Cynulliad Cenedlaethol Cymru

I call Members to order.

The first item is questions to the Cabinet Secretary for Energy, Planning and Rural Affairs. Angela Burns isn't present to ask question 1, therefore, question 2, David Rowlands.

Diolch. Yr wythnos hon, cyhoeddais yr ymgynghoriad, 'Polisi Cynllunio Cymru', sydd wedi'i ddiwygio'n llwyr i'w wneud yn symlach. Yn ychwanegol at hynny, rwyf wedi gofyn i Gomisiwn y Gyfraith gynnal adolygiad o’r gyfraith gynllunio yng Nghymru i ddarparu argymhellion ar symleiddio a chydgrynhoi deddfwriaeth gynllunio.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n deall bod Llywodraeth Cymru yn ystyried deddfau cynllunio, ond oni fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno â mi fod yn rhaid i symlrwydd fod yn elfen allweddol o ymagwedd y Llywodraeth tuag at unrhyw newidiadau i ddeddfau sy'n rheoli cynllunio, yn enwedig o gofio bod deddfau cynllunio yng Nghymru mor gymhleth ar hyn o bryd, a'i bod yn anodd eu dehongli weithiau, a bod y gwahaniaeth cynyddol rhwng deddfau cynllunio Cymru a Lloegr, efallai, yn gwaethygu'r sefyllfa?

Gall deddfwriaeth newydd a wneir yn y Cynulliad ac yn Senedd y DU fod yn berthnasol i Gymru yn unig, i Loegr yn unig neu i Gymru a Lloegr, ac mae hynny’n creu system gynllunio gymhleth iawn. A allwch roi sicrwydd inni, Weinidog y Cabinet, y byddwch chi’n yn ystyried y pryderon hyn pan fydd yr adroddiad yn cael ei gyhoeddi ym mis Mawrth?

Yn sicr, credaf fod gwir angen symleiddio a chydgrynhoi deddfwriaeth gynllunio Cymru, ac yn sicr, o ran y papur cwmpasu a gyflwynwyd gan Gomisiwn y Gyfraith ym mis Gorffennaf 2016—credaf fod oddeutu 94 y cant o'r ymatebwyr wedi dweud yn glir fod angen ei symleiddio, felly yn sicr, ni fuaswn yn dadlau yn erbyn hynny.

Credaf, hefyd, ers i mi fod yn gyfrifol am y portffolio hwn, fod nifer fawr o randdeiliaid wedi dweud wrthyf eu bod yn ei chael hi'n anodd iawn ymdopi gyda’r ddeddfwriaeth bresennol, sy’n gymhleth iawn. Felly, credaf fod yn rhaid i’r gwaith o symleiddio fod ar ben y rhestr.

Prynhawn da, Weinidog. Ar hyn o bryd, bydd caniatâd cynllunio fel arfer yn dod i ben oni bai bod gwaith datblygu yn dechrau o fewn tair blynedd. Gall awdurdodau lleol gyflwyno hysbysiad cwblhau sy'n nodi y bydd y caniatâd cynllunio yn dod i ben os bydd cyfnod penodedig arall yn dod i ben, ond nid oes ganddynt bŵer i’w gwneud yn ofynnol i ddatblygiad gael ei gwblhau. Dyna'r senario. Pa gynlluniau sydd gan Ysgrifennydd y Cabinet i symleiddio'r broses ar gyfer cyflwyno hysbysiadau cwblhau drwy roi pŵer i awdurdodau lleol yng Nghymru nodi dyddiad ar gyfer cwblhau datblygiad? Diolch.

Nid yw hynny'n rhywbeth a wneuthum cyn yr ymgynghoriad a lansiais ddydd Llun. Felly, mewn perthynas â’r gyfraith gynllunio, sef y cwestiwn gwreiddiol, soniais fod gennym ddau ymgynghoriad ar waith ochr yn ochr â’i gilydd—ymgynghoriad Comisiwn y Gyfraith a’r un a lansiais ddydd Llun. Ac yn sicr, o fewn yr ymgynghoriad 'Polisi Cynllunio Cymru', mae'n rhywbeth y gallwn ei ystyried.

Ysgrifennydd y Cabinet, fe fyddwch yn ymwybodol o'r pryderon a godwyd gennyf ynghylch eglurder y gyfraith gynllunio mewn perthynas ag amlfeddiannaeth a'r ffordd y mae hynny wedi cael effaith arbennig ar rannau o'm hetholaeth, yn enwedig Trefforest, lle mae cymunedau'n dechrau chwalu oherwydd y cynnydd sylweddol mewn tai amlfeddiannaeth. A allwch amlinellu beth yw'r safbwynt o ran tai amlfeddiannaeth a'r hyn rydych yn bwriadu ei wneud mewn perthynas â chyflwyno sylwadau ar ran y cymunedau sydd dan fygythiad yn y ffordd honno?

Diolch. Ydw, rwy’n ymwybodol iawn o'ch pryderon ac rwy'n rhannu eich pryderon. Credaf inni gael cyfarfod adeiladol iawn gyda fy swyddogion sydd, fel y gwyddoch, yn dadansoddi'r apeliadau cynllunio a gyflwynwyd mewn perthynas â thai amlfeddiannaeth ledled Cymru—ym mhob rhan o Gymru, rwy'n credu—i nodi a oes unrhyw faterion penodol y mae angen inni edrych arnynt.

Fe fyddwch yn ymwybodol mai cyfrifoldeb yr awdurdodau lleol yw penderfynu a ddylid cyflwyno polisïau lleol er mwyn asesu ceisiadau cynllunio ar gyfer tai amlfeddiannaeth, ar ôl iddynt ystyried costau a buddion pob cais unigol. Ac rwy’n deall bod cyngor Rhondda Cynon Taf wedi paratoi canllawiau cynllunio atodol drafft ar dai amlfeddiannaeth yn ddiweddar, a bod hynny’n destun ymgynghoriad cyhoeddus ar hyn o bryd hefyd. Credaf fod hynny'n rhywbeth y buaswn yn ei gefnogi'n fawr iawn.

Questions now from the party spokespeople. The Plaid Cymru spokesperson, Simon Thomas.

Thank you very much, Llywydd. The latest figures on the agricultural workforce by the Office for National Statistics, which were published this month, show that 53,500 workers work in the sector in Wales, and, with less than five per cent of the population of the UK, 11.5 per cent of all agricultural workers are here in Wales. Therefore, I think it’s fair to say, as we exit the European Union, that this is another example of how the agricultural sector is going to be open to significant harm—twice as likely, broadly speaking—because of the numbers involved in the workforce. So, can the Cabinet Secretary give us an update on what the situation is now in terms of discussions with the UK Government, and the other Governments in the UK, on establishing a framework for agriculture as we exit the European Union, and ensuring that the voice of Wales, and the rights of the workforce in Wales, are part of that framework? 

Diolch am eich cwestiwn, Simon. Fe fyddwch yn gwybod am ein cyfarfodydd pedairochrog. Nid ydym wedi cyfarfod ers cyn y Nadolig, ond byddwn yn cyfarfod wythnos i ddydd Llun, mewn gwirionedd, yma yng Nghaerdydd, gyda'r Ysgrifennydd Gwladol o Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, a hefyd, yn amlwg, fy swyddogion cyfatebol o’r Alban, ac yn ôl pob tebyg, yr Ysgrifennydd Parhaol o Ogledd Iwerddon. Mae’n amlwg fod gweithlu’n fater pwysig i'r sector amaethyddol, ac yn sicr, o ran y tair fferm ddiwethaf yr ymwelais â hwy dros y mis diwethaf, roedd gan bob un ohonynt nifer sylweddol o wladolion yr UE yn gweithio ar y fferm. Felly, gallwn weld pam y byddai’n broblem enfawr pe bai llai o allu gan ein ffermwyr, a'r sector amaethyddol, i gael gwladolion yr UE yn rhan o’r gweithlu.

I’m grateful for that. Of course, the issue of the workforce from the rest of the EU is an issue of concern, but it’s also true to say that we should be using every tool in our possession to assist young people in Wales to succeed in agriculture. You will know, of course, that we came to an agreement on £6 million for the young entrants scheme, and the interest in this scheme has been incredible, if truth be told, and the number of young people who have expressed an interest in venturing into this field is heartening, because I don’t always share their enthusiasm, given what Brexit may hold for us. But I do see that young people do want to take a chance in agriculture and I want the Government to support that as much as possible. You have said publicly already that you hoped that the scheme will be delivered on time and will be announced very soon. So, can you give an update to the whole Assembly as to what you hope to achieve through this scheme and how you hope this scheme for young entrants will support and prepare the whole workforce for the challenges of Brexit?

Diolch. Fel chi, Simon, mae'n galonogol iawn gweld pobl ifanc yn awyddus i ddilyn gyrfa mewn amaethyddiaeth, a chamu ymlaen, a bod yn gyfrifol am eu daliad eu hunain, er enghraifft. Ac fe fyddwch yn gwybod mai'r prif fater o ran y cynllun yw mai dyma'r tro cyntaf iddynt fod yn gyfrifol am eu daliad eu hunain. Felly, yr hyn rydym yn bwriadu ei wneud yw rhoi—credaf ei fod yn swm sylweddol o arian—oddeutu £40,000, er mwyn galluogi hynny i ddigwydd. Mae cryn ddiddordeb wedi bod yn y cynllun. Mae swyddogion yn dal i weithio ar y manylion penodol, felly ni allaf roi diweddariad ar hynny. Fodd bynnag, byddwn yn barod ar 1 Ebrill, ac rwy’n gwbl argyhoeddedig y byddwn yn barod ar 1 Ebrill. Ac yn amlwg, fe sonioch fod £6 miliwn ar gael, o gytundeb y gyllideb rhwng ein dwy blaid—£2 filiwn, ac yna £4 miliwn yn yr ail flwyddyn. Felly, rwy'n gwbl argyhoeddedig y byddwn yn gwario'r holl arian hwnnw, a phwy a ŵyr, efallai y bydd hyd yn oed mwy o ddiddordeb ynddo. Ond yn sicr, rwy’n awyddus i annog pobl ifanc i wneud cais amdano.

Thank you for that. I look forward to the launch of the scheme, but I look forward even more to seeing, in two years' time, young people having responsibility for holdings for the first time, and showing the way forward for agriculture in future. I’m very confident that the young farmers of Wales have the ideas to do that.

I will conclude on another aspect of exiting the European Union, which is different in Wales compared to the situation over the border in England, or over the sea in Ireland. I am talking about fisheries. A report on fisheries in Wales was published yesterday by the Public Policy Institute for Wales, and that demonstrated, of course, what’s more important to the kind of fishing fleet we have in Wales, which tends to be smaller and fishes for shellfish rather than fish as such—that they want access to those European markets, and that they want that to be tariff free and open, rather than having ownership of the seas, where it tends to have been steering the debate on CAF and European policies.

When I visited Milford Haven, I was struck by how much processing was happening in Belgium of produce that was gathered in Cardigan bay, much of which is transported back and forth in lorries through Wales. So, what can you as a Government do now to ensure that more processing happens here in Wales and also to ensure, however, that we can still sell that processed food with added value directly into the markets that are still important to us?

Ie. Y bore yma, cyfarfûm â chynrychiolwyr cymdeithas bysgota Cymru, ac ni fyddwch yn synnu wrth glywed bod parhau i fod yn ddi-dariff yn hynod bwysig iddynt. Byddwch wedi clywed y Prif Weinidog yn dweud ddoe ei fod wedi clywed, pan oedd yn Iwerddon ddydd Llun, am bum lori o bysgod na allent fynd allan o'r wlad, ac yn sicr, mae'r cynrychiolwyr y cyfarfûm â hwy y bore yma hyd yn oed yn fwy pryderus bellach y gallai’r sefyllfa honno godi hyd yn oed yn amlach yn y dyfodol ar ôl Brexit oni bai bod Llywodraeth y DU yn gwneud pethau'n gwbl gywir o'r cychwyn cyntaf. Felly, byddaf yn parhau i gael y trafodaethau hyn gyda fy swyddogion cyfatebol, yn sicr gyda Llywodraeth y DU, a gwn, mewn perthynas â masnach a masnach ddi-dariff, y bydd Prif Weinidog Cymru, gyda fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid, yn parhau â’r trafodaethau.

The Conservative spokesperson, Paul Davies. 

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, ym mis Mai y llynedd, tynnais sylw at adroddiad y Groes Las, 'Unpicking the Knots', a ddywedai mai’r tro diwethaf i’r Llywodraeth gyflwyno cyfraith benodol i reoleiddio gwerthiant anifeiliaid anwes oedd 1951. O gofio bod yr oes wedi newid gryn dipyn ers Deddf Anifeiliaid Anwes 1951, a allwch ddweud wrthym beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gryfhau'r ddeddfwriaeth bresennol, a chyflwyno deddfwriaeth newydd efallai i reoleiddio’r broses o werthu anifeiliaid anwes yma yng Nghymru?

Yn sicr, rydym yn edrych ar ba ddeddfwriaeth sydd ei hangen arnom mewn perthynas â lles anifeiliaid. Fe fyddwch yn gwybod bod llawer ohoni'n hen iawn, ac rydym yn cynnal trafodaethau ar hyn o bryd gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â’r Bil lles anifeiliaid (dedfrydu a chydnabod ymdeimlad), er enghraifft. Ond mewn perthynas ag anifeiliaid anwes, rydym wedi bod yn edrych ar y cod ymarfer hefyd, a byddaf yn gwneud datganiad—ym mis Mawrth, rwy’n credu—ynglŷn â phecyn, naill ai o ddeddfwriaeth, mesurau neu drwyddedu sydd ei angen arnom mewn perthynas â lles anifeiliaid.

Wel, rwy'n falch o glywed y byddwch yn gwneud datganiad ar y mater penodol hwn, Ysgrifennydd y Cabinet. Nawr, mae un o'r materion anos y mae angen mynd i'r afael â hwy yn ymwneud â faint o weithgarwch didrwydded sy’n mynd rhagddo a'r cynnydd o ran gwerthu anifeiliaid ar-lein yng Nghymru. Mae natur anweledig y system fasnachu hon wedi golygu bod llawer o werthwyr ar-lein yn gallu osgoi deddfau bridio a gwerthu anifeiliaid anwes, ac yn anad dim, nid yw'n ystyried lles anifeiliaid. Felly, a allwch ddweud wrthym pam nad yw Llywodraeth Cymru wedi blaenoriaethu’r mater lles anifeiliaid hwn hyd yma, ac a allwch ddweud wrthym hefyd pa gamau penodol y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i fynd i'r afael â'r mater penodol hwn ar frys?

Soniais y byddaf yn gwneud datganiad ym mis Mawrth, felly ni allaf roi diweddariad penodol i chi ar hyn o bryd. Nid nad yw hyn wedi bod yn flaenoriaeth, ond fe fyddwch yn gwybod bod yna lawer o flaenoriaethau, ac mae lles anifeiliaid yn uchel iawn, yn sicr, ar fy agenda i ac ar agenda Llywodraeth Cymru. Felly, mae swyddogion yn gweithio i gyflwyno pecyn o fesurau mewn perthynas â lles anifeiliaid, ac fel y dywedais, byddaf yn gwneud datganiad yn y Siambr ym mis Mawrth.

