Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Okay, we are ready to begin. Good afternoon to you all. The first item on our agenda this afternoon is questions to the Minister for Social Justice, and the first question is from Natasha Asghar.

Diolch yn fawr iawn am eich cwestiwn. Mae’r Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd wedi cytuno i ymestyn cynllun y tocyn croeso i ffoaduriaid tan fis Mawrth 2023. Mae gweithgor wedi’i sefydlu i fwrw ymlaen â rhaglen waith ar gyfer y cynllun trafnidiaeth am ddim a’r gwaith y bydd angen ei wneud y tu hwnt i fis Ebrill 2023.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog. O’m rhan i, mae’r tocyn croeso'n fenter wych sydd wedi'i chroesawu’n fawr gan ffoaduriaid ledled Cymru. Fodd bynnag, dygwyd i’m sylw yn uniongyrchol gan geiswyr lloches a chan Gyngor Ffoaduriaid Cymru fod angen gwelliannau i wneud y cynllun hyd yn oed yn well. Ymddiheuraf i bawb yma os wyf yn swnio fel pe bawn yn ailadrodd fy hun, Weinidog, gan imi godi'r mater yn ddiweddar mewn datganiad busnes, ond roeddwn yn meddwl y byddwn yn achub ar y cyfle i'ch holi'n uniongyrchol fy hun.

I fynd ar fws neu drên, rhaid i ffoaduriaid ddangos naill ai cerdyn preswylio biometrig, pasbort neu lythyr gan y Swyddfa Gartref. Rwy’n siŵr y byddwch yn cytuno â mi ei bod yn ddogfen bwysig iawn y mae'n rhaid i ffoaduriaid fynd â hi gyda hwy bob tro y maent am gael mynediad at drafnidiaeth gyhoeddus yma yng Nghymru. Ac mae hyn wedi gwneud i rai ffoaduriaid deimlo embaras a rhoi'r gorau i ddefnyddio'r cynllun yn gyfan gwbl gan nad yw rhai gwasanaethau'n cydnabod y tocyn croeso. Yn ôl pob tebyg, ceir camddealltwriaeth ymhlith gyrwyr o’r gwahanol fathau o statws ar gardiau preswylio biometrig, felly yn anffodus, Weinidog, nid yw llawer o geiswyr lloches yn gymwys ar gyfer y tocyn croeso ychwaith. Drwy ymestyn y cynllun i gynnwys ceiswyr lloches, byddai’n eu galluogi i integreiddio’n well i fywyd yng Nghymru drwy ganiatáu iddynt fynychu gwersi Saesneg a chael cyfleoedd i wirfoddoli. Felly, Weinidog, a wnewch chi ymrwymo i edrych ar gyflwyno cerdyn arbennig y bydd pob gyrrwr yn ei gydnabod er mwyn osgoi dryswch ac i atal ffoaduriaid rhag gorfod cario dogfennau pwysig? Ac a wnewch chi hefyd edrych ar ymestyn y tocyn croeso i gynnwys ceiswyr lloches? Diolch yn fawr iawn, Weinidog.

Diolch yn fawr iawn, Natasha Asghar. Mae'n bwysig iawn inni geisio sicrhau bod y gweithgor hwn yn datrys llawer o'r problemau a nodwyd gennych. Fe fyddwch yn ymwybodol, wrth gwrs, fod Llywodraeth Cymru—a dim ond Llywodraeth Cymru; nid oes unrhyw gynllun arall o’i fath yn y DU—wedi darparu trafnidiaeth am ddim i geiswyr lloches mewn cynllun peilot byr, a reolwyd gan Gyngor Ffoaduriaid Cymru o fis Ionawr hyd at ddiwedd mis Mawrth eleni. Felly, wrth gwrs, rydym yn bwrw ymlaen â chanlyniadau'r cynllun peilot hwnnw i ystyried opsiynau trafnidiaeth am ddim i geiswyr lloches.

Mae'n bwysig iawn fod gennym, yn y gweithgor, gynrychiolwyr o Gyngor Ffoaduriaid Cymru yn ogystal ag o Trafnidiaeth Cymru a Llywodraeth Cymru. A’r hyn rydym yn bwriadu ei wneud nawr yw datblygu tocyn croeso gyda cherdyn teithio clyfar am ddim yn seiliedig ar y cynllun cerdyn teithio rhatach presennol fel y gallwch wedyn gael yr asesiad cymhwysedd hwnnw cyn rhoi cerdyn teithio am ddim a chael gwared ar rai o'r anawsterau a gafwyd. Mae’n gynllun gwirioneddol bwysig. Rydym am edrych ar y cymhwysedd, ac fel y dywedais, yma yng Nghymru, rydym yn mynd yn llawer pellach, er enghraifft, na Llywodraeth y DU yn ein cynnig teithio er mwyn galluogi pobl i integreiddio i gymdeithas Cymru.

Thank you for your question.

Mae Llywodraeth Cymru yn darparu cymorth i’r rheini sydd mewn tlodi tanwydd mewn cartrefi nad ydynt ar y grid, gan gynnwys cynllun Nyth Cartrefi Clyd, y gronfa cymorth dewisol, cynllun cymorth tanwydd Llywodraeth Cymru a’r Sefydliad Banc Tanwydd.

You will be aware, Minister, that a high percentage of homes in Wales are not connected to the gas grid—it's almost one in five homes. And in some areas in Carmarthenshire, for example, it's as much as 39 per cent. These homes, which are reliant on home-heating oil or other alternative fuels, don't benefit from the cap on fuel prices—they don't get that 4 per cent discount; they'll receive just £100 through the UK Government. Even the Secretary of State for Wales has accepted that that is insufficient. Are you putting pressure on the UK Government to do more? And in the meantime, what additional support, in addition to what you've already mentioned, can we provide to these homes that will face very difficult times in the coming months?

Diolch yn fawr, Adam Price. Mae hyn yn bwysig iawn—ein bod yn cydnabod yr her yn yr aelwydydd hynny, a'r gyfran uchel, nid yn unig yn eich etholaeth chi, ond ledled Cymru, nad ydynt wedi'u cysylltu, neu nad ydynt ar y grid. Ac o edrych ar y problemau a’r ffyrdd rydym wedi bod yn cefnogi pobl yn eich etholaeth, yn eich ardal, hyd at ddiwedd mis Mawrth 2021, roedd mwy na 5,000 o gartrefi incwm isel yn sir Gaerfyrddin wedi elwa ar fesurau effeithlonrwydd ynni cartref, gan fod hynny’n hollbwysig, wrth gwrs, ar gyfer lleihau biliau drwy raglen Cartrefi Clyd. Ond rydych yn llygad eich lle fod y problemau sy'n gysylltiedig â gosod y cap ar brisiau—. Wrth gwrs, nid oes gan y rheoleiddiwr ynni unrhyw rôl yn y broses o bennu'r cap ar brisiau olew gwresogi a nwy hylifedig, er bod y lleill wedi'u rheoleiddio, wrth gwrs—y rheini sydd ar y gridiau nwy a thrydan.

Nawr, dyma ble rydym wedi defnyddio ein cronfa cymorth dewisol, i helpu i gynnig cymorth i aelwydydd—cymorth drwy'r gronfa cymorth dewisol i aelwydydd nad ydynt ar y grid ac nad ydynt yn gallu fforddio eu cyflenwad nesaf o olew neu LPG. Mae hynny wedi'i ymestyn hyd at fis Mawrth nesaf, a bydd yn helpu cartrefi gyda hyd at £250 mewn taliadau untro am olew neu hyd at dri thaliad o £70 am LPG. A hefyd, rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol o'r bartneriaeth newydd sydd gennym gyda'r Sefydliad Banc Tanwydd gyda chronfa wres y Sefydliad Banc Tanwydd. Ond rydym yn rhoi pwysau ar Lywodraeth y DU—rydym yn galw arnynt i gydnabod y ffaith bod pobl ar eu colled. A gaf fi ddweud hefyd, ar gymorth tuag at filiau ynni'r Llywodraeth, sef £400 dros y gaeaf hwn, nad yw'n cyrraedd llawer o'r aelwydydd nad ydynt ar y grid na llawer o'r rheini sydd ar fesuryddion rhagdalu chwaith, felly mae angen inni sicrhau yr eir i’r afael â hynny. Ond rydym yn dal i alw am gap is ar brisiau ynni ar gyfer aelwydydd incwm isel a chynnydd sylweddol yn yr ad-daliad a delir drwy gynlluniau fel y cynllun gostyngiad cartrefi cynnes gan Lywodraeth y DU.

Rwy’n ddiolchgar i’r Aelod dros Ddwyrain Caerfyrddin a Dinefwr am gyflwyno’r cwestiwn hwn, gan fod llawer o’r amgylchiadau a ddisgrifiodd hefyd yn berthnasol i fy etholaeth innau, Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro. Ond mae hefyd yn bwysig nodi, i lawer o aelwydydd gwledig, fod eu cartref hefyd yn gweithredu fel man busnes, ac mae hyn yn hynod o bwysig i’r rheini yn y gymuned amaethyddol, er enghraifft—ac rwy’n datgan buddiant fel cyfarwyddwr clwb ffermwyr ifanc Cymru. Ar gyfartaledd, mae cartrefi nad ydynt ar y grid wedi wynebu cynnydd o 21 y cant yng nghost tanwydd, a chynnydd o bron i 60 y cant o gymharu â'r prisiau cyn y rhyfel yn Wcráin. Fodd bynnag, mae hyn yn effeithio'n anghymesur ar aelwydydd sy'n byw ac yn gweithio yn yr un lleoliad. Felly, o ystyried hyn, a gaf fi ofyn pa drafodaethau y mae’r Gweinidog wedi’u cael gyda’i chyd-Weinidog, y Gweinidog materion gwledig, i helpu i liniaru’r pwysau ariannol anghymesur hwn ar y rhai yn ein cymuned amaethyddol? Diolch.

Wel, yn amlwg, mae’r ymateb i’r argyfwng costau byw yn fater trawslywodraethol, ac mae’r Prif Weinidog wedi sefydlu is-bwyllgor y Cabinet ar yr argyfwng costau byw. Felly, rydym yn edrych ar yr effaith ar aelwydydd a busnesau, a'r cymunedau a'r busnesau gwledig rydych wedi tynnu sylw atynt heddiw, yn gyffredinol. Mae'n bwysig iawn fod pobl yn manteisio ar y budd-daliadau y mae ganddynt hawl iddynt—aelwydydd, wrth gwrs, a fydd yn elwa, yn enwedig rhai o'r busnesau ffermio hynny. Felly, rwy'n falch iawn, o ran y taliad o £200 drwy gynllun cymorth tanwydd y gaeaf Llywodraeth Cymru—a gyhoeddwyd ddiwedd mis Medi—fod dros 200,000 o daliadau wedi'u gwneud yn barod. Ond credaf ei bod yn bwysig ein bod hefyd yn edrych ar y ffaith bod un o bob 10 o aelwydydd mewn ardaloedd gwledig yn dibynnu ar olew gwresogi neu nwy hylifedig, fel y dywedodd yr Aelod Adam Price, i wresogi eu gofod domestig a'u dŵr, ac mae hyn yn codi i 28 y cant o aelwydydd. Ac rydym yn galw ar Lywodraeth y DU i edrych ar hyn, o ran yr effaith a gaiff. Ond a gaf fi ddweud, a ydych wedi ystyried—rwy'n siŵr eich bod—syndicetiau prynu olew, fel Clwb Clyd a chlybiau tanwydd Ceredigion sy'n prynu tanwydd gyda'i gilydd? Rydym yn awyddus i annog hynny, gan y gall hynny helpu trigolion a busnesau.

Questions now from the party spokespeople. And this afternoon, these questions will all be answered by the Deputy Minister for Social Partnership. The Conservative spokesperson first of all—Joel James.

Diolch, Lywydd. Ddirprwy Weinidog, os caf, hoffwn drafod ychydig o bethau heddiw mewn perthynas â Bil Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru). Yn ôl y Bil drafft, un o'r amcanion trosfwaol yw y bydd, a dyfynnaf:

'Dyletswydd statudol yn cael ei rhoi ar gyrff cyhoeddus penodol i geisio consensws neu gyfaddawd gyda'u hundebau llafur cydnabyddedig (neu os nad oes undeb llafur cydnabyddedig) cynrychiolwyr eraill eu staff, wrth bennu eu hamcanion llesiant.'

Nawr, fel y gŵyr pob un ohonom, mae hyn yn gweithio pan fydd modd cyrraedd consensws neu gyfaddawd, ac rwy’n siŵr y bydd hynny'n bosibl mewn llawer o achosion. Ond nid oes unrhyw sôn o gwbl yn y Bil am yr hyn sy’n digwydd pan na ellir dod i gonsensws neu gyfaddawd, a bydd hyn, heb os, yn peri problemau. Gyda hyn mewn golwg, Ddirprwy Weinidog, rwy’n awyddus i wybod beth fydd yn digwydd pan na ellir dod i gonsensws a chyfaddawd, a pha fecanweithiau a fydd ar waith i ganiatáu i gyrff cyhoeddus oresgyn cymeradwyaeth undebau llafur neu gynrychiolwyr gweithwyr pan fydd anghytundeb.

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gyfraniad a’r gwaith y mae wedi bod yn ei wneud fel aelod o’r Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol yn craffu ar y ddeddfwriaeth bwysig hon wrth iddi wneud ei ffordd drwy’r system ddeddfwriaethol yn y Senedd? Cyfeiria'r Aelod at y ddyletswydd ar rai cyrff cyhoeddus i weithio mewn partneriaeth gymdeithasol wrth bennu eu hamcanion llesiant, ac mae’n rhoi llawer o sylw i'r geiriad mewn perthynas â 'chonsensws' a 'chyfaddawd'. Gallem fod wedi cynnwys yr ymadrodd 'i ymgynghori', ond yn aml, gellir dehongli 'ymgynghori' mewn gwahanol ffyrdd—gallai fod yn ymarfer ticio blychau yn unig. Felly, mae'r consensws a'r cyfaddawd yn bwysig iawn—fod hynny'n digwydd mewn ffordd ystyrlon. A dywedodd yr Aelod yn ei gwestiwn mai'r tebygolrwydd yw y bydd hynny'n digwydd o dan yr amgylchiadau hyn beth bynnag gan fod y rhan fwyaf o gyrff cyhoeddus eisoes yn gweithio yn y ffordd honno.

Fe fyddwch yn ymwybodol, fel rhan o'r ddeddfwriaeth, y bydd cyngor partneriaeth gymdeithasol hefyd yn cael ei sefydlu, ac y bydd y cyngor hwnnw'n gallu cynghori Llywodraeth Cymru, cynghori cyrff, os oes heriau gyda'r rhan honno o'r ddeddfwriaeth, ar yr hyn y gellid ei wneud wedyn i symud ymlaen.

Yn olaf, hoffwn drafod, os caf, y pwynt y soniodd yr Aelod amdano mewn perthynas â chymeradwyaeth undebau llafur. Ni cheir cymeradwyaeth gan unrhyw un o'r partneriaid fel rhan o'r broses hon. Mae'n ymwneud â'r hyn y mae'n ei ddweud ar y tun—cydweithio mewn partneriaeth gymdeithasol.

Diolch am eich ateb, Ddirprwy Weinidog, ond rwy’n ymwybodol o’r hyn a ddywedais, sef eich bod, yn y rhan fwyaf o achosion, yn mynd i gael y cyfaddawd hwnnw, ond gyda phob ewyllys da, rwy'n credu y byddwch bob amser yn dal i gael anghytundeb na ellir ei ddatrys, a heb fecanwaith priodol ar waith, ofnaf y gallai fod perygl y bydd y Bil hwn yn atal caffael ar gyfer cyrff cyhoeddus, ac y gallent hyd yn oed gael eu dal yn wystlon pe gwneir gofynion afrealistig. Er enghraifft, mae comisiynydd cenedlaethau’r dyfodol wedi gosod cynsail ar gyfer annog wythnos waith pedwar diwrnod, y gallai undebau llafur neu gynrychiolwyr gweithwyr eraill ofyn amdani, ac nad yw'n bosibl i gorff cyhoeddus, fel y byddwch yn cytuno heb amheuaeth. Felly, gyda hyn mewn golwg, hoffwn ddeall beth yw cynllun Llywodraeth Cymru os yw undeb llafur wedi cychwyn gweithredu'n ddiwydiannol yn erbyn corff cyhoeddus. Os oes anghydfod, yn fy marn i, gallai undebau llafur fod yn ddigon parod i wrthod cymeradwyo neu dynnu cymeradwyaeth yn ôl oni bai bod eu hamodau’n cael eu bodloni, a fyddai’n golygu y byddai cyrff cyhoeddus yn methu cyflawni eu dyletswyddau statudol. Felly, gyda hyn mewn golwg, Ddirprwy Weinidog, beth sy'n atal undebau llafur rhag defnyddio'r pwerau statudol yn y Bil hwn i ddwyn pwysau mewn anghydfodau undebau llafur?

Credaf y dylwn ddechrau drwy ddweud bod yr hawl i dynnu llafur yn ôl a’r hawl i streicio yn hawl ddynol sylfaenol i weithwyr ledled y byd. Ond mae'r Aelod—nid wyf yn gwybod ai'n fwriadol neu drwy gamddealltwriaeth—yn ceisio cyfuno rhai o'r agweddau ar y ddeddfwriaeth ac elfennau mwy cyffredinol. Felly, rwyf am geisio cywiro hynny yn yr amser sydd gennyf y prynhawn yma. Soniodd yr Aelod am undebau llafur, mae'n debyg, yn dal cyrff cyhoeddus yn wystlon mewn perthynas â chaffael. Wel, mae’r broses gaffael gymdeithasol gyfrifol yn cael ei dilyn gan y cyrff cyhoeddus hynny. Yna, mae gennym gyngor partneriaeth gymdeithasol, ac is-grŵp caffael cyhoeddus, sy’n cynnwys cynrychiolaeth gyfartal o’r Llywodraeth, cyflogwyr ac undebau llafur er mwyn gweithio drwy unrhyw heriau sy'n codi a cheisio cyfryngu. Nid oes unrhyw gymeradwyaeth na dal gwystlon, fel y dywed yr Aelod.

