Y Cyfarfod Llawn - Y Bumed Senedd
Plenary - Fifth Senedd
26/03/2019Cynnwys
Contents
Cyfarfu’r Cynulliad am 13:30 gyda’r Llywydd (Elin Jones) yn y Gadair.
The Assembly met at 13:30 with the Llywydd (Elin Jones) in the Chair.
Galw'r Aelodau i drefn.
I call Members to order.
Yr eitem gyntaf yw'r cwestiwn brys rydw i wedi ei dderbyn o dan Reol Sefydlog 12.67. Dwi'n galw ar David Rees i ofyn y cwestiwn brys. David Rees.
The first item is the emergency question that I have accepted under Standing Order 12.67. I call on David Rees to ask the emergency question. David Rees.
A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad yn dilyn diwedd cyfarfod y Cyngor Ewropeaidd a gynhaliwyd ar 21 a 22 Mawrth? (EAQ0006)
Will the First Minister make a statement following the conclusion of the European Council meeting held on 21 and 22 March? (EAQ0006)
It is some comfort that the EU 27 have given a narrow window to avoid the catastrophe of a 'no deal' Brexit. I strongly welcome Parliament's vote to take back control at this time of crisis. The Prime Minister must abandon her disastrous red lines and listen. The extra time must be used wisely, to break the deadlock and find a majority in Parliament for a soft form of Brexit, as we set out in 'Securing Wales' Future'. Failing that, the public must decide the way forward.
Mae'n rhywfaint o gysur bod 27 aelod yr UE wedi cynnig cyfnod byr i osgoi trychineb Brexit 'dim cytundeb'. Croesawaf yn frwd bleidlais y Senedd i gymryd yr awenau yn ôl yn y cyfnod argyfyngus hwn. Mae'n rhaid i'r Prif Weinidog roi'r gorau i'w llinellau coch trychinebus a gwrando. Bydd angen defnyddio'r amser ychwanegol yn ddoeth, i datrys yr anghytundeb ac i dod o hyd i fwyafrif yn y Senedd sydd o blaid ffurf feddal ar Brexit, fel y nodir gennym yn 'Diogelu Dyfodol Cymru'. Os na fydd hynny'n digwydd, bydd angen i'r cyhoedd benderfynu ar y ffordd ymlaen.
Thank you for that answer, Counsel General. And it's very interesting the last comment that you just made, but, clearly, last week we saw the Speaker of the House of Commons making it quite clear that the Prime Minister couldn't take back the motion, which hadn't been amended anyway whatsoever. She went to the European Council on 21 and 22 March, making a request for an extension, though, as the First Minister indicated yesterday, they had not seen what that request was. She spent the weekend in chaos, talking to Brexiteers in her private dwelling in Chequers. And, yesterday, she actually laid a statutory instrument asking for the extension, or change of date to the exit, again without informing the devolved nations that she was doing so. It is total chaos. And she last night lost the vote again in the Commons.
As you say, it is pleasing to see that the European Council, and Parliament, is now taking action to take back control of this whole process, because the Prime Minister has totally run out of ideas—well, she only had one, and it's not going anywhere, is it? And she's also now running out of time. But the extension you've talked about is only two weeks and, in two weeks' time, we could be facing the same situation, where we could be leaving without a deal. Do you agree, therefore, that it's essential she now commits to take this forward, she needs to actually work with other parties, she needs to look and be actually co-operating with other groups to see if we can get the best deal possible? And if that fails, she should go back to the people and ask for a general election, so that we can actually get a voice on this and get this Government, which is in total failure, out.
Diolch i chi am yr ateb yna, Cwnsler Cyffredinol. Ac mae'r sylw diwethaf yr ydych newydd ei wneud yn ddiddorol iawn, ond, yn amlwg, yr wythnos diwethaf, gwelsom Lefarydd Tŷ'r Cyffredin yn ei gwneud yn gwbl glir na châi'r Prif Weinidog ddod â'r cynnig yn ôl, nad oedd wedi ei ddiwygio mewn unrhyw ffordd o gwbl. Aeth hi at y Cyngor Ewropeaidd ar 21 a 22 Mawrth, gan wneud cais am estyniad, er, fel y nododd Prif Weinidog Cymru ddoe, nad oeddent wedi gweld beth oedd yn y cais hwnnw. Treuliodd y penwythnos mewn anhrefn, gan siarad â chefnogwyr Brexit yn ei hannedd breifat yn Chequers. A ddoe, fe wnaeth hi osod offeryn statudol yn gofyn am estyniad, neu newid yn y dyddiad ymadael, eto heb roi gwybod i'r cenhedloedd datganoledig ei bod hi'n gwneud hynny. Mae'n anhrefn llwyr. A neithiwr collodd hi'r bleidlais eto yn Nhŷ'r Cyffredin.
Fel y dywedwch, mae'n braf gweld bod y Cyngor Ewropeaidd a'r Senedd, bellach yn cymryd camau i adennill rheolaeth dros yr holl broses hon, oherwydd nad oes gan Prif Weinidog y DU unrhyw syniadau o gwbl—wel, dim ond un oedd ganddi, ac nid yw hwnnw'n mynd i unman, ydy e? Ac mae hi'n mynd yn brin iawn o amser erbyn hyn hefyd. Ond dim ond pythefnos yw'r ymestyniad yr ydych chi wedi sôn amdano, ac ymhen pythefnos, gallem fod yn wynebu'r un sefyllfa, lle gallem fod yn gadael heb gytundeb. A ydych chi'n cytuno, felly, ei bod yn hanfodol ei bod hi nawr yn ymrwymo i fynd â hyn ymlaen, mae angen iddi weithio mewn gwirionedd gyda phleidiau eraill, mae angen iddi ystyried a chydweithredu mewn gwirionedd â grwpiau eraill i weld os gallwn ni gael y cytundeb gorau posibl? Ac os bydd hynny'n methu, dylai fynd yn ôl at y bobl a gofyn am etholiad cyffredinol, fel y gallwn ni leisio barn mewn gwirionedd ar hyn a chael gwared ar y Llywodraeth hon, sydd mewn methiant llwyr.
Well, I couldn't agree more with the Member when he says that this is a disaster of the Prime Minister's making. What is astounding to me, and I'm sure to Members generally, is that, three days away from the day that was intended to be exit day, we see this level of chaos in Parliament, with Government Ministers resigning last night, and Parliament wresting back control. It's incumbent now on the Prime Minister to listen to the will of Parliament and to take that forward. Had she adopted an approach from the start that had reached out across the House of Commons, to seek a different kind of Brexit, we would not be in this situation now.
If she chooses to persist in seeking the narrowest possible coalition for her approach to Brexit, she will fail. If that gets her across the line—and I doubt that it will—in relation to a third vote, even if that were to happen, it is a very, very unstable basis for tackling the legislative task that lies ahead to ensure an orderly Brexit, and it would be deeply irresponsible of her to do that. We have been very clear that what needs to happen is for Parliament to seek a much broader basis for the discussions ahead and for the political declaration to be renegotiated along the lines that we have called for here in this Assembly, which has been endorsed several times, and as described in 'Securing Wales' Future'. That could be done quickly, it would not require the renegotiation of the withdrawal agreement, and it could be done within the sorts of time frames currently being discussed with the European Union. And if that fails, then, as I made clear earlier, our position is that the public must have their say.