Gwyddom eisoes fod awdurdodau lleol yng Nghymru yn ei chael hi’n anodd gorfodi rheoliadau ar siopau anifeiliaid anwes a bridwyr cŵn, ac felly efallai fod cyfle i Gymru arwain drwy ddatblygu system drwyddedu a chofrestru bwrpasol ar gyfer unrhyw un sy'n bridio neu'n gwerthu anifeiliaid, a fyddai'n cynnwys yr holl werthwyr, o siopau anifeiliaid anwes i fridwyr ar-lein. Felly, pan fyddwch yn gwneud y datganiad hwn yn ystod yr wythnosau nesaf, a wnewch chi ymrwymo i feddwl o ddifrif am rinweddau system gofrestru a thrwyddedu bwrpasol ar gyfer bridwyr a gwerthwyr anifeiliaid anwes yng Nghymru?

Rwy'n fwy na pharod i edrych ar unrhyw beth a fydd, yn amlwg, yn gwella safonau lles anifeiliaid. Nid yw awdurdodau lleol wedi lleisio'r pryder hwnnw’n benodol, ond unwaith eto, os oes gennych unrhyw wybodaeth benodol yr hoffech ei rhoi i mi, croeso i chi wneud hynny.

The UKIP spokesperson, Neil Hamilton.

Diolch, Lywydd. Mae pysgodfeydd mewndirol a physgota dŵr croyw yn rhan bwysig o'r economi wledig. Mae Asiantaeth yr Amgylchedd wedi amcangyfrif bod oddeutu 1,500 o swyddi yng Nghymru yn dibynnu'n uniongyrchol arnynt. Er bod pob un ohonom yn bryderus ynglŷn â niferoedd eogiaid a sewin yn ein hafonydd yng Nghymru, tybed a allai Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthyf beth yw ei barn ynglŷn â chynigion Cyfoeth Naturiol Cymru i roi polisi dal a rhyddhau gorfodol ar waith am 10 mlynedd, yn ogystal â chyflwyno gwaharddiad cyffredinol ar enweirwyr rhag mynd ag unrhyw eogiaid y maent yn eu dal adref i’w bwyta. Mae'r gymuned enweirio yn bryderus iawn am hyn oherwydd, yn amlwg, mae dal pysgodyn a mynd ag ef adref yn rhan annatod o bysgota i lawer iawn o enweirwyr, ac yn rhan o fwynhad y gamp. Pe bai hyn yn arwain at rwystro pobl rhag dod i Gymru, yn enwedig i fwynhau pysgota yn ein hafonydd, mae’n bosibl y gallai hynny niweidio twristiaeth yng nghefn gwlad hefyd.

Rwy'n aros i Cyfoeth Naturiol Cymru gyflwyno eu hargymhellion, yn dilyn eu hymgynghoriad ar hyn. Rwy'n disgwyl hynny o fewn y deufis nesaf, yn ôl pob tebyg. Felly, ar hyn o bryd, ni allaf wneud sylwadau.

Iawn. Wel, rwy’n deall safbwynt Ysgrifennydd y Cabinet ar hynny. Ceir rhesymau amrywiol iawn dros y dirywiad mewn stociau pysgod yn ein hafonydd. Un ohonynt yw ysglyfaethu gan adar sy'n bwyta pysgod. Mae llawer iawn o dystiolaeth i'w chael bellach. Mae'r Ymddiriedolaeth Genweirio wedi cynhyrchu cronfa ddata, er enghraifft, o ysglyfaethwyr mewn mannau mewndirol. Mae'n debyg fod mulfrain, bellach, yn ffactor pwysig yn hyn o beth. Er mai adar y môr a ydynt yn y bôn, mae llawer ohonynt yn mynd â physgod o'n hafonydd a chredaf eu bod yn peri cryn fygythiad i eogiaid ifanc yn enwedig. Mae trwyddedau’n cael eu rhoi ar gyfer cael gwared ar ysglyfaethwyr, sy'n lleihau maint y broblem. Tybed a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn ystyried ei gwneud yn haws i fod yn gymwys am y trwyddedau hyn. Bydd hyn yn ateb rhannol, o leiaf, i broblem gynyddol sydd gennym gyda'n hafonydd.

Unwaith eto, nid yw hwnnw'n fater sydd wedi'i ddwyn i fy sylw, ond byddaf yn gofyn i fy nghyd-Aelod, y Gweinidog dros yr Amgylchedd, godi'r mater gyda Cyfoeth Naturiol Cymru yn ei chyfarfod nesaf.

Ac mae'n debyg mai'r broblem nad yw'r rhan fwyaf o bobl am ei thrafod yw graddau llygredd afonydd. Gwn fod hwn yn fater llawer mwy na stociau pysgod yn unig. Rydym wedi cael sawl dadl yma am gynigion ar gyfer parthau perygl nitradau ac ati, ond er nad oes unrhyw un yn gwadu bod gennym broblem gyda llygredd, mae gweithredu gwirfoddol yn mynd i'r afael â'r broblem honno, i raddau helaeth. Rydym wedi tynnu sylw yn y gorffennol at y cynlluniau yn Sir Benfro sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn. Mae llygredd yn lladd mwy o lawer o eogiaid a sewin bob blwyddyn nag y byddai'r argymhellion a gyflwynwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru ar gyfer mesurau rheoli ar gamddefnyddio rhwydi a physgotwyr eogiaid a sewin môr yn eu hachub, ac felly mae hon yn broblem y dylid ei hystyried yn ei chyfanrwydd yn hytrach na'i phriodoli i'r naill achos dros un arall. Felly, wrth iddi ystyried cynigion Cyfoeth Naturiol Cymru, gobeithiaf y bydd yn cyflwyno elfen o gymesuredd i'r argymhellion a gyflwynwyd ganddynt. Oherwydd ceir ymdeimlad fod Cyfoeth Naturiol Cymru, yng Nghymru, yn cynnig rhywbeth sy'n llawer mwy llym na'r hyn a fydd yn digwydd yn Lloegr, yn benodol. Felly, gan ddychwelyd at yr hyn y buom yn ei drafod yn gynharach, yng nghwestiwn Simon Thomas, ynghylch trafodaethau gyda'ch swyddog cyfatebol yn Lloegr ynglŷn â materion amaethyddol, mae angen inni fod yn ymwybodol yng Nghymru o'r sefyllfa mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig a’r argymhellion ar gyfer gwella, sy'n cael eu cyflwyno gan Weinidogion eraill. Mae'n rhaid inni beidio â rhoi pysgotwyr yng Nghymru, yn arbennig, o dan anfantais ddiangen.

Credaf fod cymesuredd yn bwysig iawn mewn unrhyw gamau a gymerwch. Fe sonioch am weithredu gwirfoddol. Yn sicr, y rheswm pam y gwneuthum y datganiad a wneuthum ar Barthau Perygl Nitradau oedd oherwydd, er nad wyf yn credu bod y mathau presennol o gynlluniau gwirfoddol wedi gweithio yn y ffordd y byddem yn dymuno iddynt weithio—ac rydym wedi gweld cryn dipyn o lygredd amaethyddol yn ein hafonydd, er enghraifft—rwy’n credu, os gallwch weithio gyda'r sector, fod hynny'n well o lawer na chyflwyno deddfwriaeth, a dyna pam y gwneuthum y datganiad a wneuthum. Ond unwaith eto, byddaf yn gofyn i'r Gweinidog dros yr Amgylchedd godi hyn gyda Cyfoeth Naturiol Cymru yn ei chyfarfod rheolaidd nesaf.

Question 3: Mark Reckless is not in the Chamber to ask question 3. This is the second Member within three questions who has been absent. So, if I could request that business managers—and one, in particular, this afternoon—to ensure the attendance of Members who have declared an intention to ask questions in future, then I would appreciate that.

Question 4, therefore—David Melding.

Diolch. Mae mesuryddion deallus yn fater heb ei ddatganoli, ond rydym yn gweithio gyda Smart Energy GB ac Ofgem i sicrhau bod anghenion defnyddwyr Cymru yn cael eu hystyried wrth ddarparu mesuryddion deallus. O fewn y pwerau sydd ar gael i Lywodraeth Cymru, y ffordd fwyaf uniongyrchol y gallwn fynd i'r afael â thlodi tanwydd yw gwella effeithlonrwydd ynni cartrefi.

Bythefnos yn ôl, roeddwn gyda Nwy Prydain yn trafod y broses o ddarparu mesuryddion deallus yng Nghymru; bellach, mae 47,000 wedi'u gosod mewn cartrefi yng Nghanol De Cymru. Maent yn rhan o'r ateb. Yn amlwg, fel defnyddiwr mwy deallus, gallwch gadw golwg ar effaith eich defnydd o ynni. Wrth gwrs, ynghyd â gwell inswleiddio, gall hynny fod yn ffactor allweddol wrth leihau tlodi tanwydd. Felly, hoffwn wybod sut y mae Llywodraeth Cymru, ynddi'i hun a chydag awdurdodau lleol, yn sicrhau bod pobl yn ymwybodol o fanteision mesuryddion deallus. Er nad ydych yn uniongyrchol gyfrifol am y rhaglen, mae gwybodaeth yn y lle cyntaf yn wirioneddol hanfodol i ddefnyddwyr.

Ie, rwy'n cytuno'n llwyr. Er ei fod yn fater a gedwir yn ôl, mae fy swyddogion yn gweithio gyda Smart Meter GB. Yn amlwg, fe'u penodwyd gan Lywodraeth y DU i gyflwyno'r ymgyrch defnyddwyr—i hyrwyddo'r defnydd o fesuryddion deallus mewn adeiladau domestig ac annomestig.

Credaf mai'r un peth rwyf wedi'i ddysgu gan Smart Meter GB yw bod y mwyafrif helaeth o bobl sydd â mesurydd yn dod yn frwdfrydig iawn ynglŷn ag arbed ynni. Bydd y brwdfrydedd hwnnw'n parhau, gobeithio, felly credaf mai hwnnw yw'r peth mwyaf i mi ei ddysgu gan Smart Meter GB.

Ysgrifennydd y Cabinet, gall mesuryddion deallus fod yn offeryn hollbwysig i newid ymddygiad, gan ein galluogi i roi pris ar y golau sy'n cael ei adael ymlaen neu weld faint mae'n gostio i adael dyfais ar y modd segur. Fodd bynnag, gall mesuryddion deallus hŷn glymu cwsmeriaid at un cyflenwr gan eu bod yn ddiwerth wrth newid i gyflenwr newydd, ac yn aml, mae'n rhaid i gwsmeriaid dalu am fesurydd deallus newydd yn lle'r un twp. Mae Llywodraeth y DU wedi caniatáu i gwmnïau ynni barhau i osod mesuryddion cenhedlaeth gyntaf. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, beth all eich Llywodraeth ei wneud i sicrhau mai dim ond mesuryddion manylebau technegol 2 ar gyfer offer mesur deallus y mae cwsmeriaid yng Nghymru yn eu derbyn?

Wel, nid yw hwnnw'n fater sydd wedi'i godi gyda mi, ond yn sicr, byddaf yn ysgrifennu at Lywodraeth y DU yn nodi eich sylwadau a sicrhau bod pobl yng Nghymru yn derbyn y mesuryddion mwyaf diweddar sydd ar gael.FootnoteLink

Mae Gweinidogion Cymru wedi rhoi gwybod i ddatblygwr y safle biomas eu bod yn ystyried ei gwneud yn ofynnol iddynt gyflwyno asesiad o'r effaith amgylcheddol ochr yn ochr â'u cais cynllunio sydd gerbron Cyngor Bro Morgannwg ar hyn o bryd. Bydd unrhyw sylwadau a wneir ganddynt yn cael eu hystyried cyn y gwneir penderfyniad terfynol.

Wel, rwy’n croesawu hynny. Credaf fod hynny'n dangos rhywfaint o gynnydd, ond a ydych hefyd yn croesawu, fel finnau, y datganiad ddoe gan Gomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru ei bod yn ystyried sut y caiff trwyddedau amgylcheddol eu rhoi yng Nghymru gan Cyfoeth Naturiol Cymru? Mae hi wedi ysgrifennu at Cyfoeth Naturiol Cymru i ofyn iddynt ddangos sut y mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn cael ei rhoi ar waith mewn perthynas â'r broses drwyddedu amgylcheddol. Bydd trigolion y Barri a'r Fro yn croesawu hyn, gan eu bod yn teimlo bod eu pryderon a'u tystiolaeth ar yr effaith ar iechyd y cyhoedd ac effaith amgylcheddol llosgydd biomas y Barri, a adeiladwyd yng nghanol y Barri, yn agos at eu cartrefi, ysgolion, ysbytai a siopau, wedi cael eu hanwybyddu wrth roi trwydded.

Diolch am eich cwestiwn. Rwy'n deall pryderon y trigolion a'r Aelod, ac yn cydnabod y rhan y mae’r Aelod wedi ei chwarae’n gwneud sylwadau ar y mater hwn ar ran ei hetholwyr.

O ran y cyhoeddiad gan gomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol, mae ein canllawiau yn Neddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol yn ei gwneud yn glir fod y Ddeddf yn cynnig cyfleoedd i gyrff cyhoeddus ystyried sut y gellir cyflawni dyletswyddau mewn ffordd fwy integredig. Fodd bynnag, mae'n rhaid i gyrff cyhoeddus fod yn hyderus fod eu dyletswyddau statudol perthnasol yn cael eu cyflawni yn erbyn y meini prawf yn y ddeddfwriaeth berthnasol.

Credaf ei bod yn deg dweud, ers imi gael fy ethol i'r sefydliad hwn, o safbwynt Bro Morgannwg, mai llosgydd y Barri, heb os, yw'r ymgyrch fwyaf wedi bod, ac ar draws y pleidiau gwleidyddol, hoffwn ychwanegu. Cymeradwyaf y gymuned o amgylch y llosgydd, a'r gymuned ehangach ym Mro Morgannwg, am y camau a gymerwyd ganddynt i ymladd yr ymgyrch hon. Ond mae yna broblem yn codi ynglŷn ag asesiadau o’r effaith amgylcheddol a'u haddasrwydd. A ydych wedi cael amser, ers ichi ddod yn Weinidog, i fynd i'r afael â'r sefyllfaoedd lle mae angen asesiadau o effaith amgylcheddol? A ydych yn credu bod y model y mae cyrff cyhoeddus yn enwedig, cyrff fel Cyfoeth Naturiol Cymru, yn ei ddilyn ar hyn o bryd yn addas at y diben, gan gofio sylw comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol wrth gwrs? Ond yn y pen draw, chi fel Llywodraeth a fydd yn pennu'r paramedrau ar gyfer y canllawiau i gyrff os ydynt yn rhoi asesiadau o'r effaith amgylcheddol ar waith.

Diolch am eich cwestiwn. Gwn, hefyd, fod yr Aelod wedi bod yn uchel ei gloch mewn perthynas â'r mater hwn ac wedi gofyn nifer o gwestiynau o'r blaen ar ran trigolion ac etholwyr.

O ran yr asesiad o'r effaith amgylcheddol, cyfeiria hyn at broses benodol i gydymffurfio â'r gyfarwyddeb AEA, felly pan fo'r AEA yn cael ei gymryd fel rhan o'r cais cynllunio, ac yn gweithredu fel ymgynghorai—[Anghlywadwy.]—mae'r pwynt amgylcheddol yn fater i Cyfoeth Naturiol Cymru, ond mae'n rhywbeth a fydd yn amlwg yn cael ei ystyried yn ei gyfanrwydd hefyd.