Ac mae’r elfen arall y mae’r Aelod yn ei chyfuno yn ei gwestiynau yn ymwneud â gweithio mewn partneriaeth gymdeithasol a chysylltiadau diwydiannol ac anghydfodau diwydiannol. Ffordd o weithio yw partneriaeth gymdeithasol—cydweithredu a chydweithio. Nid yw’r ddeddfwriaeth yng Nghymru yn ceisio deddfu ar unrhyw faterion sy’n ymwneud â chysylltiadau diwydiannol, ac mae hynny’n gwbl ar wahân i’r hyn y mae’r ddeddfwriaeth yn bwriadu ei wneud.

Yn olaf, Ddirprwy Weinidog, ar y cyngor partneriaeth gymdeithasol, fel y dywedoch chi yn un o’ch ymatebion cynharach, ceir pryder na fydd y cyngor, wrth ddarparu tystiolaeth a chyngor i Lywodraeth Cymru, yn cynrychioli'r ystod eang ac amrywiol o safbwyntiau sydd i'w cael yn ddigonol. Er enghraifft, ni fydd mentrau cymdeithasol, gweithwyr nad ydynt wedi'u hundeboli, cymunedau lleiafrifol ethnig, gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol, i enwi rhai yn unig, yn cael eu cynrychioli, ac mae perygl y bydd hyn yn tanseilio un o agweddau sylfaenol y Bil, gan na fydd llais wrth y bwrdd gan yr union bobl y mae'r Bill yn honni ei fod yn eu helpu. Mae'n amlwg y byddai ehangu'r cyngor i gynnwys cynrychiolwyr o'r fath yn gwneud y cyngor yn anymarferol yn wir. Ond y dewis arall yw y gallai cael cynrychiolwyr o'r undebau llafur yn unig, fel y nodwyd gan ColegauCymru, greu perygl o eithrio nifer sylweddol o weithwyr a chreu system ddwy haen o ran llais y gweithiwr. Mae perygl hefyd y gallai droi'n gors o safbwyntiau croes, lle bydd Llywodraeth Cymru yn cael ei gosod mewn sefyllfa lle bydd yn dieithrio rhai grwpiau dros eraill gan nad yw eu safbwyntiau'n cyd-fynd â syniadau Llywodraeth Cymru. Ddirprwy Weinidog, sut y gallwch sicrhau bod lleisiau mwy o weithwyr yn cael eu cynrychioli? Sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau asesiad teg o’r safbwyntiau hynny wrth gael arweiniad gan y cyngor? A sut y byddwch yn atal y cyngor partneriaeth gymdeithasol rhag troi'n siambr atsain i Lywodraeth Cymru ac yn offeryn sydd ond yn dweud yr hyn y mae Llywodraeth Cymru am ei glywed? Diolch.

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiynau pellach? Hoffwn dynnu sylw at un elfen y bydd pobl yn synnu ein bod efallai'n cytuno yn ei chylch. Mae'n ymwneud â'r angen am amrywiaeth o gynrychiolaeth fel rhan o'r cyngor partneriaeth gymdeithasol, drwy'r cyrff a gynrychiolir ar y corff fel y'i cynigir. Rydych yn iawn i ddweud na allwch ei ymestyn i bawb, oherwydd, fel y dywedais yn y pwyllgor, byddech yn cael cynhadledd bob tro, yn hytrach na chyngor. Ond o ran sicrhau bod gennym amrywiaeth o bobl, boed hynny mewn perthynas â'u cefndir neu eu nodweddion gwarchodedig, mae gwaith yn mynd rhagddo ar hyn o bryd, drwy'r fforwm partneriaeth gymdeithasol a sefydlwyd gennym, i edrych ar natur weithredol yr hyn y byddai’r ddeddfwriaeth yn ei olygu, i wneud yn siŵr ein bod yn gweithio gyda’r cyrff hynny i sicrhau bod mecanwaith ar gael i sicrhau amrywiaeth o gynrychiolaeth ar y cyngor. Unwaith eto, mae’r Aelod yn camddeall holl bwynt y cyngor, a phartneriaeth gymdeithasol. Nid lle Llywodraeth Cymru yw datgan ein hawdurdod dros unrhyw beth na cheisio llywio ein hagenda. Mae'n ymwneud â chydnabod ein bod yn gwybod, yng Nghymru, ein bod yn gryfach drwy weithio gyda'n gilydd fel rhan o dîm, gan ddefnyddio'r profiadau a'r lleisiau cyfunol hynny, i lunio deddfwriaeth er gwell. Byddwn yn dweud bod y ddeddfwriaeth hon yn arwyddocaol ac yn garreg filltir, ond yn y pen draw, nid oes a wnelo hyn â newid deddfwriaeth; mae a wnelo â newid bywydau, a dyna rydym am ei wneud maes o law.

Questions now from the Plaid Cymru spokesperson, Peredur Owen Griffiths. 

Diolch, Lywydd. Mae disgwyl i bensiynwyr yn y DU fod oddeutu £442 y flwyddyn yn waeth eu byd o fis Ebrill ymlaen yn dilyn cyfradd bensiwn is a thoriad mewn cymorth ar gyfer biliau ynni. O ystyried bod dros 75 y cant o bobl dros 65 oed a arolygwyd gan Age UK ym mis Ionawr eleni yn poeni am yr argyfwng costau byw cynyddol, ac ers hynny, fod cyfradd chwyddiant a chost biliau ynni wedi parhau i gynyddu, beth mae’r Dirprwy Weinidog yn ei wneud i hybu diwygio lles drwy wneud y defnydd mwyaf posibl o’n cymwyseddau datganoledig i sicrhau bod cymorth yn cael ei dargedu at bobl hŷn sydd angen cymorth, yn enwedig y rheini a fydd yn wynebu costau ynni a symudedd uwch na’r cyfartaledd? A wnewch chi hefyd nodi i ba raddau y mae pobl dros 60 oed yn cael mwy o help i gael mynediad at y gronfa cymorth dewisol, gan gofio’r atebion a gefais i gwestiwn ysgrifenedig a gyflwynais yn gynharach eleni, a oedd yn awgrymu bod llai nag 1 y cant o bobl dros 60 oed wedi cael mynediad at y gronfa?

Diolch i’r Aelod am ei gwestiwn a’i ddiddordeb yn y maes. Yn amlwg, ceir rhai heriau oherwydd y ffiniau rhwng yr hyn sydd wedi'i ddatganoli a'r hyn nad yw wedi'i ddatganoli, ond yn amlwg, rydym wedi ymrwymo—fi a'm cyd-Aelod Jane Hutt, a chyd-Aelodau ar draws y Llywodraeth—i ddefnyddio'r holl ysgogiadau sydd wedi'u datganoli at ein defnydd i wneud gwahaniaeth. Mae’r Aelod yn iawn i nodi effaith benodol yr argyfwng costau byw, sy’n taro gormod o bobl mewn cymunedau ledled y wlad, yn ogystal â'r effaith arbennig y gallai ei chael ar bensiynwyr sydd ag incwm sefydlog. Drwy ein hymgyrch 'Hawliwch yr hyn sy’n ddyledus i chi', rydym yn cydnabod yr hyn a ddywedwch am fynediad ar-lein; rydym am sicrhau ein bod yn edrych ar ffyrdd y gall pobl gael gafael ar yr wybodaeth honno a’i bod ar gael yn rhwydd yn y mannau y gallant fynd iddynt am gymorth, a sicrhau eu bod yn cael mynediad at yr hyn y mae ganddynt hawl iddo a bod y cymorth ychwanegol ar gael. Nid wyf yn gyfarwydd â’r cwestiwn ysgrifenedig a nodwyd gennych ynglŷn â mynediad at y gronfa cymorth dewisol, ond mae fy nghyd-Aelod Jane Hutt yn eistedd yma'n nodio wrth imi ateb, ac rwy’n siŵr fod hynny’n rhywbeth y byddem yn fwy na pharod i edrych arno i weld a oes unrhyw beth arall y gallwn ei wneud i sicrhau bod y grŵp oedran hwnnw'n ymwybodol fod cymorth ar gael, os ydynt ei angen, yn yr amgylchiadau hynod o anodd hyn.

Diolch. Mae'n ddrwg gennyf os yw'n disgyn rhwng dau Weinidog, fel petai. Byddwn yn ddiolchgar iawn am unrhyw wybodaeth. Diolch yn fawr iawn.

Y mis diwethaf, roedd hi'n Fis Hanes Pobl Ddu. Datgelodd adroddiad amserol gan Gyngres yr Undebau Llafur a gyhoeddwyd y mis hwnnw fod hiliaeth a gwahaniaethu tuag at weithwyr du yn dal i fod yn rhemp yn y DU. Mae'r ystadegau ar ddigwyddiadau hiliol yn y gweithle yn adroddiad 'Still rigged: racism in the UK labour market' yn frawychus. I wneud pethau’n waeth, lle cafwyd adroddiadau o ddigwyddiadau hiliol yn y gweithle, canfu’r TUC mai dim ond mewn 29 y cant o'r achosion y cymerwyd camau i atal aflonyddu. Nid yw'n syndod, felly, fod pedwar o bob pump o'r ymatebwyr yn dweud na fyddent neu nad ydynt wedi rhoi gwybod am hiliaeth yn y gweithle rhag ofn na fyddai'r cyhuddiad yn cael ei gymryd o ddifrif, neu y byddai'n cael effaith negyddol ar eu bywyd gwaith. Sut mae’r cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru eleni yn targedu’r mater hwn? A yw’r mesurau yn y cynllun yn ddigonol i gyrraedd y targed o Gymru wrth-hiliol erbyn 2030 a gwneud ein heconomi'n wirioneddol gyfartal?

Cyfeiria'r Aelod at y cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol, a lansiwyd yn ôl ym mis Mehefin gan fy nghyd-Aelod, y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol. Rwy'n gyfarwydd â'r digwyddiad y cyfeiria ato a gynhaliwyd gan TUC Cymru i nodi Mis Hanes Pobl Ddu. Ni ddylai unrhyw un wynebu gwahaniaethu na chasineb mewn unrhyw ran o gymdeithas nac unrhyw agwedd ar fywyd. Yn sicr, dylai pobl fod yn ddiogel i fod yn hwy eu hunain ac i beidio â gorfod wynebu gwahaniaethu yn y gweithle, yn enwedig yn y gweithleoedd lle mae gennym fwy o ddylanwad yn y sector cyhoeddus yma yng Nghymru. Mae gweithleoedd cynhwysol a mynd i'r afael â hiliaeth yn y gweithle yn elfen allweddol o'r cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol. Rydym wedi gweithio'n agos iawn gyda chyflogwyr a chydag undebau llafur fel rhan o hynny, ac rydym hefyd yn cael hyfforddiant ar weithleoedd cynhwysol a beth mae hynny'n ei olygu—i dynnu sylw ato ac i gefnogi pobl. Mae llawer mwy o waith i’w wneud, ond rydym yn cydnabod y bydd gweithio mewn partneriaeth a defnyddio’r adnoddau y gwyddom fod rhai o’n cydweithwyr yn yr undebau llafur eisoes yn meddu arnynt, a’u rhwydweithiau cymorth er mwyn sicrhau bod gan bobl rywun i droi atynt am gyngor a chymorth yn y gweithleoedd hynny, yn eu gwneud yn fwy cynhwysol. Mae'n rhywbeth rydym wedi ymrwymo'n bendant i fwrw ymlaen ag ef i sicrhau nad oes unrhyw un—unrhyw un—yn wynebu gwahaniaethu pan fyddant yn y gwaith.

Diolch yn fawr iawn am y cwestiwn hwnnw, Jack Sargeant. Mae Llywodraeth Cymru yn trefnu gweithgareddau bob blwyddyn i hyrwyddo ymgyrch y Rhuban Gwyn a thynnu sylw at yr agenda trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol fel rhan o’r 16 diwrnod o weithredu. Eleni, bydd ein swyddogion yn cynnal digwyddiad mewnol yn Llywodraeth Cymru i godi ymwybyddiaeth ac annog swyddogion i ddod yn llysgenhadon y Rhuban Gwyn.

A gaf fi ddiolch i’r Gweinidog am yr ateb hwnnw? Byddaf yn falch iawn o ymuno â chi yn y digwyddiad hwnnw ar gyfer swyddogion Llywodraeth Cymru i annog swyddogion i ddod yn llysgenhadon y Rhuban Gwyn. Rwyf am ddatgan ar y pwynt hwn fy mod yn llysgennad y Rhuban Gwyn, yn union fel oedd fy nhad. Ond nid fi yw’r unig ymgyrchydd dros y Rhuban Gwyn yma yn y Senedd. Mae fy ffrind agos a’m cyd-Aelod Joyce Watson wedi treulio blynyddoedd yn hyrwyddo digwyddiadau ac ymrwymiad i addewid y Rhuban Gwyn i gyrraedd y nod gwirioneddol glir o ddod â thrais domestig i ben. Weinidog, a ydych yn cytuno â mi y dylai pob dyn a bachgen yng Nghymru wneud addewid i beidio byth â defnyddio, esgusodi neu aros yn dawel am drais gan ddynion yn erbyn menywod?

Diolch yn fawr iawn, Jack Sargeant, a diolch am fod yn llysgennad y Rhuban Gwyn ers cymaint o flynyddoedd. Ac wrth gwrs, rydym yn cofio eich tad a'r ffordd y bu'n hyrwyddo achos y Rhuban Gwyn, ac yn cydnabod, wrth gwrs, fod achos y Rhuban Gwyn yn cael ei arwain gan ddynion i gael gwared ar drais yn erbyn menywod a merched. Byddwn yn dod at ein gilydd ddiwedd mis Tachwedd; mae gennym ddigwyddiad ‘goleuo cannwyll’ yn eglwys gadeiriol Llandaf, sy'n ddigwyddiad aml-ffydd a gynhelir gan BAWSO i gydnabod y diwrnod rhyngwladol hwnnw. Mae’n gwbl hanfodol ein bod yn cael eich cefnogaeth. Bydd yr holl ddynion yma yn y Siambr yn cefnogi hynny, gobeithio, ac yn gwisgo eu rhubanau gwyn hefyd. Y nod mewn gwirionedd yw sicrhau bod dynion yn ymrwymo na fyddant yn goddef nac yn parhau i fod yn dawel ynghylch trais yn erbyn menywod. Rwy'n falch iawn fy mod wedi ymrwymo i gyfnod newydd o hyfforddiant 'Paid cadw’n dawel'. Dyma ble mae'n rhaid ichi godi eich llais. Rwyf wedi cytuno i gyllid tair blynedd i ddatblygu hyfforddiant ledled Cymru ar sut y gall gwylwyr ymyrryd, hyfforddiant a fydd yn cael ei ddarparu i holl ddinasyddion Cymru.

Hoffwn ddiolch i Jack Sargeant am godi’r cwestiwn hollbwysig hwn. Fel y gwnaeth yntau, hoffwn achub ar y cyfle i ddiolch i Joyce Watson am ei holl waith yn y maes hwn; mae'n hyrwyddwr gwych i ymgyrch y Rhuban Gwyn.

Mae aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion yn ein hysgolion yn gwbl annerbyniol, ac mae'n digwydd ledled Cymru. Canfuwyd hyn yn yr ymchwiliad diweddar i aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion a wnaed gan y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg. Mae angen cael gwared ar yr ymddygiadau hyn, ac mae Diwrnod y Rhuban Gwyn yn ffordd wych o dynnu sylw at y broblem hon, o ysgogi gweithredu ac o gael bechgyn yn ein hysgolion i ymrwymo i addewid y Rhuban Gwyn. Hoffwn ofyn i’r Gweinidog: pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd, yn benodol mewn perthynas ag ysgolion, i roi diwedd ar aflonyddu a thrais yn y sefydliadau hynny, i sicrhau nad ydym yn gweld pobl ifanc yn parhau i greu problemau pan fyddant yn oedolion, sydd wedyn yn achosi mwy o drais yn erbyn menywod?

A gaf fi ddiolch am eich cwestiwn, ac ar y pwynt hwn, a gaf fi hefyd gydnabod a chymeradwyo’r hyn a ddywedwyd gan y ddau Aelod am Joyce Watson a’i harweinyddiaeth mewn perthynas â'r Rhuban Gwyn? Mae’r hyn a ddywedwch yn bwysig o ran sut y gallwn estyn allan at ein plant a’n pobl ifanc, ac yn amlwg, yr ysgol yw’r lle i wneud hyn, oherwydd yn amlwg, gall trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol gael effaith enfawr ar blant a phobl ifanc. Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn edrych ar y ffordd y mae ein haddysg cydberthynas a rhywioldeb, sydd bellach yn ofyniad statudol yn fframwaith Cwricwlwm i Gymru ac yn orfodol i’n dysgwyr, yn mynd i ganolbwyntio ar ddatblygu perthnasoedd iach o’r blynyddoedd cynnar, gan hyrwyddo ein nod o sicrhau bod pob plentyn ac unigolyn ifanc yn gallu mwynhau perthnasoedd iach, hapus a pharchus nawr ac yn y dyfodol. Ond hefyd, rydym yn parhau i ariannu prosiect Sbectrwm Hafan Cymru, sydd wedi bod yn gweithio mewn ysgolion i ddarparu hyfforddiant i staff, gan fod hynny'n hanfodol er mwyn i'n staff a'n llywodraethwyr ddeall yr effaith y gall cam-drin domestig ei chael ar blant a phobl ifanc.

Fel y dywedwch, Weinidog, mae gwaith gwych yn mynd rhagddo yn yr ysgolion ar berthnasoedd parchus ac iach, ac mae hynny'n hynod o bwysig. Ond mae angen inni ledaenu’r neges yn ehangach nag ysgolion a mynd â hi y tu hwnt i giatiau’r ysgol i sefydliadau fel, er enghraifft, y Sgowtiaid a chadetiaid y fyddin, clybiau pêl-droed, a mannau eraill lle mae bechgyn yn dod at ei gilydd. Felly, a allwch ddweud wrthyf am unrhyw waith a wnewch i ddylanwadu ar y sefydliadau hyn i archwilio ffyrdd y gallant helpu'r unigolion hynny i ddod yn fodelau rôl a lledaenu neges y Rhuban Gwyn yn ehangach?