Wel, rwy'n cytuno'n llwyr â'r Aelod pan ddywed fod hyn yn drychineb a achoswyd gan y Prif Weinidog. Yr hyn sy'n syfrdanol i mi, ac i Aelodau'n gyffredinol, rwy'n siŵr, yw, dri diwrnod cyn y dyddiad y bwriadwyd iddo fod y diwrnod ymadael, ein bod yn gweld y lefel hon o anhrefn yn y Senedd, gyda Gweinidogion y Llywodraeth yn ymddiswyddo neithiwr, a'r Senedd yn dwyn rheolaeth yn ôl. Mae'n ddyletswydd bellach ar y Prif Weinidog i wrando ar ewyllys y Senedd ac i fwrw ymlaen â hynny. Petai hi wedi mabwysiadu dull o'r dechrau a fyddai'n cynnwys pawb yn Nhŷ'r Cyffredin, i chwilio am wahanol fath o Brexit, ni fyddem yn y sefyllfa hon nawr.
Os yw hi'n dewis parhau i gael y glymblaid culaf bosibl ar gyfer ei hymagwedd tuag at Brexit, bydd hi'n methu. Os bydd hynny'n golygu ei bod yn llwyddo—ac rwyf yn amau y bod hynny'n digwydd—o ran trydedd pleidlais, hyd yn oed pe byddai hynny'n digwydd, mae'n sail hynod ansefydlog ar gyfer mynd i'r afael â'r dasg ddeddfwriaethol sydd o'n blaenau i sicrhau Brexit trefnus, a byddai'n anghyfrifol iawn iddi wneud hynny. Rydym wedi dweud yn glir iawn mai'r hyn y mae angen iddo ddigwydd yw bod y Senedd yn chwilio am sail ehangach o lawer ar gyfer y trafodaethau sydd i ddod ac i'r datganiad gwleidyddol gael ei ail-negodi ar ffurf debyg i'r hyn yr ydym wedi galw amdano yma yn y Cynulliad hwn, a gymeradwywyd sawl gwaith, ac fel y disgrifir yn 'Sicrhau Dyfodol Cymru'. Gellid gwneud hynny'n gyflym, ni fyddai angen ail-negodi'r cytundeb ymadael, a gellid ei wneud o fewn y math o amserlen sy'n cael ei drafod ar hyn o bryd gyda'r Undeb Ewropeaidd. Ac os bydd hynny'n methu, yna, fel yr eglurais yn gynharach, ein safbwynt ni yw bod yn rhaid i'r cyhoedd gael dweud eu dweud.
I have to say, Brexit Minister, I'm very disappointed that you've been criticising the Prime Minister. While you and others in this Chamber, and elsewhere—[Interruption.]
Mae'n rhaid imi ddweud, Gweinidog Brexit, fy mod i'n siomedig iawn eich bod wedi bod yn beirniadu'r Prif Weinidog. Tra'ch bod chi ac eraill yn y Siambr hon, ac mewn mannau eraill—[Torri ar draws.]
Allow the Member to be heard, please.
Gadewch i'r Aelod gael ei glywed, os gwelwch yn dda.
While you and others in this Chamber and elsewhere are hellbent on doing absolutely everything you can to frustrate Brexit and prevent it from happening, the Prime Minister is working hard to honour the outcome of the European Union referendum in June 2016 and to deliver an orderly Brexit that protects jobs, protects the environment and keeps people safe. Now, I, for one, applaud the Prime Minister for securing a short extension to article 50. It's a very sensible thing to do in the current circumstances, and, of course, it gives people more time to reflect on her deal, and the alternative options to that. Now, you may well want to criticise the differences of opinion in the Conservative Party, but at least Conservatives do the right thing and resign from the Government benches when they have a difference of opinion with the Government, unlike your health Minister sat just down the row from you on the front bench. [Interruption.]
So, let me be clear: Wales voted to leave the EU, and leave the EU we must. Both the UK and Welsh Governments must respect that decision and must work together to deliver on the outcome of the referendum. The people of Wales did not vote for further European elections. They did not vote for long periods of uncertainty. They want this uncertainty to come to an end. They took part in the biggest democratic exercise in the history of the United Kingdom and the outcome of their decision to leave in that referendum must be implemented. So, I ask you, will the Welsh Government now do the right thing for our country, put party politics aside—[Interruption.]—honour the promise, which your party has made in manifesto documents to deliver on the referendum result, and get behind the only deal that has been negotiated with the EU and agreed with the EU, which is the Prime Minister's deal, so that we can get on, deliver Brexit and honour the result of the referendum?
Er eich bod chi ac eraill yn y Siambr hon ac mewn mannau eraill yn benderfynol o wneud popeth o fewn eich gallu i rwystro Brexit a'i atal rhag digwydd, mae'r Prif Weinidog yn gweithio'n galed i wireddu canlyniad refferendwm yr Undeb Ewropeaidd ym mis Mehefin 2016, ac i gyflawni Brexit trefnus sy'n diogelu swyddi, sy'n amddiffyn yr amgylchedd ac sy'n cadw pobl yn ddiogel. Rwyf i'n cymeradwyo'r Prif Weinidog am sicrhau estyniad byr i erthygl 50. Mae'n rhywbeth doeth iawn i'w wneud yn yr amgylchiadau presennol, ac, wrth gwrs, mae'n rhoi mwy o amser i bobl fyfyrio ar ei chytundeb, a'r dewisiadau eraill yn hytrach na hynny. Nawr, efallai y byddwch chi eisiau beirniadu'r gwahaniaethau barn yn y Blaid Geidwadol, ond o leiaf mae'r Ceidwadwyr yn gwneud y peth iawn ac yn ymddiswyddo o feinciau'r Llywodraeth pan eu bod yn anghytuno â'r Llywodraeth, yn wahanol i'ch Gweinidog iechyd chi sy'n eistedd i lawr y rhes oddi wrthych ar y fainc flaen. [Torri ar draws.]
Felly, gadewch i mi fod yn glir: pleidleisiodd Cymru i adael yr UE, a gadael yr UE y mae'n rhaid i ni ei wneud. Mae'n rhaid i Lywodraethau'r DU a Chymru barchu'r penderfyniad hwnnw ac mae'n rhaid i ni weithio gyda'n gilydd i gyflawni canlyniad y refferendwm. Ni wnaeth pobl Cymru bleidleisio dros fwy o etholiadau Ewropeaidd. Ni wnaeth pobl Cymru bleidleisio dros gyfnodau hir o ansicrwydd. Maen nhw'n dymuno i'r ansicrwydd hwn ddod i ben. Fe wnaethon nhw gymryd rhan yn y weithred ddemocrataidd fwyaf yn hanes y Deyrnas Unedig ac mae'n rhaid gweithredu canlyniad eu penderfyniad i adael yn y refferendwm hwnnw. Felly, gofynnaf i chi nawr, a fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud y peth iawn dros ein gwlad, ac yn rhoi gwleidyddiaeth pleidiol o'r neilltu—[Torri ar draws.]—gwireddu'r addewid, a wnaeth eich plaid chi mewn dogfennau maniffesto i gyflawni canlyniad y refferendwm, a chefnogi'r unig gytundeb sydd wedi ei negodi â'r Undeb Ewropeaidd ac sydd wedi'i gytuno â'r UE, sef cytundeb y Prif Weinidog, fel y gallwn symud ymlaen, cyflawni Brexit a pharchu canlyniad y refferendwm?