Diolch. Dylai'r gostyngiad parhaus yn niferoedd draenogod mewn ardaloedd gwledig yn y DU, fel y nodwyd yn yr adroddiad, fod yn destun pryder i bob un ohonom. Bydd y canfyddiadau'n llywio'r broses o ddiweddaru'r cynllun gweithredu adfer natur i sicrhau ein bod yn cymryd camau priodol i gynorthwyo ein rhywogaethau sy’n wynebu’r perygl mwyaf, gan gynnwys draenogod.

Rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol fod Undeb Amaethwyr Cymru wedi cyhoeddi datganiad mewn ymateb i'r adroddiad a ddywedai fod cyrff cadwraeth yn anwybyddu'r ffeithiau o ran effaith moch daear ar niferoedd draenogod. Ni allaf lai na meddwl tybed a oedd hwnnw'n ddatganiad gwleidyddol gyda'r nod o gyfiawnhau difa moch daear. Nid oedd Undeb Amaethwyr Cymru yn teimlo y dylai arferion ffermio gael y rhan fwyaf o'r bai am y gostyngiad yn niferoedd draenogod, er y toreth o waith ymchwil sy’n dangos mai amaethyddiaeth a rheoli tir sy’n cael yr effaith unigol fwyaf ar fywyd gwyllt, gydag 84 y cant o dir yng Nghymru yn cael ei ddefnyddio ar gyfer amaethyddiaeth. Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf fi ofyn i chi ystyried ac asesu goblygiadau'r datganiad hwn gan Undeb Amaethwyr Cymru, sy'n beio moch daear am y dirywiad, a hefyd i edrych ar y broses o roi'r newidiadau ar waith, fel y mae'r sefydliadau cadwraeth, sy'n sôn yn glir am blaladdwyr, yn ei ddymuno?

Nid wyf yn cytuno â honiadau Undeb Amaethwyr Cymru. Yn sicr, pan fyddwch yn darllen yr adroddiad, ni chredaf mai dyna sy'n sefyll allan. Pan fyddwch yn darllen yr adroddiad, mae'n nodi nifer o resymau pam fod draenogod yn fwy prin mewn ardaloedd gwledig, ac mae hynny'n cynnwys dwysáu amaethyddiaeth, colli cynefin, darnio, cael eu lladd ar y ffyrdd, yn ogystal ag ysglyfaethu. Mae draenogod yn ysglyfaeth naturiol i foch daear, ac maent yn osgoi safleoedd lle y ceir niferoedd uchel iawn o foch daear. A chredaf hefyd fod yr adroddiad yn datgan y gallant gydfodoli—hynny yw, gall moch daear a draenogod gydfodoli mewn llawer o ardaloedd. Felly, credaf fod angen inni ddeall y cynefin yn well.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n falch fod Joyce Watson wedi gofyn y cwestiwn hwn. Mae hwn yn adroddiad rhagorol; mae'n werth ei ddarllen. Dysgais ambell i beth, er enghraifft y ffaith bod draenogod yn gaeafgysgu rhwng mis Tachwedd a chanol mis Mawrth, felly rydym ar ganol y cyfnod hwnnw o aeafgysgu ar hyn o bryd—beth oedd hynny ynglŷn ag Aelodau'r Cynulliad? [Chwerthin.] Roedd gennyf ddiddordeb arbennig yn y Big Hedgehog Map, sy'n galluogi pobl i gofnodi ar-lein pan fyddant yn gweld draenog, er mwyn cyfrannu at waith ymchwil ar yr anifail. Sylwais, ym Mrynbuga, yn fy etholaeth i, mai dim ond wyth draenog a gofnodwyd. Felly, gobeithio y bydd hynny'n cynyddu gyda'r map hwn.

Gwn fod rhai mesurau diogelu cenedlaethol ac Ewropeaidd yn eu gwarchod, ond beth rydych yn ei wneud i roi cyhoeddusrwydd i ymgyrchoedd fel y Big Hedgehog Map, fel y gallwn ddeall ychydig yn fwy am yr anifail hwn a'i ddiogelu’n well yn y dyfodol?

Credaf ei fod yn ddefnyddiol iawn. Nid wyf wedi rhoi unrhyw gyhoeddusrwydd i hyn, felly rwyf innau hefyd yn falch iawn fod Joyce Watson wedi gofyn y cwestiwn hwn heddiw.

Credaf hefyd y bydd adroddiadau fel hwn yn gymorth, ar ôl Brexit, pan fyddwn yn edrych ar ein rhaglenni ac ar sut y byddwn yn hybu bioamrywiaeth, er enghraifft. Felly, rwy'n falch iawn o gefnogi'r adroddiad hwn.

Fel yr hyrwyddwr ar ran draenogod, rwy’n croesawu—[Torri ar draws.] Mae diddordeb Aelodau eraill yn ein cyfeillion pigog yn galonogol iawn. [Chwerthin.]

Roeddwn yn bryderus wrth ddarllen, yn yr adroddiad gan yr Hedgehog Preservation Society, am ddirywiad draenogod mewn ardaloedd gwledig, yn enwedig yng nghyswllt y defnydd o blaladdwyr. A fyddai'r Gweinidog yn cytuno bod defnyddio data mawr a deallusrwydd artiffisial yn rhoi cyfle inni fod o gymorth yn y maes hwn? Drwy ddefnyddio'r technegau diweddaraf mewn amaethyddiaeth fanwl, gallwn raddnodi'n benodol faint o gemegion sy'n angenrheidiol wrth drin tir a chyfyngu ar gemegion a roddir yn y pridd, a bydd hynny'n arwain at effaith ganlyniadol fuddiol i ddraenogod. O gofio bod y Cynulliad Cenedlaethol wedi pleidleisio o blaid cyflwyno strategaeth gan y Llywodraeth ar amaethyddiaeth fanwl, a all y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ar y cynnydd, os gwelwch yn dda?

Diolch. Yn sicr, Lee Waters yw'r hyrwyddwr draenogod. Gobeithiaf eich bod yn cofio mai chi oedd yr ail ddewis mewn gwirionedd, a fi oedd y cyntaf, ond penderfynais fod yn hyrwyddwr ar ran pob rhywogaeth. [Chwerthin.] Ond rydych yn hyrwyddwr gwych ar ran amaethyddiaeth fanwl hefyd, ac rydych yn fy mheledu’n aml â llawer o ymchwil da iawn a wnaed gennych yn y maes hwn.

Cyflwynwyd syniad gennym na fyddai gennym strategaeth benodol, ond yn amlwg, mae llawer iawn o waith y gallwn ei wneud mewn perthynas ag amaethyddiaeth fanwl, ac yn sicr ein polisi yw gostwng effaith plaladdwyr ar bobl, bywyd gwyllt a phlanhigion i'r lefel isaf bosibl, felly yn sicr, credaf y gellir defnyddio amaethyddiaeth fanwl yn y modd hwn. Unwaith eto, ar ôl Brexit, wrth inni gyflwyno ein polisi ffermio ar gyfer y dyfodol a'n holl bolisïau amgylcheddol eraill, credaf y bydd amaethyddiaeth fanwl yn gymorth mawr i ni.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae'r ffeithiau yn yr adroddiad yn glir iawn, sef mai pethau fel colli cynefin a ffermio dwys yw prif achos y gostyngiad. Gyda llaw, fy rhywogaeth i yw hebog Tonyrefail—mater arall yw hynny.

A gaf fi ddweud—? Un o'r pethau sy'n peri pryder i mi, fodd bynnag, yn natganiad Undeb Amaethwyr Cymru, yw'r ffaith bod ymgais, bron, i droi draenogod yn arfau fel y gellir eu beio am eu colledion o ganlyniad i foch daear; felly, defnyddio un rhywogaeth fel mecanwaith er mwyn ceisio ymosod ar rywogaeth arall, ac ati, ac mae'n rhaid i’n safbwynt arwain at ddifa moch daear, ac at amddiffyn draenogod eu hunain. Nid yw ymagwedd rannu a rheoli o'r math hwn yn dderbyniol.

Iawn, credaf fy mod wedi ateb eich cwestiwn, fwy neu lai, yn fy ateb i Joyce Watson. Credaf fod yr adroddiad yn dweud yn glir iawn pam fod draenogiaid yn fwy prin mewn ardaloedd gwledig, ac nid yw’n ganlyniad i un rheswm penodol yn unig. Rhoddais nifer o resymau ynglŷn â cholli cynefin, dwysáu amaethyddiaeth, er enghraifft, a hefyd lladd ar y ffyrdd. Felly, credaf ei bod yn bwysig iawn i bawb edrych ar yr adroddiad hwn yn ei gyfanrwydd, ac yn sicr, rwy'n anghytuno â'r hyn y mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi'i honni yma.

Diolch. Mae'r sector bwyd-amaeth yng ngogledd Cymru yn parhau i dyfu ac i elwa'n sylweddol ar gyfres o raglenni Llywodraeth Cymru, gan gynnwys Cyswllt Ffermio a'r grantiau buddsoddi mewn busnesau bwyd. Roeddwn yn falch o gyhoeddi £3 miliwn o gyllid ar gyfer Sgiliau Bwyd Cymru yn y gynhadledd sgiliau bwyd a diod yng ngogledd Cymru ddydd Iau diwethaf.

Diolch am eich ateb. Ysgrifennydd y Cabinet, yn ôl yr ystadegau diweddaraf, dim ond 5 y cant o gig oen Cymru sy'n cael ei fwyta yng Nghymru. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i hybu cig oen Cymru yng Nghymru a'r DU yn ehangach?

Rydym yn gwneud llawer iawn i hybu cig oen Cymru. Felly, rwyf wedi cael trafodaethau gydag archfarchnadoedd penodol, er enghraifft. Felly, dros y misoedd diwethaf yn unig—y chwe mis diwethaf yn ôl pob tebyg—mae llawer o archfarchnadoedd, gan gynnwys Asda ac Aldi, wedi dechrau gwerthu cig oen Cymru. Roedd archfarchnadoedd eraill yn gwneud hynny eisoes, ac yn sicr yn y cyfnod cyn Dydd Gŵyl Dewi, credaf y byddwn yn gweld rhagor o archfarchnadoedd yn sicrhau bod cig oen Cymru ar eu silffoedd.

Mae cyfleoedd sylweddol ar gael i'r sector bwyd-amaeth yng ngogledd Cymru, gan gynnwys gwell cydweithio o ran y gadwyn gyflenwi a gwelliannau effeithlonrwydd cysylltiedig. Yn wir, mae brand Cymru yn cynrychioli cynnyrch ffres o’r safon uchaf ag iddo flas gwych, ansawdd glaswelltir Cymru, traddodiad y fferm deuluol, ymrwymiad pawb yn y gadwyn gyflenwi a lleoliad y lladd-dai a chyfleusterau prosesu yn agos at y mannau cynhyrchu. Pa gyfarfodydd a faint o gyfarfodydd rydych wedi'u cael gyda chynrychiolwyr proseswyr a manwerthwyr yn ogystal â ffermwyr, o ystyried pwysigrwydd ymgysylltu â gweithredwyr ym mhob rhan o'r gadwyn gyflenwi mewn perthynas â'r materion hyn?

Rwyf wedi cael nifer sylweddol o gyfarfodydd gyda phob rhan o'r gadwyn fwyd—fel y dywedwch, nid yn unig gyda ffermwyr, ond gyda phroseswyr a chwmnïau penodol yn y gadwyn gyflenwi. Mae fy swyddogion yn parhau i gael cyfarfodydd o'r fath ar sail wythnosol, a soniais yn fy ateb cyntaf i Mandy Jones am y cynllun buddsoddi mewn busnesau bwyd—unwaith eto, mae'r cyllid grant hwnnw yn cefnogi pobl yn y maes hwn.

I saw some recent reports that the red meat levy organisations in Britain were going to be sharing a fund of £2 million for marketing and research while a longer term solution to this saga of the red meat levy is resolved—at last, hopefully. I want to know because I have been raising this issue for many years. I’m sure you’re the fifth or the sixth Minister or Cabinet Secretary who’s been grappling with this injustice of the £1 million lost to the red meat sector annually because of the way that the levy is being run. So, when do you think, if this is a temporary measure, that we will have a once-and-for-all resolution to this injustice? And when, at last, will we see the red meat sector in Wales given the funding it deserves?

Ie, mae'n rhywbeth y mae arnom angen ateb parhaol yn ei gylch. Gobeithiaf y daw'r un dros dro yn un parhaol yn fuan iawn—o fewn yr ychydig fisoedd nesaf, gobeithio. Dywedoch mai fi, fwy na thebyg, oedd y—credaf mai fi yw'r chweched Gweinidog â chyfrifoldeb, ac addewais i Dai Davies, cyn i'w gyfnod fel cadeirydd ddod i ben, y byddem yn datrys y mater. Fe lwyddasom ar sail dros dro, ond rydych yn llygad eich lle, mae'n rhywbeth sydd wedi bod o gwmpas ers gormod o amser ac mae angen ei ddatrys. Felly, byddaf yn parhau i gael trafodaethau ynglŷn â hyn gyda Gweinidogion eraill a gwn fod fy swyddogion yn parhau i gael cyfarfodydd ar lefel swyddogol hefyd.

Diolch. Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi ac yn ymgymryd ag amrywiaeth eang o waith i ddeall moroedd Cymru, gan gynnwys gwely'r môr. Rwyf wedi gweld â'm llygaid fy hun y gwaith academaidd rhagorol ym mhrifysgolion Aberystwyth a Bangor yn arbennig. Rydym yn parhau i ddatblygu dealltwriaeth dda o'n moroedd i alluogi datblygu cynaliadwy.

Mae arolygu a mapio gwely'r môr yn hanfodol bwysig i'n heconomi. Mae Iwerddon eisoes wedi rhoi camau ar waith ar hyn. Mae'r UE yn dechrau gwneud hynny bellach hefyd. Mae perygl y bydd Cymru a'r DU ar ei hôl hi yn hyn o beth. Llong ymchwil Prifysgol Bangor, y Prince Madog, yw'r llong ymchwil gwely'r môr fwyaf yn y DU sy'n eiddo i brifysgol, ac mae'n allweddol i'n heconomi ac i'r gwaith o reoli pysgodfeydd wrth inni edrych at y dyfodol. Ond ni fydd yn cael ei ariannu wedi 2020. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd, felly, i sicrhau cyllid hanfodol a chynaliadwy yn y dyfodol, ac i ymgorffori ymchwil gwely'r môr mewn cynllun cenedlaethol strategol?

Rwy'n ymwybodol fod Prifysgol Bangor yn awyddus i nodi gwaith gwyddonol strategol ar gyfer y Prince Madog yn y dyfodol. Mae'n fater masnachol ar gyfer y prifysgolion a sefydliadau eraill yn y consortiwm, felly ni allaf roi unrhyw sylw pellach.