Diolch, Joyce Watson, oherwydd mae angen inni fynd y tu hwnt. Rydym wedi gwneud sylwadau ar y cyfleoedd a’r gwaith a wnaed mewn ysgolion gyda phlant a phobl ifanc, a phwysigrwydd y cwricwlwm newydd a'r fframwaith addysg cydberthynas a rhywioldeb, ond mae angen inni estyn allan hefyd at bob un o’r sefydliadau lle daw pobl ifanc at ei gilydd. Credaf ei bod yn ddiddorol, a bydd llawer ohonoch yn gwybod o’ch cyswllt â'r Geidiaid a'r Sgowtiaid, sut maent yn dechrau mynd i'r afael â'r materion hyn, gan gydnabod materion sy’n ymwneud â chydraddoldeb yn ogystal â mynd i’r afael ag aflonyddu a cham-drin rhywiol, a deall beth mae plant a phobl ifanc yn ei wynebu, sydd, wrth gwrs, wedi bod yn bwynt pwysig yn yr ymchwiliad a wnaed gan y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg. Ond hefyd, clybiau pêl-droed, cadetiaid y fyddin—dyma lle gallwn fynd â neges y Rhuban Gwyn, a chredaf y gall Jack Sargeant, a phawb sy'n gysylltiedig ag ymgyrch y Rhuban Gwyn, drosglwyddo'r neges honno ac estyn allan at y sefydliadau sy'n gweithio gyda phlant a phobl ifanc.

Rwy’n parhau i weithio gyda’r gwasanaethau tân ac achub ledled Cymru i sicrhau bod pobl, cymunedau a’r amgylchedd yn cael eu cadw mor ddiogel â phosibl rhag tanau a pheryglon eraill. Yn y tymor hwy, rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i sicrhau cynaliadwyedd a diogelwch y gwasanaethau ac i ehangu rôl diffoddwyr tân.

Rwy’n ddiolchgar am eich ateb. Roeddwn am dynnu eich sylw at y tân ofnadwy yn Windmill Farm, gwesty gwledig a lleoliad priodasau poblogaidd ar benrhyn Gŵyr, yng nghanol fy rhanbarth i, Gorllewin De Cymru. Lledaenodd y tân drwy'r eiddo'n gyflym, a bu oedi yn yr ymdrechion i ddiffodd y tân oherwydd cyflenwad dŵr annigonol i weithredu'r pibau a'r amser a gymerwyd i fynd â thancer dŵr i'r lleoliad. Ar ôl cyfarfod â pherchnogion y lleoliad fy hun, rwyf wedi gweld â’m llygaid fy hun y straen, y gofid a’r gost ariannol a gafwyd o ganlyniad i’r tân. Felly, credaf ei bod yn hollbwysig, ni waeth beth fo’r ffiniau gweinyddol, fod pob awdurdod tân lleol yn gallu dod ynghyd i sicrhau bod offer hollbwysig fel tanciau dŵr wedi'u lleoli yn yr ardaloedd sy’n gwasanaethu anghenion cymunedau lleol orau.

Yn Lloegr, mae'n rhaid i awdurdodau tân ac achub geisio ymuno â chynlluniau atgyfnerthu neu gytundebau cydgymorth ag awdurdodau tân ac achub eraill er mwyn sicrhau y gallant roi cymorth i'w gilydd. Mae'n rhaid iddynt ymateb hefyd i ddigwyddiadau fel tanau, damweiniau traffig ffyrdd ac argyfyngau eraill yn eu hardaloedd, yn unol â'u cytundebau cydgymorth. Felly, Weinidog, a wnewch chi ymrwymo i weithio gyda’r gwasanaeth tân ac achub a Dŵr Cymru i sicrhau bod offer diffodd tân hanfodol megis tanciau dŵr yn cael eu gosod yn y mannau cywir i allu darparu gwasanaeth dros yr ardal ddaearyddol fwyaf sy'n bosibl ledled Cymru, ni waeth beth yw ffiniau'r awdurdod tân y mae rhywun yn byw ynddo, i sicrhau na fydd trychineb o'r fath yn digwydd eto?

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn atodol, ac rwy'n cydymdeimlo â'r bobl y dinistriwyd eu cartrefi yn y tân ofnadwy hwn. Rwy'n ymwybodol o'r digwyddiad y mae'n cyfeirio ato, a'r heriau gweithredol o ran mynediad at ddŵr i Dŵr Cymru a Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru. Mae'n fater gweithredol i'r gwasanaethau hynny, ond rwy'n fwy na pharod i edrych i weld a ellir gwneud mwy yn ein cyfarfodydd rheolaidd gyda'r gwasanaethau tân ac achub i sicrhau ein bod, os oes unrhyw bryderon, yn mynd i'r afael â'r pethau hyn yn rhagweithiol yn hytrach nag yn adweithiol yn y dyfodol.

Yng Ngorllewin De Cymru, mae gennym ffiniau gwahanol ar gyfer y gwasanaeth heddlu a'r gwasanaeth tân ac achub, gyda'r gwasanaeth ambiwlans ar sail Cymru gyfan. A yw'r Gweinidog wedi ystyried ymgynghori ar aildrefnu'r gwasanaeth tân fel bod ei ffiniau'n cyd-fynd â ffiniau'r heddlu?

Diolch i Mike Hedges am ei gwestiwn. Nid wyf yn credu bod yr hyn y mae Mike yn ei olygu o reidrwydd—. Mae rhai o ffiniau'r gwasanaeth tân ac achub yn cyd-fynd a rhai'r byrddau iechyd lleol, ond nid yw'r olion traed yr un fath o ran yr ardal y maent yn ei gwasanaethu. Gallwn ddweud nad oes cynlluniau i gysoni'r ffiniau hynny, yn ôl yr hyn rwy'n ei ddeall. Fodd bynnag, rydym yn canolbwyntio ar hyn o bryd ar lle gall sefydliadau weithio gyda'i gilydd neu gyd-leoli; rydym yn gwybod bod hynny'n arwain at ganlyniadau cadarnhaol, nid yn unig o ran gwasanaethau'n gweithio gyda'i gilydd, ond o ran y berthynas y bu modd ei meithrin rhyngddynt. Dim ond un pwynt o ddiddordeb ar hynny, yn rhanbarth yr Aelod, mae gwasanaeth tân ac achub canolbarth a gorllewin Cymru yn cwmpasu Abertawe a Chastell-nedd Port Talbot, sydd ill dau'n agos at Heddlu De Cymru, ond mae gan y ddau sefydliad berthynas hirsefydlog ac maent yn rhannu'r un ystafell reoli, ac rydym wedi gweld gwasanaethau ambiwlans a gwasanaethau tân ac achub yn cael eu cyd-leoli, ac mae hynny'n rhywbeth rydym yn awyddus i'w gefnogi fel Llywodraeth. 

Question 5 [OQ58641] is withdrawn. Question 6, Peter Fox.

Diolch am y cwestiwn hwnnw. Rydym yn parhau i wella ein hymateb i gam-drin domestig drwy ein strategaeth genedlaethol. Rydym yn ariannu prosiect Dyn i gefnogi dynion sy'n dioddef cam-drin domestig ac rydym yn parhau i ariannu hyfforddiant ymwybyddiaeth i gydnabod dangosyddion a ddangosir gan ddynion a allai fod yn profi cam-drin domestig.

Diolch am yr ymateb hwnnw, Weinidog. Lywydd, rwy'n gofyn y cwestiwn hwn gan gydnabod, wrth gwrs, fod trais yn erbyn menywod a merched yn arbennig yn llawer rhy gyffredin mewn cymdeithas, ac mae'n rhaid i ni fel dynion herio camdriniaeth a thrais o bob math, ac rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedwyd; roeddwn innau hefyd yn llysgennad Rhuban Gwyn ar gyfer fy sefydliad blaenorol, ac rwy'n hapus i barhau â hynny yn y sefydliad hwn.

Fodd bynnag, rwyf eisiau defnyddio'r cwestiwn hwn i godi mater dynion sy'n profi cam-drin domestig. Er nad yw'n bwnc sy'n cael ei drafod yn aml, mae hyn hefyd yn rhywbeth sy'n digwydd yn llawer rhy aml mewn cymdeithas. Nododd Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru fod tua chwarter y bobl sy'n profi camdriniaeth yn ddynion, a bod dioddefwyr gwrywaidd yn tueddu i fod yn hŷn, gyda'r gyfran uchaf o'r rhai yr effeithir arnynt yn 75 oed neu'n hŷn. Er bod sefydliadau fel Both Parents Matter Cymru yn cynnig cefnogaeth, yn ôl yr adroddiad gan y comisiynydd pobl hŷn, gallai dynion fod yn amharod i ofyn am gymorth oherwydd y stigma sydd ynghlwm wrth fod yn ddyn sy'n dioddef camdriniaeth. Mae'r nifer fechan o wasanaethau cam-drin domestig sy'n cael eu targedu'n benodol at ddynion yn brin o adnoddau, sy'n golygu bod y gefnogaeth y gallant ei darparu yn aml yn gyfyngedig iawn. Weinidog, pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i godi ymwybyddiaeth ehangach o gam-drin yn erbyn dynion, ac yn enwedig dynion hŷn? A sut rydych yn gweithio gyda'r comisiynydd a chyrff cyhoeddus eraill i sicrhau bod gwasanaethau cymorth digonol ar gael? Ac yn olaf, pa ystyriaeth a roddwyd gennych i sicrhau bod strategaeth i ddileu trais yn erbyn dynion yn cael ei rhoi ar waith a all sefyll ochr yn ochr â'r gwaith gwych sydd eisoes yn digwydd i atal trais yn erbyn menywod a merched?

Wel, diolch yn fawr iawn, Peter Fox, am ddechrau eich cwestiwn atodol drwy gydnabod ein hymateb i'r cwestiwn cynharach, gyda'ch cefnogaeth a'ch cymeradwyaeth i ymgyrch y Rhuban Gwyn, a chydnabod, o ran yr ystadegau, effaith trais yn erbyn menywod a merched ac edrych ar y ffaith bod canran y troseddau cam-drin domestig a gofnodwyd gan yr heddlu hyd at fis Mawrth 2021 wedi nodi bod 73.1 y cant o droseddau yn effeithio ar ddioddefwyr benywaidd a 26.9 y cant yn effeithio ar ddioddefwyr gwrywaidd.

Ond rwy'n credu bod eich pwynt fod cam-drin domestig yn effeithio ar bobl hŷn, a dynion hŷn yn arbennig mewn perthynas â'ch cwestiwn, yn allweddol. Oherwydd cefais gyfarfod â'r comisiynydd pobl hŷn yn ddiweddar ac fe wnaethom drafod canfyddiadau ei hadroddiad ar wella cefnogaeth a gwasanaethau i ddynion hŷn sy'n profi cam-drin domestig. Felly, rydym bellach yn symud at gam nesaf y strategaeth genedlaethol trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol, a gweithredu'r ddeddfwriaeth, ac rydym yn edrych ar y materion hyn. Bydd gennym weithgor pobl hŷn o fewn y glasbrint, sef y dull rydym yn ei fabwysiadu nawr. Rwy'n cyd-gadeirio bwrdd gweithredu cenedlaethol gyda chomisiynydd heddlu a throseddu Dyfed Powys, ac rydym yn edrych ar hyn o safbwynt cyfiawnder troseddol yn ogystal ag o safbwynt cyfiawnder cymdeithasol, felly credaf y bydd y gweithgor pobl hŷn o fewn y glasbrint yn edrych ar y materion penodol rydych yn eu codi.

Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Jenny Rathbone. Fel rydych yn ei ddeall, wrth gwrs, nid yw ffocws y cwestiwn hwn o fewn fy mhortffolio gweinidogol o ran polisi, ond rwy'n hapus iawn i ymateb ar y mater asesu effaith. Mae cam 2 o ehangu Dechrau'n Deg yn adeiladu ar y dull a fabwysiadwyd yng ngham 1. Mae hynny wedi'i adlewyrchu yn yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb. Ac wrth gwrs, mae darpariaeth blynyddoedd cynnar o ansawdd da yn helpu i sicrhau bod pob plentyn yn cael y dechrau gorau mewn bywyd ac yn cyrraedd ei botensial. 

Iawn. Rwy'n deall ei fod o fewn eich portffolio i edrych ar effaith holl bolisïau'r Llywodraeth ar gydraddoldeb, ac mae hynny, yn amlwg, yn cynnwys Dechrau'n Deg, er fy mod yn deall nad chi yw'r Gweinidog sy'n ysgwyddo cyfrifoldeb am y rhaglen honno mewn gwirionedd.

Felly, rwy'n awyddus iawn i edrych ar sut mae ehangu cam 1, am £20 miliwn, a oedd yn golygu bod 2,500 o blant ychwanegol wedi gallu elwa o'r gefnogaeth ychwanegol honno, yn cymharu â cham 2, sef £26 miliwn i alluogi 3,000 o blant dwy oed ychwanegol i gael gofal plant Dechrau'n Deg am ddim o fis Ebrill nesaf. Ond fel y nododd Cyngor Caerdydd, y pryderon sydd ganddynt ynglŷn â cham 2 yw nad yw'r plant ychwanegol sy'n cael y gofal plant ychwanegol yn gynharach yn eu cynnwys yn y cymorth ychwanegol pwysig mewn perthynas ag ymwelwyr iechyd, lleferydd ac iaith, a rhaglenni cefnogi rhianta eraill. Ac mae gennyf ddiddordeb mewn archwilio pam ein bod wedi gwneud hynny, oherwydd mae'n ymwneud â gwerthuso faint o effaith mae'r gofal plant yn ei chael os na cheir cymorth ymwelydd iechyd ychwanegol a rhaglenni cefnogi rhianta eraill. 

Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Jenny. Rwy'n llwyr gydnabod pwysigrwydd yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb a sut mae hynny'n ein harwain gyda rhaglen hynod bwysig Dechrau'n Deg, sy'n cael cymaint o effaith ar fywydau plant. Nawr, wrth gwrs, fel rydych yn gwybod ac rydych eisoes yn ymwneud â hyn, ni fyddai pob teulu sy'n derbyn darpariaeth cam 2 angen gwasanaethau pellach, ond bydd y teuluoedd sydd angen y cymorth ychwanegol hwnnw'n parhau i gael cyfle i gael cymorth drwy lwybrau sy'n bodoli eisoes. Felly, rwy'n gobeithio bod hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd i chi ynglŷn â cham 2, gan ddysgu o gam 1. Os oes angen cymorth ychwanegol arnynt, byddant yn dal i allu cael hwnnw, ac rydym eisiau tawelu meddyliau'r rhieni a Chyngor Caerdydd ynghylch pwysigrwydd ac effaith yr ehangu sy'n mynd i ddigwydd.

Yn amlwg, mae'r Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol yn gweithio'n agos iawn gydag awdurdodau lleol i fonitro a yw darpariaeth cam 2 yn arwain at fwy o atgyfeiriadau at wasanaethau eraill, a byddwn yn gweithio'n hyblyg iawn gyda gwasanaethau lleol i'w cefnogi i ddiwallu anghenion ychwanegol. Ond rwy'n credu mai'r hyn sy'n bwysig iawn yw bod Dechrau'n Deg yn gallu darparu a chynnig amgylchedd gofal plant o ansawdd uchel, ynghyd â staff o ansawdd uchel, i gefnogi canlyniadau gwell i blant. O ran y pwysigrwydd a'r cyhoeddiad a wnaed yn ddiweddar gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol, fel rhan o bartneriaeth Plaid Cymru a'r cytundeb cydweithio, gyda Siân Gwenllian, rwy'n credu ei bod hi'n hynod bwysig ein bod wedi cael yr estyniad o £26 miliwn dros y ddwy flynedd nesaf i ehangu Dechrau'n Deg i gefnogi effeithiau cadarnhaol hirdymor ar fywydau plant a theuluoedd ledled Cymru.

Ac yn olaf, Lywydd, wrth gwrs, rwy'n gyfrifol am drechu tlodi hefyd, ac rydym yn gwybod bod darparu gofal plant yn hanfodol, a chyda'r dystiolaeth ac yn wir gyda Chanolfan Polisi Cyhoeddus Cymru a Sefydliad Bevan yn dangos bod buddsoddiad mewn gofal plant, gyda 3,000 o blant dwy oed ychwanegol yn cael mynediad at ofal plant o ansawdd uchel, yn gam enfawr ymlaen o ran mynd i'r afael â thlodi plant.

Rwy'n falch bod y cwestiwn hwn wedi'i godi y prynhawn yma mewn perthynas â chynllun Dechrau'n Deg, ac nid dyma'r tro cyntaf i mi godi'r mater hwn, ond rwy'n pryderu'n fawr ynghylch loteri cod post y cynllun, lle mae cyllid yn seiliedig ar lle mae rhywun yn byw yn hytrach nag ar eu sefyllfa ariannol, ac yn y bôn mae'n senario lle gall pobl gyfoethog fod yn gymwys a lle gall y bobl sydd ei angen fwyaf gael ei amddifadu ohono mewn rhai achosion. Felly, pa ystyriaeth mae Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i hyn, a pha gamau y bwriadwch eu cymryd i ddileu rhwystrau i'r cynllun a sicrhau tegwch yn y system?

Hoffwn ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth ateb y cwestiynau cynharach. Mae Dechrau'n Deg yn helpu teuluoedd sydd â phlant ifanc yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru. Dyna'r peth hollbwysig. Mae angen inni dargedu'r cymorth hwnnw. Mae'n cynnwys gofal plant rhan-amser o ansawdd yn rhad ac am ddim i blant dwy a thair oed sy'n byw yn yr ardaloedd hynny, ac ym mis Ebrill, fe wnaethom gyhoeddi y byddai hyd at 2,500 yn rhagor o blant yn gymwys ar gyfer Dechrau'n Deg, a bydd hynny'n cynnwys plant rydych yn eu cynrychioli ledled Cymru. Dechreuodd cam cyntaf y rhaglen ddechrau mis Medi, a bydd cam 2 yn gwneud mwy na 3,000 o blant dwy oed ychwanegol yn gymwys.

Hefyd, rwy'n credu ei bod yn bwysig dweud bod £70 miliwn ar gyfer gwelliannau i gyfleusterau a gwaith cynnal a chadw ar leoliadau gofal plant cofrestredig, ac y gall y lleoliadau hynny wneud cais am y cyllid hwnnw drwy eu hawdurdodau lleol.

Welsh Ministers last met with the then UK Minister responsible for modern slavery in May and officials are in regular contact with the Home Office.