The Member has about as much support in this Chamber for his position as the Prime Minister has in the House of Commons for hers. [Interruption.] It is quite extraordinary, the day after we see resignations galore from the UK Government in order to vote against the whip, that at least the Prime Minister can count on the unswerving loyalty of Darren Millar. [Interruption.]
Mae gan yr Aelod tua'r un faint o gefnogaeth o blaid ei safbwynt ef yn y Siambr hon ag sydd gan Prif Weinidog y DU yn Nhŷ'r Cyffredin o blaid ei safbwynt hi. [Torri ar draws.] Mae'n dra rhyfeddol, y diwrnod ar ôl i ni weld ymddiswyddiadau niferus o Lywodraeth y DU er mwyn gallu pleidleisio yn erbyn y chwip, o leiaf y gall y Prif Weinidog ddibynnu ar deyrngarwch diwyro Darren Millar. [Torri ar draws.]
I can't hear the Brexit Minister. Allow the Brexit Minister to be heard, please.
Ni allaf glywed y Gweinidog Brexit. Caniatewch i'r Gweinidog Brexit gael ei glywed, os gwelwch yn dda.
The reason we are in this pickle is entirely the Prime Minister's fault. Had she realised early on that the narrow coalition between the Brexiteers and the DUP and her party was going to get us to this position—one which was completely obvious from the very start—we would not be in this chaotic situation three days before we were intended to leave. The Prime Minister now must do what she has failed to do from the start and show leadership on this issue, reach out across the House of Commons, comply with the will of the House of Commons—she's only in this position because of the abject failure of the Government—and take forward to the EU a deal that both Parliament can support and the EU can support, and which this Government here in Wales has been advocating for two years and more.
Y Prif Weinidog yn unig sydd ar fai ein bod yn y strach hwn. Petai hi wedi sylweddoli'n gynnar bod y glymblaid gul rhwng cefnogwyr Brexit, y DUP a'i Phlaid hi ei hunan yn mynd i 'n gadael yn y sefyllfa hon—sefyllfa a oedd yn gwbl amlwg o'r cychwyn cyntaf—ni fyddem ni yn y sefyllfa anhrefnus hon dri diwrnod cyn y bwriadwyd i ni adael. Nawr mae'n rhaid i'r Prif Weinidog wneud yr hyn y mae hi wedi methu â'i wneud o'r dechrau a dangos arweinyddiaeth ar y mater hwn, estyn ar draws Tŷ'r Cyffredin, cydymffurfio ag ewyllys Tŷ'r Cyffredin—mae hi yn y sefyllfa hon dim ond oherwydd methiant llwyr y Llywodraeth—a chyflwyno cytundeb i'r DU y gall y Senedd a'r UE ei gefnogi ac y mae'r Llywodraeth yn y fan yma yng Nghymru wedi bod yn dadlau drosto am ddwy flynedd a mwy.
Minister, now that the available options are narrowing, I would appreciate clarity about how far the Welsh Government would be willing to go in order to avoid a 'no deal' scenario. There will be a series of indicative votes in Westminster this week, and Plaid Cymru MPs will be prioritising holding a people's vote as the only sustainable way of solving the crisis. But our MPs have also signed a revocation amendment intended to force the UK Government to revoke article 50 if 'no deal' is otherwise inevitable. This would allow us to avert the immediate crisis so that a new path could be found for dealing with the issue of our relationship with the EU, including a post-revocation people's vote with an option to remain for good or to leave on specific terms. Would Welsh Government also support revocation as an emergency call to stop the train of state from careering off a 'no deal' cliff into disaster? And, on that point, could I ask the Minister whether he is among the 3,600 people and counting from the Neath constituency who have signed the petition to revoke article 50?
It's possible, however, that the UK Government will get behind a procedure that would allow it to form a consensus by taking various options off the table one by one until a majority can be formed behind one route. My colleague Jonathan Edwards MP proposed this idea months ago and suggested an alternative votes system could be used to achieve this aim. Finally, if this were to happen and Parliament were able to agree a way forward, does the Welsh Government agree it would be prudent to extend article 50 for however long it takes to renegotiate with the EU on whatever basis is agreed to achieve this? If so, does the Welsh Government agree that this would mean it would be necessary for the UK to take part in the European elections in May?
Gweinidog, nawr bod y dewisiadau sydd ar gael yn culhau, byddwn yn gwerthfawrogi eglurder o ran pa mor bell fyddai Llywodraeth Cymru yn barod i fynd er mwyn osgoi sefyllfa 'dim cytundeb'. Bydd cyfres o bleidleisiau dangosol yn San Steffan yr wythnos hon, a bydd ASau Plaid Cymru yn rhoi blaenoriaeth i gynnal pleidlais y bobl fel yr unig ffordd gynaliadwy o ddatrys yr argyfwng. Ond mae ein ASau hefyd wedi llofnodi gwelliant dirymu a fwriedir i orfodi Llywodraeth y DU i ddirymu erthygl 50 petai 'dim cytundeb' yn anochel fel arall. Byddai hyn yn caniatáu inni osgoi'r argyfwng am ryw hyd fel y gellid dod o hyd i lwybr newydd ar gyfer ymdrin â mater ein perthynas â'r UE, gan gynnwys pleidlais y bobl ar ôl dirymu gyda dewis i barhau am byth neu i adael ar delerau penodol. A fyddai Llywodraeth Cymru hefyd yn cefnogi dirymu fel galwad brys i achub y trên gwladwriaethol rhag rhuthro oddi ar glogwyn 'dim cytundeb' i drychineb? Ac, ar y pwynt hwnnw, a gaf i ofyn i'r Gweinidog pa un a yw ef ymhlith y 3,600 o bobl, a disgwylir y bydd mwy, o etholaeth Castell-nedd sydd wedi llofnodi'r ddeiseb i ddirymu erthygl 50?
Mae'n bosibl, fodd bynnag, y bydd Llywodraeth y DU yn cefnogi gweithdrefn a fyddai'n caniatáu iddi ffurfio consensws drwy dynnu gwahanol ddewisiadau oddi ar y bwrdd fesul un tan y gellir ffurfio mwyafrif y tu ôl i un llwybr. Cynigiodd fy nghyd-Aelod Jonathan Edwards AS y syniad hwn fisoedd yn ôl ac awgrymodd y gellid defnyddio system pleidleisio amgen i gyflawni'r nod hwn. Yn olaf, pe byddai hyn yn digwydd a bod y Senedd yn gallu cytuno ar ffordd ymlaen, a yw Llywodraeth Cymru yn cytuno y byddai'n ddoeth i ymestyn erthygl 50 am ba gyfnod bynnag y byddai'n cymryd i ail-negodi â'r UE ar ba sail bynnag a gytunir i gyflawni hynny? Os felly, a yw Llywodraeth Cymru yn cytuno y byddai hyn yn golygu y byddai angen i'r DU gymryd rhan yn yr etholiadau Ewropeaidd ym mis Mai?