Fel hyrwyddwr y morlo llwyd, mae'r holl siarad ar greigiau Rhosili am adroddiadau cyflwr safle dangosol diweddar Cyfoeth Naturiol Cymru ar ardaloedd morol gwarchodedig. Mae'n debyg eu bod wedi tynnu sylw at ddiffyg hyder wrth bennu statws nodweddion gwarchodedig fel riffiau islanwol, gydag adroddiadau fod rhai mewn statws cadwraethol anffafriol. Felly, yn sgil hynny, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau y bydd y gyllideb ychwanegol a ddyrannwyd i'r adran forol a physgodfeydd yn cael ei defnyddio i ariannu gwaith adfer a monitro mawr ei angen ar ardaloedd morol gwarchodedig yng Nghymru, a chadw fy morloi llwyd yn hapus? Diolch.

Rwy'n awyddus iawn i sicrhau bod morloi llwyd Dai Lloyd yn hapus. Ni allaf gadarnhau y bydd yr holl arian yn cael ei ddefnyddio at y diben hwnnw, ond rwy'n siŵr y bydd rhywfaint o'r arian yn mynd tuag at ddeall ein moroedd, ac wrth gwrs, yr ardaloedd morol gwarchodedig, sy'n bwysig iawn.

Gwyddoch, Ysgrifennydd y Cabinet, fod y penderfyniad i ailagor y bysgodfa cregyn bylchog ym Mae Ceredigion wedi'i wneud i raddau helaeth ar sail y gwaith a wnaed gan Brifysgol Bangor ar gyflwr gwely'r môr, a dywedasoch bryd hynny, rwy'n credu, y byddech yn awyddus i gynnal gwaith monitro parhaus mewn perthynas â chyflwr gwely'r môr er mwyn sicrhau na fyddai'r broses o ailagor y bysgodfa’n cael effaith andwyol a'i bod, fel y dywedasoch yn awr, yn ddatblygu cynaliadwy o ran ein moroedd a gwely’r môr. A allwch roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ar y sefyllfa bellach mewn perthynas â’r bysgodfa honno, ac yn sgil y cwestiwn cynharach a ofynnais ynglŷn â physgod cregyn yn gyffredinol ym moroedd Cymru, beth yw ein sefyllfa bellach o ran sicrhau y gall y bysgodfa honno fod yn gynaliadwy ac y gall ddiwallu anghenion yr amgylchedd naturiol hefyd?

Soniais mewn ateb cynharach, nid i chi, fy mod wedi cyfarfod â chymdeithas bysgodfeydd Cymru y bore yma ynghylch monitro, ac ar y sail na allwch blesio pawb drwy'r amser, gallwch ddychmygu bod eu barn hwy’n wahanol. Mae'r gwaith monitro yn parhau i fynd rhagddo, ond os yw'r Aelod yn fodlon, fe ysgrifennaf ato gyda'r sefyllfa benodol ar hyn o bryd.

Mae mannau gwyrdd a pharciau o ansawdd yn darparu cyfleoedd ar gyfer gweithgareddau hamdden iach, yn cefnogi bioamrywiaeth ac yn cyfrannu at y gwaith o leihau perygl llifogydd a llygredd aer. Mae Llywodraeth Cymru wedi dyrannu £27.8 miliwn o gyllid cyfalaf o 2017 i gefnogi'r gwaith o ddatblygu seilwaith gwyrdd dros gyfnod o bedair blynedd.

Diolch, Weinidog. Roeddwn yn falch iawn eich bod wedi gallu siarad yn y digwyddiad ar fannau cymunedol a gynhaliwyd gennyf yr wythnos o'r blaen. Clywsom yn y digwyddiad sut y gall mynediad i fannau gwyrdd cymunedol helpu i wella iechyd, lles a ffyniant, er bod rhai o'r rhwystrau i berchnogaeth gymunedol wedi eu nodi hefyd. Pa gymorth y gall Llywodraeth Cymru ei roi i'w gwneud yn haws i gymunedau, nid yn unig i gael mynediad i fannau gwyrdd, ond i gymryd perchnogaeth gyfreithiol arnynt?

Roeddwn yn ddiolchgar am y cyfle i ymuno â chi yn y digwyddiad, ac roedd yn braf clywed gennych wedyn. Un o'r pethau a greodd argraff arnaf yn y digwyddiad y soniasom amdano oedd y berchnogaeth emosiynol ar eich mannau gwyrdd lleol, ond wedyn sut y daw hynny'n berchnogaeth wirioneddol. Ac rydych yn llygad eich lle fod mynediad i fannau gwyrdd yn arwain at fanteision iechyd, economaidd a chymdeithasol ehangach; nid rhywbeth da i'r amgylchedd yn unig yw hyn. Felly, mae trosglwyddo asedau cymunedol yn darparu cyfleoedd i'r gymuned berchnogi a rheoli mannau gwyrdd. Mae canllawiau ar gael gan Lywodraeth Cymru i ddarparu'r wybodaeth a'r offer i grwpiau cymunedol allu cymryd perchnogaeth ar y mannau hyn, ac mae gwybodaeth ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru. Bydd y gronfa cyfalaf seilwaith gwyrdd sy'n cael ei sefydlu ar hyn o bryd yn cynorthwyo a chefnogi grwpiau cymunedol i gymryd perchnogaeth ar fannau gwyrdd.

Weinidog, mae'r Coleg Brenhinol Pediatreg ac Iechyd Plant yn argymell mwy o barthau 20 mya o amgylch mannau gwyrdd fel y gall plant gerdded, beicio a chwarae'n ddiogel, yn ogystal â gallu cyrraedd y mannau hynny’n fwy diogel. Rwy'n arbennig o bryderus ynglŷn â'r diffyg mynediad i fannau gwyrdd ar gyfer plant sy'n byw mewn ardaloedd mwy difreintiedig. Mae arnom angen cynllun gweithredu i sicrhau bod gan blant fynediad i feysydd chwarae diogel.

Yn sicr. Mae'r Aelod yn gwneud pwyntiau pwysig iawn a dilys iawn. Nid yw mannau gwyrdd yn ymwneud â diogelwch yn unig; mae mannau gwyrdd yn cynorthwyo i leihau llygredd aer a llygredd sŵn hefyd. Credaf ein bod yn bwrw ymlaen â'n strategaeth ansawdd aer ar hyn o bryd, felly efallai fod hynny'n rhywbeth y gallem fynd ar ei drywydd a'i ystyried yn y dyfodol.

Diolch. Ddydd Llun, lansiais ymgynghoriad cyhoeddus ar ddrafft cwbl ddiwygiedig o 'Polisi Cynllunio Cymru', sydd wedi'i alinio â nodau a ffyrdd o weithio Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Edrychaf ymlaen at glywed barn yr Aelodau er eraill ar y ddogfen a'r cyfraniad y gall ei wneud i'r broses o greu lleoedd.

Ac rwy’n croesawu’r adolygiad hwnnw ochr yn ochr â'r cwestiwn a ofynnodd David Rowlands ar y cychwyn. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o fy nghefnogaeth i gynllunio datblygu strategol, a ddarperir yn Neddf Cynllunio (Cymru) 2015, i gynorthwyo i symud datblygiadau o'r ardaloedd gor-grynodedig o amgylch Caerdydd a'r M4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet, felly, gefnogi'r safbwynt fod angen i 'Polisi Cynllunio Cymru' adlewyrchu addasrwydd cynlluniau datblygu strategol yn hytrach na chynlluniau datblygu lleol, a bod angen i gynrychiolwyr etholedig awdurdodau lleol yn yr ardaloedd sydd wedi’u cynnwys mewn cynlluniau datblygu strategol weithio gyda'i gilydd a dangos eu cefnogaeth i ddatblygu cynaliadwy mwy gwasgaredig sy'n cyd-fynd â Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol?

Diolch. Gwn y bydd yr Aelod yn ymwybodol o'r sgyrsiau rhyngom fy mod yn awyddus iawn i weld cynlluniau datblygu strategol. Ysgrifennais at bob awdurdod lleol ym mis Rhagfyr, yn eu gwahodd i ystyried sut y gallent weithio gyda'i gilydd ar gynlluniau datblygu strategol. Rwyf wedi cael rhai ymatebion, ac ynghylch cynlluniau datblygu ar y cyd hefyd, er nad yw pawb wedi ysgrifennu'n ôl eto. Rwyf hefyd wedi eu hatgoffa o'r angen i gynyddu'r cyflenwad tai, gan bwysleisio bod yn rhaid i dai newydd gyfrannu at y gwaith o greu cymunedau cydlynus. Nid ydym yn dymuno gweld effeithiau annerbyniol ar seilwaith cymdeithasol, economaidd neu amgylcheddol.

Angela Burns.

Diolch, Lywydd. Yn gyntaf, a gaf fi ymddiheuro i chi ac i Ysgrifennydd y Cabinet am fethu fy nghwestiwn cynharach?

Ysgrifennydd y Cabinet, fel hyrwyddwr yr ystlum pedol mwyaf, a allwch roi sicrwydd i mi y bydd yr ymgynghoriad hwn ar y polisi cynllunio newydd i Gymru yn rhoi digon o bwyslais ar amddiffyn rhywogaethau sydd mewn perygl heb atal unrhyw gynllunio angenrheidiol neu waith adnewyddu hen adeiladau? Ond mae angen inni edrych ar ôl ein ffrindiau llai o faint; nid oes ganddynt lais—mae angen inni fod yn llais iddynt.

Yn sicr, rwy'n cytuno â hynny, a hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei hymddiheuriad; mewn gwirionedd, cwestiwn i Weinidog yr amgylchedd ydoedd.

'Planning Policy Wales' in its draft form noted the concept of sustainable development has been broadened, of course, under the well-being of future generations Act, and there is now a requirement to improve the four aspects of well-being—economic, environmental, social and cultural. There are also seven well-being goals that the Act has brought forward to help to ensure that public bodies are working towards the same vision of a sustainable Wales. The Welsh language is one of those seven well-being goals under the Act, and is also part of the cultural aspect of well-being. Why, then, doesn’t the draft planning policy of the Welsh Government strengthen the responsibilities of local planning authorities as they consider the Welsh language as part of their planning decision making?

Wel, bydd yr Aelod yn ymwybodol ein bod wedi edrych ar y nodyn cyngor technegol a oedd yn ymwneud yn benodol â'r iaith Gymraeg ac wedi ei gryfhau, ond rwy'n fwy na pharod i wrando ar unrhyw sylwadau sydd ganddi yn ei gylch—os teimlwch na chafodd ei atgyfnerthu mewn ffordd briodol yn eich tyb chi—wrth inni gynnal yr ymgynghoriad hwn ar bolisi cynllunio.

Thank you, Cabinet Secretary.

The next questions are to the Cabinet Secretary for Finance, and the first question is from Russell George.

Mae strategaeth leoli'r Llywodraeth yn cynnal ein hymrwymiad i bresenoldeb Llywodraeth Cymru ledled Cymru, gan sicrhau ein bod yn optimeiddio effeithlonrwydd ein hystâd ac yn lleihau ein costau gweithredu a'n heffaith amgylcheddol.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Ers ei chreu, mae swyddfeydd wedi bod gan Lywodraeth Cymru yn fy etholaeth i, ac mae rhywfaint o bryder wedi bod yn y gorffennol fod Llywodraeth Cymru yn bwriadu mynd yn groes i'w hymrwymiad i leoli staff Llywodraeth Cymru yn y Drenewydd. Yn 2015, cadarnhaodd yr Ysgrifennydd Parhaol ar y pryd, Syr Derek Jones, fod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i bresenoldeb hirdymor yn y Drenewydd, y tu hwnt i Mawrth 2020. Nawr, mae rhai datblygiadau wedi bod ers hynny, ac mae'r adeilad a oedd yn eiddo i Lywodraeth Cymru ar y pryd wedi'i werthu. A allwch roi sicrwydd i mi fod hyn yn wir o hyd?

Yr hyn sydd gennyf i'w ddweud wrth yr Aelod yw bod yn rhaid i ni, mewn cyfnod lle mae cyllidebau o dan bwysau sylweddol iawn, adolygu ystâd Llywodraeth Cymru yn barhaus. Roedd gennym 75 eiddo yn 2010, ac mae gennym 28 eiddo bellach, ac mae hynny wedi rhyddhau arbedion sylweddol, sy'n ein galluogi i fuddsoddi mewn gwasanaethau cyhoeddus. Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig, fodd bynnag, i sicrhau bod gan Lywodraeth Cymru bresenoldeb gwasgaredig, rhyng-gysylltiedig a hygyrch ledled Cymru.

The Welsh Government offices in Caernarfon are for sale, with the staff moving from the site to a leased site. Caernarfon has seen the loss of far more Welsh Government staff than the national average over the years. What I don't understand is how reducing the number of staff in an area such as Caernarfon is contributing to the economic development plans of the Government, a model of economic development, and I quote, 'which focuses on regions in order to tackle regional inequalities in terms of wealth and opportunities across Wales.' This week again, Plaid Cymru has published evidence that the south-east region is given three times as much capital investment per capita by the Welsh Government compared to some other regions—and that's evidence based on information gathered from your own Government.

Lywydd, mae'r Aelod yn gwbl iawn i barhau i ddadlau achos Caernarfon mewn perthynas â phresenoldeb Llywodraeth Cymru yno. Gallaf roi sicrwydd iddi nad yw'r newidiadau presennol o ran presenoldeb Llywodraeth Cymru yng Nghaernarfon yn gyfystyr â symud o Gaernarfon. Mae'n golygu symud i eiddo newydd arall yn y dref yn noc Caernarfon, ac mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu parhau â'i hymrwymiad i'w phresenoldeb yn y dref.

Diolch i'r Aelod am ei chwestiwn. Mae cyfarfodydd diweddar y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar negodiadau’r Undeb Ewropeaidd wedi bod yn fwy adeiladol nag o'r blaen. Fodd bynnag, mae'r mecanweithiau'n ddiffygiol o hyd o ran eu cynllun a’u cyflawniad. Mae angen cymryd camau pellach i sicrhau bod buddiannau Cymru yn cael eu hystyried wrth lunio unrhyw berthynas gyda'r Undeb Ewropeaidd yn y dyfodol.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Efallai y byddai wedi bod yn fwy defnyddiol i mi ofyn am weithgarwch mewnol Llywodraeth y DU, oherwydd hyd y gwelaf, ni allant gytuno ymysg eu hunain ar hyn o bryd ar natur ein perthynas gyda'r UE yn y dyfodol, felly mae'n anodd iawn gweld sut y gallant siarad yn gall gyda'r gwledydd datganoledig ynglŷn â hynny. Rydym wedi clywed sawl tro, Ysgrifennydd y Cabinet, fod y cloc yn tician bellach mewn perthynas â thrafodaethau'r UE, ac mae arnaf ofn fod amser yn ein herbyn bellach os ydym yn dymuno sicrhau'r fargen orau ar gyfer Cymru a'r DU. O gofio nad yw Cyd-bwyllgor y Gweinidogion wedi cyfarfod ers mis Rhagfyr, ac nad ydynt yn darparu mecanwaith ar gyfer yr ymgysylltu difrifol sydd ei angen mewn perthynas â'r materion hyn, ac yn sgil y dadansoddiadau cenedlaethol, rhanbarthol a sectorol a gyhoeddwyd yn ddiweddar, ac rwy'n gobeithio cael golwg arnynt ryw dro y prynhawn yma, a ydych yn cytuno ei bod yn hanfodol fod Llywodraeth y DU yn cael siâp ar bethau fel y gall y gwledydd datganoledig gael cyfle priodol i gynllunio ar gyfer canlyniadau'r negodiadau hyn gyda'r Undeb Ewropeaidd?