Rydym yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU am ddull sy'n canolbwyntio ar ddioddefwyr a goroeswyr yng nghyd-destun caethwasiaeth fodern, lle mae diogelu yn fater o'r pwys mwyaf.

Thank you for that response. The Minister will know, I'm sure, that the UK Government has moved modern slavery recently from the Minister for safeguarding to an issue at the bottom of the list of the Minister for illegal immigration and asylum. A constituent has contacted me to voice concerns about this. She's concerned about the risk that it means for victims of slavery. She questions specifically how it's possible to justify doing this in the case of immigration when nearly a third of modern slavery victims are British citizens anyway. This could mean disregarding a great proportion of them.

Now, victim blaming, that's what the Home Secretary has done recently, saying that people are claiming to be trafficked in order to abuse or take advantage of the immigration rules—disgraceful comments that don't take any notice of the suffering that people face. But, unfortunately, we've come to expect no better from Conservative Home Secretaries. What steps can the Minister take in order to try and ensure that the support is maintained for victims of modern slavery in Wales, despite this decision by the UK Government?

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn atodol, oherwydd rwy'n cytuno'n llwyr â phopeth a ddywedodd mewn perthynas â'r ffordd ffiaidd y gallai dioddefwyr gael eu gwneud yn fychod dihangol gan Lywodraeth y DU nawr, ac rwy'n rhannu ei bryderon ef a pryderon ei etholwyr ynglŷn â'r ffaith ein bod wedi cael Gweinidog diogelu ond bod diogelu bellach yn rhan o fewnfudo. Ac mae cyfuno'r ddau'n beryglus a gofidus iawn yn fy marn i. Ac ochr yn ochr â hynny, ers mis Gorffennaf, rydym wedi gweld llu o wahanol Weinidogion y DU yng ngofal y briff caethwasiaeth fodern, ac mae'r llif anhrefnus hwnnw o Weinidogion yn arwain at oedi ac ansicrwydd yn y gwaith o ddatblygu'r strategaeth gaethwasiaeth fodern newydd ar gyfer Cymru a Lloegr. Rydym yn pryderu bod swydd comisiynydd atal caethwasiaeth annibynnol wedi parhau'n wag ers mis Ebrill. Felly, rwyf fi a'm cyd-Aelod Jane Hutt yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU mewn perthynas â'r mater hwn, ond rydym hefyd yn gweithio gyda grŵp arweinyddiaeth atal caethwasiaeth Cymru ac yn gwneud yr hyn a allwn â'r ysgogiadau sydd gennym yng Nghymru i sicrhau ein bod yn cefnogi pobl ac yn mabwysiadu ymagwedd wahanol iawn. Mae rhai pobl yn dweud mai dim ond geiriau ydynt, ond rydym yn gwybod bod geiriau'n cael effaith, ac mae'n rhethreg beryglus a niweidiol iawn, ac rydym yn gweithio i wneud yr hyn y gallwn ei wneud ynghyd â phethau fel ein cod caffael a chadwyni cyflenwi moesegol, gan weithio i adolygu hynny a'i gryfhau wrth inni symud ymlaen. 

Finally, question 9, Carolyn Thomas. 

Er mai Llywodraeth y DU sy'n parhau i fod yn gyfrifol am oruchwylio gwasanaethau post, fe gyfarfûm â'r Post Brenhinol ac Undeb y Gweithwyr Cyfathrebu ar wahân yn ôl ym mis Gorffennaf i drafod y sefyllfa. Ers hynny, rwyf wedi ysgrifennu at y ddwy ochr—fis diwethaf—i ofyn am ddiweddariad ar y sefyllfa ac i annog datrysiad sy'n gweithio i'r gweithlu a'r gwasanaethau post.

Diolch am hynny, Weinidog. Cyn cael fy ethol yn Aelod o'r Senedd, roeddwn yn weithiwr post i'r Post Brenhinol, ac rwy'n gwybod pa mor galed mae dosbarthwyr yn gweithio o ddydd i ddydd. Roeddwn yn cerdded 12 milltir y dydd ar gyfartaledd, am bump neu chwe awr, ym mhob tywydd—gwres eithafol, stormydd, eira—ac mae fy nghyn-gydweithwyr eisoes wedi croesawu newidiadau eisoes i gynyddu cynhyrchiant ac effeithlonrwydd, i fod yn fwy hyblyg ynghylch oriau, i wneud rowndiau'n gynt, i ymdopi â rowndiau cynyddol, diddymu rowndiau, defnyddio dyfeisiau cymorth digidol a rhannu faniau, i enwi ond ychydig. Rydym yn ddiolchgar iawn iddynt hwy, a'u cwsmeriaid, am eu hymroddiad yn ystod y pandemig. Rwy'n deall bod Undeb y Gweithwyr Cyfathrebu bellach mewn trafodaethau dwys gyda'r Post Brenhinol ynglŷn â chyflogau ac amodau, sy'n dangos pa mor bwysig yw bod yn rhan o undeb llafur. Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i annog y Post Brenhinol i ymgysylltu'n llawn â'r undeb er mwyn sicrhau canlyniad cadarnhaol i'r negodiadau hyn er budd gweithwyr, yn ogystal â'r cyhoedd sy'n dibynnu ar eu gwasanaeth? Diolch.  

A gaf fi ymuno â Carolyn Thomas i annog y Post Brenhinol ac Undeb y Gweithwyr Cyfathrebu i barhau â'r gwaith hwnnw, mewn partneriaeth â'r Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu, i ddod o hyd i ddatrysiad i'r anghydfod hwn? Rwyf innau hefyd yn cytuno bod angen i unrhyw ddatrysiad o'r fath weithio i wasanaethau post, gweithwyr post a phobl Cymru, ac rwyf am ymuno â hi i dalu teyrnged i'r rôl y mae ein postmyn yn ei chwarae mewn cymunedau ledled y wlad, boed hynny mewn ardaloedd gwledig neu drefol. Nid cyflawni swydd yn unig y maent; maent yn darparu gwasanaeth cymunedol hanfodol. Ac rwy'n cofio gweld yr Aelod mewn gwirionedd, oherwydd nid oedd ei rownd bost yn bell o lle rwy'n byw, a gallaf gadarnhau fy mod wedi ei gweld hi allan ym mhob tywydd yn gwneud yn siŵr fod pobl yn y cymunedau ar draws fy etholaeth yn cael eu post. 

I thank the Deputy Minister and the Minister. 

We move now to questions to the Counsel General and Minister for the Constitution, and the first question is from Huw Irranca-Davies. 

Gallaf bwysleisio pwysigrwydd cysylltiadau rhynglywodraethol cryf ac ymgysylltiad agored rhwng y Llywodraethau ar bob cyfle. Mae ansefydlogrwydd Llywodraeth y DU a newid Gweinidogion yn fynych wedi ei gwneud yn anodd ffurfio cysylltiadau hirhoedlog, cynhyrchiol, sy'n hanfodol ar gyfer creu sylfaen i gysylltiadau rhynglywodraethol cadarn.

Mae'r Cwnsler Cyffredinol, Luke Fletcher AS a minnau newydd ddychwelyd o fynychu ail gyfarfod Cynulliad Partneriaeth Seneddol y DU-UE yn Llundain. Da o beth oedd mynychu hwnnw; mae Alun Davies a chyd-Aelodau—Sam—wedi mynychu o'r blaen, ac mae'n gorff sy'n tyfu, ac mae'n tyfu'n fwy cyhyrog hefyd. Ond un o'r themâu o fewn hynny yw'r angen am ymgysylltiad rheolaidd—beth bynnag yw'r systemau sydd ar waith—rhwng Gweinidogion ar lefel y DU ac ar lefel yr UE, yn enwedig yn y senario ôl-Brexit sydd ohoni. Mae gennym Fil Protocol Gogledd Iwerddon—nid ydym yn gwybod beth sy'n digwydd gyda hynny ar hyn o bryd. Mae gennym gyfreithiau'r UE a ddargedwir—nid ydym yn hollol siŵr beth sy'n digwydd gyda hynny. Mae gennym y Bil Hawliau a'r effaith ar hawliau dinasyddion, heb sôn am yr ystod ehangach o ddeddfwriaeth sydd ar y ffordd. Mewn cyd-destun gwahanol, defnyddiodd y Prif Weinidog yr ymadrodd 'rhythm rheolaidd a dibynadwy o gyfarfodydd' unwaith a pha mor bwysig yw hynny. Felly, a yw'n rhannu fy ngobeithion, gyda'r Llywodraeth newydd a'r Prif Weinidog newydd, ond yr holl Weinidogion newydd hynny, y bydd cyfarfodydd rheolaidd, arferol, dibynadwy rhwng Gweinidogion yn dod yn norm, fel y gallwn ymdrin â rhai o'r materion pwysig hyn?

Diolch i chi am y cwestiwn atodol hwnnw, ac rwy'n cytuno'n llwyr: mae angen ymgysylltiad rheolaidd, ymgysylltiad cyson, ac ymgysylltiad wedi'i gynllunio'n briodol hefyd, a dylai'r ymgysylltiad hwnnw fod yn digwydd mewn perthynas â phob agwedd ar raglen ddeddfwriaethol Llywodraeth y DU sy'n ymwneud â ni, sy'n sbarduno ein rhwymedigaethau penodol, ond hefyd yr holl feysydd o gyd-ddibyniaeth sy'n codi hefyd.

Rwy'n credu mai'r peth mwyaf siomedig oedd bod oedi hir—. Wel, mewn gwirionedd, mae wedi cymryd cyhyd i gyrraedd sefyllfa lle mae'r Prif Weinidog presennol bellach yn siarad â Phrif Weinidogion Cymru a'r Alban, ac rwy'n rhoi clod i'r Prif Weinidog newydd mai dyna oedd un o'r pethau cyntaf iddo ei wneud, ac mae'n ddatganiad pwysig iawn. Gwnaed sylw bod y Prif Weinidog blaenorol yn brysur iawn, ac nid yw hwnnw'n ateb boddhaol pan fo'r sefyllfa honno'n codi, oherwydd ni allwch byth fod yn rhy brysur i ddweud eich bod yn poeni ynghylch pwysigrwydd eich perthynas â phedair gwlad y DU.

Ar sail bersonol, rwyf eisoes wedi cael cyfarfodydd rhagarweiniol gyda'r Twrnai Cyffredinol Victoria Prentis. Fe wnes i gyfarfod â'i rhagflaenydd; roedd yna newid sydyn iawn wedyn. Hefyd, rwyf wedi cyfarfod â'r Arglwydd Bellamy, a fydd yn ymweld â'r Senedd, a bydd cyfle i gael cyfarfodydd gyda mi a chyda'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol.

Ond rwy'n cytuno. Mae angen ymgysylltiad cynnar ac agored rhwng y Llywodraethau ar bob maes polisi. Rydym angen cyfnod o sefydlogrwydd a chydweithrediad i gefnogi perthynas waith agosach rhwng y Llywodraethau er ein lles ni oll.

Question 2 [OQ58643] is withdrawn. Question 3—Carolyn Thomas.

Diolch am y cwestiwn. Rydym yn monitro cynnydd y Bil drwy'r Senedd gan barhau â'n hymgysylltiad â Llywodraeth y DU ar yr amserlen arfaethedig iddo ddod i rym a gweithrediad darpariaethau a beth fydd hyn yn ei olygu o ran y goblygiadau i Gymru.

Diolch am yr ateb, Gwnsler Cyffredinol. Rwy'n gwybod eich bod yn cytuno bod y goelcerth hon o gyfraith yr UE a ddargedwir a ddechreuwyd gan Rees-Mogg yn un hynod o beryglus. Nid yn unig y mae'n peryglu amddiffyniadau pwysig, gan gynnwys hawliau gweithwyr a mesurau newid hinsawdd, mae hefyd yn ymgais amlwg i danseilio datganoli, Llywodraeth Cymru a'r Senedd hon. O ystyried y bydd gan y Bil hwn oblygiadau difrifol i'r gwledydd datganoledig, rwy'n ei chael yn gwbl annerbyniol nad ymgynghorwyd yn briodol â hwy. Gwnsler Cyffredinol, pa sylwadau rydych chi wedi'u cyflwyno i Lywodraeth y DU ar y mater hwn, a pha drafodaethau a gawsoch gyda swyddogion eraill y gyfraith ynglŷn â diogelu cymwyseddau'r Senedd hon? Diolch.

Diolch. Mae'r Bil yn amlwg yn rhywbeth sy'n arwyddocaol iawn; mae'n trosglwyddo pwerau enfawr i Weinidogion Llywodraeth y DU, a fyddai â'r opsiwn o beidio â sefydlu, neu beidio â chadw, deddfwriaeth benodol yn Llywodraeth y DU, yn ôl eu disgresiwn eu hunain bron. Gwn fod yr enghraifft o dâl gwyliau statudol, sy'n deillio o gyfraith yr UE a ddargedwir, wedi cael cyhoeddusrwydd da iawn. Pe na bai'n cael ei chadw a'i hadfer i gyfraith y DU, byddai'n cael ei dileu ar unwaith mewn gwirionedd, felly byddem yn ei cholli, ac mae llawer o enghreifftiau eraill lle gallai hawliau unigol unigolion ddiflannu dros nos bron heb unrhyw graffu gan Lywodraeth y DU. Ein pryder ni fel Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, yw bod y Bil yn cynnwys materion sy'n ymwneud â phwerau cydamserol i Weinidogion Llywodraeth y DU yn y Bil cyfraith yr UE a ddargedwir y gellir eu harfer mewn meysydd datganoledig. Mae ganddo gymal machlud a osodwyd ar gyfer 31 Rhagfyr 2023. Mae hyn yn ymwneud ag oddeutu 2,400 darn o ddeddfwriaeth. Rwy'n credu fy mod eisoes wedi dweud, fel y mae gwledydd eraill y DU wedi dweud, yn y bôn, y gallai hyn lethu rhaglen ddeddfwriaethol Llywodraeth y DU yn llwyr, yn ogystal â'n hun ninnau hefyd, pe baem yn ceisio mynd i'r afael â hyn. Felly, rydym yn edrych ar opsiynau gofalus iawn ar hynny.

Mae'n debyg fod rhywfaint o obaith ynghlwm wrth rai sylwadau y gallai fod yna adolygiad ohono. Yn fy marn i, mae'r ddeddfwriaeth hon yn gwbl ddiangen. Nid yw'n cyflawni unrhyw beth mewn gwirionedd nac yn gwneud unrhyw beth o unrhyw arwyddocâd wrth ystyried yr holl heriau penodol sy'n bodoli. Fe wnaeth y sylw gan gyn-Ysgrifennydd yr amgylchedd, Theresa Villiers, gryn argraff arnaf. Roedd hi o blaid Brexit, felly mae'n fwy awyddus byth i weld Brexit a'r materion hyn yn llwyddo, ond dywedodd y byddai'r cynigion yn cymryd llawer iawn o amser y gwasanaeth sifil ac y byddai'n galw am ddadwneud deddfwriaeth a oedd, mewn llawer o achosion, yn boblogaidd at ei gilydd ac yn dda i'r wlad. Mae eraill wedi mynegi barn y gallai'r Bil hwn fod yn faen melin ideolegol. Felly, rydym yn ei fonitro'n agos iawn. Cefais ddau gyfarfod gyda'r Gweinidog blaenorol, Rees-Mogg. Mae hynny, wrth gwrs, wedi newid, ond fe fydd cyfleoedd i drafod ymhellach, ac mae hyn yn amlwg iawn ar radar Llywodraeth Cymru ac ar fy radar i.

Questions now from the party spokespeople. The Conservative spokesperson, first of all. Mark Isherwood.

Diolch, Lywydd. Wrth ymateb i'ch datganiad yma ym mis Mai ar gyfiawnder yng Nghymru, dywedais,

'o gofio i uwch swyddogion yr heddlu ddweud wrthyf yn ystod fy ymweliad ag uned troseddau cyfundrefnol rhanbarthol gogledd-orllewin Lloegr a gogledd Cymru: mae'r holl gynllunio am argyfyngau yng ngogledd Cymru yn cael ei wneud gyda gogledd-orllewin Lloegr; mae 95 y cant neu fwy o droseddau yng ngogledd Cymru yn lleol neu'n gweithredu ar sail drawsffiniol o'r dwyrain i'r gorllewin; nid oes gan Heddlu Gogledd Cymru unrhyw weithrediadau sylweddol sy'n gweithio ar sail Cymru gyfan; a bod tystiolaeth a roddwyd i gomisiwn Thomas'

ar hyn wedi

'cael ei hanwybyddu i raddau helaeth yn adroddiad y comisiwn',

gofynnais,

'pam ydych chi'n credu mai dim ond un cyfeiriad at unrhyw droseddu trawsffiniol yng nghyd-destun llinellau cyffuriau y mae adroddiad comisiwn Thomas ar gyfiawnder yn ei gynnwys, ac mai'r ateb y mae'n ei gynnig yw cydweithio ar draws y pedwar heddlu yng Nghymru mewn cydweithrediad ag asiantaethau eraill, ond dim cyfeiriad at bartneriaid dros y ffin, gyda phwy y mae'r rhan fwyaf o'r gwaith yn cael ei wneud mewn gwirionedd?'

Fe wnaethoch chi fy nghyhuddo o roi 'ymateb pen-yn-y-tywod', ond mewn gwirionedd anwybyddu'r materion allweddol hyn yw'r ymateb pen-yn-y-tywod peryglus—

Mark Isherwood, mae'n ddrwg gennyf dorri ar draws, ond roeddem i gyd yno pan wnaethoch chi ofyn y cwestiynau hyn a chael yr ymateb hwn. Os gallwch ofyn eich cwestiwn ar gyfer heddiw, os gwelwch yn dda—ac mae eich amser wedi dod i ben nawr, ond rwy'n caniatáu ichi ei ofyn.

Pa gamau, os o gwbl, rydych chi wedi eu cymryd i ymchwilio i'r hepgoriadau difrifol a nodais ac i gasglu'r dystiolaeth angenrheidiol sydd ar goll?

Nid fy rôl i yw ateb dros gomisiwn Thomas, na mynd i'r afael â materion penodol sydd o fewn comisiwn Thomas neu beidio. Fy rôl i—rôl Llywodraeth Cymru—yw ystyried cyfanswm yr argymhellion a wnaed gan gomisiwn Thomas, eu gwerthuso ac ystyried sut gellid mynd ar drywydd y rheini.