Well, I thank the Member for that series of questions. In relation firstly to the point about article 50 and the revocation of article 50, she misrepresents the position, I'm sure unintentionally. The European Court of Justice has been very clear that it is not available to the UK Government to revoke article 50 in order to seek another referendum. It is clear that the only basis on which that can be revoked is if there is a change of approach and that the UK intends to remain as a member state of the European Union.
In relation to the options provided to Members of Parliament, I hope that Members of Parliament will approach the options in front of them, recognising that no option is likely to lead to a situation where all members of the public are happy with the outcome that is reached. It is a time for constructive compromise in relation to the options that are available. We hope that they will have an opportunity to vote on the kind of Brexit deal that we have been advocating here—of close alignment and strong partnership—and we also hope they'll have an opportunity to vote on another referendum. We have been clear that we will be able to support either of those options on these benches.
Wel, diolch i'r Aelod am y gyfres yna o gwestiynau. Yn gyntaf, ynglŷn â'r pwynt am erthygl 50 a dirymu erthygl 50, mae hi'n camgyfleu'r sefyllfa, yn anfwriadol rwy'n siŵr. Mae Llys Cyfiawnder Ewrop wedi bod yn glir iawn nad yw diddymu erthygl 50 ar gael i Lywodraeth y DU er mwyn ceisio cael refferendwm arall. Mae'n glir mae'r unig sail ar gyfer dirymu hynny yw pe byddai newid ymagwedd a bod y DU yn bwriadu aros fel aelod-wladwriaeth o'r Undeb Ewropeaidd.
O ran y dewisiadau a ddarperir i Aelodau Seneddol, rwy'n gobeithio y bydd Aelodau Seneddol yn ystyried y dewisiadau sydd ger eu bron, gan gydnabod nad oes unrhyw ddewis yn debygol o arwain at sefyllfa pan fo pob aelod o'r cyhoedd yn fodlon ar y canlyniad y daethpwyd ato. Mae'n bryd i gyfaddawdu mewn modd adeiladol o ran y dewisiadau sydd ar gael. Rydym ni'n gobeithio y byddan nhw'n cael cyfle i bleidleisio ar y math o gytundeb Brexit yr ydym ni wedi bod yn ei hyrwyddo yn y fan yma—cyfochri agos a phartneriaeth gref—ac rydym ni hefyd yn gobeithio y byddan nhw'n cael cyfle i bleidleisio ar refferendwm arall. Rydym wedi nodi'n glir y byddwn ni'n gallu cefnogi'r naill ddewis neu'r llall ar y meinciau hyn.
Minister, I was very proud on Saturday to March with a million plus citizens of the UK, including many thousands of people from Wales. I'm sure you will also have seen the 5.5 million people who have signed the petition calling for article 50 to be revoked. Given the unprecedented democratic backlash on this issue, would you agree with me that it is now time for the Welsh Government to give full-voiced support to the need for a people's vote on this issue, which would be absolutely about listening to the will of the people now that they have had the opportunity to consider what the Brexit future looks like?
Gweinidog, roeddwn i'n falch iawn ddydd Sadwrn o orymdeithio â miliwn neu fwy o ddinasyddion y Deyrnas Unedig, gan gynnwys miloedd lawer o bobl o Gymru. Rwy'n siŵr y byddwch chithau hefyd wedi gweld y 5.5 miliwn o bobl sydd wedi llofnodi'r ddeiseb yn galw am ddirymu erthygl 50. O ystyried yr adlach ddemocrataidd ddigynsail o ran y mater hwn, a ydych chi'n cytuno â mi ei bod yn bryd erbyn hyn i Lywodraeth Cymru roi cefnogaeth groch i'r angen am bleidlais y bobl ar y mater hwn, a fyddai'n ymwneud yn gyfan gwbl â gwrando ar ewyllys y bobl gan eu bod wedi cael y cyfle erbyn hyn i ystyried sut mae dyfodol Brexit yn edrych?
Well, I know that the Member has been one of the advocates in our party of this position for some time and I know that she and others were there on Saturday. I also saw the First Minister's message on Saturday, which was clear that the Welsh Government' position is, as it has been, that if Parliament concludes that a second referendum is needed in order for us to get out of this crisis, that we would support that, and that we think, however, given the time that remains, preparations should be taken now, steps to prepare should be taken now, in case that is required. If Parliament takes that path and takes us forward on that basis, then I believe, and the Government believes, as we always have, that Wales would be better off choosing to remain in the European Union. That was the case in 2016 and it remains the case today.
Wel, mi wn fod yr Aelod wedi bod yn un o gefnogwyr y safbwynt hwn yn ein plaid ni ers peth amser ac mi wn ei bod hi ac eraill yno ddydd Sadwrn. Gwelais hefyd neges Prif Weinidog Cymru ddydd Sadwrn, a oedd yn ei gwneud yn amlwg mai safbwynt Llywodraeth Cymru yw, fel ag y bu, sef os yw'r Senedd yn penderfynu bod angen ail refferendwm er mwyn ein hachub rhag yr argyfwng hwn, y byddem ni'n cefnogi hynny, a'n bod yn credu, er hynny, o gofio'r amser sydd ar ôl, y dylid gwneud paratoadau nawr, y dylid cymryd camau i baratoi nawr, rhag ofn y bydd angen hynny. Os yw'r Senedd yn cymryd y llwybr hwnnw ac yn ein symud ymlaen ar y sail honno, yna rwy'n credu, ac mae'r Llywodraeth yn credu, fel yr ydym wedi ei wneud erioed, y byddai Cymru yn well ei byd wrth ddewis i aros yn yr Undeb Ewropeaidd. Dyna oedd y sefyllfa yn 2016 ac mae hynny'n dal i fod yn wir heddiw.
Would the Counsel General agree with me that we are now in a crisis of democracy? He said at the beginning of this question today that it's incumbent now on the Government to carry out the will of Parliament. But isn't the problem here that Parliament is unwilling to carry out the will of the people? Seventeen point four million people voted to leave the EU in the referendum, but we have an overwhelming majority of Members of Parliament, as indeed an overwhelming majority of Members of this Assembly, who are remainers and are determined, at all costs, to frustrate the decision of the British people in a freely cast referendum two and a half years ago.
Eighty-seven per cent of leavers, in the current opinion poll published today, think that politicians want to stop Brexit, and even 38 per cent of remainers think that politicians want to stop Brexit. Only 19 per cent of the public disagreed with that. Forty-one per cent of the public think we should leave on WTO terms, and only 28 per cent disagree. Fifty-three per cent of the public say that if MPs vote to revoke article 50, it will do irreparable damage to the democratic process. Is this not a case of the professional political class here confronting the people, and there's only one way that that's going to end up in due course?