Lywydd, rwy'n cytuno'n llwyr â'r Aelod nad yw'r materion heriol iawn sydd dan sylw wrth drafod dyfodol y DU y tu hwnt i'r Undeb Ewropeaidd yn elwa o gwbl o anallu Llywodraeth y DU i drefnu ei hun mewn ffordd bwrpasol a dibynadwy. Pan fydd y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar negodiadau'r UE yn cyfarfod y tro nesaf, bydd yn cael ei gadeirio gan ei bumed cadeirydd yn y 15 mis ers ei sefydlu. Nid yw'n syndod nad ydym wedi cyfarfod ers mis Rhagfyr pan ydym wedi cael newid arall yn y personél ar lefel uchaf y corff hwnnw. Felly, mae ymdrin â Llywodraeth y DU yn peri llawer o rwystredigaeth o ran y ffordd y maent yn cael trafferth darparu un llais cydlynol sy'n cynrychioli eu barn ynglŷn â'r pethau hyn, ac yna darparu'r math o arweiniad ymarferol y bydd ei angen wrth i'r DU adael yr Undeb Ewropeaidd. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i fanteisio ar bob cyfle posibl, serch hynny, i chwarae rhan adeiladol ym mhob fforwm y cawn wahoddiad iddo ac ym mhob ymwneud rhyngom a Llywodraeth y DU.

Un peth a wyddom, Ysgrifennydd y Cabinet, yw y bydd ôl troed gweithgarwch diplomyddol ar draws yr Undeb Ewropeaidd yn newid o'r Swyddfa Dramor a Chymanwlad, ac maent yn darparu mwy o adnoddau i’w gweithgaredd. Yn amlwg, mae'n hanfodol fod yr ôl troed newydd hwnnw yn cydnabod y cyd-destun datganoledig y mae'r Deyrnas Unedig yn gweithredu ynddo, a hoffwn ddeall pa ryngweithio a wnaeth ei adran gyda'r Swyddfa Dramor a Chymanwlad i sicrhau bod rôl gynrychioliadol Cymru o fewn yr ôl troed newydd yn cael ei chydnabod yn ddiplomyddol ac mor gryf â phosibl?

Lywydd, mae'r Swyddfa Dramor a Chymanwlad yn cael ei chynrychioli o bryd i'w gilydd ar y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar y negodiadau Ewropeaidd, ac fel arfer caiff ei chynrychioli ar y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar Ewrop. Mae hynny'n rhoi cyfle inni drafod y ffordd y bydd cynrychiolaeth ddiplomyddol yn cael ei threfnu ar ôl Brexit yn uniongyrchol gyda Gweinidogion y DU. Rydym yn manteisio ar bob cyfle a gawn i sicrhau bod y cynrychiolwyr hynny’n ymwybodol o’r angen i bresenoldeb y DU fod yn wirioneddol gynrychioladol o'r Deyrnas Unedig gyfan, ac yn cynnig cymorth rheolaidd i Lywodraeth y DU er mwyn sicrhau, wrth iddi siarad ar ran y Deyrnas Unedig, ei bod yn ymwybodol o fuddiannau Cymru a'r cyfleoedd a fydd ar gael i Gymru ar ôl Brexit.

Mae Llywodraeth y DU wedi nodi y gallai fod yn barod i wrthdroi ei hymagwedd at y Bil Brexit wedi i bryderon dilys gael eu codi ynglŷn â San Steffan yn cipio pŵer, gan danseilio'r broses ddatganoli ac achosi argyfwng cyfansoddiadol. Nawr, mae Plaid Cymru yn croesawu'r tro pedol hwn a grybwyllwyd gan Lywodraeth San Steffan. Fodd bynnag, gwelwn dro ar ôl tro na ellir ymddiried yn San Steffan i gadw ei haddewidion. A allwch gadarnhau pa un a ydych wedi clywed unrhyw sôn am wrthdroi polisi o’r fath, ac ymhellach, a allwch ddweud wrthym sut y bwriadwch sicrhau eu bod yn cadw at eu gair, ac a oes gennych gynllun wrth gefn pe baent yn torri eu haddewidion?

Cytunaf yn llwyr â Leanne Wood fod yn rhaid inni gael mwy na geiriau cadarnhaol gan Lywodraeth y DU ar y mater hwn. Mae'n rhaid inni sicrhau eu bod yn cadw at yr addewidion a wnaethant, ac mae'n llygad ei lle wrth ddweud eu bod wedi gwneud addewidion clir iawn yn hyn o beth. Dywedodd Ysgrifennydd Gwladol yr Alban ar lawr Tŷ'r Cyffredin y byddai Llywodraeth y DU yn cyflwyno gwelliannau i unioni'r problemau yn y Bil ymadael yn ystod y Cyfnod Adrodd yn Nhŷ'r Cyffredin, ac ni ddigwyddodd hynny. Mae’r addewid wedi cael ei ailadrodd, fodd bynnag, ar bapur ac ar lafar, y bydd hyn yn digwydd bellach yn Nhŷ'r Arglwyddi.

Bydd Llywodraeth Cymru yn mabwysiadu ymagwedd ddeuol yn hyn o beth. Byddwn yn gweithio gyda'n cymheiriaid yn Llywodraeth yr Alban, lle mae gennym gyfleoedd o fewn y trafodaethau gyda Llywodraeth y DU i bwyso arnynt i gyflwyno gwelliant y gallem ei gefnogi, ac a allai arwain at gyflwyno cynnig cydsyniad deddfwriaethol gerbron y Cynulliad Cenedlaethol. Ond nid ydym wedi gweld unrhyw destun eto a fyddai'n rhoi sicrwydd inni y byddai hynny'n digwydd, a thra nad yw ar gael i ni, byddwn yn mynd ar drywydd gwelliannau yn Nhŷ'r Arglwyddi. Roedd yn braf iawn gweld yr Arglwydd Dafydd Wigley mewn sesiwn friffio a gynhaliwyd gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban ar y cyd yn Nhŷ'r Arglwyddi bythefnos yn ôl. Roedd cryn ddiddordeb, Lywydd, ymhlith arglwyddi o bob plaid ac aelodau’r meinciau croes, yn yr achos a wnaethom ar y cyd ynghylch natur ddiffygiol y Bil ymadael a pham y bydd angen ei ddiwygio. Os na allwn gytuno ar welliant gyda Llywodraeth y DU, byddwn yn mynd ar drywydd ein gwelliant ein hunain yn Nhŷ'r Arglwyddi, a byddwn yn ceisio trechu'r Llywodraeth fel y gallwn ddiwygio'r Bil yn y modd angenrheidiol.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae trafodaethau rhynglywodraethol yn amlwg yn hanfodol os ydym yn dymuno sicrhau'r fargen orau i Gymru, yn arbennig ar gyfer diwydiant. Fe fyddwch yn gwybod bod fy etholaeth i’n gartref i ardal fenter Glannau Dyfrdwy, ac yn gartref i lawer o gwmnïau, gan gynnwys Airbus a Toyota. Mae fy etholwyr yn dibynnu ar nifer o gwmnïau fel hyn, a rhai fel Tata Steel, am eu bywoliaeth a bywoliaeth eu plant. Gan fy mod wedi gweithio ar ystâd ddiwydiannol Glannau Dyfrdwy, rwyf innau’n gwybod pa mor bwysig yw hyn hefyd. A all Ysgrifennydd y Cabinet roi sicrwydd i mi fod y Llywodraeth hon yn gwneud pob ymdrech i wneud yn siŵr fod Llywodraeth y DU yn sicrhau'r fargen orau ar gyfer fy ardal a'r diwydiannau rydym yn dibynnu arnynt?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn atodol—y cyntaf, rwy'n siŵr, o lawer y bydd yn eu gofyn i gynrychioli buddiannau hanfodol ei etholaeth? Ac mae'n llygad ei le yn tynnu sylw at y ffaith bod gan Lannau Dyfrdwy gyfres o ddiwydiannau mawr sy'n dibynnu ar ein haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd am eu llwyddiant a'u ffordd bresennol o weithredu. Felly, rydym yn pwysleisio, fel y gwnawn bob amser ar Lywodraeth y DU, yr angen hanfodol i gael mynediad llawn a dilyffethair at y farchnad sengl, fel nad yw Airbus, er enghraifft, sy'n dibynnu ar y gallu i symud nwyddau ledled yr Undeb Ewropeaidd mewn modd di-dariff, yn cael eu rhwystro yn eu gallu i wneud hyn yn y dyfodol ac fel nad yw'n arwain at gwestiynau ynglŷn ag ai Cymru yw'r lle gorau ar gyfer y cwmni hwnnw yn y dyfodol. Nid yn unig y mae Airbus yn dibynnu ar allu i symud nwyddau’n rhydd, mae'n dibynnu ar allu pobl i symud yn rhydd hefyd—gallu pobl sy'n gweithredu ar draws ôl troed y cwmni hwnnw i symud i mewn ac allan o Gymru ar berwyl busnes y cwmni. Rydym yn gwneud y pwyntiau hyn yn rheolaidd ac yn benodol i Weinidogion y DU, ac mae’n braf iawn cael cefnogaeth yr Aelod y prynhawn yma gyda'n hymdrechion i wneud hynny.

Questions now from the party spokespeople. Plaid Cymru spokesperson, Adam Price.

Thank you, Llywydd. According to the 'Wales procurement policy statement', public procurement, when used effectively, is

'a strategic tool to deliver economic benefit to the people of Wales.'

It’s no surprise, therefore, that the Government, as you note in your economic strategy ‘Prosperity for All’, published just recently, is endeavouring to increase the level of Welsh purchasing in the public sector in order to create jobs and help businesses in Wales. So, may I ask whether the percentage of Welsh purchasing in the public sector that you’re directly responsible for is increasing or decreasing?

Well, in general, it’s increasing, Llywydd.

Well, I can tell the Cabinet Secretary that’s not the case and it’s going down. In 2015-16, in that financial year, 41 per cent of health service procurement was made in Wales, according to your statistics, but, by the following year, the percentage had fallen to 39 per cent. In response to an inquiry by the Public Accounts Committee recently, the Welsh Government stated that you were trying to lead by example. But, since 2015-16, the percentage of Welsh purchasing by the Welsh Government itself has fallen from 44 per cent to 41 per cent in that year—the most recent year. So, can the Welsh Government set a specific target for the level of Welsh procurement by the Welsh Government and the health service, and put it, for example, on an equal level with local government, which is succeeding in reaching a level of 59 per cent of expenditure remaining in Wales? If you were to do that, that would lead, immediately, to an additional £400 million of expenditure through businesses in Wales.

Gadewch i mi ddweud hyn wrth yr Aelod, Lywydd: nid oes unrhyw wahaniaeth o gwbl rhyngom o ran ein huchelgais i weld canran y gwariant ar gaffael cyhoeddus yng Nghymru sy'n mynd i gwmnïau Cymreig yn tyfu ac yn tyfu ar draws y gwahanol gyfleoedd sydd yno. Rydym yn adolygu dyfodol y polisi caffael yng Nghymru, yn enwedig yng ngoleuni Brexit, i weld a fydd mwy o gyfleoedd i wneud hynny yn y dyfodol. Rwy'n fwy na pharod i ofyn i'r grŵp o bobl sy'n gyfrifol am hynny, a'r grŵp rhanddeiliaid sy'n eu cynorthwyo, i edrych a fyddai targedau yn gymorth yn y broses honno. Mae ganddynt ran i'w chwarae, o bosibl, ond gwyddom eu bod yn gallu ystumio pethau hefyd. Felly, buaswn eisiau gwneud yn siŵr fod y syniad wedi cael ei ystyried yn drwyadl. Pe baent yn dod i'r casgliad ei bod yn ffordd ddefnyddiol o wella'r sefyllfa, yna dyna'n union rydym yn ceisio'i wneud, felly buaswn, wrth gwrs, yn ystyried y cyngor hwnnw'n ddifrifol iawn.

Well, I would suggest that it would be at least beneficial to have a target so that the level increases, rather than decreases, as is happening at the moment.

Let's turn to another question that Siân Gwenllian alluded to, namely the level of regional investment. In 'Prosperity for All', the Government outlines its aspiration to ensure that every part of Wales benefits from investment and economic growth, but the figures published recently by yourselves demonstrate that spending per capita on infrastructure, for example, next year in south-east Wales is going to be twice as much as it is in north Wales and three times as much per capita as mid and west Wales. This inequality is disgraceful. It is entirely contrary to the claimed strategy of 'Prosperity for All'. Perhaps that should be renamed in light of this information. Now, would the Government commit to ensuring that the remit letter of the national infrastructure commission for Wales includes a commitment to ensuring more equal investment by the Welsh Government across Wales?

Lywydd, nid daearyddiaeth yw’r egwyddor sy’n pennu ein rhaglen gyfalaf. Yr egwyddor sy’n pennu yw'r gwerth gorau am y buddsoddiadau rydym yn eu gwneud, ac mae buddsoddiadau gwerth gorau yn digwydd ledled Cymru ac mae'r cyfrannau o wariant cyfalaf mewn gwahanol rannau o Gymru yn newid dros amser, wrth i brosiectau gwahanol ddod i'r amlwg. Nid oes un rhan o Gymru yn cael ei gadael allan o'n rhaglen gyfalaf a byddwn yn parhau i fuddsoddi ar draws Cymru, ond nid ar sail ddaearyddol, nid ar y sail ein bod yn dweud bod yn rhaid i bawb gael yr un lefel o fuddsoddiad, oherwydd mae gan wahanol rannau o Gymru wahanol fathau o anghenion, a bydd y rhain yn newid dros amser, ac mae'n llawer pwysicach ein bod yn cydlynu gwariant cyfalaf yn ôl yr angen a gwerth gorau na'n bod yn glynu’n syml at ddaearyddiaeth.

Conservative spokesperson, Nick Ramsay.

Diolch, Lywydd. Cyfeiriaf Ysgrifennydd y Cabinet at y cwestiynau a ofynnwyd eisoes gan yr Aelod blaenorol. Dyna'r broblem gyda dod yn ail, ynte, ond dyna ni—nid yn wleidyddol, hynny yw, yn y drefn heddiw rwy’n ei feddwl.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae caffael yn amlwg ar wefusau'r rhan fwyaf o Aelodau'r Cynulliad yn sgil cwymp Carillion, ac fe gafodd hwnnw effaith amlwg ar brosiectau a gwasanaethau ledled y DU, ond hefyd, i raddau llai, yng Nghymru. Mae Capita, y cwmni contractio gwaith allanol, hefyd wedi cyhoeddi eu bod yn cael anhawster yn ariannol. Pa asesiad rydych wedi'i wneud o ymwneud Llywodraeth Cymru â Capita mewn perthynas â graddau'r contractau gyda hwy a'ch asesiad o'r risg a achosir gan y cytundebau hynny?

