr o dan yr un amgylchiadau ag y cânt eu caniatáu mewn perthynas â chontractau meddiannaeth safonol.

Mae'r gwelliannau i'r rheoliadau trosiannol yn cymhwyso cynnwys taliadau gwasanaeth fel taliadau a ganiateir yn ôl-weithredol o'r dyddiad y daeth Deddf 2019 i rym, hynny yw, 1 Medi 2019. O ganlyniad, bydd y taliadau gwasanaeth a godir gan landlordiaid cymwys yn gyfreithlon o'r dyddiad hwnnw ymlaen. Er nad ydym yn rhagweld y bydd y newid hwn yn cael unrhyw effaith andwyol ar denantiaid, mae gwelliant 6 yn gwahardd landlord sydd wedi codi tâl gwasanaeth yn ystod y cyfnod hwnnw rhag rhoi rhybudd adran 21 am gyfnod o chwe mis. Am resymau tebyg, mae dwy ddarpariaeth arbedion wedi'u cynnwys. Mae'r cyntaf yn golygu bod unrhyw rybudd adran 21 a gyflwynir cyn i'r gwelliant ddod i rym yn parhau i fod yn annilys. Mae'r ail yn golygu bod unrhyw orchymyn ad-dalu a wneir o dan adran 22(1) o Ddeddf 2019 wedi'i arbed.

Mae diwygio Deddf 2019 i ganiatáu taliadau gwasanaeth mewn perthynas â chontractau meddiannaeth safonol a gyhoeddir yn y sector tai cymdeithasol yn hanfodol i sicrhau ei bod yn parhau i fod yn economaidd hyfyw i ddarparwyr ddarparu ar gyfer grwpiau penodol o bobl agored i niwed. Mae hyn yn arbennig o wir yn y sector llety â chymorth. Mae sicrhau bod y newid yn gymwys yn ôl-weithredol yn hanfodol er mwyn sicrhau nad yw darparwyr tai cymdeithasol yn cael eu niweidio'n ddifrifol yn ariannol drwy orfod ad-dalu arian a gasglwyd yn flaenorol, a thrwy hynny leihau eu gallu i ddarparu yn y dyfodol. Am y rhesymau hyn, rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi gwelliannau 5, 6 a 7.

Weinidog, rwy'n croesawu'r gwelliannau hyn, ac yn arbennig gwelliant 6. Rwy'n deall bod llawer yn y sector tai cymdeithasol wedi cyflwyno sylwadau i chi am y mater, ac rwy'n falch eich bod wedi dod o hyd i ffordd ymlaen. Er fy mod yn deall y camau y mae'r Llywodraeth wedi'u cymryd, tybed sut y cododd y mater yn y lle cyntaf. Yn eich nodiadau esboniadol, rydych yn cydnabod bod Deddf Rhentu Cartrefi (Ffioedd etc.) (Cymru) 2019 wedi arwain at rai canlyniadau anfwriadol. Mae hon yn thema sydd wedi codi yn ystod hynt Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru). Deallaf na allwn ragweld yr holl faterion a allai godi drwy ddeddfwriaeth, ond gyda phob dyledus barch rwy’n cwestiynu ai amwysedd yn y broses o ddrafftio'r ddeddfwriaeth Gymreig sy'n creu'r problemau hyn y gellid eu hosgoi yn y lle cyntaf.

Fel rydych wedi amlinellu, credir bod gan landlordiaid cymdeithasol cofrestredig gyfanswm risg ariannol o £3.5 miliwn. Mae hyn yn pwysleisio pa mor ddifrifol yw'r canlyniad anfwriadol honedig hwn mewn gwirionedd. Yn bwysicaf oll, fodd bynnag, hoffwn eich holi am eich asesiad o'r effaith y bydd hyn yn ei chael ar denantiaid, y mae llawer ohonynt ar incwm is. A fydd unrhyw denantiaid yn cael ad-daliad am unrhyw gostau yr eir iddynt, ac a allech chi roi rhywfaint o wybodaeth am eich trafodaethau gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau ynghylch lliniaru unrhyw effeithiau posibl ar y budd-daliadau y gallai'r rhai yr effeithir arnynt fod yn eu cael? Hefyd, bydd pryderon ynglŷn ag a yw holl ddarpariaethau gwelliant 6 o fewn y cymhwysedd deddfwriaethol. Ac felly, byddwn yn ddiolchgar am eich eglurhad ar hyn. Diolch.

Y Gweinidog i ymateb.

Diolch, Lywydd. Yn gyntaf, rwyf eisiau pwysleisio mai taliadau am wasanaethau a ddarparwyd yw'r rhain a rhai y mae tenantiaid wedi parhau i wneud taliadau amdanynt. Nid yw darparwyr tai cymdeithasol yn ymwybodol o unrhyw denant sydd wedi gwrthod gwneud taliad ar y sail ei fod yn anghyfreithlon o dan Ddeddf 2019. Ar y cyfan, nid yw’r gwelliant ond yn rheoleiddio'r hyn sydd eisoes wedi digwydd. Ar ben hynny, mae'n bwysig cofio y bydd cyfran fawr o'r taliadau a wnaed wedi cael eu talu gan fudd-dal tai neu gredyd cynhwysol. Pe na baem yn gwneud y newidiadau hyn yn ôl-weithredol, gallai unrhyw ad-daliad o daliadau gwasanaeth y gallai fod yn ofynnol i landlordiaid eu gwneud o ganlyniad arwain at atal budd-daliadau tra bydd cais yn cael ei ailasesu. Ar y gwaethaf, gallai arwain at alwadau i ad-dalu budd-daliadau ac i unigolion gael eu trosglwyddo o fudd-dal tai i drefniadau a allai fod yn llai ffafriol o dan gredyd cynhwysol.

Rwyf hefyd eisiau pwysleisio bod nifer o fesurau diogelwch i denantiaid wedi'u hymgorffori yng ngwelliant 6. Ar hyn o bryd, mae hysbysiadau dim bai adran 21 yn annilys lle gwnaed taliadau gwaharddedig. Hyd yn oed ar ôl i'r taliadau gael eu gwneud yn gyfreithlon, mae'r gwelliant yn mynnu y byddai unrhyw rybudd adran 21 annilys a gyhoeddwyd yn flaenorol yn parhau i fod yn annilys. Yn fwy na hynny, bydd landlordiaid sydd wedi codi tâl gwasanaeth yn ystod y cyfnod rhwng 1 Medi 2019 a’r adeg y daeth y gwelliant i rym yn cael eu gwahardd rhag cyhoeddi rhybudd adran 21 am chwe mis arall ar ôl i'r newid deddfwriaethol ddod i rym. Bydd hyn yn caniatáu amser i'r tenant ddeall y sefyllfa gyfreithiol a datrys unrhyw ôl-ddyledion taliadau gwasanaeth a allai fod wedi digwydd o ganlyniad i'r ôl-weithredu. Rwyf hefyd yn credu ei bod yn werth tynnu sylw at y ffaith na ellid codi tâl ôl-weithredol ar unrhyw denant am wasanaethau na chodwyd tâl amdanynt yn ystod y cyfnod pan oedd hyn wedi'i wahardd.

Mae'r pwynt arall a wnaeth yr Aelod yn syml iawn, Lywydd. Rydym yn fodlon bod hyn o fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Senedd a Llywodraeth Cymru. Diolch.

Y cwestiwn yw, felly: a ddylid derbyn gwelliant 5? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly dyma ni'n cael pleidlais ar welliant 5. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 46, dau yn ymatal, un yn erbyn. Mae gwelliant 5 wedi ei gymeradwyo, felly.

Gwelliant 6, Julie James. 

A yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd, Lywydd.

Diolch. Oes gwrthwynebiad i welliant 6? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 6. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, dau yn ymatal, dau yn erbyn. Felly, mae gwelliant 6 wedi ei dderbyn.  

Gwelliant 18, Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 18? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais ar welliant 18. Agor y bleidlais. O blaid 45, pedwar yn ymatal, neb yn erbyn. Felly, mae gwelliant 18 wedi ei dderbyn.

Laura Jones, gwelliant 55 yn eich enw chi. A yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Diolch. A oes gwrthwynebiad i welliant 55? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly agor y bleidlais ar welliant 55. Cau'r bleidlais. O blaid naw, pedwar yn ymatal, 36 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 55 wedi ei wrthod.

Gwelliant 19, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 19? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais, felly, ar welliant 19. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, pedwar yn ymatal, neb yn erbyn. Mae gwelliant 19 wedi ei dderbyn.

Felly, gwelliant 20, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 20? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais, felly, ar welliant 20. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Mae gwelliant 20 wedi ei dderbyn.

Gwelliant 56—

—yn eich enw chi, Laura Jones. A yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Diolch. Oes gwrthwynebiad i welliant 56? A oes gwrthwynebiad i welliant 56?

A allaf weld—? Gallaf, gallaf weld gwrthwynebiad. [Gwrthwynebiad.] Ie, diolch i chi. Mae gwrthwynebiad a galwaf am bleidlais ar welliant 56.

Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 36 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 56 wedi ei wrthod.

Gwelliant 21—

—Julie James, a yw'n cael ei gynnig?

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 21? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 21. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn. Felly, mae'r gwelliant wedi ei gymeradwyo.

Gwelliant 22, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 22? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 22. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, tri yn ymatal, un yn erbyn. Ac mae gwelliant 22 wedi ei gymeradwyo.

Gwelliant 23, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 23? [Gwrthwynebiad.] Oes. Agorwn y bleidlais, felly, ar welliant 23. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, 12 yn ymatal, un yn erbyn. Felly, mae gwelliant 23 wedi ei dderbyn.

Gwelliant 24, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 24? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais, felly, ar welliant 24. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, 12 yn ymatal, un yn erbyn, ac felly mae gwelliant 24 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 25, Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 25? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais ar welliant 25. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn. Felly, mae gwelliant 25 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 26, Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 26? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly pleidlais ar welliant 26. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn, ac felly mae gwelliant 26 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 27, Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 27? [Gwrthwynebiad.] Oes. Pleidlais ar welliant 27. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn, ac felly mae gwelliant 27 wedi'i gymeradwyo.

Gwelliant 28, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 28? [Gwrthwynebiad.] Oes, ac felly pleidlais ar welliant 28. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, neb yn ymatal, pedwar yn erbyn, ac felly mae gwelliant 28 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 29, Julie James.

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 29? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 29. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn, ac felly mae gwelliant 29 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 30, Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 30? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 30. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn, ac felly mae gwelliant 30 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 31, Julie James.

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 31? Oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 31. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, naw yn ymatal, pedwar yn erbyn. Felly, mae gwelliant 31 wedi'i dderbyn.

Gwelliant 7, Julie James.

Cynigiwyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 7? [Gwrthwynebiad.] Na, mae yna wrthwynebiad. Ac, felly, pleidlais ar welliant 7. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 45, ymatal tri, un yn erbyn. Ac, felly, mae gwelliant 7 wedi ei dderbyn.

Gwelliant 8 sydd nesaf. Julie James. 

Cynigiwyd.

Oes gwrthwynebiad i welliant 8? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 8. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 36, 12 yn ymatal, un yn erbyn. Ac, felly, mae gwelliant 8 wedi ei dderbyn.  

A dyna ni, dyna ddiwedd y pleidleisiau ar y Cyfnod 3 yma. Dŷn ni wedi cyrraedd y diwedd, felly, o'r ystyriaeth o Gyfnod 3 o'r Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru), a dwi'n datgan y bernir pob adran o'r Bil a phob Atodlen iddo wedi eu derbyn. Daw hynny felly â'n trafodion ni ar Gyfnod 3 i ben, ac fe wnaf i atal y cyfarfod dros dro, ac fe wnawn ni ailgychwyn am 2.40 p.m.. Atal y cyfarfod felly.

Eitem 2 ar yr agenda y prynhawn yma yw cwestiynau i'r Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd. Cwestiwn 1, Janet Finch-Saunders.

Rydym wedi ymrwymo dros £2 biliwn i gefnogi busnesau ac mae £1.7 biliwn o'r cyllid hwnnw eisoes wedi cyrraedd busnesau ledled Cymru. Fis diwethaf, cyhoeddwyd £200 miliwn ychwanegol i gefnogi busnesau yr effeithiwyd arnynt gan gyfyngiadau lefel rhybudd 4, a fydd yn eu helpu gyda chostau gweithredol hyd at ddiwedd mis Mawrth.

Diolch. Nawr, mae llawer yn y sector twristiaeth wedi egluro i mi, gan gynnwys yn fy fforwm gwestywyr y bore yma, nad yw'r grantiau hyd yma gan y Llywodraeth hon yng Nghymru prin wedi crafu'r wyneb. Eu geiriau hwy, nid fy ngeiriau i. Ac maent hwy, fel perchnogion busnes, yn teimlo'n ddigalon ac wedi dioddef cam dan ddwylo eich Llywodraeth chi. Nawr, mae nifer o gamau y gallwch eu cymryd i helpu i adfer ein diwydiant twristiaeth yn awr: gweithio gyda'ch cyd-Aelodau ac awdurdodau lleol i sicrhau bod costau, megis trwyddedau parcio, trwyddedau priodas a gwerthu alcohol yn cael eu hepgor; rhoi sicrwydd i fusnesau drwy roi diwedd ar y camsyniad fod y system haenau yn gynllun adfer naturiol. Mae angen iddynt wybod yn awr a fyddant yn gallu agor erbyn y Pasg, er mwyn dechrau paratoi pethau fel recriwtio staff, trefnu cyflenwadau a derbyn archebion.