A yw'r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno â mi ein bod yn awr mewn argyfwng o ran democratiaeth? Dywedodd ar ddechrau'r cwestiwn hwn heddiw ei bod yn ddyletswydd ar y Llywodraeth erbyn hyn i gyflawni ewyllys y Senedd. Ond onid y broblem yn y fan yma yw bod y Senedd yn anfodlon i gyflawni ewyllys y bobl? Pleidleisiodd 17.4 miliwn o bobl dros adael yr UE yn y refferendwm, ond mae gennym fwyafrif llethol o Aelodau Seneddol, ac yn wir, mwyafrif llethol o Aelodau'r Cynulliad hwn, sydd o blaid aros, ac yn benderfynol, ar bob cyfrif, i lesteirio penderfyniad pobl Prydain mewn refferendwm rhydd ddwy flynedd a hanner yn ôl.
Mae 87 y cant o'r rhai sydd o blaid gadael, yn y pôl piniwn cyfredol a gyhoeddwyd heddiw, yn credu bod gwleidyddion eisiau atal Brexit, ac mae hyd yn oed 38 y cant o'r rhai sydd o blaid aros yn credu bod gwleidyddion eisiau atal Brexit. Dim ond 19 y cant o'r cyhoedd a anghytunodd â hynny. Mae pedwar deg un y cant o'r cyhoedd yn credu y dylem ni adael ar delerau Sefydliad Masnach y Byd, a dim ond 28 y cant sy'n anghytuno. Mae 53 y cant o'r cyhoedd yn dweud os bydd Aelodau Seneddol yn pleidleisio i ddirymu erthygl 50, y bydd yn gwneud niwed anadferadwy i'r broses ddemocrataidd. Onid yw hyn yn fater o'r dosbarth gwleidyddol proffesiynol yn y fan yma yn mynd wyneb yn wyneb â'r bobl, a dim ond un ffordd y mae hynny'n mynd i ddod i ben maes o law?
If I may say, the Member does no service to the complexity of the debate in relation to Brexit. And we are, bluntly, in the position that we are in because for too long people have been promised things that they weren't able to deliver and people have not had politicians describing to them the difficult choices involved in navigating these choppy waters. He attacks Members of Parliament for their roles in this. I think that's incredibly irresponsible, and we saw the Prime Minister doing the same from Downing Street last week.
What ought to have happened from the start is the Prime Minister should have listened to more Members of Parliament rather than fewer. They are engaged in a process of trying to reconcile the outcome of the 2016 referendum to the choices involved in that and how we best navigate a situation where respect is paid to that result, but also the least damage is done to the Welsh and the UK economy. I hope that in the coming days, and I'm sure that in the coming days, Members of Parliament will approach that task in a means that pays respect to the 2016 referendum result but also gets us to a position that reflects the kind of Brexit relationship—the post-Brexit relationship—that we've been advocating for here on these benches for two years or more.
Os caf ddweud, nid yw'r Aelod yn gwneud dim tegwch â chymhlethdod y ddadl ynglŷn â Brexit. Ac rydym, i fod yn blwmp ac yn blaen, yn y sefyllfa yr ydym ni ynddi oherwydd yr addawyd pethau nad oedd yn bosibl eu cyflawni i bobl am gyfnod rhy hir, ac nid yw gwleidyddion wedi disgrifio iddynt y dewisiadau anodd sy'n gysylltiedig â tramwyo'r dyfroedd tymhestlog hyn. Mae e'n ymosod ar Aelodau Seneddol am y rhan y maen nhw'n ei chwarae yn hyn o beth. Mae hynny'n hynod anghyfrifol yn fy marn i, a gwelsom y Prif Weinidog yn gwneud yr un peth o Stryd Downing yr wythnos diwethaf.
Beth ddylai fod wedi digwydd o'r cychwyn yw y dylai'r Prif Weinidog fod wedi gwrando ar fwy o Aelodau Seneddol yn hytrach na llai ohonyn nhw. Maen nhw'n ymwneud â phroses o geisio cysoni canlyniad refferendwm 2016 â'r dewisiadau sy'n ymwneud â hynny a sut yr ydym ni am ddilyn trywydd sy'n parchu'r canlyniad hwnnw yn y modd gorau, ond gan hefyd wneud cyn lleied â phosib o niwed i economi Cymru a'r DU. Rwy'n gobeithio, yn y dyddiau nesaf, ac rwyf yn siŵr y bydd Aelodau Seneddol yn y dyddiau nesaf, yn ymdrin â'r dasg honno mewn ffordd sy'n parchu canlyniad refferendwm 2016 ond sydd hefyd yn mynd â ni at sefyllfa sy'n adlewyrchu'r math o berthynas Brexit—y berthynas ôl-Brexit—yr ydym ni wedi bod yn ei hargymell ar y meinciau hyn am ddwy flynedd neu fwy.
Like others, I was very proud to join the million people on the streets of London on Saturday, and I was proud to march behind Lynne Neagle, who was leading a million-strong demand for a fair say and a final say in these matters. I was delighted to hear the health Minister and the Minister for international affairs speaking up for Wales and speaking up for the Welsh Government and Welsh Labour, demanding—demanding—that any deal goes back to the people for a final say. Minister, do you agree with Tom Watson when he spoke on Saturday? He said that the way to unite our country, our Parliaments and our people again is to put these matters back to the people, to a public vote, to enable all of us to take a decision on where we are today and the crisis that's been created by the failure of the United Kingdom Government.
And do you agree with Keir Starmer when he said that any deal that the Prime Minister comes back with has to now go back to the people so that it's the people that take this decision and we unite this country and move away from the divisions that people on the hard right of politics have sought to create and to exploit? And in doing that, the first thing the Welsh Government has to do now is to ensure that we have time—that we have time to take that decision, we have time to consider these issues and we have time to vote on it. Let me say this: I will stand up and speak for my constituents—[Interruption.]—because they elected me to do so. [Interruption.] You have never won an election at all.
Yn yr un modd ag eraill, roeddwn i'n falch iawn o ymuno â'r filiwn o bobl ar strydoedd Llundain ddydd Sadwrn, ac roeddwn i'n falch o orymdeithio y tu ôl i Lynne Neagle, a oedd yn arwain galw gan filiwn o bobl i gael llais teg a'r gair olaf yn y materion hyn. Roeddwn i wrth fy modd o glywed y Gweinidog iechyd a'r Gweinidog materion rhyngwladol yn siarad dros Gymru ac yn siarad dros Lywodraeth Cymru a Llafur Cymru, yn mynnu—mynnu—bod unrhyw gytundeb yn mynd yn ôl i'r bobl ar gyfer y gair olaf. Gweinidog, a ydych chi'n cytuno â Tom Watson pan siaradodd ddydd Sadwrn? Dywedodd mai'r ffordd o uno ein gwlad, ein Seneddau a'n pobl unwaith eto yw rhoi'r materion hyn yn ôl i'r bobl, i bleidlais gyhoeddus, er mwyn galluogi pob un ohonom ni i wneud penderfyniad ar ein sefyllfa heddiw a'r argyfwng sydd wedi ei greu gan fethiant Llywodraeth y Deyrnas Unedig.