Lywydd, rydym yn gweithio'n ofalus gyda Llywodraeth y DU mewn perthynas â Carillion a Capita. Mae Llywodraeth y DU wedi cadarnhau nad ydynt yn sefydlu tîm gyda Capita yn y ffordd a wnaethant gyda Carillion, ond eu bod yn parhau i fonitro Capita yn agos iawn, ac mae Swyddfa'r Cabinet yn ymgysylltu'n agos â Capita i fynd i'r afael â rhai o'r problemau sylfaenol y mae'r cwmni yn eu hwynebu. Rydym wedi llunio trosolwg o wariant a'r gwasanaethau a ddarperir gan Capita yng Nghymru, ac rydym wedi rhannu hynny gyda Swyddfa'r Cabinet fel bod modd i’r ymdrechion y mae Llywodraeth y DU yn eu gwneud yn y maes gael eu llywio'n llawn o gwmpas anghenion Cymru.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwyf wedi gofyn nifer o gwestiynau ysgrifenedig i Lywodraeth Cymru—rhai i chi, rhai i Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth. Ac yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae Llywodraeth Cymru wedi llofnodi pum contract gyda Capita ar gyfer darparu gwasanaethau yng Nghymru. Deallaf hefyd nad oes unrhyw drafodaethau sylweddol wedi bod gyda Capita o fewn y chwe mis diwethaf. A ydych yn credu y byddai'n ddoeth i Lywodraeth Cymru ymgysylltu ychydig mwy gyda Capita ar hyn o bryd? Rwy'n derbyn bod dimensiwn DU i hyn hefyd—ond er mwyn gwneud yn siŵr fod y risg yn cael ei lliniaru gymaint â phosibl.

Gallaf sicrhau'r Aelod fod Llywodraeth Cymru yn gweithredu i wneud yn siŵr fod unrhyw gysylltiad yng Nghymru â Capita yn cael ei ddeall yn llawn, a lle byddai trafodaethau uniongyrchol gyda'r cwmni yn ddefnyddiol i reoli'r sefyllfa y maent yn ei hwynebu, byddem yn sicr yn agored i hynny. Nid yw Capita yn yr un sefyllfa â Carillion, cyn belled ag y gwyddom, ac mae'n bwysig ein bod yn cynnal ein perthynas â hwy mewn ffordd nad yw'n arwain at ofnau diangen heb ffeithiau’n sail iddynt.

Rwy'n gwerthfawrogi ateb Ysgrifennydd y Cabinet i'r cwestiwn hwnnw. Wrth ofyn y cwestiwn, rwy'n ymwybodol fod yna wahaniaethau mawr, ond eto'i gyd rwy'n credu bod angen craffu ar y meysydd hynny. Mae Adam Price eisoes wedi crybwyll beirniadaeth Swyddfa Archwilio Cymru o weithdrefnau caffael diweddar. Mae eu cylch gwaith yma, yn amlwg, ond mae diffygion wedi bod gyda gweithdrefnau caffael ar draws y DU yn ogystal. Rwy'n credu eich bod wedi sôn am yr adolygiad parhaus mewn ateb i gwestiwn cynharach gan Adam. A allech roi mwy o fanylion i ni am yr adolygiad hwnnw, cyrhaeddiad yr adolygiad hwnnw, pa bryd rydych yn disgwyl i’r adroddiad gael ei gyflwyno, a newidiadau posibl y gellid eu gwneud, fel y gallwn sicrhau bod gweithdrefnau caffael Llywodraeth Cymru mor gadarn â phosibl?

Wel, Lywydd, mae'r adolygiad yn mynd rhagddo ers peth amser. Rwy’n disgwyl iddo ddod i ben yn ystod y flwyddyn galendr hon, yn ogystal â'r gwaith a wneir ar yr adolygiad o fewn Llywodraeth Cymru. Bydd yn cael ei oruchwylio gan grŵp rhanddeiliaid, a fydd yn cael effaith sylweddol arno, a bydd y grŵp rhanddeiliaid hwnnw'n cynnwys y sefydliadau sy’n brif ddefnyddwyr y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol. Ond rwyf hefyd yn disgwyl y bydd yr adolygiad yn ystyried adroddiadau Swyddfa Archwilio Cymru ar gaffael cyhoeddus a'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, ac rwyf hefyd yn croesawu ymchwiliad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus i gaffael yng Nghymru. Ac unwaith eto, rwy'n disgwyl y bydd casgliadau'r ymchwiliad hwnnw yn rhan o'r deunydd y bydd yr adolygiad yn ei ystyried wrth ddod i'w gasgliadau.

UKIP spokesperson, Neil Hamilton.

Rwy'n llawn gymeradwyo'r hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet yn gynharach wrth feirniadu Llywodraeth y DU a'r dryswch sydd i’w weld yn y Cabinet mewn perthynas â'i bolisi Brexit, yn bennaf oherwydd gweithgareddau rhai a ymgyrchodd yn gadarn dros aros yn yr UE fel Canghellor y Trysorlys sy'n ymddangos fel pe bai’n ceisio tanseilio'r broses gyfan yn rheolaidd. Ond wrth gwrs, gallai Llywodraeth Cymru helpu i gael y canlyniad gorau posibl o'r trafodaethau Brexit hyn pe bai'n barod i gydnabod mai'r ffordd orau o osgoi 'dim bargen' yw drwy baratoi ar ei gyfer, a'i gwneud yn glir ein bod yn gallu ymdopi â'r canlyniadau. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol iawn o adroddiad y pwyllgor materion allanol a gyhoeddwyd yn ddiweddar, sy'n gwneud nifer o argymhellion. Yn benodol, dywedodd fod ar Gymru angen

arweiniad cryfach gan Lywodraeth Cymru o ran sut y dylent fod yn paratoi ar gyfer Brexit

a bod sectorau a sefydliadau yn troi at Lywodraeth Cymru am arweiniad, ac mae’n hanfodol eu bod yn gallu dechrau gwneud eu cynlluniau eu hunain ar gyfer bywyd y tu allan i'r UE. Mae hyn wedi cael ei fynegi yn y ffordd fwyaf amhleidiol sy’n bosibl. Ac rwy'n ceisio gwneud hynny fy hun yn y cwestiwn hwn—annog a phwyso ar Lywodraeth Cymru i fabwysiadu safbwynt optimistaidd ynghylch y canlyniad y tu hwnt i Brexit. Hyd yn oed os na cheir bargen, bydd cyfleoedd yno, yn ogystal â heriau, a dylem roi sylw i'r rheini yn hytrach na rhygnu am y pethau negyddol byth a beunydd.

Wel, Lywydd, hyd yn oed wrth geisio ymateb i gywair y cwestiwn hwnnw, ni allaf osgoi dweud wrth yr Aelod fy mod yn anghytuno'n llwyr â'r hyn a ddywedodd. Bydd canlyniad 'dim bargen' yn dilyn Brexit yn drychinebus i Gymru, ac nid oes unrhyw baratoi ar gyfer 'dim bargen'. Ac un o'r rhesymau pam fy mod bob amser yn dweud hynny yw oherwydd ei bod hi’n bwysig iawn ymwrthod â'r syniad bod 'dim bargen' yn ddim ond un digwyddiad arall y gallwch baratoi ar ei gyfer. Nid yw normaleiddio 'dim bargen' o fudd i neb yma yng Nghymru. Felly, bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i baratoi ar gyfer yr holl ganlyniadau gwahanol posibl a all ddeillio o negodi. Bob tro rwy'n siarad â Gweinidogion y DU, maent yn pwysleisio’n bendant nad 'dim bargen' yw’r hyn y maent yn ei geisio, ac rwy'n eu cefnogi'n llawn yn yr uchelgais hwnnw.

Wel, mae Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod bod Llywodraeth Prydain yn gwneud ei gorau i sicrhau bargen gyda'r UE. Yr unig bobl sy'n chwarae gêm galed yn hyn i gyd yw'r Comisiwn Ewropeaidd eu hunain. Mae hyn yn rhan hanfodol o strategaeth negodi Monsieur Barnier, a byddai Michel Barnier wrth ei fodd yn clywed yr ymateb y mae Ysgrifennydd y Cabinet newydd ei roi i mi. Dyna'n union y mae eisiau i bobl y wlad hon ei ddweud—i ddangos, felly, y bydd y pwysau ar wneud yr hyn y mae'r UE ei eisiau yn hytrach na'r hyn y mae Llywodraeth Prydain ei eisiau. Wrth gwrs ein bod eisiau bargen masnach rydd gyda'r UE; byddem yn wallgof pe na byddem eisiau hynny ac mae pawb sydd ag unrhyw synnwyr cyffredin yn pwyso am hynny. Ond ni fydd dweud 'Beth y mae'r UE ei eisiau o hyn' o hyd yn helpu ein safbwynt negodi. Felly, rwy'n annog Ysgrifennydd y Cabinet, unwaith eto, ar ran Llywodraeth Cymru, nid yn unig i ganolbwyntio ar y pethau negyddol a fydd yn digwydd os na fydd unrhyw fargen, oherwydd os na fydd bargen, ni fydd hynny o ganlyniad i ymdrechion Llywodraeth Prydain, bydd hynny oherwydd bod yr UE wedi rhoi ei flaenoriaethau gwleidyddol ei hun o flaen synnwyr cyffredin economaidd.

Lywydd, rwyf wedi colli cyfrif ar y nifer o weithiau rwyf wedi clywed yr Aelod yn rhoi sicrwydd i ni yn y Siambr y byddai'n hawdd cael bargen oherwydd y byddai gweithgynhyrchwyr ceir yr Almaen a phawb arall yn yr Undeb Ewropeaidd mor daer i gael bargen fel y byddai'n bosibl cael un heb lawer o ymdrech o gwbl. Rwy'n ei gweld yn anodd iawn cysoni ei safbwyntiau yn y cyswllt hwnnw â'i awgrym y prynhawn yma fod y Comisiwn yn benderfynol, rywsut, o beidio â tharo bargen. Ni fyddwn yn cael bargen os ydym yn ystyried y Comisiwn a'r Undeb Ewropeaidd fel gelynion yn hyn oll. Mae gennym ddiddordeb ar y cyd mewn cael bargen, a chael y fargen orau, ac mae Llywodraeth Cymru wedi nodi beth y credwn fyddai'r fargen orau. Ac nid yw rhagdybio’n syml ein bod yn brwydro yn erbyn ein gilydd, lle bydd canlyniad da i un yn ganlyniad gwael i’r llall, yn ffordd o sicrhau’r manteision gorau i Gymru yn fy marn i.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod nad wyf yn gweld hyn fel gêm swm sero lle mae Prydain yn elwa ar draul yr UE. Rwyf bob amser wedi dweud yn glir fod bargen masnach rydd er budd y ddwy ochr, ac mewn gwirionedd, yn llawer mwy o fudd i'r UE, ar un ystyr, nag i’r DU oherwydd bod gennym ddiffyg masnach anferth o tua £80 biliwn y flwyddyn gyda'r UE. Ac o ran gweithgynhyrchwyr ceir yr Almaen, mae gennym ddiffyg masnach o €36 biliwn gyda'r Almaen. Wrth gwrs, mae'n sicr er budd cynhyrchwyr ceir yr Almaen ein bod yn taro bargen gyda hwy, oherwydd rydym yn prynu un o bob saith o'r holl geir a gynhyrchir yn yr Almaen. Ond os yw Ysgrifennydd y Cabinet yn mynnu dweud 'O, wel, mae angen i ni ildio popeth y mae'r UE ei eisiau gennym er mwyn cael bargen masnach rydd', dyna'r ffordd orau i sicrhau nad ydym yn cael un.

Wel, rwy'n gwrthod iaith ildio popeth a'r dull y mae’r Aelod yn ei awgrymu. Mae Llywodraeth Cymru wedi mynegi'r math o fargen rydym yn credu ei bod er budd gorau pobl a busnesau Cymru: bargen lle mae gennym fynediad llawn a dilyffethair at y farchnad sengl, lle byddwn yn parhau mewn undeb dollau, lle bydd busnesau Cymru, gwasanaethau cyhoeddus Cymru a sefydliadau ymchwil Cymreig yn gallu parhau i recriwtio pobl rydym wedi bod yn ddigon ffodus i'w denu i wneud eu dyfodol yma yng Nghymru, lle bydd dinasyddion Cymru yn parhau i fwynhau'r amddiffyniadau y maent wedi'u cael drwy'r Undeb Ewropeaidd, fel dinasyddion, fel gweithwyr, fel defnyddwyr, ac ym maes hawliau dynol hefyd. Mae yna farn gadarnhaol ynghylch y math o fargen rydym ei hangen gyda'r Undeb Ewropeaidd, un y credwn y byddai'n caniatáu i fusnesau Cymru a swyddi Cymru barhau i ffynnu ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd. Rwy'n credu mai dyna'r math o iaith sydd o fwyaf o gymorth i ni wrth geisio dylanwadu ar Lywodraeth y DU ac ar y Comisiwn wrth i’r negodiadau tra phwysig hyn gael eu cynnal.

May I thank the Member very much for the question? This Act ensures that public bodies in Wales take account of our long-term well-being. 'Planning Policy Wales' is to be revised in light of the Act. It will be a material consideration for decisions made by the Secretary of State in electricity infrastructure matters.

Thank you for that response. You refer to public bodies in Wales and the duties placed upon them, but, of course, there are other bodies that are public, or quasi-public, or have links to the public sector and operate in Wales and have a real impact on us. The National Grid intends to build a new electricity connection across Anglesey with the cost beingthe main, if not the only, factor in deciding what kind of connection that will be. What they intend to do, therefore, is to go for the cheapest possible option, which is pylons above ground rather than undergrounding, or placing cables underwater, which is what we in Anglesey would want to see. Going underwater or underground would safeguard the interests of Ynys Môn now and for future generations, and we do have a Well-being of Future Generations (Wales) Act 2015 here in Wales. Now, you're the Cabinet Secretary with responsibility for the implementation of that Act. Are you willing to give a commitment that you will work with me and others as campaigners against pylons to urge the National Grid, Ofgem and the UK Government, who will ultimately make the decision, to ensure that this connection plan can only happen in accordance with the principles of this important piece of legislation passed in this place?

Thank you very much, Rhun ap Iorwerth, for what you said. I know of the work that you have done in the context of the island on this issue. We as a Government are working more closely with the local councils on the issues that he has alluded to. Now, I was pleased to see the statement from the National Grid. So, they have made a statement on well-being, where they state, in the context of the Act,

Er nad yw'r rhain yn cyflwyno gofynion penodol ar y Grid Cenedlaethol neu ddatblygiad llinellau trosglwyddo newydd, mae'r Grid Cenedlaethol yn credu bod amcanion y Ddeddf yn bwysig ac yn haeddu ystyriaeth.

Felly, mae'r Grid Cenedlaethol yn cydnabod effaith y Ddeddf i raddau. Mae'r Ddeddf yn rhwymol o ran y cyngor lleol. Bydd yr Ysgrifennydd Gwladol yn cael ei ddylanwadu ganddi. Rwy'n clywed, wrth gwrs, yr hyn a ddywed yr Aelod am danddaearu a gosod peilonau uwchben y ddaear, a thanddaearu yw dewis cyntaf Llywodraeth Cymru, ond bydd angen cynnal trafodaethau, a bydd yr awdurdod lleol a Llywodraeth Cymru yn rhan ohonynt wrth i ni geisio sicrhau cymaint o fanteision â phosibl i’r ynys tra'n lliniaru effeithiau'r datblygiadau hyn.