Mae'n amlwg fod mater datganoli plismona yn un sydd wedi ei godi, ac mae'n un sydd wedi arwain at amrywiaeth o gyfarfodydd rhyngof fi, y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, yn ogystal, yn y bwrdd partneriaeth plismona sydd wedi'i sefydlu, a chydweithio'n agos iawn â'r comisiynwyr heddlu a throseddu hefyd. Wrth wneud hynny, yr hyn y ceisiwn ei wneud yw cael partneriaeth briodol yn y meysydd sydd wedi'u datganoli sy'n ymwneud yn amlwg â phlismona, a dyna pam ein bod ni, yn amlwg, eisiau datganoli plismona, y bartneriaeth rhwng y pedair ardal heddlu, ond wrth gwrs, mae unrhyw feysydd eraill sy'n gorgyffwrdd o ran ymgysylltiad yr un mor ddilys. Nawr, mae'r materion sefydliadol hynny yn amlwg yn faterion i'r prif gwnstabl, ond maent yn cael eu trafod, felly nid wyf yn credu bod sail i feirniadaeth yn hynny o beth, oherwydd rydym yn edrych i weld sut y gall y bartneriaeth rhwng ein cyfrifoldebau a'n plismona weithio ar y cyd gyda'i gilydd mewn gwirionedd. Nid wyf yn credu bod y pwyntiau a wnewch ynglŷn ag a ydynt yn gynaliadwy neu beidio yn dylanwadu'n fawr ar bwysigrwydd cael y bartneriaeth honno, cael yr ymgysylltiad hwnnw neu danseilio'r safbwynt rydym wedi'i fabwysiadu, ond hefyd fod y comisiynwyr heddlu a throseddu o'r farn—y pedwar ohonynt, sydd wedi'u hethol yn ddemocrataidd—fod yna werth i ddatblygu datganoli plismona.

Heb i'r bwlch hwn gael ei lenwi, mae'n amlwg nad oes sail wirioneddol dros fwrw ymlaen ar sail adroddiad rhannol yn unig.

Ond wrth ymateb i chi ym mis Mai, nodais dystiolaeth yn dangos bod Llywodraeth y DU mewn gwirionedd yn mabwysiadu ymagwedd fwy tebyg i un Llywodraeth Cymru tuag at ymdrin â chyfiawnder ac mae wedi datgan dro ar ôl tro ei bod yn ffafrio polisi'n seiliedig ar atal drwy fynd i'r afael â heriau cymdeithasol ac adsefydlu, gan ddyfynnu, er enghraifft, 'Papur Gwyn Strategaeth Carchardai' Gweinyddiaeth Cyfiawnder y DU i adsefydlu troseddwyr a thorri troseddu; y strategaeth troseddwyr benywaidd i ddargyfeirio troseddwyr benywaidd bregus oddi ar lwybr o ddedfrydau byr o garchar; a chynllun datrys problemau Llywodraeth y DU i ddal ac atal troseddu ieuenctid yn gynt nag erioed er mwyn helpu i atal y plant a'r bobl ifanc hyn rhag symud ymlaen at droseddu pellach, mwy difrifol.

Fe chithau, dyfynnais gyn-Weinidog cyfiawnder y DU, yr Arglwydd Wolfson, yng nghynhadledd Cymru'r Gyfraith ym mis Hydref 2021, lle nododd fod bod yn rhan o system gyfiawnder Cymru a Lloegr yn gwneud Cymru'n lle mwy deniadol i wneud busnes ac

'Rydym yn parhau i weithio'n agos gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau cyfiawnder yng Nghymru, gan gynnwys y gwaith ar y cyd ar gefnogi menywod a phobl ifanc, ac yn bwrw ymlaen â rhai o argymhellion Comisiwn Thomas'.

Pa gynnydd a wnaed ar hyn felly yn y 13 mis ers hynny—rwy'n derbyn y gallech gael eich temtio i ymateb drwy wneud sylwadau ar y mis neu ddau diwethaf yn unig—wrth i ni symud ymlaen?

Diolch am y cwestiwn. Nid yw'r trafodaethau sy'n digwydd a'r gwaith sy'n mynd rhagddo yn rhywbeth a ddigwyddodd yn ystod y misoedd diwethaf yn unig—mae'n broses hir, barhaus. Un o'r rhesymau ei fod yn rhan o'r broses hir honno yw oherwydd bod yna gamweithredu gwirioneddol yn awdurdodaeth Cymru a Lloegr. Mae'n rhaid imi ddweud mai fy marn i yw bod awdurdodaeth Cymru a Lloegr yn gamweithredol ac nad yw'n gweithio. Dyna un o'r rhesymau pam ein bod wedi cyhoeddi papur, 'Sicrhau Cyfiawnder i Gymru', er mwyn cyfleu'r syniadau hynny, nid mewn perthynas â phwy sy'n rheoli cyfiawnder neu beth bynnag, ond sut y gellir ei ddarparu'n well yn y bôn? A byddech yn berffaith iawn i ofyn am fanylion ynglŷn â sut y credwn y gellir darparu hynny'n well.

O'r gwaith sy'n digwydd, mae llawer ohono'n cael ei wneud gan fy nghyd-Aelod y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol mewn perthynas â materion menywod; y glasbrint i fenywod; y gwaith cyfiawnder ieuenctid sy'n mynd rhagddo; y materion sy'n ymwneud â chadw a charcharu menywod. Mae'r rheini'n bethau sydd wedi bod ar y gweill ers llawer iawn o fisoedd a hefyd wedi galw am bartneriaeth rhwng y Weinyddiaeth Gyfiawnder a Llywodraeth Cymru a rhwng yr holl asiantaethau a chyrff eraill sydd â diddordeb uniongyrchol yn hynny. A chredaf fod y rheini wedi bod yn effeithiol iawn ac yn llwyddiannus iawn, ond dim ond rhan o'r darlun ydynt.

Cafwyd cyhoeddiad diddorol iawn gan Brifysgol Caerdydd ar gyfiawnder troseddol—System Cyfiawnder Troseddol Cymru: Ar y Rhwyg—sy'n dechrau tynnu sylw o ddifrif at y camweithredu yn ein system gyfiawnder: y ffaith nad oes cysondeb priodol rhwng yr holl swyddogaethau datganoledig a Gweinyddiaeth Gyfiawnder sy'n ganolog iawn, lle nad yw Cymru ond yn chwarae rhan ymylol iawn.

Fe wnaethoch grybwyll materion yn ymwneud â phlismona hefyd. Hynny yw, gadewch inni fod yn onest am y materion sy'n ymwneud â throseddu a gweithrediadau'r heddlu: pan ddaeth y Llywodraeth Geidwadol i rym yn 2010, fe wnaethoch chi dorri 22,000 o swyddogion heddlu ac rydych chi nawr yn siarad am benodi 15,000, i ryw raddau er mwyn unioni'r niwed trychinebus hwnnw a wnaed i blismona a diogelwch cymunedol.

Felly, rydym yn gweithio fel partneriaeth; rydym yn gweithio ar draws y bwrdd; rydym yn mynd ar drywydd pa gyfleoedd bynnag sydd yna i gydweithio ac mae nifer o lasbrintiau a phrosiectau'n mynd rhagddynt ar y cyd. Ond ar wyneb yr hyn sy'n digwydd y maent mewn gwirionedd. Mae angen ystyriaeth lawer dyfnach o gyfiawnder ac nid wyf yn derbyn eich safbwynt, ac nid wyf yn credu y gall unrhyw ddadansoddiad rhesymegol, yn seiliedig ar dystiolaeth o awdurdodaeth Cymru a Lloegr ddweud ei bod yn gwasanaethu Cymru'n dda. Dyna farn y daeth comisiwn Thomas iddi hefyd, ond rwy'n credu ei bod wedi'i chyfiawnhau mewn tystiolaeth sylweddol arall ers hynny.

Heb y dystiolaeth y cyfeiriais ati, ni allwn ddweud a yw'n gweithio'n well neu'n waeth nag y byddai pe bai wedi'i ddatganoli. Gallai awgrymu'r gwrthwyneb yn absenoldeb tystiolaeth o'r fath. Ac wrth gwrs, cafodd y swyddogion heddlu hynny, y toriadau, eu gwrthdroi, ac rydym bellach ar y ffordd i ddarparu 20,000 o swyddogion heddlu newydd o fewn y targed tair blynedd.

Ond wrth ymateb i chi ym mis Mai, nodais, er enghraifft, mai Cymru sydd â'r gyfran uchaf o blant mewn gofal yn y DU, ac un o'r cyfrannau uchaf o blant sy'n derbyn gofal mewn unrhyw wladwriaeth yn y byd, a gofynnais,

'Onid yw'n wir felly bod cymaint o wahaniaeth yn y ddarpariaeth o fewn system cyfiawnder troseddol ar y cyd yn dangos pam na ddylid ateb y galwadau am ddatganoli cyfiawnder troseddol?'

Hefyd, yn sgil strategaeth troseddwyr benywaidd Llywodraeth y DU, nodais fod y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol yma wedi ysgrifennu at yr Aelodau i ddweud ei bod wedi bod yn gweithio'n agos gyda Gweinyddiaeth Gyfiawnder y DU, ac i gyhoeddi y byddai un o'r canolfannau hyn yn agos, a gofynnais,

'Sut y bydd hyn yn helpu troseddwyr benywaidd sy'n agored i niwed yn y gogledd, y canolbarth a'r gorllewin i gael mynediad at y gwasanaethau sydd eu hangen arnyn nhw yn nes at eu cartrefi?'

Yn hytrach nag ateb, fe ddywedoch chi, fod y

'ganolfan breswyl i fenywod...yn dwyn ffrwyth'

diolch i'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol. Wedi hynny, cafodd cynlluniau ar gyfer y ganolfan hon eu gwrthod gan Gyngor Abertawe. Felly, beth yw'r sefyllfa ar hyn o bryd, lle gall carcharorion benywaidd o Loegr gael eu rhyddhau o garchardai Cymru bellach i gael eu hadsefydlu mewn canolfannau yn Lloegr, ond ni all carcharorion benywaidd yng Nghymru gael eu rhyddhau i ganolfannau cyfatebol yng Nghymru?

Wel, rwy'n credu eich bod chi newydd roi rheswm da iawn dros ddatganoli cyfiawnder, oherwydd dyna'n union yw un o'r rhesymau pam y buom yn gwneud hynny, pam ein bod yn gweithio mewn partneriaeth lle gallwn, ond mae angen datganoli cyfrifoldebau'n briodol, yn gyson ac yn drefnus i'n galluogi i gael gwared ar y rhwyg o fewn y system cyfiawnder troseddol. Rydych yn sôn am y niferoedd o bobl sydd mewn gofal, ac rydych yn sôn am y niferoedd sydd yn y carchar, ac yn y blaen. Yr hyn sy'n glir iawn o'r data yw bod Cymru ymhlith un o'r mannau gyda'r niferoedd uchaf o fenywod yn y carchar. Rwy'n credu mai gennym ni hefyd y mae'r lefel uchaf bron o bobl o gefndiroedd ethnig yn y carchar—rhai o'r ffigyrau uchaf yn Ewrop. Maent i gyd yn rhan o'r system gyfiawnder sydd heb ei datganoli, ac maent i gyd yn rhan o'r sylfaen dystiolaeth ynglŷn â pham fod angen datganoli cyfiawnder mewn gwirionedd.

Fe gyfeirioch chi eto at y ffigur plismona, ac yn y blaen. Wel, rydych chi wedi bod mewn grym ers 2010; mae wedi cymryd 12 mlynedd ichi ddechrau unioni'r niwed a wnaed yn sgil y toriadau enfawr i blismona a ddigwyddodd.

Ar wrthod y cais cynllunio i'r ganolfan i fenywod yn Abertawe, mater i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder wrth gwrs yw ystyried nawr sut mae'n bwriadu ymateb i hynny. Ond unwaith eto, cyfrifoldeb i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder yw hynny.

The Plaid Cymru spokesperson now, Llyr Gruffydd.

Diolch yn fawr, Lywydd. Rwy'n falch, Gwnsler Cyffredinol, eich bod wedi cyfeirio at y cyhoeddiad diweddar, System Cyfiawnder Troseddol Cymru: Ar y Rhwyg, gan Dr Rob Jones a'r Athro Richard Wyn Jones, a byddwn yn ei argymell yn fawr i lefarydd y Ceidwadwyr fel deunydd darllen—efallai y byddai hyd yn oed yn helpu i agor ei lygaid rywfaint i realiti'r sefyllfa. Oherwydd rydych yn hollol iawn i ddweud—. Mae'n amlinellu'n fanwl sut mae system cyfiawnder troseddol Cymru yn unigryw, ac er bod gan ein cenedl ei Llywodraeth a'i Senedd ddatganoledig ei hun wrth gwrs, nid oes system gyfiawnder Gymreig yn bodoli sy'n cyfateb i systemau cyfiawnder yr Alban a Gogledd Iwerddon. Yn hytrach, mae gwrit sefydliadau cyfiawnder troseddol Cymru a Lloegr yn parhau. Eto i gyd, mae cyfrifoldebau helaeth sefydliadau datganoledig Cymru yn sicrhau eu bod o reidrwydd yn chwarae rhan sylweddol mewn cyfiawnder troseddol, ac o ganlyniad, mae system cyfiawnder troseddol Cymru yn gweithredu ar draws y rhwyg rhwng pwerau cyfrifoldeb datganoledig a heb eu datganoli.

Felly, pa drafodaethau a gawsoch i sicrhau ein bod yn creu system gyfiawnder Gymreig er mwyn gwella rhai o'r canlyniadau cyfiawnder troseddol gwaethaf yng ngorllewin Ewrop gyfan? A hefyd, a wnewch chi drafod â'ch cymheiriaid Llafur yn Llundain i sicrhau y bydd unrhyw ddarpar Lywodraeth Lafur yn y DU yn datganoli cyfiawnder, yr heddlu a charchardai i Gymru?

Diolch am y cwestiwn a diolch am y sylwadau. Rwy'n sicr yn cytuno â chi fod y cyhoeddiad gan Brifysgol Caerdydd yn cynnwys gwybodaeth wirioneddol arwyddocaol. Ac wrth gwrs, mae'n codi'r pwynt: un o'n prif bryderon—roeddwn yn bwriadu sôn am hyn gyda'r cwestiwn olaf—yw dadgyfuno data. Mae angen y sylfaen dystiolaeth honno arnom, mae angen y data hwnnw arnom. Oni bai bod y data hwnnw wedi'i ddadgyfuno er mwyn inni wybod sut mae'n berthnasol i Gymru, mae'n anodd iawn pennu polisi mewn gwirionedd, i werthuso'n union beth sy'n digwydd, pam mae'n digwydd, a sut mae ei newid. Dyna pam y gwnaethom gyhoeddi 'Sicrhau Cyfiawnder i Gymru' ym mis Mai, ac rydym wedi cyfeirio at hwnnw, ac mae wedi cael ei grybwyll yn gyson.

Rwyf wedi bod yn codi'r materion hyn yn yr holl drafodaethau a gefais gyda chymheiriaid ar lefel Llywodraeth y DU, ac rydym wedi ei wneud mewn sawl ffordd. Yn gyntaf, byddwn yn parhau i weithio, byddwn yn parhau i gydweithio ym mhob maes lle gallwn weithio ar y cyd i wella'r system gyfiawnder. Mae nifer o brosiectau felly ar y gweill. Yn ail, byddwn yn nodi prosiectau ychwanegol y gallwn weithio gyda hwy. Mae rhai diddorol iawn ar y gweill gyda sefydlu canolfan y gyfraith ar gyfer cam-drin domestig i fyny yng ngogledd Cymru; rydym yn aros am benderfyniad ar ariannu ac rydym yn obeithiol y bydd hynny'n digwydd. Efallai y byddwn yn edrych ar honno fel model yn rhan o bolisi ehangach ar gyfer datblygu canolfannau'r gyfraith a mynediad at gyfiawnder.

Ond hefyd, byddwn yn dechrau paratoi ar gyfer darparu cyfiawnder, yn enwedig mewn meysydd lle mae'r cysylltedd rhwng cyfrifoldebau datganoledig mor amlwg. Byddwn yn dweud nad oes dadl resymegol dros beidio â datganoli cyfiawnder ym maes y gwasanaeth prawf ac ym maes cyfiawnder ieuenctid. Hyd yn oed pe baem yn dechrau gyda hynny. Ac wrth gwrs, mae'r ddadl dros bolisi cyfiawnder a'r materion hyn yn ymwneud yn rhannol â chael gwared ar y meddylfryd fod hyn rywsut yn ymwneud â phwy sy'n rheoli rhywbeth, yn hytrach na sut i ddarparu cyfiawnder yn well. Ac yn fy marn i, a'r rheswm rwy'n gweithio mor agos gyda'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, a hithau gyda minnau, ar y rhain, yw bod rhan allweddol o'r system gyfiawnder yn gyfiawnder cymdeithasol, ac mae cyfuno'r ddau'n ei gwneud hi'n gwbl hanfodol, yn sicr yn y meysydd hynny, fod cyfiawnder yn cael ei ddatganoli, ac yn y tymor hwy, fod diwedd ar gamweithrediad system farnwrol ganolog iawn ar gyfer Cymru a Lloegr, sydd hefyd yn cael effeithiau andwyol sylweddol yn y ffordd y caiff ei darparu yn Lloegr hefyd. 

Diolch am hynny. Rydych wedi rhestru ymgysylltiad â Llywodraeth y DU. Rwy'n dal i aros am rywbeth mewn perthynas â'ch Plaid Lafur eich hun yn y DU; efallai y gallech ehangu ychydig bach mewn eiliad.

Roeddwn yn awyddus i'ch holi chi ynglŷn â rhywbeth arall hefyd, oherwydd mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi bod ei Bil Hawliau i ddychwelyd i Senedd San Steffan yn ystod yr wythnosau nesaf. Ac rydym yn gwybod y bydd hynny'n datgymalu Deddf Hawliau Dynol 1998 a wnaeth hawliau dynol yn rhan o gyfraith ddomestig ac ar gael i bawb yn y DU. Felly, a fyddai'r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno bod hawliau dynol mewn gwirionedd yn un o gonglfeini datganoli, a bod rhaid i Lywodraeth Cymru weithredu i ddiogelu hawliau dynol yng Nghymru drwy sicrhau, er enghraifft, ein bod yn cael Bil hawliau dynol ar gyfer Cymru?