Ac a ydych chi'n cytuno â Keir Starmer pan ddywedodd bod yn rhaid i unrhyw gytundeb y mae'r Prif Weinidog yn dychwelyd ag ef fynd yn ôl i'r bobl fel mai'r bobl sy'n gwneud y penderfyniad hwn a'n bod ni'n uno'r wlad hon ac yn symud oddi wrth y rhaniadau y mae pobl ar dde eithafol byd gwleidyddiaeth wedi ceisio eu creu a manteisio arnynt? A thrwy wneud hynny, y peth cyntaf y mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ei wneud nawr yw sicrhau bod gennym ni amser—bod gennym ni amser i wneud y penderfyniad hwnnw, bod gennym ni amser i ystyried y materion hyn a bod gennym ni amser i bleidleisio arno. Gadewch i mi ddweud hyn: byddaf yn sefyll yn gadarn ac yn siarad dros fy etholwyr—[Torri ar draws.]—oherwydd fe'm hetholwyd ganddyn nhw i wneud hynny. [Torri ar draws.] Dydych chi erioed wedi ennill etholiad o gwbl.
Stop. There's too much anger in this room at this point and I ask Members to calm down. These are important issues and they need to be discussed and questioned calmly. The Minister to respond, please.
Arhoswch. Mae gormod o ddicter yn yr ystafell hon ar hyn o bryd a gofynnaf i'r Aelodau ymdawelu. Mae'r rhain yn faterion pwysig ac mae angen iddyn nhw gael eu trafod a'u cwestiynu mewn ffordd ddigyffro. Y Gweinidog i ymateb, os gwelwch yn dda.
Diolch, Llywydd. Well, in response to the Member, as he will know, it is the position of the Welsh Government that a referendum is one of two means of responding to the situation that we are in. I know that he was there with other colleagues on Saturday advocating for a referendum. We have been clear that if a deal is available that reflects the principles in 'Securing Wales' Future'—one of close partnership and alignment in the future—that is the way forward that we advocate, and in the absence of that, then another referendum will be required in order to take us forward. And that will be the opportunity for people to give their opinion, and we, as a Government, will be advocating that Wales, as it has always been, will be better off as a member of the European Union and we'll be giving that advice to the Welsh people at that point.
Diolch, Llywydd. Wel, mewn ymateb i'r Aelod, fel y bydd ef yn gwybod, safbwynt Llywodraeth Cymru yw bod refferendwm yn un o ddwy ffordd o ymateb i'r sefyllfa yr ydym ni ynddi. Gwn ei fod yno gyda chyd-Aelodau eraill ddydd Sadwrn yn hyrwyddo refferendwm. Rydym ni wedi bod yn eglur os oes cytundeb ar gael sy'n adlewyrchu egwyddorion 'Diogelu Dyfodol Cymru'—un o bartneriaeth agos a chyfochri yn y dyfodol—mai dyna'r ffordd ymlaen yr ydym ni'n ei hyrwyddo, ac yn absenoldeb hynny, yna bydd angen refferendwm arall er mwyn i ni allu bwrw ymlaen. A dyna fydd y cyfle i bobl fynegi eu barn, a byddwn ni, fel Llywodraeth, yn dadlau y bydd Cymru, fel y bu erioed, yn well ei byd fel aelod o'r Undeb Ewropeaidd, a byddwn yn rhoi'r cyngor hwnnw i bobl Cymru ar yr adeg honno.
Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol.
I thank the Counsel General.
A dyma ni'n dod i'r eitem nesaf, sef y cwestiynau i'r Prif Weinidog, a'r cwestiwn cyntaf—Russell George.
That brings us to our next item, namely the questions to the First Minister, and the first question is from Russell George.
1. A wnaiff y Prif Weinidog amlinellu cymorth Llywodraeth Cymru ar gyfer gweithgynhyrchu dur? OAQ53665
1. Will the First Minister outline the Welsh Government's support for steel manufacturing? OAQ53665
Llywydd, the Welsh Government supports the steel sector economy in Wales both directly and indirectly. Investments in innovation, research and development, skills development and procurement all reflect our recognition of the importance of steel manufacturing to the Welsh economy.
Llywydd, mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r economi sector dur yng Nghymru yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol. Mae buddsoddiadau mewn arloesedd, ymchwil a datblygiad, datblygu sgiliau a chaffael i gyd yn adlewyrchu ein cydnabyddiaeth o bwysigrwydd gweithgynhyrchu dur i economi Cymru.
Thank you, First Minister. I do welcome your written statement earlier today on steel research and development. I'm aware that Liberty group have launched a green steel strategy, which recycles steel. Now, they say that this will transform manufacturing, reinvigorate the supply chain and generate new skilled jobs, in turn securing the future for the steel industry here in Wales. What considerations have your Government and yourself given to investing and supporting this particular scheme and other schemes and strategies like it?
Diolch, Prif Weinidog. Rwyf yn croesawu eich datganiad ysgrifenedig yn gynharach heddiw ar ymchwil a datblygiad ym maes dur. Rwy'n ymwybodol bod grŵp Liberty wedi lansio strategaeth dur gwyrdd, sy'n ailgylchu dur. Nawr, maen nhw'n dweud y bydd hyn yn gweddnewid gweithgynhyrchu, yn ailfywiogi'r gadwyn gyflenwi ac yn creu swyddi medrus newydd, gan sicrhau dyfodol wedyn i'r diwydiant dur yma yng Nghymru. Pa ystyriaethau mae eich Llywodraeth a chi eich hunan wedi eu rhoi i fuddsoddi a chefnogi'r cynllun arbennig hwn a chynlluniau a strategaethau eraill tebyg iddo?
Well, Llywydd, I thank the Member for pointing to the green steel proposals of Liberty Steel. They are a very important contribution to discussions on the future of the steel sector, and I commend the company for the work that they have carried out in Newport to date. I was fortunate enough, Llywydd, to have a tour of the Liberty Steel premises in Newport earlier last year and to hear directly from the company about their plans for the future. So, at an official level, discussions with the company were carried out last year in relation to the state of the ideas that they are bringing forward under the green steel vision at that point. The Member will understand that there was a series of issues that arose for the Government in relation to them. There are balance sheet issues that Members in this Chamber will be familiar with, which have to involve the Office for National Statistics and Eurostat in relation to any financial assistance that the Government might provide. There are state aid issues that have to be explored, and, of course, there are value-for-money issues in any investment that the Welsh Government might make. Those discussions took place last year. Officials continue to be engaged with Liberty Steel on a regular basis, as we see how we can work with this company in taking forward the very interesting ideas that they are bringing to the table.