Mae galwadau arnoch i fynd i'r afael â'r ffaith warthus fod Dadansoddiad Cyllidol Cymru wedi canfod bod £655 miliwn o gyllid COVID-19 gan Lywodraeth y DU yn aros i gael ei neilltuo Gadewch i ni fod yn glir: y bwriad ar gyfer yr arian hwn oedd iddo gefnogi'r union fusnesau hyn, nid gorwedd yng nghoffrau Llywodraeth Cymru. Felly, pa drafodaethau rydych wedi'u cael gyda Gweinidogion eraill yn eich Llywodraeth yng Nghymru i sicrhau bod yr arian hwn yn cael ei roi i'r busnesau hyn? A pha gynlluniau adfer y byddwch yn eu rhoi ar waith fel bod gan y sector twristiaeth ganllawiau clir ar ailagor? Er fy mod yn ailadrodd y cynllun adfer ar gyfer y sector hwn a bod angen amlinellu protocolau clir sy'n berthnasol i'r risg COVID bresennol ar frys, eglurwch yn awr, heddiw, sut y byddwch yn sicrhau bod y £655 miliwn sy'n weddill yn cyrraedd ein busnesau, ac yn gwneud hynny cyn diwedd y flwyddyn ariannol hon. Diolch.

Wel, gadewch i ni fod yn glir, Ddirprwy Lywydd, fod Dadansoddiad Cyllidol Cymru hefyd wedi nodi bod Llywodraeth Cymru wedi dosbarthu mwy o arian i fusnesau ledled Cymru nag a gawsom gan Lywodraeth y DU mewn symiau canlyniadol. Ac mae hynny'n golygu mai'r pecyn cymorth sydd ar gael i fusnesau yma yng Nghymru yw'r pecyn cymorth mwyaf hael yn unrhyw ran o'r DU.

Gallai busnes lletygarwch nodweddiadol yng Nghymru gyda'r hyn sy'n cyfateb i chwe aelod o staff amser llawn fod wedi bod yn gymwys i dderbyn rhwng £12,000 a £14,000 i'w helpu drwy gyfnod y cyfyngiadau ac i mewn i'r flwyddyn newydd. Ac mae hynny'n cymharu'n ffafriol iawn â Llywodraeth y DU, sy'n cynnig dyfarniad uchaf o £9,000 ac mae hwnnw'n cael ei roi i'r rhai sydd â gwerth ardrethol o dros £51,000. Felly, mae'n amlwg iawn fod gennym y pecyn cymorth mwyaf hael yn unrhyw ran o'r DU. Nid yw hynny'n golygu ein bod yn cymryd unrhyw ran o hyn yn ganiataol a'n bod yn llaesu dwylo. Rydym yn archwilio'n gyson beth arall y gallwn ei wneud i gefnogi busnesau.

Ac o ran y cyllid ychwanegol sydd eto i'w ddyrannu, byddaf yn cyhoeddi ein trydedd gyllideb atodol yn fuan iawn wrth gwrs, a bydd honno'n nodi ystod eang o ddyraniadau ar draws portffolios Llywodraeth Cymru er mwyn ein helpu i ymateb i'r argyfwng coronafeirws. Edrychaf ymlaen at gyflwyno honno gerbron y Senedd yn fuan iawn.

Weinidog, rwy'n pryderu'n arbennig am y busnesau gwely a brecwast llai o faint na chafodd fawr ddim cymorth y llynedd os o gwbl. Roedd llawer ohonynt yn fusnesau bach ffyniannus a oedd yn darparu arian pensiwn ychwanegol a chwmnïaeth i'w perchnogion a chyflogaeth ran-amser i'r bobl leol. Pa ddadansoddiad y mae eich Llywodraeth wedi'i wneud i sefydlu'r niwed y mae'r pandemig wedi'i wneud i'r sector teithio yng Nghymru? A pha asesiad rydych wedi'i wneud o effaith y pecynnau cymorth sydd ar gael yn y sector hwn? Diolch.

Wel, mae'n hollol wir fod y pandemig wedi cael effaith ddifrifol iawn ar y sector lletygarwch ledled Cymru, a dyna pam rydym yn gweithio mor galed i roi'r gefnogaeth orau bosibl ar waith. Mae busnesau gwely a brecwast yn enwedig yn gallu manteisio ar y cymorth dewisol rydym wedi'i roi ar waith drwy awdurdodau lleol ac rydym wedi gwneud hynny oherwydd ein bod yn cydnabod y bydd yna nifer o fusnesau heb fynediad at y cyllid ardrethi annomestig rydym wedi'i roi ar waith. Felly, rydym yn ceisio bod mor hyblyg ag y gallwn er mwyn cynnig y pecyn cymorth gorau i fusnesau. Ond fel rwy'n dweud, nid ydym yn cymryd unrhyw ran o hyn yn ganiataol. Rydym yn glir iawn fod hwn yn gyfnod anodd iawn i fusnesau ac rydym yn awyddus i wneud yr hyn a allwn i'w cynorthwyo a hefyd i'w cefnogi wedyn i mewn i'r cyfnod adfer ac adnewyddu.

Rydym yn darparu £102 miliwn ychwanegol i'r portffolio addysg y flwyddyn nesaf i gydnabod effaith y pandemig ar blant a phobl ifanc. Mae hyn yn ychwanegol at y cynnydd o £176 miliwn i lywodraeth leol, a fydd yn cefnogi gwasanaethau rheng flaen, gan gynnwys ysgolion.

Pa drafodaethau rydych wedi'u cael gyda'r Gweinidog addysg ynghylch sicrhau bod yna arian ychwanegol ar gael ar gyfer mesurau dal i fyny megis ysgolion haf, fel yr awgrymwyd gan y Gweinidog?

Rwy'n cael trafodaethau rheolaidd gyda fy holl gyd-Weinidogion ynghyd â thrafodaethau penodol gyda'r Gweinidog addysg ynglŷn â sut y gallwn gefnogi'r plant a'r bobl ifanc y mae'r pandemig wedi effeithio'n wael arnynt. Mewn ymateb i'r materion sy'n ein hwynebu o ganlyniad i'r pandemig, rydym wedi lansio'r cynllun recriwtio, adfer a chodi safonau, sy'n cyflymu dysgu i unigolion a grwpiau â chyllid i ysgolion allu recriwtio staff newydd i fynd i'r afael â'r dysgu a gollwyd. Mae hynny'n golygu buddsoddiad ychwanegol o £29 miliwn ar gyfer blwyddyn academaidd 2020-21 ac mae'n darparu'r hyn sy'n cyfateb i 600 o athrawon ychwanegol a 300 o gynorthwywyr addysgu ychwanegol. Mae'n targedu'r cymorth hwnnw ym mlynyddoedd 11, 12 a 13 yn ogystal â dysgwyr difreintiedig a phlant a phobl ifanc o bob oed sy'n agored i niwed. Gwn fod awdurdodau lleol yn dweud eu bod yn falch iawn o'r ffordd y mae'r recriwtio'n digwydd yn hynny o beth. Rwy'n credu bod hynny wedi bod yn arbennig o lwyddiannus o ran ein hymdrechion i gefnogi plant a phobl ifanc. Rydym hefyd yn darparu cyllid ychwanegol o £12 miliwn yn 2021-22 i barhau â'r gwaith pwysig hwnnw i fynd i'r afael â dysgu, sgiliau a chynhyrchiant a gollwyd, er mwyn sicrhau'r manteision hynny i blant a phobl ifanc ledled Cymru.

Trown yn awr at gwestiynau'r llefarwyr. Y cyntaf y prynhawn yma yw llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Dwi'n siŵr bod y Gweinidog wedi darllen yr erthygl ddamniol yn BusinessLive ar 2 Chwefror, a oedd yn tynnu sylw at y ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi methu â defnyddio ei phwerau benthyg yn llawn yn 2019-20 a 2020-21. All y Gweinidog egluro pam bod Llywodraeth Cymru wedi tanddefnyddio'r pwerau benthyg presennol, yn enwedig o ystyried y problemau rydyn ni'n eu hwynebu oherwydd y pandemig? Pam bod y Llywodraeth wedi penderfynu peidio â defnyddio'r cyfle i gyllido prosiectau cyfalaf a allai fod wedi cael effaith bositif ar yr economi Gymreig?

Nid wyf yn derbyn yr asesiad hwnnw o gwbl. Wrth gwrs, cafodd cyllideb 2020-21 ei heffeithio gan yr addasiadau hwyr iawn a wnaed yn ystod y flwyddyn gan Lywodraeth y DU yn ei hamcangyfrifon atodol, lle cawsom arian ychwanegol yn hwyr iawn ar ddiwedd y flwyddyn, a oedd yn ei gwneud yn anodd iawn inni reoli'r sefyllfa benodol honno. Ledled Cymru, mae ein cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru wedi cyflawni cynlluniau cyfalaf uchelgeisiol iawn. Dros y weinyddiaeth, rydym wedi dyrannu £12.2 biliwn o fuddsoddiad ar gyfer prosiectau cyfalaf ledled Cymru a £27.8 biliwn ers i ni gyhoeddi cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru yn 2012. Byddwch wedi gweld buddsoddiad, er enghraifft, o £1.7 biliwn i gefnogi'r gwaith o gyflawni ein rhaglen gwerth £3.7 biliwn i sicrhau addysg ac ysgolion ar gyfer yr 21ain ganrif. Mae hwnnw'n cael effaith mewn cymunedau ledled Cymru. Buddsoddwyd swm o £2 biliwn yn ystod y tymor hwn ar gyfer tai, gan ddarparu dros 20,000 o dai fforddiadwy, a chwalu ein targed, er ein bod wedi mynd drwy'r argyfwng hwn. Felly, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gwneud buddsoddiadau sylweddol mewn seilwaith drwy gydol tymor y Senedd hon.

Mae'r Gweinidog yn dweud nad yw'n cytuno â fy asesiad. Nid fy asesiad i ydoedd; dim ond datganiad o lle rydym arni. Nid ni yw'r unig rai sy'n argymell defnyddio'r cyfleusterau sydd gennym. Yn yr erthygl honno a grybwyllais, dyfynnir yr economegydd Gerry Holtham yn dweud y dylai Llywodraeth Cymru allu rheoli ei chyllideb i sicrhau ei bod yn gwneud llawer mwy o ddefnydd o'i phwerau benthyca cyfalaf. Aeth ymlaen i ddweud na ellid defnyddio'r ffaith bod Llywodraeth y DU wedi talu derbyniadau cyfalaf yn hwyr fel esgus a rhybuddiodd y gallai diffyg awydd am fenthyca cyfalaf danseilio achos Llywodraeth Cymru dros gynyddu'r lefelau presennol. Nawr, gŵyr y Gweinidog fod Plaid Cymru a minnau wedi bod yn galw am fwy o bwerau cyllidol yn ystod y pandemig hwn, fel y mae hithau. Mae wedi dweud wrthym sawl gwaith bod trafodaethau'n mynd rhagddynt ar hyn o bryd gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â chaniatáu mwy o hyblygrwydd ariannol. Rwyf wedi ei hannog i fynd ar drywydd hynny'n egnïol, ond a yw'r Gweinidog yn cytuno bod Llywodraeth Cymru yn tanseilio ei hachos ei hun drwy fethu defnyddio'r pwerau benthyca sydd ganddi eisoes yn llawn?

Nid oes angen anogaeth Plaid Cymru arnaf i fynd ar y trywydd penodol hwnnw gyda Llywodraeth y DU yn egnïol, oherwydd mae'n rhywbeth rydym wedi bod yn ei wneud ers peth amser. Fodd bynnag, nid ydym eto wedi cael yr eglurhad ynglŷn â'n cais am hyblygrwydd, a fydd yn dod yn llawer cliriach inni wrth inni symud tuag at yr amcangyfrifon atodol, y bydd Llywodraeth y DU yn eu cyhoeddi maes o law. Fodd bynnag, rydym wedi cyhoeddi ein cyllideb ar gyfer 2021-22, ac mae honno'n dangos ein bod yn bwriadu benthyca'r uchafswm o £150 miliwn sydd ar gael inni o fewn ein terfyn blynyddol. Fe welwch gynlluniau uchelgeisiol iawn ar gyfer y flwyddyn nesaf ar draws ein cyllideb. Hyd yn oed lle na allwn wneud popeth y byddem eisiau ei wneud o fewn y pwerau sydd gennym, fe fyddwch wedi gweld ein bod wedi creu'r model buddsoddi cydfuddiannol er mwyn ein helpu i gyflawni'r prosiectau mwy o faint hynny na fyddai'n bosibl o fewn ein setliad cyfalaf presennol ac o fewn y pwerau benthyca sydd gennym ar hyn o bryd. Felly, rydym wedi dod o hyd i ffyrdd arloesol o fynd i'r afael â'r mater sy'n cael ei ddisgrifio.

Gall y Gweinidog wneud cymaint o esgusodion ag y mynno am yr hyn a ddigwyddodd yn 2019-20 a 2020-21, ond y realiti yw bod y Llywodraeth wedi methu bachu ar gyfle i fuddsoddi yn nyfodol Cymru. Dyfynnaf Gerry Holtham eto:

Mae methu benthyca mewn dwy flynedd ariannol yn olynol i'w weld yn anuchelgeisiol. Nid yw dweud nad ydynt yn gwybod beth fydd y dyraniad cyfalaf yn rheswm dilys gan eu bod yn gwybod beth fydd hwnnw o fewn ffin cyfeiliornad o 10-20% a gallent gynllunio ar gyfer yr annisgwyl.

A yw'r Gweinidog yn anghytuno â'i asesiad a'i ddadansoddiad, tybed? Gwyddom fod prosiectau sylweddol sydd angen bod ar y gweill—y metro, ôl-osod tai, mae rhestr hir—a chyda chyfraddau llog ar eu hisaf erioed, dyma'r amser i fuddsoddi. Mewn cyferbyniad, gan edrych i'r Alban, ers Deddf yr Alban 2012, mae Llywodraeth yr Alban wedi benthyca £1.6 biliwn mewn cyfalaf ac mae'n bwriadu codi £300 miliwn pellach mewn dyled ar log isel erbyn diwedd y flwyddyn ariannol gyfredol. A wnaiff y Gweinidog gyfaddef mai'r realiti yw bod amharodrwydd i ddefnyddio pwerau cyllidol, sydd eisoes yn annigonol, yn llawn yn dystiolaeth bellach nad oes gan y Llywodraeth Lafur hon uchelgais dros Gymru?