Wel, yn gyntaf, rydych chi'n hollol gywir ynglŷn â'r Bil hawliau, ac wrth gwrs, 10 Rhagfyr yw Diwrnod Hawliau Dynol, a gobeithio y bydd dadl sylweddol yn y Siambr hon. Ar un adeg, roedd yn edrych fel pe gallem fod wedi dadl ar Ddiwrnod Hawliau Dynol heb fod angen cyfeirio at y Bil hawliau. Dywedwyd wrthym ei fod wedi'i roi o'r neilltu. Yn anffodus, mae un o brif symbylwyr y peth wedi dychwelyd, ac mae'n ymddangos ei fod yn ôl ar yr agenda eto. 

Mae o fewn portffolio yr Arglwydd Bellamy, y byddaf yn ei gyfarfod yng Nghaerdydd ym mis Rhagfyr. Felly, bydd cyfle i drafod yno. Nid ydym yn gwybod beth yn union fydd ffurf y Bil hwn, a yw'n mynd i olygu bod y Bil yn dychwelyd i'w ffurf bresennol yn llwyr. Nawr, mae hynny'n ymddangos i mi fel rhywbeth sy'n mynd i fod yn anodd iawn, oherwydd pan gafodd ei roi o'r neilltu, roedd cymaint o Weinidogion Llywodraeth y DU ac Aelodau Seneddol yn dweud yn y bôn, 'Wel, mae wedi cael ei roi o'r neilltu, mae'r peth yn llanast llwyr, felly ni all fynd rhagddo fel mae; dyna pam ein bod wedi ei roi o'r neilltu.' Wel, mae'n dod yn ôl bellach ac yn amlwg mae'n rhaid iddynt wneud rhywbeth i ddatrys y ffaith ei fod, ar ei ffurf bresennol, yn llanast llwyr.

Ond mae'n rhywbeth sydd yn ei hanfod yn tanseilio hawliau dynol. Mewn gwirionedd, mae'n amddifadu unigolion o hawliau. Ni waeth am ddadl Brexit ynglŷn ag adfer rheolaeth; mae'n amddifadu dinasyddion unigol yn y DU o bŵer. 

Ar Fil i Gymru, a'r hyn y gallwn ni ei wneud yng Nghymru, mae hynny'n rhywbeth rydym yn edrych arno'n agos iawn. Beth yw'r opsiynau ar gyfer cryfhau'r ymrwymiad sydd gennym i hawliau dynol ymhellach, naill ai yn ein deddfwriaeth, yn ein polisïau, ac a yw hynny'n golygu drwy gyfrwng fformat deddfwriaethol neu beth bynnag, nid wyf yn gwybod. Ond mae'n fater sy'n cael ei drafod yn y grŵp cynghori ar hawliau dynol sydd wedi'i sefydlu, ar y cyd â'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, grŵp a gadeiriais y diwrnod o'r blaen. Felly, mae hyn ar y radar yn amlwg iawn ac rwy'n gobeithio y bydd y ddadl hon yn parhau a'n bod yn parhau i fonitro'r hyn sy'n digwydd. 

Diolch am y cwestiwn. Ysgrifennais at Is-ysgrifennydd Gwladol y Senedd dros Gyfiawnder am y galw sylweddol am gyfraith Hillsborough ym mis Awst eleni, ac rwyf wedi codi'r mater yn y gorffennol mewn cyfarfodydd a gohebiaeth â Gweinidogion Llywodraeth y DU. 

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol am yr ateb hwnnw. Ac a gaf fi ddiolch iddo am ei waith parhaus gyda mi ar hyrwyddo'r angen am ddeddf Hillsborough? Gwnsler Cyffredinol, fe fyddwch yn ymwybodol fod y Prif Weinidog nesaf, Syr Keir Starmer, wedi defnyddio agoriad ei araith gynhadledd yn Lerpwl i ymrwymo ei Lywodraeth Lafur yn y dyfodol i weithredu deddf Hillsborough. Mae hwn nid yn unig yn gam beiddgar, ond dyma'r cam cywir i'w gymryd. Mae'n rhy anodd i bobl yn y wlad hon sydd heb lawer o fodd gael mynediad at y cyfiawnder maent yn ei haeddu. A wnewch chi ymrwymo'r Llywodraeth Lafur hon i gefnogi Syr Keir yn ei gynlluniau ar gyfer deddf Hillsborough, a'i alwadau hefyd am etholiad cyffredinol i wireddu hynny? 

Diolch am y cwestiwn atodol. Ac rwy'n eich llongyfarch am y ffordd y gwnaethoch barhau i fynd ar drywydd hyn a rhai o'r achosion arwyddocaol eraill o gamweinyddu cyfiawnder. Rwy'n meddwl ei bod hi'n bwysig iawn ein bod yn eu trafod ac yn eu hystyried ar lawr y Senedd. Rwy'n credu, yn gyntaf oll, mai'r peth i'w ddweud yw fy mod yn credu bod nifer o gyfleoedd wedi'u colli i drafod mater Hillsborough a materion eraill tebyg ar lefel ryngweinidogol, lefel rynglywodraethol. Nid yw'r grŵp rhyngweinidogol ar gyfiawnder wedi'i sefydlu eto, ond rwy'n obeithiol y bydd hynny'n digwydd yn fuan iawn. O safbwynt Llywodraeth Cymru, gallaf gadarnhau, a chofnodi eto, ein bod yn cefnogi'r galwadau am gyflwyno deddf Hillsborough, a fyddai nid yn unig yn gosod dyletswydd gonestrwydd ar weision cyhoeddus, ond hefyd yn rhoi teuluoedd sydd wedi cael profedigaeth ar sail fwy cyfartal i gyrff cyhoeddus drwy sicrhau bod cynrychiolaeth gyfreithiol wedi'i hariannu'n gyhoeddus ar gael. Rwy'n siomedig hefyd nad yw'r Bil Eiriolwr Cyhoeddus (Rhif 2) yn debygol o fynd rhagddo. Felly, rydym yn dal ati i bwyso ar Lywodraeth y DU ynghylch y mater hwn a rhai o'r achosion eraill o gamweinyddu cyfiawnder sydd wedi digwydd ac a godwyd gennych yn y gorffennol: sgandal Horizon Swyddfa'r Post ac yn wir, mater pardwn i lowyr a gafwyd yn euog ar gam yn ystod streic 1984-85.

Ond ar y pwyntiau cryno a godwyd gennych, rwy'n cytuno'n llwyr â chi am y datganiad gan Keir Starmer. Roeddwn yn falch o weld y cyhoeddiad yng nghynhadledd y Blaid Lafur yn Lerpwl y bydd Llywodraeth Lafur y DU yn y dyfodol, rhywbeth nad yw'n rhy bell i ffwrdd gobeithio, yn cyflwyno deddf Hillsborough. Rwy'n cytuno â'r Aelod hefyd y dylem gael etholiad cyffredinol yn y DU cyn gynted â phosibl er mwyn i'r cyhoedd gael cyfle i ethol y Llywodraeth Lafur honno. 

Diolch am y cwestiwn. Mae'r Bil a'i effeithiau yng Nghymru yn cael eu hasesu ar frys gan fy swyddogion. Rwy'n hynod bryderus, unwaith eto, ynglŷn â'r diffyg ymgysylltu a fu ar y Bil hwn cyn ei gyflwyno, a'r wybodaeth gyfyngedig sydd ar gael am ei gynnwys.

Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am yr ymateb hwnnw. Bil llafur gorfodol ydyw, wrth gwrs. Mae'n amddifadu pobl o ryddid ac yn gwadu eu hawliau, a byddwn yn dadlau ei fod yn gweithredu mewn ffordd sy'n anghydnaws â'n disgwyliadau a'n gwerthoedd mewn cymdeithas rydd ac agored a democrataidd. Mae hefyd yn groes i'r gwerthoedd rydym ni, ar yr ochr hon i'r Siambr yn sicr, wedi eu hystyried yn werthfawr drwy gydol cyfnod y Llywodraeth ddatganoledig. Mae Bil partneriaeth gymdeithasol Llywodraeth Cymru, sy'n cael ei gyflwyno gan ein cyd-Aelod y Dirprwy Weinidog yn rhywbeth sy'n rhoi gweledigaeth wahanol iawn o'r dyfodol ar gyfer cysylltiadau diwydiannol, ac ar gyfer gwella hawliau pobl a rhoi sylfaen i ryddid pobl. Ond wrth gwrs, mae'n destun pryder mawr fod Llywodraeth Cymru unwaith eto heb gael gweld darn arall o ddeddfwriaeth y DU. Gwnsler Cyffredinol, efallai y byddai'n ddefnyddiol pe gallech gyhoeddi rhestr o'r holl ymgysylltiad a fu rhwng Llywodraeth y Deyrnas Unedig a Llywodraeth Cymru, ar lefel weinidogol a swyddogol, er mwyn inni ddeall yn union pa ymgysylltiad a gafwyd wrth ddatblygu'r ddeddfwriaeth bwysig hon. 

Diolch am y cwestiwn atodol. Wrth gwrs, byddwn yn monitro beth sy'n digwydd yn ofalus iawn. Rwy'n deall bod yr Ail Ddarlleniad wedi'i ohirio. Rwyf wedi bod yn darllen drwy'r Bil. Mae gennyf gopi ohono yma mewn gwirionedd. Mae'n eithaf anodd gweld sut yn union y gallai weithio. Efallai mai dyna pam ei fod yn arafu yn y broses. Deddfwriaeth arall heb ei hystyried yn llawn ac wedi'i gyrru gan ystyriaethau ideolegol. Fel y dywedais, nid yw'n cynnwys fawr iawn o wybodaeth. Wrth gwrs, o'r herwydd mae'n creu sylfaen ar gyfer trosglwyddo pwerau niferus ymhellach i'r broses is-ddeddfwriaethol. Mae hynny'n cyfyngu ymhellach ar ein gallu i asesu a chraffu ar hawliau'r Bil.

Fel mater o egwyddor, nid ydym yn meddwl y dylai'r Llywodraeth weithio i—. Wel, partneriaeth gymdeithasol yw ein dull ni o weithredu—dull o ymgysylltu'n gadarnhaol a blaengar. Credwn y dylai llywodraethau weithio i ddatrys anghydfodau diwydiannol ar y cyd yn hytrach na cheisio gorfodi eu hewyllys drwy leihau hawliau gweithwyr. Fel cyn-gyfreithiwr undeb llafur am 30 mlynedd o fy mywyd, mae gosod cyfyngiadau llymach ar undebau llafur yn anflaengar iawn, ac mae'r Bil yn ymosodiad direswm arall ar hawliau gweithwyr i roi camau diwydiannol cyfreithlon ar waith. Rwy'n credu bod rhaid ichi weld y ddeddfwriaeth hon o fewn deddfwriaeth anflaengar arall sy'n ceisio cyfyngu ar hawliau sifil a'r rhyddid rydym wedi dod i'w fwynhau.

Felly, byddwn ei gwneud yn glir iawn i Lywodraeth y DU ein bod yn gwrthwynebu'r Bil yn y modd cryfaf a bod swyddogion yn gweithio i ddarganfod mwy am sylwedd ac amseriadau'r Bil, a byddwn yn mynegi ein hystod lawn o bryderon i'r Adran Drafnidiaeth.

Diolch am y cwestiwn. Cyflwynodd y pwyllgor diben arbennig ei adroddiad ar 30 Mai a gwnaeth 31 o argymhellion, gan gynnwys un yn ymwneud â chyflwyno cwotâu rhyw. Ar hyn o bryd, mae swyddogion yn datblygu polisi ar gyfer deddfwriaeth mewn perthynas â'r argymhellion hynny.

Diolch. Mae'n amlwg fod cwestiynau cyfreithiol a chyfansoddiadol difrifol ynglŷn ag a oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw bŵer o'r fath yn wir i gyflwyno newidiadau radical i'n ddeddfau etholiadol. Mae ceisio gorfodi'r cwotâu hyn ar bob plaid ar lefel genedlaethol yn rhywbeth sy'n gwbl ddigynsail yn ein democratiaeth. Mae hefyd yn codi cwestiwn ynghylch y rhai nad ydynt yn galw eu hunain yn wrywaidd neu'n fenywaidd ac felly na fyddent yn gosod eu hunain yn y naill gategori na'r llall. Mae hyn mewn gwirionedd yn dangos y broblem gyda cheisio dewis aelodau etholedig ar sail nodweddion mympwyol, lle bydd grwpiau penodol neu drawsdoriadau o gymdeithas bob amser yn teimlo eu bod wedi'u heithrio mewn rhyw ffordd. Dyna pam ein bod ni, yn y wlad hon, bob amser wedi ffynnu ar yr egwyddor meritocratiaeth sy'n ein huno—sy'n golygu yn y bôn mai'r person gorau sy'n cael y swydd. Yn bersonol, fel menyw sydd ers 28 mlynedd—

A wnewch chi ofyn y cwestiwn, os gwelwch yn dda, Janet?

Rwy'n gwneud hynny. Fel menyw sydd wedi bod yn y byd gwleidyddol ers dros 28 mlynedd pan gefais fy ethol, rwy'n gweld yr hyn rydych yn ei argymell ar gyfer y dyfodol yn sarhad. A wnaiff y Cwnsler Cyffredinol gyhoeddi unrhyw gyngor cyfreithiol sy'n ymwneud â phŵer Llywodraeth Cymru i wneud yr ymyrraeth ddigynsail hon i'r modd y caiff gwleidyddion eu hethol yng Nghymru? Diolch.

Diolch am y cwestiwn atodol. Efallai y gwnaf ymdrin â'r pwynt a godwyd gennych pan ddywedoch chi mai'r unigolyn gorau sy'n cael y swydd. Efallai yr hoffech egluro pam mai dim ond 18 y cant o aelodaeth y Torïaid yn y Senedd hon sy'n fenywod. Nid wyf yn siŵr pa gasgliadau y dylem ddod iddynt o hynny. Fe adawaf hynny yno, oherwydd argymhelliad 11 y pwyllgor diben arbennig oedd y dylid ethol y Senedd—

A wnaiff aelodau'r meinciau cefn roi'r gorau i siarad â'i gilydd er mwyn imi allu clywed yr atebion gan y Cwnsler Cyffredinol?

Argymhelliad 11 oedd y dylai'r Senedd gael ei hethol gyda chwotâu rhywedd statudol. Argymhelliad 17 o'r adroddiad oedd y dylai Llywodraeth Cymru gymryd camau priodol i sicrhau nad yw ein hargymhellion ar ddiwygio'r Senedd ar gyfer 2026 yn cael eu rhoi mewn perygl gormodol o gael eu cyfeirio at y Goruchaf Lys. Felly, i bob pwrpas, mae swyddogion wedi bod yn gwneud gwaith ar ddatblygu polisi manwl gyda'r nod o roi argymhelliad 11 mewn grym, gan gadw argymhelliad 17 mewn cof ar yr un pryd. Nawr, pwrpas yr argymhellion a wnaed gan y pwyllgor diben arbennig, a'r bwriad cyffredinol wrth gyflwyno cwotâu rhyw yw gwneud darpariaeth gyda'r nod o sicrhau bod Aelodau etholedig y Senedd yn adlewyrchiad bras o amrywiaeth rhywedd poblogaeth Cymru. Yn fy swydd fel swyddog y gyfraith ac fel Cwnsler Cyffredinol, byddaf yn cadw mewn cof yr angen i sicrhau y bydd deddfwriaeth diwygio'r Senedd yn ei chyfanrwydd yn glir, yn gadarn ac o fewn y cymhwysedd.

Question 7 [OQ58644] is withdrawn. Question 8, Alun Davies.

Diolch. Ni chawsom unrhyw ymgysylltiad â Llywodraeth y DU cyn i'r Bil gael ei gyflwyno. Mae gennym bryderon difrifol yn ei gylch, gan gynnwys y pwerau eang iawn y mae'n eu rhoi i Weinidogion y Goron a'i oblygiadau posibl i'r setliad datganoli. Rydym yn argymell y dylai'r Senedd wrthod rhoi cydsyniad i'r Bil.

Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am hynny. Rwy'n falch o glywed ei bwynt olaf. Dyma ddeddfwriaeth bwdr a di-fudd sydd, drwy ei chyflwyno, wedi deifio enw da'r Deyrnas Unedig mewn cynghorau ar draws y byd. Mae wedi niweidio ein perthynas â'r UE ac wedi dangos bod Llywodraeth y DU ei hun yn barod i dorri cyfraith a chytundebau rhyngwladol yr ymrwymodd iddynt o'i gwirfodd ar ôl twyllo poblogaeth unoliaethol Gogledd Iwerddon. Mae'n ddeddfwriaeth aflan ac ymhlith y mwyaf anonest a welais gerbron unrhyw ddeddfwrfa erioed. Gwnsler Cyffredinol, mae'n bwysig fod y lle hwn, fel deddfwrfa ac fel Llywodraeth Cymru, yn sefyll dros lywodraethu da, yn sefyll dros gyfraith ryngwladol ac yn sefyll dros werthoedd democratiaeth lle caiff cytundebau yr ymrwymir iddynt yn wirfoddol eu cynnal gan bob parti. A wnaiff Llywodraeth Cymru dawelu meddyliau'r Siambr y prynhawn yma y bydd yn parhau i ddadlau bod y ddeddfwriaeth hon nid yn unig yn niweidio'r DU yn allanol ac yn rhyngwladol, ond yn tanseilio sail cyfansoddiad y DU yn fewnol hefyd?

Diolch am y cwestiwn atodol. Rwy'n credu fy mod yn cytuno â'r holl bwyntiau a wnaethoch. Yn yr haf, mynychais gynhadledd Cymdeithas Prydain ac Iwerddon, ac yno, fe wneuthum y pwynt fy mod yn meddwl ei bod hi'n sylfaenol anghywir i geisio mynd i'r afael â phroblem wleidyddol sylweddol drwy gyfrwng deddfwriaeth. Ni allwch ddeddfu i ddatrys y mathau hynny o broblemau. Mae'r Bil yn un annoeth ac mae'n niweidiol i enw da'r DU yn rhyngwladol. Mae'n dangos bod Llywodraeth y DU yn tynnu'n ôl o rwymedigaeth ryngwladol a luniodd ac a gefnogwyd ganddi yn gynnar yn 2020 fel rhan o'r cytundeb ymadael. Ac os caiff ei ddeddfu a'i weithredu, bydd yn arwain at dramgwyddo cyfraith ryngwladol yn sylweddol yn ôl pob tebyg, gan wneud niwed pellach.