Wel, Llywydd, hoffwn ddiolch i'r Aelod am dynnu sylw at gynigion dur gwyrdd Liberty Steel. Maen nhw'n gyfraniad pwysig iawn i drafodaethau ar ddyfodol y sector dur, a chymeradwyaf y cwmni ar y gwaith y mae wedi ei wneud yng Nghasnewydd hyd yn hyn. Roeddwn i'n ddigon ffodus, Llywydd, o gael taith o gwmpas safle Liberty Steel yng Nghasnewydd yn gynharach y llynedd ac i glywed yn uniongyrchol gan y cwmni am eu cynlluniau ar gyfer y dyfodol. Felly, ar lefel swyddogol, cynhaliwyd trafodaethau gyda'r cwmni y llynedd o ran cyflwr y syniadau y maen nhw'n eu cyflwyno o dan y weledigaeth dur gwyrdd ar yr adeg honno. Bydd yr Aelod yn deall bod cyfres o faterion a gododd i'r Llywodraeth ynglŷn â nhw. Ceir materion mantolen y bydd Aelodau yn y Siambr hon yn gyfarwydd â nhw, y mae'n rhaid iddyn nhw gynnwys y Swyddfa Ystadegau Gwladol ac Eurostat o ran unrhyw gymorth ariannol y gallai'r Llywodraeth ei roi. Ceir materion cymorth gwladwriaethol y mae'n rhaid eu hymchwilio, ac, wrth gwrs, ceir materion gwerth am arian mewn unrhyw fuddsoddiad y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud. Cynhaliwyd y trafodaethau hynny y llynedd. Mae swyddogion yn parhau i ymgysylltu â Liberty Steel yn rheolaidd, wrth i ni weld sut y gallwn ni weithio gyda'r cwmni hwn i fwrw ymlaen â'r syniadau diddorol iawn y maen nhw'n eu cynnig.
In the written statement today, you talk about reducing emissions and about modernising the steel workforce in relation to the power plant and in relation to the new facilities that are available. Of course, this was as part of a Plaid Cymru and Welsh Government budget negotiation, and I'm just curious to understand what phase we are at now in relation to releasing the funds for future phases. We've had many a discussion in the cross-party group on steel, wanting to progress this development but perhaps not understanding fully when future phases will be able to be released, to make sure that we can be as environmentally friendly as possible in the Port Talbot steelworks, but also making sure that it's a modern place for people to work as well.
Yn y datganiad ysgrifenedig heddiw, rydych chi'n sôn am leihau allyriadau ac am foderneiddio'r gweithlu dur o ran y gwaith pŵer ac o ran y cyfleusterau newydd sydd ar gael. Wrth gwrs, roedd hyn yn rhan o gytundeb cyllidebol Plaid Cymru a Llywodraeth Cymru, a hoffwn ddeall ar ba gam yr ydym ni erbyn hyn o ran rhyddhau'r cyllid ar gyfer camau'r dyfodol. Rydym ni wedi cael sawl trafodaeth yn y grŵp trawsbleidiol ar y diwydiant dur, gan fod yn awyddus i fwrw ymlaen â'r datblygiad hwn, ond efallai heb ddeall yn llawn pryd y bydd camau'r dyfodol yn gallu cael eu rhyddhau, i wneud yn siŵr y gallwn ni fod mor ystyriol o'r amgylchedd â phosibl yng ngwaith dur Port Talbot, ond hefyd gwneud yn siŵr ei fod yn lle modern i bobl weithio ynddo hefyd.
I thank the Member for that important question. I know that she, as others in this Chamber, welcomed the announcement in February of this year that Swansea University was appointed to lead a £35 million project, with other universities as well, specifically aimed at making the steel industry fit for the future in terms of emissions and the low-carbon economy that we want to create. Today's joint written statement by the Minister for Economy and Transport and the Minister for Education focused on the research and development support for the steel industry that the Welsh Government has been able to assist with.
In the autumn of last year, I met, with the then First Minister and others, with the chief executive of the Tata Steel group in the United Kingdom. I've since met with other senior members in the Tata group, and we are very close now, I believe, to being able to finalise a further series of investments of the sort that were agreed with Plaid Cymru and that we have had to work through with the company. The company, as you know, is itself undergoing a restructuring, and that leads to some complexities in making sure that the necessary guarantees can be put in place. But we are very close now to the point where I hope we will be able to make that announcement. My colleague Ken Skates will write to all Members when those discussions are finally concluded.
Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn pwysig yna. Gwn ei bod hi, fel eraill yn y Siambr hon, wedi croesawu'r cyhoeddiad ym mis Chwefror eleni fod Prifysgol Abertawe wedi ei phenodi i arwain prosiect gwerth £35 miliwn, gyda phrifysgolion eraill hefyd, gyda'r nod penodol o wneud y diwydiant dur yn addas ar gyfer y dyfodol o ran allyriadau a'r economi carbon-isel yr ydym ni eisiau ei chreu. Roedd y datganiad ysgrifenedig ar y cyd heddiw gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth a'r Gweinidog Addysg yn canolbwyntio ar y cymorth ymchwil a datblygu ar gyfer y diwydiant dur y mae Llywodraeth Cymru wedi gallu cynorthwyo ag ef.
Yn ystod hydref y llynedd, cefais gyfarfod gyda'r Prif Weinidog ar y pryd ac eraill, gyda phrif weithredwr grŵp Tata Steel yn y Deyrnas Unedig. Rwyf i wedi cyfarfod ers hynny gydag aelodau uwch eraill yng ngrŵp Tata, ac rydym ni'n agos iawn erbyn hyn, rwy'n credu, i allu cwblhau cyfres bellach o fuddsoddiadau o'r math a gytunwyd gyda Plaid Cymru ac y bu'n rhaid i ni weithio drwyddynt gyda'r cwmni. Mae'r cwmni ei hun, fel y gwyddoch, wrthi'n cael ei ailstrwythuro, ac mae hynny'n arwain at rai cymhlethdodau o ran gwneud yn siŵr y gellir rhoi'r sicrwydd angenrheidiol ar waith. Ond rydym ni'n agos iawn erbyn hyn at yr adeg pan rwy'n gobeithio y byddwn ni'n gallu gwneud y cyhoeddiad hwnnw. Bydd fy nghyd-Weinidog Ken Skates yn ysgrifennu at bob Aelod pan fydd y trafodaethau hynny wedi eu cwblhau yn derfynol.
First Minister, can I once again put on record my appreciation, and that of the steelworkers in Port Talbot, for the Welsh Government's commitment to the steel industry over the years? This has actually stood up for steel manufacturing here in the UK. It's the only Government that has actually done so, in contrast to the UK Government, which continues to fail to support the steel industry. In fact, last week, the Business, Energy and Industrial Strategy Select Committee in the House of Commons published a report, and it concluded, in relation to steel:
'The Government’s misrepresentation of the steel sector’s proposals for a sector deal suggest that it is unwilling to meet the requests of the sector.'
It recommended:
'The Government should return to discussions with the sector on a potential deal and provide clarity on the asks and offers that could enable the Government to meet its commitment to develop the UK steel industry'—
and here's the important point—
'supporting a now commercially sustainable sector in a competitive global market.'
Many of the levers that we have talked about in the past—the energy costs—are with the UK Government. Will you now make further representations to the UK Government, supporting this committee's report and asking the UK Government to take action to address the issue of high energy costs, to ensure that our steel industry is a competitive industry within the global market?