Nid yw hynny'n wir o gwbl. Wrth gwrs, mae gennym setliad gwahanol iawn i'r Alban, felly nid wyf yn credu bod y cymariaethau hynny o reidrwydd yn ddilys. Os ydych eisiau edrych ar yr uchelgais sydd gan Lywodraeth Lafur Cymru, nid oes ond rhaid i chi edrych cyn belled â rhaglen buddsoddi yn seilwaith Cymru a'r hyn sydd gennym yn yr arfaeth. Mae'n ymestyn ymhell y tu hwnt i'r cyfnod rydym wedi gosod cyllidebau ar ei gyfer, ond serch hynny rydym wedi nodi prosiectau pwysig y byddwn eisiau eu harchwilio wrth symud ymlaen: trydedd groesfan Menai ar yr A55, er enghraifft, cynllun gwerth £130 miliwn i ddechrau yn 2022; coridor yr A55/A494/A458 Sir y Fflint, cynllun gwerth £300 miliwn i ddechrau yn 2022; metro gogledd-ddwyrain Cymru, £504 miliwn, a bydd ein Llywodraeth yng Nghymru yn cyfrannu at hwnnw; £1 filiwn yn rhaglen y Cymoedd Technoleg; cam nesaf rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, £2 biliwn; a metro trafnidiaeth integredig de Cymru, £738 miliwn. Mae'r rhain i gyd yn fuddsoddiadau difrifol mewn cymunedau, a fydd yn sicr o effeithio ar greu swyddi a darparu ysgogiad economaidd. Felly, nid yw'n wir dweud nad ydym yn uchelgeisiol yn y maes hwn; mewn gwirionedd, mae gennym gynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru sy'n dweud y gwrthwyneb.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Mark Isherwood.

Mae Llywodraeth yr Alban wedi cyhoeddi eu bod yn darparu grantiau ar gyfer hostelau a thai bynciau i'r Alban gyda chronfa gymorth gwerth £2.3 miliwn ar gyfer hostelau. Mae nifer o weithredwyr tai bynciau gwledig a busnesau awyr agored amgen yn y gogledd wedi ysgrifennu ataf yn galw am gronfa gymorth i hostelau a thai bynciau sy'n cyfateb i hyn yng Nghymru. Fel y dywedasant, 'Rydym yn darparu gwasanaeth i'n cymuned leol, gan ddod ag ymwelwyr i mewn drwy gydol y flwyddyn sy'n defnyddio tafarndai a siopau lleol, ond mae rheolau COVID a llai o gymysgu cymdeithasol yn effeithio'n drychinebus arnom, oherwydd rydym yn darparu llety a rennir i bobl o wahanol aelwydydd.' Sut ydych chi'n ymateb felly i adroddiad Independent Hostels UK, 'The Case for Extra Financial Support', sy'n nodi:

Heb gymorth ariannol ychwanegol y gaeaf hwn, rhagwelir na fydd 34% o hostelau'n goroesi erbyn y tymor twristiaeth y flwyddyn nesaf'

ac

Un cymorth delfrydol fyddai 'Grant Cymorth' wedi'i gyfeirio'n benodol at hostelau a llety grŵp yn y sector twristiaeth?

I ddechrau, byddwn yn annog y busnesau hynny i archwilio a ydynt wedi gwneud y gorau o'r holl gyfleoedd sydd ar gael iddynt gan Lywodraeth Cymru. Er enghraifft, os ydynt yn fusnesau sy'n talu ardrethi annomestig, a ydynt wedi cael y grantiau sy'n benodol i fusnesau yn y sector ardrethi annomestig? A hefyd wrth gwrs, mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno ein cronfa gwerth £180 miliwn ar gyfer sectorau penodol. Agorwyd honno ar 13 Ionawr. Hyd yn hyn, derbyniwyd dros 7,600 o geisiadau ac mae 4,401 o gynigion gwerth £33 miliwn wedi'u gwneud. Gallai'r busnesau hynny edrych i weld a ydynt yn gymwys ai peidio. Mae wedi'i dargedu at fusnesau yn y sector lletygarwch, twristiaeth a hamdden. Byddwn yn fwy na pharod i roi manylion pellach i Mark Isherwood a gallai eu rhannu â'r busnesau hynny iddynt weld a allent gael cymorth o'r gronfa honno.

Byddwn yn hapus i roi copi o'r adroddiad hwnnw i chi os nad oes gennych un, oherwydd mae'n dangos eu bod yn ymwybodol o'r ffrydiau ariannu presennol ac wedi manteisio arnynt lle maent wedi gallu gwneud hynny.

Wrth ymateb i ymgynghoriad y Pwyllgor Cyllid ar gynigion cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru, dywedodd Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru:

'Mae'n rhaid i'r sector gwirfoddol gael cefnogaeth ac adnoddau er mwyn iddo gyflawni ei swyddogaeth ganolog yn y broses o adfer ar ôl y pandemig'

a

'Rhaid i gyd-gynhyrchu chwarae rhan allweddol yn y gwaith o gynllunio a darparu gwasanaethau ataliol.'

Aeth eu hymateb i gynigion y gyllideb ddrafft ymhellach, gan ddweud: 

'Mae'r sector gwirfoddol yn parhau i fod angen mwy o adnoddau i ymateb i'r galw cynyddol ar ei wasanaethau'

a

'Mae gan y sector lawer o grwpiau a sefydliadau sydd wedi datblygu i ddatrys problemau penodol neu eu hatal rhag gwaethygu.'

Maent hefyd yn atal pwysau ariannol ychwanegol enfawr ar wasanaethau iechyd a gofal. Sut y byddwch yn ymateb yn ariannol felly i'w pryder fod elusennau yng Nghymru wedi colli tua 24 y cant o'u hincwm eleni, neu £1.2 biliwn i elusennau sydd wedi'u lleoli yng Nghymru, er bod y gyllideb ddrafft yn datgan y bydd £700,000 ychwanegol yn cael ei ddarparu ar ben y £3 miliwn i gefnogi'r sector yn ei ymateb i COVID-19 a chronfa adfer COVID-19 trydydd sector Llywodraeth Cymru, sy'n werth £24 miliwn? Mewn geiriau eraill, heb y buddsoddiad ychwanegol sydd ei angen, bydd yn costio llawer mwy o arian i'r Trysorlys yng Nghymru nag y byddai ei angen arnynt fel arall i atal y galw hwnnw rhag cael ei greu.

Rydym wedi gweithio'n agos iawn gyda Chyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru a'r sector elusennau a'r trydydd sector yma yng Nghymru drwy gydol y pandemig. Rwyf wedi cyfarfod â'r sector fy hun er mwyn clywed am yr heriau y maent yn eu hwynebu, ac maent yn sicr yn ymwneud â methu cyflawni eu gweithgareddau codi arian arferol, er enghraifft, fel y disgrifiodd Mark Isherwood. Dyna pam ein bod wedi rhoi cymorth ar waith sy'n benodol i'r sector, ond hefyd rydym wedi ceisio rhoi rhyw fath o sicrwydd iddynt ynglŷn â dyfodol yr ymateb i'r pandemig hefyd. Byddaf yn archwilio'r materion sydd wedi'u codi ym mhob un o'r pwyllgorau gyda fy nghyd-Weinidogion yn Llywodraeth Cymru wrth i ni symud tuag at y gyllideb derfynol, gan wrando hefyd ar y sylwadau a wnaed yn y ddadl ddoe a chael trafodaethau pellach ynghylch pa gymorth y gallai fod ei angen.

Rwy'n eich annog i edrych ar y gwasanaethau hanfodol sy'n cael eu darparu gan y sector, y byddai gwaith pawb yn y Llywodraeth yn anos hebddynt, ond hefyd byddai ein gwaith yn yr wrthblaid yn anos, a byddai bywydau pawb yn llawer anos hefyd. Un o'r rheini, wrth gwrs, yw hosbisau. Er i Lywodraeth Cymru ddyrannu £6.3 miliwn i gronfa argyfwng yr hosbisau ar y cychwyn, roedd hyn yn llai hael na chronfeydd cyfatebol ym mhob gwlad arall yn y DU, fel y mae'r dystiolaeth yn dangos, ac mae'n sylweddol is na'r cyfanswm a ddyrannwyd i Lywodraeth Cymru mewn cyllid canlyniadol o gymorth Llywodraeth y DU i hosbisau yn Lloegr.

Fodd bynnag, mae ein sector hosbisau a gofal lliniarol cymunedol wedi parhau i ddarparu gofal hollbwysig a gwasanaethau hanfodol drwy gydol y pandemig. Ychwanegwyd hyd at £125 miliwn at y pecyn cyllid argyfwng gwreiddiol i hosbisau ar gyfer 2020-21 yn Lloegr, ond ni ychwanegwyd rhagor o arian yng Nghymru. Mae hosbisau yng Nghymru yn wynebu diffyg cyfunol o £4.2 miliwn erbyn mis Mawrth, ond ar ôl i mi arwain y ddadl ar ofal lliniarol a gofal diwedd oes yma yr wythnos diwethaf, dim ond £3 miliwn yn ychwanegol a gyhoeddodd Llywodraeth Cymru i'w cefnogi yn y flwyddyn ariannol hon. At hynny, nid oedd unrhyw arwydd yng nghyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22 o gymorth parhaus i hosbisau allu cynnal eu gwasanaethau hanfodol, er gwaethaf eu hamcangyfrif o ddiffyg cyfunol o £6.1 miliwn yn ystod 2021-22. Felly, ble mae gweddill yr arian ychwanegol a gafwyd gan Lywodraeth y DU o ganlyniad i'r cynnydd yn y cyllid i hosbisau yn Lloegr y flwyddyn ariannol hon i ddarparu eu gwasanaethau hanfodol? A sut y byddwch yn ymateb i anghenion ariannu dwys hosbisau yng Nghymru yn ystod y flwyddyn ariannol nesaf?

Wel, fel y dywed Mark Isherwood, mae hosbisau'n darparu gwasanaeth eithriadol o bwysig i bobl Cymru ac rydym yn llwyr gydnabod y cyfraniad enfawr a wnânt. Buom yn gweithio ochr yn ochr â'r sector hosbisau yma yng Nghymru i ddeall y cymorth ariannol penodol y byddai ei angen arnynt, a dyna'r rheswm pam ein bod wedi dyrannu £9.3 miliwn â chyllid brys i gefnogi'r hosbisau hynny drwy gydol y pandemig, ac mae hwn yn cael ei ddefnyddio i ddiogelu gwasanaethau clinigol a chryfhau cymorth profedigaeth hosbisau.

Ac mae yna ateb eithaf syml, mewn gwirionedd, sef bod y sector hosbisau yma yng Nghymru yn llai na'r hyn ydyw dros y ffin, felly dyma un o'r meysydd hynny lle nad oedd y symiau canlyniadol yn cyfateb i'r angen a nodwyd sydd gennym yma yng Nghymru. A dywedaf, 'angen a nodwyd' oherwydd gwnaethom weithio gyda'r sector i nodi'r cyllid y byddai ei angen arno. Ac mae yna feysydd, wrth gwrs, lle cawn symiau canlyniadol gan Lywodraeth y DU nad ydynt yn diwallu ein hangen a lle mae ein hangen yn llawer mwy nag ar draws y ffin. Felly, ni allwn weithredu fel blwch post ar gyfer cyllid canlyniadol gan Lywodraeth y DU, mae'n rhaid inni weithio gyda'r sectorau unigol i ddeall yr angen a nodir. Ac fel y dywedaf, pan oeddem yn gweithio gyda'r sector, yr angen a nodwyd yw'r angen rydym wedi'i ddiwallu, ond yn amlwg, os oes trafodaeth bellach i'w chael, byddwn yn fwy na pharod i gael y trafodaethau hynny gyda'r sector.

Dros y weinyddiaeth hon, mae Llywodraeth Cymru wedi dyrannu £12.2 biliwn ar gyfer buddsoddi mewn prosiectau cyfalaf ledled Cymru, gan gynnwys £120 miliwn ar draws cwm Cynon ac ardal ehangach Rhondda Cynon Taf drwy raglen ysgolion a cholegau'r unfed ganrif ar hugain, er enghraifft.

Diolch i chi, Weinidog. Nid oes unrhyw amheuaeth fod cwm Cynon wedi elwa'n sylweddol o gyllid Llywodraeth Cymru dros y pum mlynedd diwethaf. Efallai mai'r maes gwariant cyfalaf mwyaf arwyddocaol fu'r buddsoddiad parhaus mewn adeiladau addysgol yn yr ardal.

Mae cwm Cynon wedi gweld mwy o fuddsoddiad gan gyllid ysgolion yr unfed ganrif ar hugain Llywodraeth Cymru nag unrhyw etholaeth arall yng Nghymru, gwerth dros £100 miliwn, ac mae hynny'n rhywbeth rwy'n falch iawn ohono yn wir. Mae tymor presennol y Senedd wedi arwain at agor campws Coleg y Cymoedd, sy'n werth £22 miliwn, yn Aberdâr; Ysgol Gynradd Cwmaman, sy'n werth £7.2 miliwn; ac ym mis Medi y llynedd, ysgol gynradd Hirwaun sy'n werth £10.2 miliwn. Weinidog, a fyddech yn cytuno bod hwn yn fuddsoddiad sylweddol yn ein plant a'n pobl ifanc, a fydd yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i'w cyrhaeddiad addysgol a'u rhagolygon bywyd yn y dyfodol?