Ddydd Iau diwethaf, ymwelodd Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau â bwrdd ardal fenter Ynys Môn a chyfarfuom â chynrychiolwyr y bwrdd—cyngor Ynys Môn, Menter Môn, y trydydd sector, busnesau ac addysg—a dywedasant wrthym pa mor bwysig yw'r seilwaith trosglwyddo trydan sylweddol, nid yn unig i ddatblygu'r Wylfa Newydd, yr orsaf bŵer niwclear newydd, ond i ehangu porthladd Caergybi, argymhellion ar gyfer gwaith newydd i gynhyrchu ynni'r llanw ar y môr, ac yn y blaen. Pa ymgysylltiad rydych yn ei gael, felly, â bwrdd ardal fenter Ynys Môn i gael cyngor ar seilwaith trafnidiaeth trydan cynaliadwy yn y dyfodol, a sut y byddwch yn sicrhau bod y sianeli cyfathrebu hynny'n aros ar agor yn y dyfodol yn dilyn y cyhoeddiad y bore yma y bydd bwrdd ardal fenter Ynys Môn yn cael ei uno ag un Eryri?

Wel, Lywydd, yn y bôn, materion ar gyfer fy nghyd-Aelod, Ken Skates, yw'r rhain yn hytrach na materion i mi fel Gweinidog cyllid, ond cytunaf gyda'r hyn a ddywedodd yr Aelod ynglŷn â'r angen am seilwaith trydan effeithlon a dibynadwy, nid yn unig ar gyfer datblygiad y Wylfa Newydd, ond ar gyfer agenda ehangach Ynys Môn fel ynys ynni. Gallaf ei sicrhau bod swyddogion Llywodraeth Cymru mewn cysylltiad rheolaidd â'r buddiannau hanfodol ar yr ynys mewn perthynas â'r mater hwn a byddaf yn sicrhau fy mod yn tynnu sylw Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth at ei gwestiwn.

Rydym yn datblygu gweithrediad manwl cronfa bontio’r UE mewn partneriaeth â busnesau yng Nghymru, gwasanaethau cyhoeddus a sefydliadau allweddol eraill, i'w helpu i baratoi ar gyfer Brexit. Roedd trafodaethau ynghylch telerau ac amodau posibl y gronfa yn eitem bwysig ar yr agenda yr wythnos diwethaf yng nghyfarfod y grŵp cynghori ar Ewrop.

Wel, rwy'n croesawu'r ymateb hwnnw, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwyf hefyd yn croesawu ymgysylltiad rhagweithiol Llywodraeth Cymru i sicrhau dyfodol Cymru, nid yn unig gyda chyhoeddi cronfa bontio yr UE sy’n werth £50 miliwn, ond hefyd y buddsoddiad rhanbarthol a'r cynlluniau materion masnach. Rwyf hefyd yn falch iawn o fod yn rhan o'r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol, sy'n darparu gwaith craffu adeiladol ar Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU yn ystod trafodaethau Brexit. Ond mae'n rhaid i mi ddweud, yr wythnos ddiwethaf, gofynnais, yn rhinwedd fy swydd fel aelod o'r pwyllgor hwnnw, am gael gweld y ddogfen, yr honnir iddi gael ei datgelu'n answyddogol, ar effaith Brexit ar yr economi. Gofynnwyd i ni fynd i adeilad Llywodraeth y DU ar wahân, nid ar ystâd y Cynulliad, a gwneud apwyntiad o ddetholiad o slotiau amser cyfyngedig a phenodol iawn er mwyn mynd i ystafell ddarllen wedi'i gwarchod. Deallaf fod gan y pwyllgorau Brexit yn y Senedd fynediad llawn at yr adroddiad hwn. Ni all hyn fod yn iawn. Nid yw estyniadau y tu hwnt i'r wythnos hon yn dderbyniol nac yn gyfleus. Rwy'n gwneud amser ar gyfer hyn yfory, ac mae’n mynd i fod yn eithriadol o anghyfleus. Dylid gwneud yr adroddiad yn gyhoeddus, nid yn unig ar ein cyfer ni, ond ar gyfer ein hetholwyr a'n rhanddeiliaid.

Ond yr hyn sy'n fwy pwysig yw'r hyn a ddywed yr adroddiad, ac rwy'n deall bod y dadansoddiad swyddogol hwn gan Lywodraeth y DU yn dangos y byddai Cymru'n dioddef gostyngiad o 9.5 y cant i gynnyrch domestig gros pe bai'r DU yn gadael yr UE heb fargen. At hynny, mae'r astudiaeth hefyd yn dangos y byddai Cymru yn dioddef gostyngiad o 5.5 y cant yn y cynnyrch domestig gros hyd yn oed pe bai'r DU yn gadael yr UE gyda bargen masnach rydd, ac y byddai gostyngiad o 1.5 y cant pe bai'r wlad yn aros yn y farchnad sengl. Deellir y bydd y colledion disgwyliedig yn para am gyfnod o 15 mlynedd. Felly, o ystyried y senarios twf isel hyn, yn ogystal â'r ansicrwydd cyfredol mewn perthynas â thelerau'r cyfnod pontio, a yw hyn wedi effeithio ar eich cynlluniau a'ch trefniadau ar gyfer cronfa bontio yr UE Llywodraeth Cymru?

Diolch i'r Aelod am yr hyn a ddywedodd. Cawsom gwestiynau cynharach y prynhawn yma, Lywydd, am y ffordd y mae Llywodraeth y DU yn trefnu ei hun mewn perthynas â mater Brexit. Byddai'r stori druenus am fynediad i’r Aelodau at adroddiadau yr honnir iddynt gael eu datgelu'n answyddogol wedi cywilyddio Clochemerle, heb sôn am Lywodraeth y DU. Rhannaf farn Anna Soubry, fy hun. [Torri ar draws.] Rhannaf farn Anna Soubry—yr Aelod Seneddol Ceidwadol a ddywedodd fod perfformiad Llywodraeth y DU mewn perthynas â'r mater hwn yn chwerthinllyd. Mae'n trin y Senedd hon a'r Cynulliad hwn, a Senedd yr Alban, fel pe baem yn perthyn i'r bedwaredd ganrif ar bymtheg. Rydym yn cael ein hebrwng i ystafelloedd cloëdig i edrych ar ddogfennau nad ydym yn cael gwneud nodiadau arnynt hyd yn oed, er bod aelodau o'r cyhoedd yn eu darllen ar y rhyngrwyd. Mae'n gwbl chwerthinllyd ac mae'n amharchus, ac nid yw'n ychwanegu at yr hyder fod Llywodraeth y DU yn gallu cyflawni'r cyfrifoldebau hyn.

Lywydd, a gaf fi ymddiheuro am yr anghwrteisi o fod wedi methu cwestiwn yn y sesiwn flaenorol?

Nid wyf yn siŵr a yw Ysgrifennydd y Cabinet wedi bod gyda David Melding a Jane Hutt yn darllen yr adroddiadau hyn, ond efallai y gall ddweud wrthym hefyd a fydd yr adroddiad ar ddatgelu answyddogol neu fel arall ar yr ad-drefnu yn cael ei gyhoeddi, o ystyried ei ymrwymiad newydd i fod yn agored a thryloyw mewn bywyd cyhoeddus. A gaf fi hefyd ofyn iddo, pan fydd yn ystyried yr adroddiadau hyn gan Lywodraeth y DU, a fydd yn ystyried y ffaith mai'r daroganwyr sydd wedi ysgrifennu'r amcangyfrifon eithriadol o fawr hyn o golledion allbwn posibl, yw'r un rhai at ei gilydd a ddywedodd y byddai dirwasgiad ar unwaith pe baem yn pleidleisio i adael ar 23 Mehefin, ac y byddai 0.5 miliwn o swyddi’n cael eu colli ledled y DU, er mai’r hyn a ddigwyddodd mewn gwirionedd oedd bod 0.5 miliwn o swyddi newydd wedi cael eu creu?

Wel, rwyf am wneud dau bwynt, Lywydd. Y cyntaf yw bod y bobl sydd wedi gwneud yr amcangyfrifon hyn yn bobl a gafodd eu dewis gan Llywodraeth y DU i wneud yr amcangyfrifon hyn. Nid grŵp o bobl ydynt sydd wedi dewis eu hunain at y diben hwn. Mae eich Llywodraeth wedi penderfynu mai hwy yw'r bobl orau i roi'r cyngor hwn iddynt. Wrth gwrs, pan fyddant yn rhoi cyngor nad ydych yn ei hoffi, rydych yn credu mai'r peth hawsaf i'w wneud yw lladd ar y bobl sy'n ei ddarparu.

Yr ail bwynt y buaswn yn ei wneud i'r Aelod yw hwn: mae'r polisi masnach a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru yn ddiweddar hefyd yn cynnwys amcangyfrifon o'r effaith y byddai gwahanol ffyrdd o adael yr Undeb Ewropeaidd yn ei chael ar economi Cymru, ac mae cyd-daro rhyfeddol rhwng ffigurau'r bobl sydd wedi ein cynghori ar gyfer cynhyrchu'r adroddiad hwnnw a ffigurau'r bobl a oedd yn cynghori Llywodraeth y DU. Nid wyf yn credu y gallwn ddiystyru'r ffigurau am nad ydym yn eu hoffi ac am nad ydynt yn cyd-fynd â'n safbwynt ni.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn. Daethpwyd i gytundeb gyda Llywodraeth y DU y bydd y dreth gwarediadau tirlenwi yn cael ei gweithredu ar 1 Ebrill eleni. Mae nifer o safleoedd tirlenwi eisoes wedi gwneud cais i gofrestru gydag Awdurdod Cyllid Cymru, ac mae'r adborth ar y broses gofrestru a'r canllawiau a gynhyrchwyd gan yr awdurdod wedi bod yn gadarnhaol.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw. Ymddengys bod cyfle gwirioneddol yma i ddefnyddio hyn fel cynllun da iawn a fydd, gobeithio, yn gwrthbwyso i ryw raddau rhai o'r effeithiau negyddol posibl ar gymunedau sy'n byw o fewn pum milltir i safleoedd tirlenwi. Ond nid yw'n ymddangos bod llawer iawn o wybodaeth ar gael ar wahân i'r ffaith mai Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru fydd yn ei weinyddu. Felly, a ydych yn bwriadu, neu a yw Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru yn bwriadu, rhoi gwybod i gymunedau a sefydliadau sut y gallant, yn gyntaf oll, ddeall y cynllun ac yna gwneud cais am unrhyw gymorth y gall y cymunedau hynny elwa arno, yn unol â'r dreth dirlenwi hon?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am dynnu sylw at y cynllun cymunedau yn y dreth gwarediadau tirlenwi? Mae'n rhan bwysig iawn o'r ffordd rydym yn gwneud pethau yng Nghymru, ac roedd gan aelodau'r Pwyllgor Cyllid ddiddordeb arbennig ynddo. Y ffaith bod gennym barth pum milltir sydd bellach yn cynnwys gorsafoedd trosglwyddo gwastraff yn ogystal â safleoedd tirlenwi oedd un o'r newidiadau a wnaed i'r cynllun. Roedd ein cyd-Aelod, Mike Hedges, yn arbennig o ddylanwadol yn dadlau o blaid hynny, a gwn y bydd Joyce Watson yn arbennig o falch o wybod bod hynny'n golygu bod 16 o orsafoedd trosglwyddo gwastraff yn ei rhanbarth hi bellach, lle bydd cymunedau nad oedd yn gallu elwa o'r cynllun o gwbl yn flaenorol yn gallu elwa ohono bellach. Dewiswyd Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru fel y corff a fydd yn goruchwylio'r cynllun. Rydym yn disgwyl y bydd y ceisiadau cyntaf yn cyrraedd yn hwyr yn y gwanwyn eleni, a bydd cyfnod rhwng yn awr a hynny pan fyddwn yn rhoi cyhoeddusrwydd o’r newydd i'r cynllun ac yn tynnu sylw grwpiau, a fyddai, o bosibl, yn dymuno gwneud cais o'r fath, at y tri diben hanfodol.

Ysgrifennydd y Cabinet, pa mor debygol yw hi y bydd y cyfraddau’n amrywio rhwng Cymru a Lloegr mewn gwirionedd? Neu a ydych yn teimlo y bydd problem y ffin bob amser yn anorchfygol o ran cael polisi mwy manwl a phenodol yng Nghymru i ddiwallu ein hanghenion ein hunain?

Wel, mae David Melding yn hollol gywir fod y ffin yn fater arwyddocaol iawn mewn perthynas â'r dreth gwarediadau tirlenwi. Mae twristiaeth wastraff, rhywbeth y daeth rhai ohonom yn gyfarwydd ag ef yn ystod taith y Bil, yn risg wirioneddol, a dyna pam rwyf wedi dweud, wrth bennu'r cyfraddau a'r bandiau ar gyfer y dreth hon, na fyddem yn amrywio oddi wrth y cyfraddau a'r bandiau dros y ffin am y ddwy flynedd gyntaf o leiaf. Rydym eisoes wedi amrywio, fodd bynnag, drwy bennu band 150 y cant ar gyfer gwarediadau heb awdurdod, ac nid yw hwnnw'n bodoli dros y ffin. Felly, mae rhywfaint o wahaniaethu yma eisoes ac rwy'n credu ei fod yn ddefnyddiol iawn. Byddwn yn edrych i weld sut y mae'r dreth yn gweithredu yn ystod ei dwy flynedd gyntaf oherwydd bydd gennym yn awr, am y tro cyntaf, dystiolaeth fanwl am y ffordd y mae gwarediadau tirlenwi'n digwydd yng Nghymru. Wedyn, bydd cyfle i weld a oes modd cael rhywfaint o amrywio pwrpasol. Rwyf wedi dweud ers y cychwyn, ac rwyf am ei ddweud eto: nid wyf yn credu mewn amrywio er mwyn amrywio. Os yw'n addas i ni ac yn gwneud pethau mewn ffordd well i ni yng Nghymru, byddwn yn gwneud hynny, ond byddwn yn aros i gael y dystiolaeth cyn gwneud penderfyniad o'r fath.

Lywydd, ni fydd angen unrhyw gyllid ychwanegol ar gyfer cyfnod y gyllideb y mae'r cynlluniau cyfalaf wedi'u nodi ynddynt, ac ni fydd unrhyw arian yn cael ei ddyrannu hyd nes y cawn ganlyniad yr ymchwiliad cyhoeddus lleol.

Mae prifddinas-ranbarth Caerdydd wedi nodi yn 'Sbarduno Economi Cymru' y gallai system drafnidiaeth integredig wedi'i chydlynu â chynlluniau defnydd tir fod yn gatalydd ar gyfer newid economaidd ar draws y rhanbarth.

'Wrth wraidd y dyhead hwn y mae’r weledigaeth ar gyfer Metro sy’n darparu rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus modern, integredig, o ansawdd uchel yn cysylltu sawl dull teithio; sy’n cynnig gwasanaethau cyflym, aml a dibynadwy; sy’n cysylltu cymunedau â’i gilydd ac yn cefnogi datblygiad economaidd; i greu dinas-ranbarth deinamig, cynaliadwy a braf i fyw ynddo.'