Ceir nifer o resymau pam na ellir rhoi cydsyniad deddfwriaethol. Wrth gwrs, bydd dadl lawn yn y Senedd hon ynghylch y cynnig cydsyniad deddfwriaethol. Ond un o'r pethau allweddol i mi yw hyn: gyda'n hymrwymiad cynhenid i gyfraith ryngwladol ac i hawliau dynol ac yn y blaen ym mhob dim a wnawn, ni allaf weld sut y gallem argymell cefnogaeth ddeddfwriaethol i ddeddfwriaeth sydd mor amlwg yn peryglu'r cysyniad o reolaeth y gyfraith a chyfraith ryngwladol. Ar ben hynny, wrth gwrs, mae'n rhoi pwerau Harri'r VIII enfawr i'r Llywodraeth. Felly, peidio â rhoi cydsyniad yw safbwynt Llywodraeth Cymru. Yn amlwg, mater i'r Senedd hon yw penderfynu ar fater cydsyniad; nid mater i'r Llywodraeth ydyw, ond yn ystod y broses honno, bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud ei safbwynt yn glir iawn.

Diolch. Bydd y Bil yn tacluso'r llyfr statud drwy gael gwared ar ddarpariaethau sy'n anarferedig, wedi darfod, heb fod o ddefnydd ymarferol neu heb effaith ymarferol mwyach neu heb unrhyw obaith realistig o gael eu cychwyn. Bydd hyn yn ei gwneud yn haws ac yn gyflymach i gyfreithwyr ac eraill ddod o hyd i'r wybodaeth y maent yn chwilio amdani.

Diolch. Wrth gyhoeddi'r ymgynghoriad ar y Bil cyfraith statud (diddymiadau) (Cymru), fe wnaethoch gynghori y byddai'r mesur yn mynd i'r afael â

'chyflwr anhrefnus ein llyfr statud anferth a gwasgarog.'

Rwy'n cydnabod y gall darpariaethau fynd allan o ddefnydd neu beidio â chael eu cychwyn. Fodd bynnag, mae'n destun pryder imi fod y gwaith hwn yn mynd i gyfrannu at yr oedi a wynebwn cyn gweithredu cyfraith newydd yng Nghymru. Mae'r Ddeddf aer glân yn hwyr; mae'r Gweinidog Newid Hinsawdd yn gwrthod deddfu i efelychu adrannau 116 i 125 o Ddeddf Diogelwch Adeiladau y DU 2022; rydym eto i sefydlu corff llywodraethu amgylcheddol; a daw'r Bil ar adeg pan ddylai ffocws Llywodraeth Cymru fod ar faterion pwysicach, fel yr argyfwng costau byw sy'n wynebu pobl ledled Cymru.

Er fy mod yn derbyn mai dim ond nawr rydych yn ymgynghori ar y Bil, a ydych yn cytuno â mi y dylai'r flaenoriaeth nawr fod ar ganolbwyntio adnoddau Cymru ar greu cyfreithiau Cymreig newydd sydd eu hangen yn ddybryd ar ein cymdeithas a'n gwlad?

Diolch ichi am rai o'r sylwadau hynny, ac rwy'n sicr yn cytuno â chi am bwysigrwydd canolbwyntio ar yr argyfwng costau byw; wrth gwrs, dyna'r union reswm pam ein bod yn credu y dylai Bil cyfraith yr UE a ddargedwir gael ei roi o'r neilltu neu ei ddiystyru'n llwyr. Ond o ran y cyfrifoldebau sydd gennym fel Senedd ac fel Llywodraeth Cymru, pwrpas yr ymgynghoriad yw cyflawni ein rhwymedigaeth barhaus i gynnal llyfr statud i Gymru. Yn y bôn, ymarfer cymhennu i gael gwared ar ddarpariaethau diangen yw hwn. Nid wyf yn credu y bydd yn effeithio ar yr holl ddeddfwriaeth bwysig arall sydd yno, ac rwy'n credu mai camgymeriad yw ei gamgymryd o fewn hynny, gan nad yw'n gyfraith sy'n diwygio nac yn newid. Yr hyn ydyw yw ymarfer cymhennu'r llyfr statud.

Mae'n cwmpasu nifer o feysydd, o fyrddau datblygu gwledig, ardaloedd menter, hawliau tramwy cyhoeddus a gofnodwyd, Awdurdod Datblygu Cymru ac yn y blaen. Mae gan bob Senedd gyfrifoldeb i wneud hyn; mae pob Senedd, ar y cyfan, yn ei wneud, i ryw raddau. Rwy'n credu ein bod mewn cyfnod lle mae'r mater mynediad at y gyfraith yn bwysig iawn inni. Wrth inni ddatblygu cyfraith Cymru, mae'n bwysig iawn fod ein cyfraith yn cael ei chadw mewn siâp da, a'n bod yn defnyddio'r arferion gorau. Un o'r rhesymau pam ein bod yn cyflwyno, er enghraifft, y Bil cydgrynhoi ar yr amgylchedd hanesyddol, a byddwn yn gwneud un wrth gynllunio, yw oherwydd bod manteision hirdymor i ni o wneud hynny; mae manteision hirdymor i ddinasyddion, ymarferwyr, sefydliadau dinesig a chyrff eraill i gael y gyfraith mewn cyflwr sy'n addas i'r diben. Felly, byddwn yn parhau gyda hyn ar gam priodol; bydd deddfwriaeth yn cael ei chyflwyno.

Os caf wneud y pwynt, oherwydd rwy'n gwybod bod eich sylwadau wedi'u bwriadu'n dda, o ran ein rhaglen ddeddfwriaethol, mae'r un mor bwysig fel Senedd ein bod hefyd yn monitro ansawdd a chyflwr cyffredinol ein deddfwriaeth, a lle mae cyfleoedd yn codi i gymhennu hynny i'w wneud yn fwy effeithiol ac effeithlon, mae'n ddyletswydd arnom i wneud hynny. Dyma un o'r cyfrifoldebau penodol sydd gennyf ac rwy'n adrodd arno bob blwyddyn i'r Senedd.

Diolch. Cyn i'r Bil gael ei dynnu'n ôl o'r Ail Ddarlleniad yn Nhŷ'r Cyffredin, fe wnaeth fy swyddogion asesu ei effaith ar Gymru gan nodi darpariaethau sydd angen cydsyniad y Senedd. Bydd unrhyw ddiwygiadau diogelu data sydd ar y ffordd gan Lywodraeth y DU yn cael eu hasesu yn yr un modd.

Diolch, Gwnsler Cyffredinol; diolch am eich ymateb ar hynny ac am y sicrwydd hwnnw. Fel y gwyddom nawr, mae Llywodraeth y DU wedi dweud eu bod yn oedi eu Bil diwygio data, ond maent yn parhau i fynegi eu cynlluniau i gael gwared ar y rheoliad cyffredinol ar ddiogelu data (GDPR). O dan GDPR, mae gofyniad cyfreithiol am gydsyniad i gasglu a rhannu data; ceir rhwymedigaeth hefyd ar gwmnïau i ddileu unrhyw ddata personol pan ofynnir iddynt wneud hynny.

Yn ystod yr wythnosau diwethaf, mae Llywodraeth y DU wedi mynd ymhellach na hynny a rhyddhau datganiad i ddweud eu bod yn gweithio ar gytundeb digonolrwydd data newydd gyda'r Unol Daleithiau a fyddai'n caniatáu i'n data personol gael ei drosglwyddo'n rhydd, gan gael gwared ar yr amddiffyniadau sydd ar waith ar hyn o bryd i sicrhau nad yw ein data'n cael ei ddefnyddio gan gwmnïau preifat heb inni wybod neu heb inni roi caniatâd. Mae hyn yn golygu y gallant werthu ein data GIG. Mae hyn yn golygu y bydd yn effeithio ar ein Bil Amaethyddiaeth (Cymru) sydd ar y ffordd, oherwydd bydd Llywodraeth Cymru yn casglu'r data hwnnw, ac ni fyddwn yn gallu ei ddiogelu oherwydd fe fydd o dan ddeddfwriaeth y DU sy'n effeithio arnom. Mae'n golygu y bydd modd gwerthu'r data biometrig sy'n cael ei gasglu ar blant mewn ysgolion. Ac mae'n rhaid imi ddweud, mae hyn i gyd yn ymwneud â chytundebau masnach—mae hyn i gyd yn ymwneud â chytundebau masnach. Felly nid yw arbrofion asgell dde diweddar Llywodraeth Dorïaidd y DU yn fy llenwi â gobaith y byddant yn diogelu data dinasyddion. Beth y gallwn ei wneud? Pa sgyrsiau rydych chi'n eu cael gyda hwy? Diolch. 

Diolch am godi mater pwysig iawn nad yw'n cael sylw'n aml. Rwy'n meddwl mai hwn yw'r cwestiwn penodol cyntaf a gefais ar hyn, ac mae'n bwysig iawn ei fod wedi cael ei godi. Yr hyn y gallaf ei ddweud yn gyffredinol yw pan fydd materion yn ymwneud â chasglu data wedi codi, rwy'n gwybod bod Gweinidogion Llywodraeth Cymru bob amser wedi codi'r mater mewn perthynas â diogelu hynny ac osgoi camddefnyddio hynny. Rwy'n gwybod bod hynny wedi digwydd o fewn y sector iechyd, ac rwy'n gweld fy nghyd-Aelod Eluned Morgan yma, a gwn ei bod hi wedi rhoi camau mawr ar waith i sicrhau mai dim ond ar gyfer amcanion penodol o fudd meddygol ac ati, at ddibenion y GIG, y gellid defnyddio data'r GIG, ac nad yw i'w ddefnyddio mewn ffyrdd eraill lle gellir ei werthu a'i ledaenu a'i ddefnyddio ar gyfer unrhyw weithgareddau corfforaethol neu fasnachol eraill. Mae hynny'n berthnasol i ddeddfwriaeth arall a all godi. 

Felly, byddwn yn parhau i geisio gweithio gydag adrannau Llywodraeth y DU i gael gwybodaeth ac ystyried y problemau posibl sy'n deillio o unrhyw gynigion i ddiwygio'r gyfraith diogelu data. Byddwn yn gwrthwynebu'n gryf unrhyw ddiwygiadau sy'n tanseilio hawl unigolyn i ddiogelu eu data personol a'u preifatrwydd. Rydym yn cydnabod hefyd fod y posibilrwydd o golli digonolrwydd yr UE yn fygythiad mawr i fusnesau allforio Cymru, a'u prif farchnad dramor yw'r Undeb Ewropeaidd o hyd. Felly, byddwn yn gwrthwynebu unrhyw ddiwygio sy'n gwyro'n sylweddol rhag egwyddorion GDPR yr UE ar y sail fod hynny'n debygol o beryglu'r posibilrwydd y gwêl y DU ei statws digonolrwydd yr UE yn cael ei dynnu'n ôl. 

And finally, question 11, Joyce Watson. 

Diolch am y cwestiwn. Rydym yn defnyddio pob ysgogiad posibl i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb yn y system gyfiawnder, er nad yw wedi'i ddatganoli. Er enghraifft, buom yn gweithio gyda sefydliadau partner ar y cynllun gweithredu gwrth-hiliaeth ar gyfer y system cyfiawnder troseddol yng Nghymru a lansiwyd ym mis Medi ac sy'n ategu ein cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol ein hunain.

Diolch am yr ateb hwnnw, Gwnsler Cyffredinol. Nid wyf yn gwybod a ydych wedi cael amser neu gyfle i ddarllen ac ystyried yr adroddiad newydd gan brifysgol Manceinion ar ragfarn hiliol yn y farnwriaeth. Canfu fod gwahaniaethu'n digwydd yn arbennig tuag at ddefnyddwyr du'r llys, o gyfreithwyr i dystion i ddibynyddion, ac mae'n cefnogi canfyddiad adroddiad Lammy yn 2017. Mae hiliaeth sefydliadol yn gyhuddiad difrifol iawn, ond mae'n ymddangos ei fod yn briodol yma. Felly, a wnewch chi ddweud wrthym beth mae Cymru'n ei wneud a beth arall sy'n rhaid inni ei wneud i wrthdroi'r rhagfarn farnwrol endemig hon?

Diolch am y cwestiwn pwysig hwnnw. Ydw, rwy'n ymwybodol o adroddiad Manceinion. Rwyf wedi dechrau darllen drwyddo ac mae'r cynnwys yn llwm iawn. Mae'n rhywbeth y gwn fod aelodau'r farnwriaeth yn bryderus iawn yn ei gylch, ac rwy'n gwybod ei fod yn rhywbeth lle ceir ymdrechion i weld sut i fynd i'r afael ag ef.

Nid yw'n fater hawdd i fynd i'r afael ag ef o fewn system gyfiawnder sy'n gweithio yn y strwythur penodol hwn a'r ffordd y mae'n gweithredu ar y cyd â'r proffesiwn cyfreithiol. Yn sicr, mae'n wir fod pawb sydd mewn cysylltiad â'r system gyfiawnder yn haeddu cyfle cyfartal i gael mynediad at y cymorth a'r help sydd ei angen arnynt pan fyddant yn ymwneud â'r system gyfiawnder. Soniais yn gynharach, pan oeddem yn sôn am gyhoeddiad Prifysgol Caerdydd ar y system cyfiawnder troseddol, am y cyfraddau uchel, un o'r cyfraddau uchaf yn Ewrop bron, o garcharu'r rheini o gefndiroedd ethnig o gymharu â chefndiroedd gwyn. Pan welwch y data hwnnw ar y cyd ag adroddiad Manceinion ac ati, ni allwch ymatal rhag dweud bod hiliaeth sefydliadol o fewn ein system gyfiawnder.

Un o'r ffyrdd y ceisiwn fynd i'r afael â hyn yw drwy weithio gyda phartneriaid y bwrdd cyfiawnder troseddol yng Nghymru, Gwasanaeth Carchardai Ei Fawrhydi, y gwasanaeth llysoedd a phlismona yng Nghymru i ddatblygu'r cynllun gweithredu gwrth-hiliaeth ar gyfer cyfiawnder troseddol yng Nghymru, a gyhoeddwyd ym mis Medi, ac y mae'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol wedi chwarae rhan mor bwysig ynddo. Mae'n nodi ein cynllun i fynd i'r afael â hiliaeth yn rhagweithiol, gan ganolbwyntio'n benodol ar amrywiaeth staff a hyfforddiant. Ond mae ffordd bell i fynd. Rwy'n credu bod hyn hefyd yn rhan o'r sylfaen dystiolaeth ar yr angen i ddatganoli cyfiawnder. Mae hynny'n rhywbeth sy'n cael ei fonitro'n agos iawn ac sy'n cael ei godi mewn cyfleoedd a gawn gyda swyddogion y gyfraith eraill a chyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder. 

Thank you, Counsel General. 

Item 3 is next, questions to the Senedd Commission. First is Jack Sargeant. 

Yn y gorffennol, mae'r Comisiwn wedi cefnogi ymgyrch y Rhuban Gwyn trwy gynnal digwyddiad blynyddol yn y Senedd a thrwy godi arian drwy werthu Rhubanau Gwyn yn siopau Tŷ Hywel a'r Senedd, fel y gwnaethoch chi eich hun, Jack, ofyn amdano wrth gwrs. Ers y pandemig, mae'r Comisiwn wedi bod yn ymwybodol o'r risg uwch o achosion o gam-drin domestig, pan oedd gweithio gartref yn norm, ac mae wedi gweithredu a chyfathrebu mwy o fesurau i gefnogi'r gweithwyr cartref hynny. Cyn y Diwrnod Rhuban Gwyn yn 2022, bydd y Comisiwn yn tynnu sylw at yr adnoddau sydd ar gael ac yn annog staff i wneud addewid y Rhuban Gwyn drwy dudalennau strategaeth iechyd a lles y Comisiwn. Rwyf fi, ynghyd â Jack a llawer o Aelodau eraill, yn hyrwyddo ymgyrch y Rhuban Gwyn yn weithredol. Rwy'n gwybod eich bod chi wedi bwrw iddi i barhau'r gwaith a wnaeth eich tad, ac roeddwn yn falch o weithio ochr yn ochr ag ef hefyd.   

A gaf fi ddiolch i Joyce Watson am yr ateb hwnnw a'r holl waith y mae hi'n ei wneud fel Comisiynydd, ond ar lefel bersonol hefyd? Rwy'n gwybod eich bod chi yr un mor angerddol a minnau ynghylch ymgyrch y Rhuban Gwyn. Fy rôl i fel llysgennad yr ymgyrch yw hyrwyddo i beidio byth â defnyddio, esgusodi neu aros yn dawel ynghylch trais dynion yn erbyn menywod. Rydym wedi clywed eisoes gan Joyce Watson beth yn union fydd staff y Senedd yn ei wneud i annog pob aelod o staff, yn enwedig dynion, i wneud yr addewid. Felly, a wnewch chi ymuno â mi heddiw i wneud yr apêl honno i'r holl staff ar draws y Senedd, pan fyddant yn gwneud yr addewid, eu bod yn ei olygu?  

Rwy'n credu bod y pwynt diwethaf a wnaethoch yn un hynod bwysig. Un peth yw gwneud addewid, peth arall yw ei olygu. Ond mae dwy ochr, wrth gwrs, i'r Rhuban Gwyn, ac un yw'r holl waith sy'n cael ei wneud o gwmpas y Rhuban Gwyn, ond mae'r Rhuban Gwyn yn ymwneud ag ymdrechion i leihau nifer yr achosion o drais yn erbyn menywod a phlant. Felly, ar un ochr, byddwn yn codi ymwybyddiaeth; ar yr ochr arall, rhaid inni ddiogelu pobl.