Byddwn yn cytuno'n llwyr â Vikki Howells yno, ac mae wedi bod yn llais cryf dros addysg yn ei hetholaeth ac yn allweddol wrth gyflwyno'r achos dros gyllid ychwanegol yn ei hardal, felly llongyfarchiadau i Vikki am yr hyn y mae wedi'i gyflawni ar ran ei hetholwyr. Ac mae'r enghreifftiau o'r prosiectau y mae wedi'u disgrifio yn gyffrous. Mae'n bwysig ein bod yn rhoi'r amgylchedd dysgu gorau i blant weithio ynddo ac i dyfu ynddo, oherwydd dyna sut rydym yn dweud wrthynt eu bod yn bwysig, a'n bod yno i'w cefnogi a'u helpu i gyflawni eu potensial llawn.

Rwy'n credu mai maes arall lle rydym wedi bod yn llwyddiannus iawn yng nghwm Cynon yw'r gefnogaeth arbennig rydym wedi'i rhoi i dai cymdeithasol. Felly, er enghraifft, rydym wedi trawsnewid Ysgol y Merched Aberdâr yn fflatiau, tai a byngalos wedi'u cynllunio'n benodol ar gyfer defnyddwyr cadeiriau olwyn. Dyna £4.8 miliwn o gymorth. A defnyddiwyd grant tai cymdeithasol o £2.7 miliwn ar gyfer datblygu hen Ysgol y Bechgyn Aberdâr yn 30 o dai fforddiadwy mawr eu hangen, unwaith eto gan gynnwys fflatiau, tai a byngalos. Ac rydym yn gwneud gwaith gyda'r gronfa gofal integredig ar ailddatblygu Llys Pen Llew i ddarparu'r cyfleuster 19 gwely i unigolion ag anabledd dysgu. Bydd gan bob preswylydd ei fflat hunangynhwysol ei hun. Felly, rwy'n credu bod cymaint o waith cyffrous yn digwydd yng nghwm Cynon, ac mae'n arwydd o'r buddsoddiad rydym wedi gallu ei wneud yn yr ardal.

Nid yw Llywodraeth y DU wedi ymgysylltu'n ystyrlon nac yn barchus ar y mater hwn, er gwaethaf y gwaith enfawr sydd wedi digwydd ar draws Llywodraeth Cymru a chyda sefydliadau ledled Cymru dros y tair blynedd diwethaf ar ddatblygu fframwaith newydd ar gyfer buddsoddi arian yn lle cronfeydd yr UE.

Rwy'n ddiolchgar i chi am hynny, Weinidog. Byddwch wedi gweld adroddiad y Pwyllgor Dethol ar Faterion Cymreig yn San Steffan, a gyhoeddwyd yn yr hydref, a oedd yn adroddiad dinistriol ac yn gondemniad dinistriol o Lywodraeth y DU gan bwyllgor a oedd yn cael ei reoli'n bennaf gan Aelodau Ceidwadol. Cafwyd dwy feirniadaeth ganddynt o Lywodraeth y DU. Yn gyntaf oll, roedd y diffyg ymgysylltu a ddisgrifiwyd gennych. Yn ail, roedd yna haerllugrwydd, fel roeddwn i'n ei ddarllen, yn yr awydd i anwybyddu'r arbenigedd sydd gennym yng Nghymru ar gyfer cyflawni'r math o fuddsoddiadau rydych newydd eu disgrifio yng nghwm Cynon.

A yw'n peri cymaint o bryder i chi ag y mae'n ei wneud i mi, Weinidog, fod hyn yn frad? Mae'n frad go iawn yn erbyn pobl, nid yn unig y rhai ohonom a bleidleisiodd dros aros yn yr UE yn 2016, ond yn fwy felly, y bobl a bleidleisiodd dros adael yr Undeb Ewropeaidd yn 2016, yr addawyd iddynt na fyddent yn colli ceiniog o fuddsoddiad—y byddai Llywodraeth y DU yn gwneud iawn am yr holl fuddsoddiad a oedd yn dod i leoedd fel Blaenau Gwent. Dangoswyd bod hynny'n gelwydd noeth. Mae hynny'n golygu y bydd lleoedd fel yr etholaeth rwy'n ei chynrychioli, yr etholaeth rydych chi'n ei chynrychioli, a llawer ohonom yn y Siambr hon, yn gweld buddsoddiadau a fyddai wedi digwydd yn ein pobl, ein lleoedd a'n seilwaith, ond na fyddant yn digwydd yn awr oherwydd y modd y mae Llywodraeth y DU wedi bradychu pobl Cymru.

Rwy'n cytuno'n llwyr ag asesiad Alun Davies o'r ffordd y mae Llywodraeth y DU wedi defnyddio pobl i gyflawni ei hagenda ei hun, a heb gyflawni'r addewidion a wnaeth iddynt. Nid yw Llywodraeth Cymru yn dangos yr haerllugrwydd hwnnw yma. Rydym wedi gweithio'n galed iawn, gan edrych yn rhyngwladol, a throi at y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, i weld beth y gallwn ei ddysgu ynghylch sicrhau buddsoddiad rhanbarthol yn y dyfodol yma. Rydym wedi cael sgwrs genedlaethol, gan siarad â miloedd o bobl i archwilio beth fydd y ffordd orau ymlaen ar gyfer ailadeiladu a sut y gallwn ddefnyddio ein harian yn y ffordd orau yn y dyfodol.

Roedd Llywodraeth y DU yn gyflym iawn i ddadlau y byddem yn cael mwy o arian eleni na'r llynedd. Ond wrth gwrs, mae debydu'r taliadau wedi lleihau ein cyllid, ac yn anwybyddu'r ffaith, pe baem wedi aros yn yr UE, y byddai gennym ddyraniad ariannol blwyddyn lawn bellach ar gyfer rhaglenni newydd, yn ogystal â'r taliadau a fyddai'n ddyledus o'r rhaglenni sy'n dechrau dod i ben. Felly, byddem wedi bod mewn sefyllfa wahanol iawn o'i chymharu â chronfa ffyniant gyffredin gwerth £220 miliwn Llywodraeth y DU ar gyfer y DU gyfan, ac nid ydym wedi cael unrhyw fanylion yn ei chylch o hyd. Cymharwch hynny â'r £375 miliwn blynyddol y byddem wedi'i gael gan yr UE. Mae gan Lywodraeth y DU amser o hyd i gyflawni ei haddewid na fyddwn geiniog yn waeth ein byd, a byddwn yn eu hannog i wneud hynny.

Mae Alun Davies, y Gweinidog emeritws, yn cyflwyno ei ddadleuon gyda'i angerdd a'i egni arferol, ac rwy'n derbyn, hyd yma, beth bynnag—. Mae Llywodraeth Cymru wedi cwyno am ddiffyg manylion am y gronfa ffyniant gyffredin. Serch hynny, mewn egwyddor, mae'n fecanwaith a fydd, yn y pen draw, yn cyflawni dros Gymru gobeithio. Felly, gan edrych y tu hwnt i'r sefyllfa bresennol at y pwynt hwnnw, os ydym am ddatganoli mwy o bŵer i lywodraeth leol a rhoi mwy o reolaeth i awdurdodau lleol, a fyddech yn cytuno bod y gronfa ffyniant gyffredin yn rhoi cyfle delfrydol inni roi mwy o'r rheolaeth honno i awdurdodau lleol a chaniatáu iddynt gymryd rhan yn y broses o wario'r gronfa hon. Wedi'r cyfan, maent wedi cymryd rhan yn y bargeinion dinesig a'r bargeinion twf llwyddiannus. Felly, yn eich trafodaethau gyda Llywodraeth y DU, a hefyd o fewn Llywodraeth Cymru gyda'r Gweinidog llywodraeth leol, a wnewch chi sicrhau bod awdurdodau lleol yn cael rôl allweddol yn y broses o gyflwyno'r gronfa ffyniant gyffredin? Nid gyda ni ar hyn o bryd, rwy'n cyfaddef, ond pan gaiff y manylion eu hegluro yn y pen draw.

Wel, fel y dywed Nick Ramsay, nid yw'r manylion wedi'u hegluro eto, felly nid wyf yn gwybod a allaf gytuno â'i asesiad y bydd yn rhoi grym yn nwylo mwy o bobl leol ac yn gwneud y penderfyniadau hynny mor agos at lawr gwlad â phosibl. Mae Llywodraeth Cymru wedi datblygu ei fframwaith rhanbarthol ar gyfer buddsoddi, ac fe'i cyhoeddwyd ym mis Tachwedd yn dilyn tair blynedd o ymgysylltu, cydweithredu ac ymgynghori. Ac roeddem yn glir mai ein meysydd blaenoriaeth fyddai busnesau mwy cynhyrchiol a chystadleuol, lleihau'r ffactorau sy'n arwain at anghydraddoldeb economaidd, cefnogi'r newid i economi ddi-garbon, a chymunedau iachach, tecach a mwy cynaliadwy. Ac rydym yn sicr yn gweld awdurdodau lleol fel partneriaid allweddol yn hynny. Ac roedd llywodraeth leol a CLlLC yn rhan weithredol yn y gwaith o ddatblygu ein fframwaith ac fe'u cynrychiolir ar y pwyllgor llywio sydd wedi arwain y gwaith hwnnw ers tair blynedd. Felly, dylai awdurdodau lleol chwarae rhan bwysig yn y dyfodol o ran datblygu rhanbarthol, a gobeithio y gallwn wneud hynny o fewn y fframwaith y buom yn ei ddatblygu yma yng Nghymru.

Weinidog, tybed a gaf fi ofyn i chi roi sylw arbennig i effaith colli cronfa gymdeithasol Ewrop a chronfeydd strwythurol ar ein rhaglenni gwaith a sgiliau yng Nghymru. Rwy'n clywed sibrydion braidd yn ddigalon—wel, maent yn fwy na sibrydion—fod bwriad yn awr gan yr Adran Gwaith a Phensiynau i ganoli eu rhaglenni gwaith. Nawr, rydym wedi cael rhaglenni gwaith rhagorol yma yng Nghymru, yn enwedig i'r bobl anodd eu cyrraedd sydd angen cymorth ychwanegol i gael gwaith oherwydd sgiliau a thrafnidiaeth a heriau eraill y maent yn eu hwynebu, a gwyddom sut i'w wneud. Felly, byddai'n drychinebus pe bai rhyw ddull canolog o wneud hyn, wedi'i lywio gan San Steffan, yn ailadrodd y problemau a oedd ganddynt yn rhaglenni gwaith Thatcheraidd y 1980au. Felly, Weinidog, a gaf fi ofyn i chi gyflwyno sylwadau, os yw'r rhaglenni hyn yn cael eu hailgynllunio, pan fyddant yn chwilio am bartneriaid i'w cyflwyno, eu bod yn defnyddio'r awdurdodau lleol a'r consortia rhanbarthol sydd wedi bod yn eu cyflwyno ar lawr gwlad yn llwyddiannus iawn—yn llawer gwell nag yn Lloegr ac mewn mannau eraill—yn y dyfodol hefyd? Rydym nid yn unig yn colli'r arian—mae wedi dileu ein gallu i reoli'r hyn a wnawn gyda rhaglenni cyflogaeth a sgiliau pwysig iawn.

Yn sicr. Ac yn amlwg, mae Huw Irranca-Davies yn siarad ag awdurdod go iawn ar hyn ar ôl cadeirio ein grŵp, sydd wedi bod yn edrych ar yr agenda benodol hon ers peth amser. A bydd yn gwybod yn well na neb am yr effaith y mae'r prosiectau UE hynny wedi'i chael yng Nghymru, gan greu dros 56,400 o swyddi newydd a 15,400 o fusnesau newydd ers 2007, yn ogystal â chefnogi 30,000 o fusnesau, a helpu bron i 100,000 o bobl i gael gwaith yn y cyfnod hwnnw. A dyna'r math o beth y mae angen inni barhau i'w wneud.

Rydym wedi ceisio rhoi camau buan ar waith i liniaru'r effaith gynnar, felly rydym wedi bod yn rhagweithiol wrth ymestyn nifer o'n hymyriadau economaidd allweddol a gefnogir gan gronfeydd yr UE a oedd i fod i ddod i ben yn y flwyddyn ariannol nesaf, i'w hymestyn i flynyddoedd dilynol, ac mae hyn yn cynnwys cymorth i entrepreneuriaid a busnesau bach a chanolig eu maint sy'n cael ei ddarparu ar hyn o bryd gan Busnes Cymru. Cymorth ar gyfer gweithgynhyrchu uwch cynaliadwy, buddsoddi mewn ymchwil, datblygu ac arloesi ym maes busnes, a chymorth ar gyfer technolegau ynni carbon isel a buddsoddi mewn safleoedd twristiaeth allweddol—mae'r rhain yn bethau rydym wedi bod yn canolbwyntio arnynt wrth i ni baratoi ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf.

Roedd cwestiwn 5 yn enw Rhianon Passmore, nad yw'n bresennol. Felly, symudwn at gwestiwn 6, David Rees.

Drwy gydol y flwyddyn, rwyf wedi ymgysylltu â Llywodraeth y DU ynglŷn ag effeithiau etifeddol y llifogydd eithriadol yng Nghymru. Rydym hefyd wedi darparu cymorth drwy ein cynllun cymorth ariannol brys, ochr yn ochr â'r £390 miliwn a fuddsoddwyd gennym ar gyfer rheoli perygl llifogydd ac arfordiroedd dros y tymor hwn, gan sicrhau budd i dros 45,000 eiddo.