Rwy'n dyfynnu hyn oherwydd nad oes unrhyw sôn o gwbl fod ffordd liniaru'r M4 yn cyfrannu at y weledigaeth honno. Rwy'n pryderu, gyda’r amcangyfrif o gost ffordd liniaru'r M4 yn cynyddu o hyd, pe bai'r gwaith yn mynd rhagddo, faint o derfyn benthyca cyfalaf cyffredinol Llywodraeth Cymru a fyddai'n cael ei lyncu gan y prosiect hwn? A beth, os unrhyw beth, fyddai ar ôl ar gyfer datblygu'r metro?

Wel, Lywydd, yn bersonol, nid wyf yn synnu nad oes cyfeiriad at ffordd liniaru'r M4 yn nogfen prifddinas-ranbarth Caerdydd, oherwydd mae ariannu'r metro yn elfen bwysig a phenodol o'r fargen honno mewn gwirionedd, ac mae'r arian sy'n sail iddi eisoes wedi cael ei neilltuo ar gyfer datblygu'r metro.

Gadewch i mi wneud y safbwynt yn glir o ran benthyca cyfalaf. Cafodd Llywodraeth Cymru gynnig mynediad cynnar at fenthyca, gyda'r benthyciad hwnnw’n amodol ar sicrhau ei fod ar gael ar gyfer yr M4. Fel y digwyddodd, ac fel yr eglurais wrth y Pwyllgor Cyllid y bore yma, nid wyf wedi bod angen defnyddio benthyciad ar gyfer costau cyfalaf yr M4. Yn y flwyddyn ariannol hon, rwyf wedi gallu talu'r costau drwy ddefnyddio cyfalaf confensiynol. Cafodd hynny i gyd ei oddiweddyd gan y fframwaith cyllidol, a lofnodwyd ym mis Rhagfyr 2016. Bydd Llywodraeth Cymru yn gallu benthyg £125 miliwn yn 2018-19, a bydd hwnnw'n codi i £150 miliwn ar ôl hynny, hyd at gyfanswm o £1 biliwn. Ond nid yw'r benthyciad hwnnw wedi'i neilltuo ar gyfer yr M4. Bydd angen i Ysgrifenyddion Cyllid wneud penderfyniad bryd hynny ynghylch y cydbwysedd i’w daro rhwng cyfalaf confensiynol a benthyca ar gyfer yr M4, os yw'n digwydd, ac mae hynny'n ddibynnol, fel y dywedais, ar ganlyniad yr ymchwiliad cyhoeddus lleol.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae'r cwmni dadansoddi traffig INRIX yn amcangyfrif bod y tagfeydd traffig ar ein ffyrdd y llynedd wedi costio bron i £278 miliwn i economi Cymru, sy'n ffigur trawiadol. Mae tagfeydd yn costio £134 miliwn i Gaerdydd, £62 miliwn i Abertawe, a £44 miliwn i Gasnewydd. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau y bydd y gost hon i economi Cymru yn cael ei hystyried wrth benderfynu ar ddyfodol ffordd liniaru arfaethedig yr M4 yn ardal Casnewydd? Diolch.

Mae sicrhau bod seilwaith trafnidiaeth sy'n caniatáu i bobl a busnesau symud yn effeithiol ledled Cymru yn bwysig i'n dyfodol, wrth gwrs, ac dyna sydd wrth wraidd yr ymchwiliad cyhoeddus. Ai'r ateb o reidrwydd bob amser yw adeiladu mwy o ffyrdd? Wel, nid o reidrwydd wrth gwrs. Dyna pam rydym yn buddsoddi yn y metro, y cyfeiriodd Jenny Rathbone ato. Felly, mae'r mater, wrth gwrs, yn un rydym yn ei gydnabod. Bydd yr atebion iddo yn lluosog ac yn amrywiol.

Mae'r ddinas-ranbarth yn parhau i weithio gyda Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i symud y fargen i'r cam nesaf. Cam cyflenwi yw hwnnw, a bydd yn datgloi arian y Llywodraeth.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n cefnogi'r fargen ddinesig yn frwd, ac rwy'n credu y bydd budd gwirioneddol, nid yn unig yn yr 11 o brosiectau sydd wedi'u dewis i’w datblygu, ond yn yr hinsawdd economaidd y bydd y seilwaith yn ei chreu, a'r llu o brosiectau bach a phrosiectau amgen a all ddeillio ohoni.

Yn Sir Benfro, mae prosiect morol Doc Penfro wedi cael ei gynnig fel prosiect allweddol. Nawr, Ysgrifennydd y Cabinet, mae mewnbwn y fargen ddinesig oddeutu £28 miliwn, gyda £24 miliwn yn dod o gronfeydd cyhoeddus eraill, a £24 miliwn arall o'r sector preifat. Ond os gwelwch yn dda, a wnewch chi gadarnhau i mi pa sefydliadau a fydd yn gyfrifol am dalu llog y benthyciadau hynny?

Wel, os wyf yn deall cwestiwn yr Aelod yn gywir, bydd y benthyciad yn cael ei dalu gan yr awdurdod lleol, oherwydd roedd benthyca darbodus bob amser yn rhan o'r cyfraniad roedd awdurdodau lleol yn mynd i’w wneud i'r fargen. Ar ôl cytuno’r fargen, ac ar ôl i Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU graffu ar yr wybodaeth ariannol yn ofalus iawn, cafodd gallu awdurdodau lleol i gefnogi'r cyfraniad y maent wedi ymrwymo i'w wneud i'r fargen ei archwilio'n ofalus. Rwy’n dal i fod yn awyddus iawn, fel hithau, rwy’n gwybod, i symud ymlaen i'r cam lle y gellir rhyddhau'r arian rwyf wedi'i neilltuo, a'r arian y gwn fod Llywodraeth y DU wedi'i neilltuo, i gefnogi prosiect morol Doc Penfro, ond hefyd y 10 prosiect arall sydd yn y fargen. Mae'n rhaid i awdurdodau lleol wneud yn siŵr eu bod mewn sefyllfa i gyflawni'r ymrwymiad a wnaethant mewn perthynas â chyllid pan lofnodwyd y cytundeb.

Naturally, as you know, as part of the city deal, investment in the public sector is crucial, of course, in order to ensure that the necessary infrastructure is in place and that the individual projects, as we’ve heard, have the best opportunity to succeed. Having said that, everyone is aware that private sector investment will also be crucial to the success of the city deal. Without it, it will fail entirely.

So, given your most recent discussions, can I ask you how confident you are at the moment that the city deal is going to deliver the necessary private investment, and what are you doing as a Government to support these local authorities to achieve their aims?

Llywydd, one of the things that were on the face of the city deal for Swansea bay was a contribution coming from the private sector and the role that the private sector would play when the deal was designed and planned. Now, I am looking forward to the appointment of the chair of the economic strategy board, which will be key to the deal, and that chair will come from the private sector. So, it is totally vital in the deal to draw together what the local authorities can contribute, what we can contribute as a Government, but also to use the energy and the tangible things that the private sector can contribute to the deal. And I am confident that there is an interest from the private sector, and we can use that to get a deal that will succeed for every part of the south-west of Wales.

Yr un peth yr hoffwn ei ddweud wrth Ysgrifennydd y Cabinet yw bod cefnogaeth drawsbleidiol aruthrol ymhlith pobl sy'n byw yn ninas-ranbarth bae Abertawe i wneud dinas-ranbarth bae Abertawe yn llwyddiant. Yr hyn rwy'n ei ofyn yw: a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau bod yr holl arian a neilltuwyd gan Lywodraeth Cymru yn wreiddiol ar gyfer bargen ddinesig bae Abertawe yn parhau i fod ar gael ar gyfer bargen ddinesig bae Abertawe?

Rwy'n hapus iawn i roi sicrwydd i'r Aelod fod y £125.4 miliwn a roesom ar y bwrdd i gwblhau’r fargen yn dal i fod ar gael. Rwy'n ymrwymedig iawn, fel y dywedais wrth Angela Burns, i wneud popeth a allwn i helpu'r fargen i symud i'r cam nesaf fel y gellir rhoi'r arian sydd ar gael ar waith i gefnogi'r ymrwymiad y gwn ei fod yno ymhlith y boblogaeth leol i sicrhau bod y fargen hon yn llwyddiant.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn hwnnw. Mae'r fframwaith cyllidol newydd yn sicrhau gwerth £1 biliwn o bwerau benthyca cyfalaf, fel rwyf wedi'i nodi gerbron y Pwyllgor Cyllid ac yn y Siambr hon. Fy mwriad bob tro yw manteisio i'r eithaf ar y mathau rhataf o gyfalaf cyn bwrw ymlaen i ddefnyddio mathau mwy cymhleth a chostus o fuddsoddiad.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n siŵr y byddwch yn ymuno â mi i groesawu'r pwerau benthyca newydd sydd, fel y dywedwch, yn werth hyd at £1 biliwn, dan Ddeddf Cymru 2017, a fydd yn dod i rym mewn mater o wythnosau. Nawr, mae'n hanfodol wrth gwrs fod yr arian a'r pwerau hyn yn cael eu defnyddio i hybu economi Cymru, ac yng ngogledd Cymru yn enwedig, mae hyn yn golygu sicrhau bod amseroedd teithio'n gyflymach ac yn fwy dibynadwy, yn enwedig o ran uwchraddio'r A55. A allwch fy nghynghori ynglŷn â pha sicrwydd rydych yn bwriadu ei roi i'r comisiwn seilwaith cenedlaethol arfaethedig o ran eich ymrwymiadau i ddefnyddio'r pwerau benthyca ychwanegol i sicrhau bod mynediad at arian o'r fath yn cael ei ystyried fel rhan o'r cynlluniau seilwaith hirdymor a mawr eu hangen hyn yng Nghymru?

Rwy’n rhannu croeso'r Aelod i’r pwerau benthyca a fydd gennym. Fel y byddai hi’n ei nodi, mae’n rhaid ad-dalu arian a fenthycwyd. Felly, mae angen sicrhau cydbwysedd gofalus wrth fuddsoddi heddiw a bod yn hyderus y gallwn ad-dalu'r arian rydym wedi'i fenthyca yn y dyfodol. Ond rwy'n ei ystyried, fel yr oedd hi'n ei awgrymu rwy'n credu, yn fuddsoddiad yn nyfodol ein gwlad a'i llwyddiant economaidd. Rwyf wedi gwrando arni droeon yn dadlau dros fuddsoddi mewn materion trafnidiaeth yng ngogledd Cymru. Gwn y bydd hi wedi croesawu'r £250 miliwn y mae'r Llywodraeth hon wedi ymrwymo i'w ddefnyddio i fynd i'r afael â thagfeydd ar goridor Glannau Dyfrdwy, ac mae camau eraill y mae fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi a buddsoddi, yn eu cymryd i wneud yn siŵr fod yr A55 yn parhau i fod yn briffordd sy'n sbarduno ffyniant ar draws gogledd Cymru.

Mae benthyca, fel rydych newydd ei ddweud, Ysgrifennydd y Cabinet, bob amser yn dod gyda chost, ond rydym ar hyn o bryd ar gyfraddau llog isel iawn ac felly mae yn awr yn amser anhygoel o dda i fenthyca, yn enwedig os gallwch fenthyca ar gyfraddau sefydlog gan y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus. A yw Llywodraeth Cymru wedi ystyried benthyca ar gyfer ein rhaglen adnewyddu ysbytai i dorri costau ym maes iechyd ar gyfer cynnal rhai o'r adeiladau sydd ganddynt?

Wel, Lywydd, un o'r pethau sy'n amlwg o'r cwestiynau rydym wedi'u cael y prynhawn yma yw'r ddealltwriaeth fod y benthyca rydym yn gallu ei wneud yn awr ar gael ar gyfer amrywiaeth o ddibenion posibl yma yng Nghymru. Gwn y bydd fy nghyd-Aelodau Cabinet yn dod ataf, bob un ohonynt, gyda chynlluniau gwerth chweil y maent eisiau bwrw ymlaen â hwy a buddsoddi ynddynt—seilwaith hanfodol a gwasanaethau cyhoeddus ac iechyd. Bydd y gallu i greu adeiladau yn y dyfodol sy’n gweithredu’n fwy effeithlon, rwy'n siŵr, ar y rhestr o argymhellion y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd eisiau ei chynnig i mi.

Thank you, Cabinet Secretary.

The next item is the topical questions, and to ask the question, Simon Thomas. 

Diolch, Simon. Cafodd bywyd y person ifanc hwn ei golli o dan yr amgylchiadau mwyaf trychinebus ac rwy'n credu y bydd cyhoeddi'r adolygiad yn amser anodd i'w deulu. Fel hwy, rydym yn disgwyl y bydd Powys yn cyflymu'r gwelliannau angenrheidiol er mwyn sicrhau bod y gofal a'r cymorth gorau'n cael eu darparu bob amser.

Diolch i'r Gweinidog am ei ateb, ac yn amlwg byddai pob un ohonom eisiau anfon ein cydymdeimlad at y rhieni maeth ac unrhyw un arall a gafodd eu heffeithio gan hyn. Mae'n amlwg o ddarllen adroddiad yr adolygiad ymarfer plant fod y plentyn wedi mynegi pryderon ac ansicrwydd mawr iawn ynglŷn â’i lwybr, ac un o'r pethau mwyaf sylfaenol ac annymunol i'w darllen yn yr adroddiad yw'r methiant i gyfathrebu rhwng plentyn, ei ofalwyr maeth a'r awdurdodau, nad oeddent, yn syml iawn, yn gwrando.

Os caf ofyn dau gwestiwn i'r Gweinidog. Yn gynharach y bore yma, cynhyrchodd ddatganiad ysgrifenedig ar wasanaethau plant ym Mhowys, a soniai am barhau i weithio gyda'r cyngor sir. Hoffwn ddeall a yw wedi ystyried adroddiad yr adolygiad wrth gyhoeddi'r datganiad ysgrifenedig hwnnw, gan fod llawer o bobl ym Mhowys yn teimlo bod hwn yn arwydd arall fod pethau wedi dirywio i'r fath raddau yno fel bod angen ymyrraeth fwy uniongyrchol nag y mae'r Gweinidog wedi bod yn barod i'w wneud hyd yn hyn mewn gwirionedd, a gwn fy mod wedi trafod hyn gydag ef yn y gorffennol.

Yr ail elfen yr hoffwn ei holi amdani yw'r ffaith ei bod yn amlwg o ddarllen yr adroddiad fod y canllawiau ymarfer cenedlaethol sydd ganddo fel y Llywodraeth genedlaethol, 'Pan Fydda i'n Barod', sy'n sôn yn glir iawn am ganiatáu i rai pobl gymwys yn eu harddegau aros mewn gofal y tu hwnt i 18 oed os nad ydynt yn barod i adael gofal, ac sy'n sôn yn glir am eu rhoi yng nghanol cynlluniau gofal—ni chafodd y canllawiau arfer da eu dilyn yn yr achos hwn; ni roddwyd unrhyw ofal dyledus. Felly, pa sicrwydd y gall ei roi i bobl Powys yn awr ac i'r gymuned ehangach fod y canllawiau hyn, y cyhoeddwyd gennym eu bod ymysg canllawiau gorau’r byd ar gyfer plant mewn gofal, yn cael eu dilyn ym mhob rhan o Gymru mewn gwirionedd, yn enwedig ym Mhowys? Sut y gall roi sicrwydd o'r fath yn y dyfodol?