Yn y tudalennau cymorth ar gyfer gweithio gartref, mae'r Comisiwn wedi ychwanegu canllawiau pellach at y polisïau presennol ar gyfer rhai sy'n profi camdriniaeth o fewn amgylchedd y cartref, ac mae'r Comisiwn wedi darparu lle diogel y gwnaethpwyd asesiad risg ohono i staff y Comisiwn allu gweithio oddi cartref os ydynt ei angen. Mae'r polisi cam-drin domestig wedi cael ei ddiwygio ac mae'n rhoi mwy o gyfrifoldeb i'r holl staff adrodd am bryderon ynghylch cydweithiwr. Mae hefyd yn arddangos y newid deddfwriaethol presennol sy'n cydnabod o'r diwedd fod plant yn ddioddefwyr cam-drin domestig ac yn profi niwed sylweddol. Mae hynny'n cysylltu â pholisi diogelu plant y Comisiwn sydd newydd gael ei ddiwygio. Mae cymorth y Comisiwn hefyd yn cynnwys darparu benthyciad cam-drin domestig newydd, oherwydd yn aml iawn, mae pobl yn gadael heb ddim byd o gwbl. Yn ddiweddar—y mis Hydref hwn—mae swyddogion y Comisiwn wedi trafod gweithgareddau i gefnogi dioddefwyr cam-drin domestig gyda sefydliadau cydweithredol yn y sector cyhoeddus—cyrff a noddir gan Lywodraeth Cymru sy'n cydweithio â'i gilydd.

The qualitative evaluation criteria used for the retender of the catering services included a range of areas to meet the objectives and performance requirements of the Senedd for the service. Cost and quality evaluation was split 30:70—30 per cent for cost and 70 per cent for quality evaluation.

Examples of the key qualitative evaluation criteria included, for example, how the service would support our social and environmental and sustainability objectives, innovations for the service, and staff development and recruitment. The provision of menus and recipes for the service, including hospitality services, was also evaluated within the 70 per cent for quality.

Diolch yn fawr iawn am yr ateb hwnnw. Rwy'n falch o glywed mai dim ond 30 y cant o'r meini prawf oedd cost. Ond rwy'n meddwl mai un o'r materion sy'n codi—hynny yw, mae yna sawl mater. Un, wrth gwrs, yw bod cost bwyd wedi codi, ac felly, mae'n anodd iawn cymharu'r contractwr blaenorol â'r contractwr presennol wrth i chwyddiant bwyd godi'n gyflym. Ond roedd gan gontractwr blaenorol y ffreutur, Chartwells, achrediad Bwyd am Oes gan Gymdeithas y Pridd, a sicrhaodd hyn fod sicrwydd ansawdd wedi'i roi i'r bwyd, hynny yw, yr hyn a gâi ei ddarparu oedd yr hyn y dywedid ei fod yn cael ei ddarparu. A oes sicrwydd ansawdd gan y contractwr newydd, ac os nad oes, sut y gallwn wybod mai'r hyn y mae'n honni bod yw'r hyn rydym yn ei fwyta? Yn sgil gweithredoedd gwyrddgalchu llawer o weithredwyr masnachol, a ydych yn cytuno â mi y gallai hyn beryglu enw da'r Senedd a chyhuddiadau o, 'Gwnewch yr hyn a ddywedwn, nid yr hyn a wnawn'?

Ni allaf ateb yn benodol yn yr achos hwnnw; nid oes gennyf yr wybodaeth wrth law ynglŷn â'r achrediad penodol hwnnw, ond rwy'n fwy na pharod i edrych arno. Mae'n achrediad pwysig gan Gymdeithas y Pridd. Rwy'n fodlon darganfod a yw hynny'n wir am y contractwr newydd, a byddaf yn ysgrifennu atoch gyda'r cadarnhad hwnnw, neu fel arall. Ac os mai 'fel arall' ydyw, byddaf yn edrych i weld pam fod y contractwr presennol wedi cael ei ddewis yng ngoleuni hynny ac a oes unrhyw agweddau eraill ar feini prawf y contractwr presennol sy'n cyflawni'r hyn a wnaed gan y contractwr blaenorol, neu hyd yn oed yn rhagori ar hynny. Felly, fe wnaf rywfaint o gloddio, os nad oes ots gennych—heb chwarae ar eiriau'n fwriadol—ar achrediad Cymdeithas y Pridd. Fe wnaf rywfaint o gloddio ar hyn ac fe wnaf sicrhau bod y Senedd yn cael gwybod am yr achrediad penodol a godwyd gennych, ac mae'n faes pwysig imi ei archwilio.

Rwy'n credu mewn darparu gwasanaethau'n uniongyrchol ac rwy'n gwrthwynebu contractio allan o wasanaeth cyhoeddus i gontractwyr preifat. A wnaeth y Comisiwn ystyried dod â'r contract yn fewnol, ac os gwnaethant, pam y gwrthodwyd hynny?

Rydym wedi ymchwilio nifer o weithiau i nifer y contractwyr rydym yn eu contractio'n allanol, ac a yw darpariaeth fewnol uniongyrchol yn well, o ran ansawdd a chost. Hyd yn hyn, ni phrofwyd ei bod; gallaf ysgrifennu at yr Aelod gydag unrhyw ddadansoddiad penodol a wnaed ar y contract penodol hwn. Bydd yn rhaid iddo fy esgusodi na allaf ei gofio ar hyn o bryd, ond rwy'n hapus i ddarparu'r dystiolaeth honno. Ond gallaf roi cadarnhad i chi ein bod yn adolygu mater darpariaeth uniongyrchol yn rheolaidd. Fel chi, yn reddfol, rwy'n cefnogi darparu gwasanaethau'n uniongyrchol. Rydym wedi ei weld yn gweithio er ein budd fel Comisiwn, wrth gwrs, pan ddaethom â gwasanaethau TGCh yn fewnol, a gwelsom sut y gweithiodd hyn o'n plaid yn enwedig yn ystod y pandemig. Ond fe wnaf gadarnhau rhai o'r pwyntiau hyn i chi o ran pryd y cafodd hynny ei adolygu ddiwethaf.

Diolch.

The use of IT by Members has transformed since the beginning of the pandemic. The Commission has continued to drive the improvements needed to accommodate different working practices. The introduction of Zoom and a web-based voting app, alongside improvements to audiovisual broadcasting and interpretation technologies, allow Members to effectively participate in Plenary, irrespective of whether they are physically present in the Chamber or choose to attend remotely.

Rwy'n ddiolchgar i'r Llywydd am hynny. Lywydd, rwyf am i chi dynnu'r cyfrifiaduron gwrthun hyn sydd wedi'u gosod o'n blaenau. Maent yn gwbl amhriodol ar gyfer Siambr drafod; fe'u cynlluniwyd ar adeg cyn bod gennym iPads a chyn inni fod â gallu i gyfathrebu yn y ffordd y gallwn. Mae'n ymateb ugeinfed ganrif i angen nad yw'n bodoli yn yr unfed ganrif ar hugain. Dylai hon fod yn Siambr drafod lle rydym yn trafod beth sy'n bwysig i bobl Cymru, a lle rydym yn gwrando ar ein gilydd, ni waeth beth sy'n cael ei ddweud, ac nid yn parhau i ateb negeseuon e-bost, y gallwn ei wneud mewn unrhyw ffordd arall, ar unrhyw adeg arall. Mae'n rhaid i'r lle hwn fod yn dalwrn i'r genedl, yn ganolbwynt i'n dadl gyhoeddus, ac nid yn ganolfan alwadau.

Well, I don't agree with the florid language used by the Member, but I can see that a time will come when these exact static computers that we currently have in front of us will no longer be useful. I've been looking around me as you were asking your question. Of the three Members closest to me, I can see that one is looking at the papers in front of him, one is looking at the computer screen in front of her, and another is looking at the phone that he has. I'm also a mobile phone user within this Chamber. So, Members make use of various media in looking at the work in front of them, contacting constituents even when they're here, or participating in proceedings. My view is that it doesn't matter what computer you have in front of you, or if you don't have a computer at all; the debate is interesting and lively when Members contribute in a lively and interesting way, and that draws the attention of fellow Members, just like your question has just sent virtually everyone around us to look up from their computer screens very quickly, because Alun Davies was saying something interesting in a contentious way. So, I would say that it's not the fault of the computers; let the Members make the discussion within this Chamber interesting and challenging, and the equipment will follow that, and they will be here in the twenty-first century, just as my phone is in front of me now. 

The Commission is committed to the well-being of its staff, and we are acutely aware that the current cost-of-living crisis will be a very real concern for many. We are also aware that it will be a deeply personal matter for some, and that they may not feel comfortable sharing that with their employer. For those reasons, we have pulled together a series of financial and practical resources that can be accessed easily and confidentially through our dedicated intranet pages. These range from a series of salary sacrifice schemes to confidential helplines and signposts for financial and mental well-being, practical suggestions also for reducing costs, and, for those who need it, salary advances that are interest-free. Communications about these are regularly published with our staff.

Diolch am yr ateb hwnnw, Lywydd. Mae'n ddefnyddiol iawn. Fel y gwyddom, mae'r argyfwng costau byw yn effeithio ar nifer o bobl a theuluoedd ledled Cymru, ac mae pobl yn ei chael hi'n anodd. Er bod y rhai o gefndiroedd mwy difreintiedig yn cael eu heffeithio'n anghymesur, mae pobl sydd ar y cyfan yn cael eu gweld fel rhai sy'n llwyddo i ddal eu pennau uwchben y dŵr mewn amgylchiadau mwy arferol yn wynebu anawsterau gwirioneddol. Wrth ofyn y cwestiwn, rwy'n sylweddoli fod sawl un sy'n cael eu cyflogi gan y Senedd neu'r rhai sy'n gweithio fel staff cymorth yn cael eu talu'n well o'i gymharu â sectorau eraill, ond nid yw hynny'n golygu nad ydynt yn ei chael yn anodd iawn, fel rydych chi wedi cydnabod. Mae'n bwysig, felly, fod y Senedd, fel cyflogwr cyfrifol, yn gwneud popeth y mae'n gallu ei wneud i gynorthwyo ei gweithwyr a'u teuluoedd, ac mae angen i'r cymorth sydd ar gael fod yn deg—hynny yw, ar gael ac yn hygyrch i staff y Comisiwn a staff cymorth Aelodau.

Lywydd, pa drafodaethau rydych yn eu cael gyda chydweithwyr ynglŷn â'r ffyrdd y gall y Senedd roi cymorth a chyngor i aelodau staff a allai fod yn wynebu anawsterau? Gwn eich bod eisoes wedi cyfeirio at rywfaint o hynny. Efallai y gallem ddefnyddio'r tudalennau mewnrwyd i ddarparu mwy o gyfleuster siop-un-stop. Ac roeddwn yn meddwl tybed a wnaed unrhyw waith gyda'r bwrdd taliadau i weld pa bethau pellach y gellid eu gwneud i helpu aelodau staff yn y cyfnod anodd hwn.

Wel, ie, fel rydych wedi amlinellu yn eich cwestiwn atodol yn ogystal â'r ateb a roddais, mae'r rhain yn broblemau real a dybryd i aelodau staff, pobl sy'n gweithio ar ein hystad yn ystod y misoedd hyn, ac mae pryder, wrth gwrs, ynglŷn â beth fydd gan y dyfodol i'w gynnig i rai. Fel y pwysleisiais yn fy ateb, gobeithio, rydym yn ymwybodol o hyn; rydym wedi ei drafod fel Comisiwn yn ein cyfarfod diweddaraf ddydd Llun, ac rydym yn ymwybodol o'r angen i sicrhau bod yr holl staff, ar sail deg, yn gallu cael gwybodaeth a chymorth a defnyddio ein tudalennau mewnrwyd yn enwedig i edrych ar hynny, a byddwn yn annog yr holl staff i wneud yn siŵr eu bod yn gwneud eu hunain yn ymwybodol yn rheolaidd o unrhyw gymorth sydd ar gael.

Rwy'n gwybod bod y bwrdd taliadau hefyd yn ymwybodol o oblygiadau'r argyfwng costau byw i staff cymorth Aelodau ac wedi darparu rhywfaint o gymorth eisoes ar ffurf lwfans i aelodau staff a allai fod yn gweithio gartref ac sydd â chostau cynyddol oherwydd hynny, ac rwy'n siŵr fod y bwrdd taliadau yn mynd ati i chwilio am unrhyw wybodaeth bellach y gallant ei chael ynglŷn â lle'n union mae'r pwysau a bydd yn ymateb i'r ceisiadau ac yn eu hystyried yn unol â hynny.

Thank you, Llywydd and Joyce Watson.

Item 4 this afternoon is topical questions. We have one topical question, and I call on Russell George to ask that question.

Rwyf newydd glywed bod y trothwy gofynnol o ran y ganran a bleidleisiodd wedi'i gyrraedd ar gyfer aelodau'r Coleg Nyrsio Brenhinol ym mhob un o sefydliadau cyflogwyr y GIG yng Nghymru, ac eithrio bwrdd iechyd Aneurin Bevan, ac ym mhob un o'r rhain, llwyddwyd i gael mandad mwyafrif syml ar gyfer streicio. Felly, i fod yn glir, yng Nghymru, mae nyrsys sy'n aelodau o'r Coleg Nyrsio Brenhinol wedi pleidleisio dros streicio ym mhobman ac eithrio bwrdd iechyd Aneurin Bevan.

Fel Llywodraeth Cymru, rydym yn cydnabod pam fod cymaint o nyrsys wedi pleidleisio yn y modd y gwnaethant, oherwydd yr argyfwng costau byw a achoswyd gan y Torïaid, yn ddi-os, a hefyd, y pwysau gwaith cynyddol y mae llawer o nyrsys yn ei wynebu. Ac a gaf fi fod yn glir ein bod yn cytuno y dylai nyrsys gael eu gwobrwyo'n deg am eu gwaith pwysig, ond mae cyfyngiadau ar ba mor bell y gallwn ni fynd i fynd i'r afael â'r pryderon hyn yng Nghymru heb arian ychwanegol gan y Llywodraeth Geidwadol ar lefel y DU?

Diolch am eich ymateb, Weinidog. Rydym yn gwybod, yn yr hanner awr ddiwethaf, fel rydych wedi dweud, fod chwe o'r saith bwrdd iechyd ledled Cymru wedi ymateb i ganlyniad pleidlais streic y Coleg Nyrsio Brenhinol, ac y bydd streiciau'n digwydd yn ardaloedd y byrddau iechyd hynny.

Rhaid imi ddweud, Weinidog, mae eich ymateb yn fy siomi, wrth ichi geisio gwrthod eich cyfrifoldeb. GIG sy'n cael ei redeg gan Lafur yw hwn yng Nghymru, eich cyfrifoldeb chi ydyw, a phroblem i chi ei datrys yw hi. Ac mae eich ateb y prynhawn yma yn fy siomi. Yng Nghymru, gwyddom fod un rhan o bump o'r boblogaeth ar restr aros y GIG, gyda 60,000 o'r rheini yn aros ers dros ddwy flynedd, yr ymatebion hiraf i alwadau coch am ambiwlans a gofnodwyd erioed, a'r amseroedd aros gwaethaf ym Mhrydain mewn adrannau damweiniau ac achosion brys. Felly, y peth olaf sydd ei angen arnom yng Nghymru, ac sydd ei angen ar bobl Cymru, yw i nyrsys fod ar streic. Nawr, rwy'n deall bod datrys y broblem hon yn anodd. Rwy'n deall hynny—nid yw'n hawdd. Ond eich anghydfod chi yw hwn i'w ddatrys, Weinidog. Mae'n gyfrifoldeb i'r Llywodraeth Lafur yma. Rwy'n gobeithio bod pob cyfle wedi'i gymryd, pob cyfle posibl wedi'i gymryd, i osgoi cyrraedd y pwynt hwn ac atal streicio. Felly, a gaf fi ofyn ichi, Weinidog: a wnewch chi ddweud wrthyf sawl gwaith rydych chi wedi cyfarfod â'r Coleg Nyrsio Brenhinol i negodi'r codiad cyflog arfaethedig; pa ddull y bwriadwch ei fabwysiadu i ddod ag unrhyw streic i ben; pa effaith y credwch y bydd y streic yn ei chael ar yr amseroedd aros hir hynny ar gyfer triniaeth frys a dewisol rwyf newydd eu nodi; ac yn olaf, beth fydd y gost, os o gwbl, o gael nyrsys asiantaeth i lenwi yn ystod unrhyw streic?

Diolch yn fawr iawn. A gaf fi ddweud yn gwbl glir, heb gyllid ychwanegol gan Lywodraeth Dorïaidd y DU, y bydd yn amhosibl, o fewn y gyllideb iechyd a gofal cymdeithasol bresennol, i ddarparu’r math o godiad cyflog yn unol â chwyddiant i’r GIG heb wynebu—

Gadewch i’r Gweinidog ateb fel y gall pawb ohonom glywed.

—toriadau anodd iawn y byddai’n rhaid eu gwneud mewn mannau eraill yn y gyllideb iechyd. Ac mae hynny'n hynod o anodd—. Os hoffai roi rhai syniadau i mi o ble yn union y mae'n credu y dylem wneud toriadau i dalu am hyn, rwy'n glustiau i gyd.

Nawr, hoffwn ddweud yn glir ein bod, yng Nghymru, yn gweithio mewn partneriaeth gymdeithasol. Rwy'n cyfarfod yn rheolaidd iawn â'r Coleg Nyrsio Brenhinol. Rydym mewn trafodaeth, sy’n drafodaeth barhaus. Wrth gwrs, byddwn yn parhau, nawr ein bod yn gwybod canlyniadau’r bleidlais, i drafod pa gynlluniau wrth gefn y bydd angen inni eu rhoi ar waith. Ni fyddwn yn defnyddio nyrsys asiantaeth i lenwi unrhyw fylchau, gan ein bod yn parchu’r hawl i streicio yng Nghymru, ac rydym yn deall nad yw’r nyrsys wedi gwneud hyn ar chwarae bach, ac rydym yn deall cryfder teimladau’r aelodau. Credaf mai dyma’r bleidlais statudol gyntaf ar weithredu diwydiannol ledled y DU yn hanes 106 mlynedd y Coleg Nyrsio Brenhinol. A gaf fi ddweud yn glir hefyd y byddem yn disgwyl ac y byddwn yn parhau i gael sgyrsiau gyda’r Coleg Nyrsio Brenhinol am y rhanddirymiadau a fyddai’n digwydd ar adeg y streic? Mewn geiriau eraill, byddem yn disgwyl i ofal brys a gofal canser barhau, er enghraifft, a byddwn yn cael y sgyrsiau hynny yn yr wythnosau nesaf.