A gaf fi ddiolch i chi am yr ateb, Weinidog, ac a gaf fi ddiolch hefyd i Lywodraeth Cymru am y gefnogaeth y maent yn ei rhoi i ddioddefwyr llifogydd yn Sgiwen sydd wedi cael llifogydd oherwydd bod dŵr yn dod allan o bwll glo, hen safle glofaol? Mae'r Awdurdod Glo wedi datgan yn glir nad ydynt yn atebol am ddifrod dŵr sy'n dod o'u safleoedd glofaol. Atgyfnerthwyd hyn ddoe yn Nhŷ'r Cyffredin, pan atebodd y Gweinidog gwestiwn fy nghyd-Aelod Stephen Kinnock ar y mater hwn. Nawr, os nad yw'r Awdurdod Glo yn cymryd cyfrifoldeb, a Llywodraeth y DU, y mae ei record ar hyn yn wael pan ystyriwch beth sydd wedi digwydd ym Mhontypridd—a yw'n bryd yn awr i chi bwyso ar Lywodraeth y DU am gyllid ganddynt fel y gallwn helpu'r bobl hyn? Oherwydd nid oes yswiriant da gan lawer o ddinasyddion yn yr ardal honno, ac mae'r rhai sydd ag yswiriant da yn mynd i golli arian am fod yn rhaid iddynt dalu eu tâl-dros-ben, a cheir costau ychwanegol ar ben hynny, ac maent allan o'u cartref am gyfnodau hir ac nid yw hynny'n cael ei gynnwys. Mae angen inni helpu'r bobl hyn, ac mae'n amlwg nad yw Llywodraeth y DU yn mynd i wneud hynny. Felly, a wnewch chi bwyso ar y Trysorlys am gyllid ychwanegol fel y gallwn helpu pobl yn y sefyllfaoedd hyn i sicrhau nad ydynt ar eu colled, nad ydynt mewn trafferthion a'n bod yn gallu helpu cyn gynted â phosibl?

Iawn. Mae Llywodraeth Cymru wedi sicrhau bod taliadau cymorth o hyd at £1,000 yr aelwyd ar gael, a dyna'r un lefel o gymorth ag y gallem ei chynnig i bobl yr effeithiwyd arnynt gan y sefyllfa eithriadol yn sgil y stormydd fis Mawrth diwethaf. Ond wyddoch chi, yn amlwg, effeithir yn arbennig o wael ar deuluoedd ac unigolion yr effeithiwyd arnynt. Hoffwn dalu teyrnged i'r gwaith y mae'r Cynghorydd Mike Harvey wedi bod yn ei wneud yn lledaenu gwybodaeth i drigolion drwy ei grŵp trigolion WhatsApp a sicrhau hefyd fod pobl yn lleol yn cael y math o gymorth a gwybodaeth sydd eu hangen arnynt. Ond oes, mae mwy i'w wneud gyda Llywodraeth y DU ar yr agenda benodol hon, o ran y materion uniongyrchol rydym yn eu hwynebu, ond y mater mwy hirdymor ynglŷn â phyllau glo a'r safleoedd glofaol a'r gwaith adfer sy'n angenrheidiol i atal y mathau hyn o bethau rhag digwydd yn y dyfodol, a dyna pam rwy'n gobeithio y gallwn wneud rhywfaint o gynnydd gyda Llywodraeth y DU yn hyn o beth. O ran cymorth i awdurdodau lleol, rydym yn gallu, ac rydym wedi gallu, talu costau cymwys awdurdodau lleol ar yr ymateb uniongyrchol i'r llifogydd yn ystod haen 3 a haen 4 drwy ddarparu 100 y cant o'r cyllid, a chredaf fod hynny'n dangos eu pwysigrwydd i ni fel ein partneriaid lleol yn yr ymateb i'r digwyddiadau ofnadwy hyn.

A gaf fi ategu sylwadau David Rees ynglŷn â'r modd y mae pobl wedi ysgwyddo eu cyfrifoldebau yn Sgiwen? Bythefnos yn ôl, yn sgil ei gwestiwn amserol, gofynnais gwestiwn i'r Gweinidog llywodraeth leol, un na wnaeth mo'i ateb, ond credaf efallai y gallwch chi wneud hynny—efallai eich bod mewn gwell sefyllfa i wneud hynny. Yn amlwg, gyda llifogydd Sgiwen, roedd y ffocws yn fawr iawn ar rôl eiddo'r Awdurdod Glo, ond roedd fy nghwestiwn yn ehangach, ynglŷn ag atebolrwydd tirfeddianwyr y mae dŵr yn rhedeg drwy eu tir—felly, pethau fel camlesi a dyfrffosydd eraill; nid wyf yn sôn am y prif gyflenwad dŵr, ond y mathau hynny o ddyfrffosydd. Bydd peth o'r tiroedd mewn dwylo cyhoeddus, naill ai llywodraeth leol, Llywodraeth ganolog neu Cyfoeth Naturiol Cymru, felly a allwch ddweud wrthym sut y caiff cyrff cyhoeddus eu hariannu i dalu costau rhwymedigaethau o ganlyniad i fethiant seilwaith ar eu tir sy'n arwain at ddifrod llifogydd, naill ai ar eu tir eu hunain neu ar dir trydydd parti, fel y gwelsom yn Sgiwen, a sut y caiff hynny ei adlewyrchu yng nghyllideb Llywodraeth Cymru?

Diolch i chi am godi'r mater penodol hwnnw. Os yw'n dderbyniol gan Suzy Davies, fe wnaf ofyn am gyngor penodol, oherwydd credaf fod rhai o'r cwestiynau hynny'n crwydro i feysydd cyfreithiol nad wyf fi'n gymwys i siarad arnynt y prynhawn yma o bosibl. Felly, ar y rhwymedigaethau ac yn y blaen, fe wnaf ddarparu diweddariad ysgrifenedig i Suzy Davies ar rwymedigaethau.

Rwy'n sicr yn cytuno ei bod hi'n hanfodol cael rhyw fath o warant dioddefwyr llifogydd mewn perthynas â chymorth ariannol ar gyfer y dyfodol. Gwyddom fod yr Awdurdod Glo, yn Sgiwen, wedi rhoi rhyw fath o gymorth ariannol, ond dim ond ar gyfer gerddi allanol—unrhyw newidiadau sydd angen eu gwneud i'r gerddi, oherwydd yr effaith—ond nid yw hynny'n mynd hanner digon pell. Felly, byddai unrhyw beth ychwanegol yn dderbyniol iawn. Ond yn ddiweddar, byddem i gyd wedi cael llythyr ar y cyd gan Ysgrifennydd Gwladol Cymru a Llywodraeth Cymru yn dweud bod siafftiau glofaol ychwanegol wedi'u canfod yma yng Nghymru. Rwy'n credu mai 2,000 yw'r nifer yn awr; arferai fod yn 1,200. Nawr, gallai fod yn fater o amser yn unig cyn y ceir digwyddiadau eraill ledled Cymru nad ydym yn gwybod amdanynt ar hyn o bryd. Ni thawelwyd fy meddwl, o'r ateb i'r llythyr, ein bod yn gwybod ble roeddent a beth oedd yn mynd i gael ei wneud fel y gallwn atal hyn rhag digwydd yn y dyfodol. Felly, beth y bwriadwch ei wneud o ran cyllidebu i sicrhau bod gennym y gefnogaeth angenrheidiol—er nad ydym am iddo ddigwydd, efallai y bydd yn digwydd eto yn y dyfodol—fel y gellir cefnogi'r dioddefwyr hyn drwy unrhyw brofiad y gallent ei wynebu?

Wel, rydym wedi bod yn cael rhai trafodaethau gyda Llywodraeth y DU, a ddeilliodd o'r trafodaethau am lifogydd, ond wedyn, yn amlwg, daeth yn fwy o beth ac fe wnaethom gynnwys y trafodaethau'n ymwneud â phyllau glo, ac yn awr, wrth gwrs, mae hynny wedi'i ymestyn eto i gynnwys safleoedd glofaol. Gwyddom y bydd gwaith adfer pyllau glo yn galw am waith dros—rhaglen waith 10 mlynedd mae'n debyg. Ac mae'n debyg ein bod ni, rwy'n meddwl, ar hyn o bryd—ac mae'n anodd iawn dweud yn union, ond rydym yn sôn am werth £500 miliwn o waith y byddai ei angen dros gyfnod hir o amser. Felly, mae hwn yn waith mawr. A phan fyddwn yn cynnwys safleoedd glofaol yn hyn hefyd, credaf ein bod yn sôn am gyllid eithriadol o ddifrifol y bydd ei angen i fynd i'r afael â materion sydd, fel rydych wedi nodi, yn rhai gwirioneddol bwysig na ellir eu hanwybyddu. A dyma pam ein bod yn ceisio dadlau'r achos wrth Lywodraeth y DU y dylem allu cael cyllid ychwanegol, oherwydd mae Cymru'n cael ei heffeithio'n anghymesur. Gyda phyllau glo, er enghraifft, mae gennym 40 y cant o holl byllau glo'r DU yng Nghymru, felly nid math o sefyllfa arian canlyniadol Barnett yw hon. Ond rydym yn parhau i geisio dadlau'r achos dros waith ar y cyd rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru. Sylweddolwn fod gennym ran fawr i'w chwarae yn hyn hefyd, ond credaf fod yn rhaid iddo fod yn ymateb gwirioneddol gydweithredol i fater difrifol.

Gwnaf. Gydag ansicrwydd sylweddol parhaus ynghylch llwybr y pandemig, rydym yn parhau i ganolbwyntio ar ddarparu'r cyllid cywir ar yr adeg iawn. Yn 2020-21, rydym eisoes wedi dyrannu mwy na £4 biliwn, gan gynnwys bron i £2 biliwn i gefnogi busnesau, gyda dyraniadau sylweddol pellach yn ein trydedd gyllideb atodol y mis hwn.

Diolch i chi am eich ateb, Weinidog. Yn amlwg, mae gan Lywodraeth y DU fynediad at lawer mwy o arian na Llywodraeth Cymru, a bydd gwir angen cael yr arian hwnnw i'n helpu i ymadfer wedi'r coronafeirws. Felly, a allwch chi ddweud wrthym ba drafodaethau a gawsoch neu y bwriadwch eu cael gyda Llywodraeth y DU i gefnogi'r gwaith o ailadeiladu cyllid Cymru?

Byddaf yn edrych yn ofalus iawn ar yr hyn a ddywedir yng nghyllideb Llywodraeth y DU ar 3 Mawrth o ran yr hyn y gallai ei ddweud ynglŷn â darparu cymorth ar gyfer yr ymdrech adfer ac ailadeiladu'r economi. Rwy'n arbennig o awyddus i weld beth sydd ganddynt i'w ddweud am gyfalaf, oherwydd, wrth gwrs, pan edrychwn ar yr hyn a ddywedodd y Canghellor yn ôl ym mis Mawrth, roeddem yn disgwyl cael tua £400 miliwn o gyllid cyfalaf ychwanegol yng nghyllideb y flwyddyn nesaf, a byddai hynny wedi bod yn rhywbeth y gallem ei ddefnyddio i symud ymlaen gyda'r gwaith ailadeiladu, gyda'r math o brosiectau seilwaith a fydd yn angenrheidiol ar gyfer yr ymdrech ailadeiladu. Ond fel y digwyddodd, cawsom doriad i'n cyllideb cyfalaf, ac roedd hynny'n annisgwyl iawn. Felly, rwy'n meddwl tybed a fydd y Canghellor yn manteisio ar y cyfle i gyhoeddi cyllid ychwanegol ym mis Mawrth. Dyna beth fyddwn i'n gobeithio ei weld. Ac yna byddai Llywodraeth Cymru yn amlwg am weithredu'r prosiectau y cawsom gyfle i'w trafod ar ddechrau'r sesiwn gwestiynau heddiw gyda llefarydd Plaid Cymru, ynghylch y prosiectau seilwaith sydd gennym yn yr arfaeth. Felly, credaf y byddai hwnnw'n un maes lle hoffwn weld llawer mwy o weithredu gan Lywodraeth y DU, a mwy o eglurder ynglŷn â'r cyllid ar gyfer y blynyddoedd i ddod.

Clywais eich ymateb i David Rowlands, Weinidog, ond wrth gwrs, mater i Lywodraeth Cymru yw sut y mae Llywodraeth Cymru yn dyrannu ei chyllid o'r Llywodraeth ganolog. Nawr, rwy'n pryderu bod seilwaith, yn y gyllideb ar gyfer trafnidiaeth genedlaethol, wedi mynd o £150 miliwn eleni i £129 miliwn yn y flwyddyn ariannol nesaf. Yn sicr, mae angen prosiectau seilwaith hirdymor ac uwchraddio ledled Cymru, ac felly rwy'n ceisio deall pam y mae hynny wedi digwydd, pam y mae'r gyllideb hon wedi'i thorri'n sylweddol.

Wel, bydd nifer o heriau gwahanol mewn perthynas â thrafnidiaeth ar gyfer y flwyddyn nesaf. Felly, ar yr ochr gyfalaf, fel y dywedaf, mae ein cyllideb cyfalaf wedi gostwng y flwyddyn nesaf, ond rwy'n gobeithio y bydd y Canghellor yn manteisio ar y cyfle ym mis Mawrth i ddarparu cyllid ychwanegol ac yna gallwn bob amser wneud mwy. Ar ddechrau'r sesiwn heddiw, roeddwn yn rhestru rhai o'r prosiectau penodol y byddem yn ceisio eu cyflwyno—er enghraifft, trydedd groesfan afon Menai, y gwaith ar goridor yr A55, A494, A458 Sir y Fflint a metro trafnidiaeth integredig de Cymru a'r holl fathau hynny o brosiectau. Felly, dyna ran o'r stori.

Y rhan arall, wrth gwrs, yw'r cyllid sy'n gysylltiedig â COVID ar gyfer trafnidiaeth. Felly, byddwch wedi gweld yn y gyllideb ddrafft fy mod wedi darparu cyllid trafnidiaeth ychwanegol ar gyfer bysiau, oherwydd rwy'n awyddus iawn i weld y sector hwnnw'n cael sicrwydd ar hyd y flwyddyn ariannol ac nad ydynt yn poeni, wrth inni ddod at ddiwedd y flwyddyn ariannol hon, na fydd cefnogaeth, a byddai hynny, yn amlwg, yn effeithio'n negyddol ar ddarparu gwasanaethau i deithwyr. Felly, yn amlwg, un o'r pethau nesaf rwy'n ei wneud yw archwilio beth, os rhywbeth, sydd angen inni ei weld ar hyn o bryd mewn perthynas â'r rheilffyrdd. Felly, credaf fod trafodaethau pellach i'w cael ynglŷn â chefnogaeth i'r sector trafnidiaeth, ond ar yr ochr seilwaith i bethau, yn amlwg, rydym yn fwy cyfyngedig nag y byddem eisiau bod o safbwynt y gyllideb cyfalaf.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog.

Eitem 3 ar yr agenda yw cwestiynau i'r Gweinidog Addysg, a daw'r cwestiwn cyntaf gan Mark Isherwood.

Diolch, Mark. Rwy'n cydnabod bod yr ansicrwydd sy'n deillio o'r amgylchiadau rydym yn eu hwynebu o ganlyniad i'r pandemig presennol yn arbennig o heriol i blant a phobl ifanc ag anghenion dysgu ychwanegol, gan gynnwys awtistiaeth. Rwy'n parhau i fod yn ymrwymedig i gefnogi dysgwyr, rhieni a gofalwyr yn ystod y cyfnod hynod anodd hwn.

Diolch. Pan gynghorodd Llywodraeth Cymru ysgolion i gau y tro cyntaf mewn ymateb i'r argyfwng COVID-19, dywedodd na ddylai hyn gynnwys darpariaeth ar gyfer plant sy'n agored i niwed, neu blant y mae eu rhieni'n hanfodol i'r ymateb i COVID-19. Mae canllawiau Llywodraeth Cymru yn nodi bod plant sy'n agored i niwed yn cynnwys rhai sy'n cael gofal a chymorth neu sydd â chynlluniau cymorth a'r rhai sydd â datganiadau o anghenion addysgol arbennig. Fodd bynnag, daeth nifer o deuluoedd yn Sir y Fflint yr effeithiwyd arnynt i gysylltiad â mi wedyn—ond nid teuluoedd yn unman arall—i ddweud nad oeddent yn cael y ddarpariaeth ar y sail anghywir fod yn rhaid i'w rhieni fod yn weithwyr allweddol hefyd. Aeth yn sawl wythnos wedyn ar y cyngor yno'n camu nôl ar ôl i mi gael datganiad pendant gan Lywodraeth Cymru. Felly, sut rydych yn ymateb i'r cyfreithiwr sy'n cynrychioli teuluoedd ledled Cymru ac sydd wedi cysylltu â mi i ddweud bod ganddynt achos cyfreithiol, gan godi'r cwestiwn ynglŷn â pha bryd y dylid addysgu plentyn awtistig gartref neu yn yr ysgol arbennig y mae'r plentyn yn ei mynychu fel arfer—mae rhieni'r plentyn am i'r plentyn fynd i'r ysgol, gan na allant ymdopi—ac yn gofyn a yw canllawiau Llywodraeth Cymru yn caniatáu i blant ag AAA awtistiaeth neu anghenion dysgu ychwanegol fynychu'r ysgol os yw addysgu gartref yn broblem i rieni?

Diolch, Mark. Yn gwbl briodol, fel y gwyddoch, mae ysgolion yn parhau i ddarparu addysg ar y safle i blant sy'n agored i niwed a phlant gweithwyr hanfodol. Mae'r ddau yn annibynnol ar ei gilydd; nid oes angen ichi fod yn blentyn ag anghenion dysgu ychwanegol a phlentyn gweithiwr allweddol i gael mynediad at y ddarpariaeth honno. Ac rwy'n ddiolchgar iawn i bawb sy'n ymwneud â'n hysgolion arbennig a'n hunedau cyfeirio disgyblion, yn ogystal â'n hysgolion prif ffrwd, am ddarparu'r cymorth hwnnw ar hyn o bryd. Rwy'n falch o glywed, Mark, fod ein gohebiaeth â chi ynglŷn â chynnwys ein canllawiau yn ddefnyddiol i gynorthwyo eich etholwyr, a byddwn yn eich annog i ysgrifennu ataf eto gyda'r achos a amlinellwch. Mae cryn hyblygrwydd o ran bod yn agored i niwed, ond rydym yn glir iawn, lle bo'n bosibl, y dylai plant sy'n agored i niwed allu manteisio ar ddysgu wyneb yn wyneb. Ond os hoffech ysgrifennu ataf, fe wnaf fy ngorau glas i geisio eich helpu unwaith eto.

Tynnwyd cwestiwn 2 [OQ56264] a chwestiwn 3 [OQ56269] yn ôl. Cwestiwn 4—Gareth Bennett.

Mae'r tarfu ar ysgolion wedi effeithio'n sylweddol ar gynnydd, iechyd a llesiant a hyder dysgwyr. Mae wedi effeithio ar rai yn fwy nag eraill, yn enwedig carfannau arholiadau, y blynyddoedd cynnar, a'n dysgwyr difreintiedig. Rydym yn gweithio gyda phartneriaid i ddatblygu dull cynaliadwy a gwydn o hyrwyddo dysgu yn y blynyddoedd i ddod a mynd i'r afael â'r ymyriadau.

Ie, diolch am y gwerthusiad hwnnw. Mae'n sefyllfa anodd. Mae'n ymddangos i mi fod y profiad o ddysgu gartref wedi amrywio'n aruthrol, rhywbeth y dylem fod wedi'i ddisgwyl, mae'n debyg. Cyn y gallwn fynd i'r afael â sut i ddal i fyny ag addysg goll plant oedran ysgol wrth inni ddod allan o'r argyfwng COVID, bydd angen rhywun arnom i asesu'n awdurdodol ble yn union rydym arni. O ystyried hynny, a ydych yn rhagweld y bydd gan Estyn rôl fawr yn asesu ein sefyllfa, a beth yw eich barn ar hyn o bryd ynglŷn ag ailddechrau arolygiadau ysgolion yng Nghymru?

Wel, rwy'n credu ei bod yn bwysig cydnabod y bydd pob plentyn wedi cael profiad o COVID a tharfu ar eu dysgu, ac felly, bydd angen dull gweithredu arnom sy'n cefnogi ein holl ddysgwyr, ond rydym hefyd yn cydnabod y bydd gan rai rhannau o'r garfan heriau penodol, fel y dywedais yn fy ateb gwreiddiol, ac yn wir bydd gan rai plant unigol heriau y bydd angen i ni eu cefnogi.

Yn y lle cyntaf, byddwn yn gweithio gydag awdurdodau addysg lleol, gwasanaethau rhanbarthol gwella ysgolion, yr addysgwyr eu hunain, i ddatblygu rhaglen ymyrraeth barhaus i gefnogi dysgwyr yn y tymor byr, y tymor canolig ac yn hirdymor, a byddwn yn disgwyl i Estyn chwarae rôl fel arfer, fel rhan o deulu addysg Cymru. Gobeithio y gall arolygiadau fynd rhagddynt yn ôl y bwriad, ond yn amlwg, rydym yn parhau i adolygu'r holl faterion hyn wrth inni ymdrin â chanlyniadau effaith y pandemig ar addysg.

Weinidog, a allwch ein sicrhau y bydd yr asesiad cymwysterau yn ystyried y gwahanol gyfleoedd y mae myfyrwyr wedi'u cael i ddysgu'n effeithiol gartref?

Gallaf, yn wir, David. Ddoe, cyhoeddodd CBAC ragor o wybodaeth ynglŷn â sut y bydd graddau'n cael eu dynodi gan ysgolion a cholegau. Fe'i cynlluniwyd i fod mor hyblyg â phosibl, ac i sicrhau y gellir rhoi cyfrif digonol am y gwahanol brofiadau a gaiff plant yn y broses honno. Felly, os caf roi enghraifft i chi: nid yw'n dynodi, er enghraifft, faint o ddarnau o waith sy'n angenrheidiol i allu gwneud asesiad, gan gydnabod y bydd pob myfyriwr unigol wedi cael profiad gwahanol iawn.

Diolch. Trown yn awr at gwestiynau llefarwyr, a'r cyntaf y prynhawn yma yw llefarydd y Ceidwadwyr, Suzy Davies.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Prynhawn da, Weinidog. Roeddem i gyd yn falch iawn, wrth gwrs, o'ch clywed yn cyhoeddi y bydd ysgolion cynradd ar agor ar gyfer dysgu wyneb yn wyneb i ddisgyblion y cyfnod sylfaen ar ôl hanner tymor. Fodd bynnag, gyda dim ond tri diwrnod i fynd tan hanner tymor, rydym wedi gweld cyhoeddi dros nos y canllawiau y mae ysgolion wedi bod yn galw amdanynt ers dyddiau bellach. Y bore yma, mewn gwirionedd, cafodd rhieni mewn un rhan o Gymru rybudd na fyddai eu hysgol yn ailagor fel y rhagwelwyd am nad oeddent wedi cael y canllawiau ar sut i gynnal asesiadau risg, felly rwy'n gobeithio y byddant yn llwyddo i ddal i fyny.

Fe wyddoch fod undebau'r athrawon yn amharod iawn i weld eu haelodau'n dychwelyd heb fesurau ychwanegol i wneud y mannau diogel hyn yn fwy diogel byth, beth bynnag fo barn penaethiaid unigol. Felly, tybed a allech grynhoi'r camau newydd i ni, a dweud wrthym sut y byddwch yn cael yr arian neu'r deunyddiau i'r ysgolion mewn pryd iddynt allu eu gweithredu, a dweud wrthym efallai sut rydych wedi hysbysu ysgolion, gan ei bod yn amlwg heddiw nad yw rhai ohonynt yn gwybod o hyd. Diolch.

Diolch, Suzy. Rhannwyd y canllawiau â'n partneriaid yn yr undebau llafur ddydd Gwener diwethaf, ac rydym wedi bod yn gweithio gyda hwy yn y cyfamser i sicrhau bod y canllawiau'n eu bodloni, ac i weithio gyda hwy yn hytrach na chyhoeddi canllawiau a gorfod eu tynnu'n ôl o ganlyniad i sylwadau a wneir gan y proffesiwn. Rwyf wedi bod yn awyddus iawn i ryddhau'r canllawiau hynny cyn gynted ag sy'n bosibl, ac rydym wedi hysbysebu ar draws sianeli cyfrwng Cymraeg y bore yma fod y canllawiau ar gael.

A gaf fi bwysleisio, serch hynny, fod yr hyn a wnaeth penaethiaid a staff ysgolion yn llwyddiannus yn nhymor yr hydref, i wneud eu sefydliadau mor ddiogel â phosibl rhag COVID, yn aros yr un fath? Gwyddom beth sy'n gweithio o ran golchi dwylo, awyru a chadw pellter cymdeithasol, cyn belled ag y bo modd, yn enwedig gyda phlant hŷn. Ond rydych yn iawn, rydym yn rhoi mesurau ychwanegol ar waith, gan gynnwys £5 miliwn o fuddsoddiad ar gyfer gorchuddion wyneb o ansawdd uchel, a fydd yr un fath ac yn cael eu dosbarthu ledled Cymru, yn ogystal â phrofion llif unffordd. Mae pecynnau profion llif unffordd wedi'u rhoi i ysgolion arbennig yr wythnos hon, a bydd profion llif unffordd i'r rhai sy'n dychwelyd i'r ysgol ar 22 Chwefror yn yr ysgolion erbyn pan fyddant yn dychwelyd.

Diolch ichi am hynny. Ac rwy'n cymryd o hynny hefyd fod yr undebau llafur yn fodlon â'r camau sydd bellach ar waith, yn sicr ar gyfer blynyddoedd y cyfnod sylfaen. Rwy'n gobeithio y byddant yn teimlo'r un fath ar gyfer ysgolion uwchradd hefyd, oherwydd, fel y gwyddom, safbwynt Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd yw mai pwysau ar y GIG sy'n pennu pa rannau o'n cymdeithas sy'n cael eu rhyddhau a pha bryd. Ond ei safbwynt hefyd yw y dylai ysgolion—a hynny'n gyffredinol—gael elwa ar unrhyw hyblygrwydd yn sgil y gostyngiad yn y cyfraddau heintio, sy'n swnio fel ymrwymiad i agor yr ysgolion uwchradd a'r colegau nesaf, rwy'n credu, yn hytrach na dechrau agor rhannau o'r economi.

Fe sonioch chi fod canllawiau lefel uchel ar gyfer asesu wedi mynd i ysgolion erbyn hyn ar gyfer y blynyddoedd arholiadau, sy'n caniatáu, ac rwy'n dyfynnu yma,

byddai nifer gymharol fach o ddarnau o dystiolaeth glir yn ddigon i ddangos cyrhaeddiad ar draws themâu allweddol trosfwaol ar gyfer llawer o gymwysterau.

Dyna a ddywedoch chi wrth David Melding. Ac er bod y canllawiau lefel uchel hynny'n rhybuddio yn erbyn dyfarnu graddau ar botensial dysgwr, yn hytrach na'i gyflawniadau gwirioneddol, rwy'n credu y bydd y demtasiwn yno o hyd, oni fydd, yn absenoldeb corff o waith graddedig? Felly, rwy'n meddwl tybed a allwch gadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio unrhyw hyblygrwydd newydd—wedi'i gefnogi gan brofion staff ddwywaith yr wythnos—i ganiatáu cymaint o ddysgu wyneb yn wyneb â phosibl ar gyfer y blynyddoedd hynny, i'w helpu nid yn unig i ddal i fyny os ydynt o dan anfantais yn ddigidol, ond i adeiladu corff o waith graddadwy, a asesir o dan amodau rheoledig. Ac os gallwch ddweud hynny, a allwch ddweud hefyd a ydych wedi rhoi rhywfaint o ystyriaeth i ailagor ysgolion a cholegau'n llawn yn fwy lleol, gan fod y dangosyddion Safon Uwch yn parhau i amrywio ledled y wlad?

Diolch, Suzy. Yn wir, mae brwdfrydedd gwirioneddol gan yr undebau llafur ac awdurdodau addysg lleol i geisio blaenoriaethu blynyddoedd arholi, am yr union resymau rydych wedi'u hamlinellu. Hoffai athrawon i'r plant hynny ddychwelyd at gymaint o ddarpariaeth wyneb yn wyneb â phosibl, fel y gellir cynnal yr asesiadau hynny a'r gwaith mewn perthynas ag asesu. Rwyf am dawelu meddyliau: mae'r canllawiau'n dweud y gall gwaith a wneir gartref ffurfio rhan o asesiad hefyd, ond mae penderfyniad llwyr yn gyffredinol i symud yn awr tuag at ddychwelyd yn ddiogel at ddysgu wyneb yn wyneb i'r myfyrwyr hŷn hynny.

Soniodd Suzy am y pwysau ar y GIG. Dyna un o'r ffactorau y bydd angen inni ei ystyried; mae'n un pwysig, wrth gwrs. A'r perygl o lethu'r GIG a'r hysbysiad lefel 5 gan y prif swyddogion meddygol ar draws y Deyrnas Unedig a wnaeth i mi wneud penderfyniad anffodus iawn i orfod cau ysgolion ar gyfer dysgu wyneb yn wyneb i fwyafrif y disgyblion. Rhaid inni hefyd barhau i fonitro lefelau trosglwyddo cymunedol. Rhaid inni hefyd barhau i fonitro lefelau profion positif, ac mae angen inni asesu beth fyddai cael mwy o fyfyrwyr yn dychwelyd at addysg wyneb yn wyneb yn ei olygu i'r gyfradd R. Ond yn amlwg, mae yna benderfyniad yn gyffredinol, ac erbyn yr adolygiad tair wythnos nesaf, gobeithio y byddwn mewn sefyllfa i amlinellu'r camau nesaf ar gyfer sicrhau bod mwy o blant a phobl ifanc yn dychwelyd at ddysgu wyneb yn wyneb.

Mae hynny'n galonogol, oherwydd mae dysgwyr hŷn a rhieni'n dechrau poeni'n fawr yn awr wrth iddynt ein gweld yn agosáu at y cyfnod arholiadau traddodiadol—rwy'n gwybod bod y broses yn wahanol nawr—ac maent yn gweld eu plant yn pryderu fwyfwy ynglŷn â hyn. Felly, gorau po gyntaf y byddant yn agor o ran hynny. Ni wnaethoch ddweud dim am wahaniaethau ledled Cymru, ond efallai nad ydych mewn sefyllfa i wneud hynny.

Roeddwn yn mynd i'ch holi am gynllun gweithredu'r cwricwlwm, ond oni bai fod Siân yn mynd i'ch holi amdano heddiw, fe wnaf ei gadw tan ein cyfarfod terfynol y mis nesaf, a gofyn cwestiwn cyflym i chi am gyllid ysgolion, os caf. Mae Aelodau wedi mynegi pryder am y lefelau uchel hanesyddol o gronfeydd wrth gefn, yn enwedig ar lefel ein hysgolion cynradd. Felly, roedd gostyngiad o 22 y cant yn y sector hwnnw fis Mawrth y llynedd, cyn COVID, yn werth ei nodi, ond ar yr un pryd roedd y gostyngiad cyffredinol yn 32.6 y cant, sy'n dangos bod ysgolion uwchradd yn dal i'w chael hi'n anodd ac mewn gwirionedd, roedd rhai ysgolion cynradd yn dechrau cael anawsterau. Ac roeddem mewn sefyllfa, nawr, wrth anelu i mewn i COVID y llynedd, gyda 35 y cant o'n hysgolion â chronfeydd wrth gefn negyddol. Felly, nid yw hynny'n ddim hyd yn oed, mae'n llai na dim. Felly, sut yr effeithir ar eich cynllun adfer COVID ar gyfer addysg gan y ffaith bod cynifer o ysgolion yn gyfystyr â methdalwyr? A chan fod naw ohonynt yn ysgolion arbennig, a fyddwch yn ceisio dod o hyd i gronfeydd anghenion dysgu ychwanegol eraill ar gyfer yr ysgolion penodol hynny?

Wel, mae cyllid ar gyfer adferiad yn ychwanegol at gyllidebau arferol ysgolion ac yn y flwyddyn ariannol hon, rydym wedi buddsoddi £29 miliwn yn ein cronfa recriwtio, adfer a chodi safonau, ac arian ychwanegol ar gyfer carfannau arholiadau, yn ogystal ag arian ychwanegol ar gyfer cynhyrchu deunydd cymorth ar gyfer carfannau arholiadau. Byddaf bob amser yn manteisio ar bob cyfle i sicrhau'r cyllid mwyaf posibl i'r system ADY, gan gydnabod yr heriau penodol sy'n gysylltiedig ag addysg i blant ag anghenion dysgu ychwanegol ac os gallaf wneud hynny, byddaf yn falch iawn o ychwanegu symiau ychwanegol at y llinell gyllideb benodol honno.

Llefarydd Plaid Cymru, Siân Gwenllian.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Ymhen tair wythnos, fe fydd y Senedd lawn yn trafod y Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru). O'i basio, fe fydd y ddeddfwriaeth yma yn gosod cyfeiriad addysgol ein cenedl am flynyddoedd lawer. Mae dysgu am gydberthynas a rhywioldeb yn cael ei gynnwys ar wyneb y Bil fel elfen orfodol i'w chynnwys yng nghwricwlwm pob ysgol. Mae dysgu am lesiant meddyliol bellach wedi'i ychwanegu i wyneb y Bil yn ystod Cyfnod 2. Fedrwch chi egluro pam fod angen i'r ddwy elfen yma fod ar wyneb y Bil?

Mae'r penderfyniad i roi addysg cydberthynas a rhywioldeb ar wyneb y Bil yn deillio o argymhelliad yr adolygiad annibynnol a sefydlais fel y Gweinidog. Mae cynnwys sicrhau bod ysgolion, wrth osod y cwricwlwm, yn ystyried iechyd meddwl a llesiant yn cyd-fynd yn llwyr â chyfeiriad polisi'r Llywodraeth hon er mwyn sicrhau dull ysgol gyfan. Felly, yr hyn rydym yn ei newid a'r hyn rydym yn ei ddiwygio yw sicrhau, wrth fynd ati i gynllunio cwricwlwm, fod iechyd meddwl a llesiant myfyrwyr yn ystyriaeth allweddol. O ran cynnwys y cwricwlwm, bydd iechyd meddwl a llesiant, wrth gwrs, yn chwarae rhan bwysig iawn o'r maes dysgu a phrofiad, sy'n rhan statudol o'r cwricwlwm.

Dwi'n cytuno'n llwyr efo chi y gallai cynnwys y ddwy elfen yma gyfrannu yn sylweddol tuag at weddnewid ein cymdeithas ni mewn ffordd gadarnhaol: helpu cael gwared ar gamdrin menywod a chreu cymdeithas gydradd; helpu dileu rhagfarn yn erbyn y gymuned LGBT; ac o ran atal problemau iechyd meddwl. Addysg ydy'r allwedd i greu'r trawsnewid sydd ei angen. Ond mae'r Bil yn wallus ac yn ddiffygiol, oherwydd dydy o ddim yn rhesymegol. 

Mae eich Bil yn ddiffygiol, oherwydd ei fod yn afresymegol.

Mae cynnwys y ddwy elfen rydyn ni'n eu trafod er mwyn sicrhau eu bod nhw'n cael eu dysgu'n gyson ar draws ein hysgolion ni, am eu bod nhw'n gallu bod yn faterion cymhleth ac anodd eu dysgu, ac am ein bod ni'n credu y gallai dysgu amdanyn nhw greu cymdeithas well yng Nghymru—. Rydych chi'n eu cynnwys nhw am y rhesymau yna, ond, eto, yr un ddadl yn union sydd yna a'r un ddadl gwbl ddilys ynglŷn â chynnwys trydedd elfen ar wyneb y Bil, sef rhoi hanes Cymru yn ei holl amrywiaeth, gan gynnwys hanes pobl ddu a phobl o liw, ar wyneb y Bil. Fedrwch chi egluro'r rhesymeg dros gynnwys dwy elfen bwysig ond ymwrthod â rhoi'r drydedd un ar wyneb y Bil? 

O dan amodau'r Cwricwlwm newydd i Gymru, fe fydd addysgu hanes Cymru a hanes pobl dduon a lleiafrifoedd yn orfodol yn ein hysgolion. Y rheswm am hynny yw eu bod wedi'u hamlinellu yn ein datganiad o'r hyn sy'n bwysig, sy'n rhan statudol o'r cwricwlwm.

Ond mae eich dadleuon chi'n ddiffygiol, oherwydd dydy hynna ddim yn rhesymegol. Mae beth rydych chi newydd ei egluro rŵan yn dangos nad ydych chi'n bwriadu dyrchafu hanes Cymru, yn ei holl amrywiaeth, i wyneb y Bil yn y ffordd rydych chi wedi dewis—a dwi'n cytuno efo hynny—dyrchafu dwy elfen benodol arall i fod ar wyneb y Bil. Mae'n rhaid i hanes Cymru, yn ei holl amrywiaeth, fod ar wyneb y Bil, os ydym ni o ddifri yn ein nod o greu cwricwlwm fydd yn galluogi disgyblion a phlant i ddatblygu yn ddinasyddion egwyddorol a gwybodus o Gymru a'r byd, sef un o gysyniadau sylfaenol y Bil. Mae'n rhaid ei gynnwys o ar wyneb y Bil os ydym ni'n mynd i fynd i'r afael â phroblemau dwfn hiliaeth ac anghydraddoldeb hiliol sydd yn ddwfn ac yn systemig o fewn ein cymdeithas ni, yn anffodus. Onid ydych chi'n cytuno bod y byd wedi newid yn llwyr ers i'r Bil yma gael ei lunio ac y byddai cynnwys trydedd elfen fandadol a allai greu newid pellgyrhaeddol yn golygu pasio darn o ddeddfwriaeth llawer mwy grymus, gweddnewidiol a rhesymegol?

Mae Siân Gwenllian yn iawn; rhaid addysgu'r pynciau hyn yn ysgolion Cymru, ac fe gânt eu haddysgu yn ysgolion Cymru—[Torri ar draws.] Na, os gadewch i mi orffen, Siân Gwenllian—fe gânt eu haddysgu yn ysgolion Cymru am eu bod wedi'u cynnwys yn y datganiadau o'r hyn sy'n bwysig, sy'n rhan orfodol o'r cwricwlwm. Rwy'n siŵr fod Siân Gwenllian yn gwybod ystyr y gair 'gorfodol'. Bydd yn ofynnol yn y gyfraith iddynt gael eu haddysgu.

A gaf fi rybuddio'r Aelod? Oherwydd rwy'n gwybod ei bod wedi rhoi amser ac ymdrech i gyfarfod â Charlotte Williams, sydd â diddordeb arbennig mewn cynghori'r Llywodraeth ar bwnc hanes pobl dduon. Nid yw Charlotte Williams yn credu y gellir gwneud yr hyn y mae Siân Gwenllian yn gobeithio ei gyflawni drwy sôn am hanes pobl dduon ym maes dysgu a phrofiad y dyniaethau yn unig. Nid yw'n credu mai dyna'r dull cywir. Os ydym am weld y gweddnewidiad y mae Siân Gwenllian yn sôn amdano, mae arnom angen i'r materion hyn gael eu haddysgu fel themâu trawsgwricwlaidd yr holl ffordd drwy'r cwricwlwm a dyna fydd yn cael ei gyflawni gan ein datganiad o'r hyn sy'n bwysig, sydd, fel rwy'n ailadrodd eto, yn orfodol ac felly bydd yn rhaid ei addysgu.

Mae'r ystod o fesurau i gefnogi dysgu yn cynnwys dysgu proffesiynol helaeth, buddsoddiad sylweddol mewn dyfeisiau a'r rhaglen ddysgu carlam gwerth £29 miliwn. Mae ysgolion yn Rhondda Cynon Taf wedi cael dros £2.3 miliwn o'r buddsoddiad hwnnw o £29 miliwn a dyraniad o dros £358,000 o'r gronfa £7 miliwn i gefnogi hyfforddi a mentora ar gyfer blynyddoedd arholiadau.

Diolch yn fawr iawn am yr ateb cynhwysfawr hwnnw, Weinidog. Mae tystiolaeth wedi dangos yn gyson fod y disgyblion sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim mewn mwy o berygl o syrthio ar ôl eu cyfoedion wrth ddysgu gartref, am amryw o resymau cymhleth a rhyngberthynol. Cefais y fraint yn ddiweddar o fynychu Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg y Senedd, lle sonioch chi am y cynlluniau sy'n dod i'r amlwg i ddefnyddio'r rhaglen cyfoethogi gwyliau ysgol fel cyfrwng i helpu'r disgyblion sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim i ddal i fyny drwy wyliau'r haf gyda'r dysgu y gallent fod wedi'i golli yn ystod y pandemig. Mae hon yn strategaeth a allai fod yn fanteisiol iawn i bobl ifanc yn fy etholaeth i a ledled Cymru. Felly, Weinidog, a allwch rannu unrhyw fanylion pellach am y cynllun uchelgeisiol hwn gyda ni heddiw?

Mae cyllideb Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22 yn cynnwys £4.85 miliwn ar gyfer y rhaglen cyfoethogi gwyliau ysgol. Dyma gynnydd o £2.15 miliwn ar y swm a oedd ar gael yn y flwyddyn flaenorol. Credwn y bydd hyn yn ein galluogi i ariannu lleoedd ar gyfer hyd at 14,000 o blant yng Nghymru. Rydym yn dal i weithio gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, sy'n rheoli'r rhaglen gyda ni, er mwyn gallu manteisio i'r eithaf ar y gyllideb honno. Rydym yn trafod yr angen posibl i addasu natur y rhaglen yng ngoleuni COVID i fod yn rhan ehangach o'n rhaglen adfer. Yn y gorffennol, gwn fod y rhaglen cyfoethogi gwyliau ysgol wedi gwneud gwahaniaeth enfawr i blant, ac mae'n rhoi model a chyfrwng gwirioneddol ddefnyddiol inni ddechrau mynd i'r afael â'r effaith wirioneddol sydd, fel rydych wedi nodi'n gwbl briodol, wedi taro plant mwy difreintiedig yn arbennig o galed.

Rwy'n falch iawn o gynnydd sylweddol y coleg Cymraeg ers cyhoeddi'r cynllun gweithredu uchelgeisiol a chadarn. Cefnogwyd dros 100 o ddysgwyr ychwanegol, ac mae adnoddau iechyd a gofal cymdeithasol mawr eu hangen wedi'u creu. Mae'r modiwlau iaith Prentis-Iaith nesaf hefyd yn cael eu datblygu ar ôl i'r lefel gyntaf ragori ar ein holl ddisgwyliadau.

Lansiodd y Gweinidog y cynllun gweithredu dros ddwy flynedd yn ôl, ac er bod rhywfaint o gynnydd da wedi ei gyflawni, rydyn ni dal mewn sefyllfa lle mai dim ond 11 y cant o staff addysg bellach a 7 y cant o staff prentisiaethau sy'n gallu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg. A all y Gweinidog egluro'r hyn mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod gan golegau yr adnoddau sydd eu hangen arnynt i gyflogi mwy o staff sydd â sgiliau iaith Gymraeg i gynnig darpariaeth ddwyieithog, yn enwedig mewn meysydd fel gofal plant ac iechyd a gofal cymdeithasol, lle mae angen gweithlu dwyieithog?

Rwyf wedi darparu dros £0.5 miliwn i'r coleg eleni ar gyfer amrywiaeth o brosiectau, ac mae prosiectau strategol wedi'u hymestyn i bob coleg ym meysydd blaenoriaeth iechyd a gofal cymdeithasol a gofal plant a gwasanaethau cyhoeddus. Oherwydd rydych chi'n llygad eich lle; mae angen inni sicrhau bod gennym weithlu sydd â sgiliau ieithyddol i ddiwallu anghenion pob cymuned a dinesydd yng Nghymru. Mae hyn wedi galluogi'r colegau i gyflogi staff addysgu ychwanegol a rhoi strwythurau ar waith i gefnogi'r dysgwyr, ac ymgorffori darpariaeth ddwyieithog yn y colegau. Yr hyn sy'n arbennig o braf, Mike, yw bod colegau eu hunain wedi darparu arian cyfatebol i'r prosiectau hyn, sy'n dangos eu hymrwymiad i ymestyn modelau a chyrsiau dwyieithog i ddysgwyr. Mae hon yn ymdrech ar y cyd, gan y coleg ei hun a hefyd y sefydliadau unigol. Dilynodd dros 305 o staff mewn 10 coleg y cwrs Cymraeg Gwaith a ddarparwyd gan y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol y llynedd, ac mae ymateb y sector wedi bod yn eithriadol o gadarnhaol eto eleni drwy sicrhau bod mwy a mwy o'u staff yn gallu manteisio ar gyfleoedd dysgu proffesiynol o'r fath. Hoffwn dalu teyrnged i'r gwaith y mae'r coleg yn ei wneud. Mae'r cynllun gweithredu ôl-16 yn gynllun hirdymor, ac mae gennyf hyder llwyr y bydd y coleg yn cyflawni ei nodau hynod ymestynnol a chadarn.

Russell George.

Mae fy nghwestiwn wedi cael sylw mewn cwestiwn cynharach. Diolch.

Diolch. Bethan Sayed.

Dwi wedi clywed yma heddiw y ffaith eich bod chi'n dweud pa mor dda mae'r coleg Cymraeg yn ei wneud yn y gwaith maen nhw'n ei wneud, a dwi'n cytuno ac wedi cwrdd â nhw i drafod y gwaith hynny. Ond, pan ddaeth y Gweinidog iaith Gymraeg i'n pwyllgor ni, y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu, yn ddiweddar, fe wnaethon ni godi'r mater gyda hi nad oedd dim byd yn y gyllideb ddrafft er mwyn ehangu ar y gyllideb hynny. Mae'r Coleg Cymraeg wedi gofyn am £800,000 o arian yn ychwanegol y flwyddyn yma, ac wedyn mwy o ddyraniadau yn y dyfodol er mwyn gallu cyflawni'r gwaith clodwiw yma yn ein sefydliadau addysg bellach. Beth ydych chi'n dweud wrthyn nhw ynglŷn â hynny, ac ydych chi'n bwriadu gwrando arnyn nhw i newid y gyllideb pan ddaw at y cyfnod hwnnw?

Gallaf gadarnhau bod trafodaethau wedi bod yn mynd rhagddynt rhwng yr is-adran iaith Gymraeg, yr is-adran addysg bellach a phrentisiaethau a swyddogion cyllid i archwilio ymhellach beth arall y gallwn ei wneud i gefnogi gwaith pwysig y coleg.

Fel y dywedais yn gynharach, mae'r tarfu ar ysgolion wedi effeithio'n sylweddol ar gynnydd, iechyd a llesiant a hyder dysgwyr. Mae wedi effeithio ar rai yn fwy nag eraill—yn enwedig y rheini sydd yn y carfannau arholiadau, y blynyddoedd cynnar, a'r rhai sydd dan anfantais mewn rhyw ffordd. Rydym yn gweithio gyda'n partneriaid i ddatblygu dull cynaliadwy a gwydn o hyrwyddo dysgu wrth inni ddod allan o'r pandemig hwn.

Diolch am yr ateb diamwys a gonest hwnnw. Fel rydych wedi crybwyll yn eich ateb, mae addysgu gartref a materion cysylltiedig wedi cyflwyno nifer o heriau i deuluoedd yn ystod y pandemig. Er bod llawer o ysgolion wedi gweld cynnydd yn nifer y disgyblion sy'n mynychu darpariaeth hybiau, mae mwyafrif llethol y plant yn dal i fod gartref, ac mae nifer fawr yn ei chael hi'n anodd, yn enwedig lle mae rhieni'n cydbwyso addysgu gartref â gweithio gartref a phethau eraill. Er fy mod yn croesawu'r £9.4 miliwn a gyhoeddwyd gan y Gweinidog iechyd meddwl a llesiant yr wythnos diwethaf, a allwch gadarnhau y gwelwn gynnydd mewn cwnsela a chefnogaeth emosiynol i blant a phobl ifanc yn ein hysgolion, a'u teuluoedd hefyd yn wir, ac y bydd hon yn flaenoriaeth frys i'r Llywodraeth yn ystod proses bresennol y gyllideb a thu hwnt i hynny, fel y gall y teuluoedd hyn gael y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt wrth inni ddod allan o'r pandemig?

Diolch, Nick, am eich cydnabyddiaeth o'r heriau gwirioneddol y mae teuluoedd wedi bod yn eu hwynebu ar yr adeg hon. Rwy'n credu bod pawb yn teimlo bod addysgu gartref a chefnogi dysgu o bell gartref yn hynod o heriol. Rwy'n cyfaddef hynny fy hun; mae'n anodd iawn ei wneud, ac os ydych chi eich hun yn gweithio, mae'n arbennig o heriol. Hoffwn ddiolch i rieni ledled Cymru sydd wedi bod yn gweithio i gefnogi eu plant drwy gydol y cyfnod hwn. Maent wedi gwneud gwaith rhagorol, ac rwy'n gwybod weithiau fod hynny wedi digwydd ar draul eu llesiant eu hunain. Rwy'n ddiolchgar iawn iddynt.

Wrth symud ymlaen, fel rhan o'n rhaglen adfer, mae angen inni fynd i'r afael â mater y tarfu a fu ar ddysgu o safbwynt cynnwys, ond mae angen inni hefyd sicrhau yr eir i'r afael ag anghenion iechyd a llesiant emosiynol ein plant hefyd, fel eu bod mewn sefyllfa i ddysgu. Weithiau, mae'r drafodaeth ynghylch adferiad yn ymwneud â phentyrru mwy o gyfleoedd i gael rhagor o wersi. Ond fel y dywedir weithiau fod Yeats wedi dweud, nid mater o arllwys rhagor i mewn i'r bwced yw addysg, ond mater o gynnau tanau. Bydd ein dull o adfer yn ymwneud â chefnogi dysgwyr i ailymgysylltu ac ailgynnau'r tân hwnnw yn ogystal â mynd i'r afael â chynnwys y gallent fod wedi'i golli.

Mae'r galw am addysg cyfrwng Cymraeg yn Nwyrain De Cymru yn parhau i fod yn uchel. Bydd ein buddsoddiad mewn pump o ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg newydd a nifer o estyniadau i sefydliadau gofal plant ac ysgolion yn y rhanbarth hwn yn rhoi hwb pellach i'r duedd gynyddol hon. Rwy'n credu bod hyn yn newyddion calonogol wrth i awdurdodau lleol anelu at gyhoeddi eu cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg newydd, gyda thargedau unigol i gyd-fynd â nodau cyffredinol 'Cymraeg 2050' Llywodraeth Cymru.

Ar hyn o bryd, Weinidog, dim ond un ysgol Gymraeg sydd ym Mlaenau Gwent, ac mae teithio yno yn rhwystr, yn enwedig ar gyfer plant iau. Wrth reswm, dyw rhieni ddim eisiau rhoi plant tair mlwydd oed ar ddau fws gwahanol i fynd i ysgol sydd ddau gwm i ffwrdd. Mae ymgyrchwyr lleol wedi pryderu ers blynyddoedd am ostyngiad yn y nifer o blant o'r sir sy'n mynychu ysgolion Cymraeg; hynny ydy, tan nawr. Mae'r cyngor ym Mlaenau Gwent wedi cynnig adeiladu ysgol newydd ar safle Ffordd y Siartwyr, gan agor y dosbarthiadau cyntaf yn 2023. A fyddech chi yn gyntaf, plis, Weinidog, yn ymuno gyda fi i longyfarch yr ymgyrchwyr, megis Meryl Darkins ac Ann Bellis, a hefyd yn sicrhau y byddwch chi'n cefnogi'r cyngor er mwyn gwneud yn siŵr y bydd yr ysgol yn agor ar amser? Yn y cyfamser, Weinidog, a fyddech chi'n gallu siarad gyda'r Gweinidog dros drafnidiaeth i weld os oes yna unrhyw fodd i wella'r sefyllfa drafnidiaeth ar gyfer y plant yn y cyfamser, cyn bod yr ysgol yn agor? Ac i gau—a dwi'n addo, Dirprwy Lywydd, mae hyn i gau—dwi'n deall bod hyn oll yn fater i'r cyngor, ond gwnaethoch chi helpu i roi momentwm y tu ôl i addysg Gymraeg ym Merthyr llynedd, pan oeddech chi wedi cynnig arian grant; mae llefydd fel Blaenau Gwent a Merthyr mor ganolog i'r targed o filiwn o siaradwyr, felly byddai cefnogaeth y Llywodraeth wir yn fuddiol yma. Diolch.

Diolch, Delyth. Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi Blaenau Gwent i ddatblygu'r ysgol rydych newydd gyfeirio ati gyda grant o £5.8 miliwn. Dyfarnwyd y grant hwnnw i fynd i'r afael â'r problemau logistaidd a theithio real iawn rydych wedi'u nodi, ac mae hynny wedi golygu nad yw teuluoedd a fyddai wedi dewis addysg cyfrwng Cymraeg o'r blaen wedi gwneud hynny oherwydd y pellteroedd teithio cysylltiedig. Felly, mae'n bwysig iawn fod yr angen hwn wedi'i gydnabod, a thrwy gymorth y £5.8 miliwn gan Lywodraeth Cymru, byddwn yn gweld ysgol gynradd Gymraeg newydd yn ardal Tredegar-Sirhywi. Mae'n fawr ei hangen, a llawer o alw amdani, ac fel y dywedoch chi, mae pobl wedi bod yn ymgyrchu dros hynny. Mae'r awdurdod lleol hefyd wedi nodi'r angen i wella ei strategaeth farchnata a hyrwyddo mewn perthynas ag addysg cyfrwng Cymraeg i gyd-fynd â datblygiad yr ysgol honno. Fy unig ofid yw nad fi fydd y Gweinidog sy'n cael y fraint a'r pleser o'i hagor a chroesawu plant i'r sefydliad newydd hwnnw.

Weinidog, chwe mis yn ôl mynegodd comisiynydd y Gymraeg bryder am y gostyngiad yn nifer yr athrawon newydd gymhwyso sy'n gallu addysgu Cymraeg, a dywedodd y gallai danseilio uchelgais eich Llywodraeth i gael miliwn o siaradwyr yr iaith ymhen 30 mlynedd. Tybed beth rydych chi wedi bod yn ei wneud i fynd i'r afael â hyn.

Rydych chi'n llygad eich lle. Er mwyn cyrraedd y targed yn 2050 mae angen inni recriwtio mwy o athrawon sy'n gallu addysgu yn ein hysgolion cyfrwng Cymraeg ac yn ein hysgolion dwyieithog, ac mae angen inni hefyd arfogi ein hathrawon sy'n gweithio mewn ysgolion cyfrwng Saesneg i gyflwyno gwersi Cymraeg o ansawdd uchel. Rydym wedi gosod targedau i ddarparwyr addysg gychwynnol athrawon recriwtio i'r rhaglenni addysg athrawon cychwynnol, ac er bod y pandemig wedi effeithio ychydig arni, rydym wedi sefydlu rhaglen gyfnewid newydd ar gyfer athrawon sydd wedi cymhwyso'n flaenorol i addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yn y sector cynradd, lle mae gennym orgyflenwad weithiau mewn rhai rhannau o Gymru, i'w galluogi i gyfnewid yn gyflym i allu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yn y sector uwchradd. Rydym wedi gweld galw sylweddol am y rhaglen dysgu proffesiynol honno, a chredaf y bydd yn ein helpu i fynd i'r afael â rhai o'r materion a nodwyd gan y comisiynydd.