Prif Weinidog, a gaf i unwaith eto gofnodi fy ngwerthfawrogiad i, a gwerthfawrogiad y gweithwyr dur ym Mhort Talbot, am ymrwymiad Llywodraeth Cymru i'r diwydiant dur dros y blynyddoedd? Mae hyn wir wedi sefyll yn gadarn dros faes gweithgynhyrchu dur yma yn y DU. Dyma'r unig Lywodraeth sydd wedi gwneud hynny, yn wahanol i Lywodraeth y DU, sy'n parhau i fethu a chefnogi'r diwydiant dur. Yn wir, yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd y Pwyllgor Dethol Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol yn Nhŷ'r Cyffredin adroddiad, a daeth i'r casgliad, o ran dur:
Mae camliwio'r Llywodraeth o gynigion y sector dur ar gyfer cytundeb sector yn awgrymu ei bod yn amharod i ymateb i geisiadau'r sector.
Argymhellodd:
Dylai'r Llywodraeth ddychwelyd i drafodaethau gyda'r sector ar gytundeb posibl a chynnig eglurder ynghylch y gofynion a'r cynigion a allai alluogi'r Llywodraeth i gyflawni ei hymrwymiad i ddatblygu diwydiant dur y DU—
a dyma'r pwynt pwysig—
gan gefnogi sector sy'n fasnachol gynaliadwy erbyn hyn, mewn marchnad gystadleuol fyd-eang.
Mae llawer o'r ysgogiadau yr ydym ni wedi sôn amdanyn nhw yn y gorffennol—y costau ynni—yng ngafael Llywodraeth y DU. A wnewch chi sylwadau pellach i Lywodraeth y DU nawr, yn cefnogi adroddiad y pwyllgor hwn ac yn gofyn i Lywodraeth y DU gymryd camau i fynd i'r afael â'r mater hwn o gostau ynni uchel, i sicrhau bod ein diwydiant dur yn ddiwydiant cystadleuol yn y farchnad fyd-eang?
Well, Llywydd, I want to thank the Member for his recognition of the support that the Welsh Government has provided to Tata in his constituency in the difficult times that the steel industry has faced during this Assembly term. It's been a pleasure to have the opportunity to visit Tata Steel twice in recent months—on both occasions with the local Member. I've seen the report to which he refers, the BEIS Select Committee report published on 19 March. It is hard-hitting in what it says to the UK Government in relation to the steel sector. The report says that the sector itself presented the UK Government with a united front and an ambitious series of proposals, and that they were not only disregarded by the UK Government, but that they were misrepresented by that Government as well. I think that that is strong language from a select committee. We know how much the sector is frustrated by the UK Government's refusal to act, for example, in relation to electricity prices for heavy industry. Certainly, I give the Member an assurance that we will be in contact with the UK Government again, on the back of that select committee report, and on the back of everything that trade unions and the management of the Tata plant tell us that they need from the UK Government in order to secure that successful future.
Wel, Llywydd, hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei gydnabyddiaeth o'r cymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei ddarparu i Tata yn ei etholaeth ef yn y cyfnod anodd a wynebwyd gan y diwydiant dur yn ystod y tymor Cynulliad hwn. Mae wedi bod yn bleser cael y cyfle i ymweld â Tata Steel ddwywaith yn ystod y misoedd diwethaf—gyda'r Aelod lleol ar y ddau achlysur. Rwyf wedi gweld yr adroddiad y mae'n cyfeirio ato, adroddiad y Pwyllgor Dethol, Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol a gyhoeddwyd ar 19 Mawrth. Mae'n ddeifiol yn yr hyn y mae'n ei ddweud wrth Lywodraeth y DU o ran y sector dur. Mae'r adroddiad yn dweud bod y sector ei hun wedi sefyll ynghyd gerbron Llywodraeth y DU gan gyflwyno cyfres uchelgeisiol o gynigion, ac nid yn unig y cawsant eu diystyru gan Lywodraeth y DU, ond cawsant eu camliwio gan y Llywodraeth honno hefyd. Rwy'n credu bod honno'n iaith gref gan bwyllgor dethol. Rydym ni'n gwybod maint rhwystredigaeth y sector at wrthodiad Llywodraeth y DU i weithredu, er enghraifft, o ran prisiau trydan ar gyfer diwydiant trwm. Yn sicr, rhoddaf sicrwydd i'r Aelod y byddwn yn cysylltu â Llywodraeth y DU eto, ar sail yr adroddiad pwyllgor dethol hwnnw, ac ar sail popeth y mae undebau llafur a rheolwyr gwaith Tata yn ei ddweud wrthym sydd ei angen arnyn nhw gan Lywodraeth y DU er mwyn sicrhau'r dyfodol llwyddiannus hwnnw.
2. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau Llywodraeth Cymru i wella cefnffyrdd yn Sir Fynwy? OAQ53683
2. Will the First Minister provide an update on Welsh Government plans to improve trunk roads in Monmouthshire? OAQ53683
I thank the Member for that question. We continue to work with Monmouthshire County Council on options to improve the flow of traffic along the A48 and the A466 through Chepstow. Several trunk road locations will also be considered as part of the current speed limit review.
Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Rydym ni'n parhau i weithio gyda Chyngor Sir Fynwy ar ddewisiadau i wella llif y traffig ar hyd yr A48 a'r A466 drwy Cas-gwent. Bydd sawl lleoliad ar gyfer cefnffordd hefyd yn cael eu hystyried yn rhan o'r adolygiad presennol o'r terfyn cyflymder.
Thank you, First Minister. I think you’ve anticipated that I was going to ask about the A466 in Chepstow. Actually, I wasn’t on this occasion, for once. [Laughter.]
Yesterday, I was delighted to attend the topping off ceremony at the new Grange university hospital in Cwmbran, along with the Minister, Lynne Neagle, Alun Davies—I think we all had time for a selfie atop the new building with neighbouring AMs as well.
The project is looking good, and we hope that it will provide a first-class patient experience when complete, but attention is now turning to the transport links to that new critical care centre, because it will cover a much larger area than the existing critical care centres at Newport and Abergavenny, the latter of which covers south Powys as well. We know—and I’ve asked the Minister for transport about this in the past—that there are problems with the A4042 between Abergavenny and Cwmbran, particularly at Llanellen, south of Abergavenny, which is prone to heavy flooding. I don’t think we’ve got a solution to that problem yet. I wonder if we could have an answer as to what has been done to alleviate flooding at that point so that constituents of Kirsty Williams in Powys will be able to get down to the new critical care centre by ambulance, as well as my own constituents, and also a wider look at trunk roads around Monmouthshire and Gwent to make sure that all patients, whichever part of that area they come from, are able to access the new facilities at this critical care centre as they would hope to do.
Diolch, Prif Weinidog. Rwy'n credu eich bod chi wedi rhagweld yr hyn yr oeddwn i'n mynd i'w ofyn am yr A466 yng Nghas-gwent. A dweud y gwir, doeddwn i ddim yn mynd i wneud hynny y tro yma, am unwaith. [Chwerthin.]
Ddoe, roeddwn i'n falch iawn o gael bod yn bresennol yn y seremoni gosod carreg gopa yn ysbyty athrofaol newydd y Grange yng Nghwmbrân, ynghyd â'r Gweinidog, Lynne Neagle, Alun Davies—rwy'n credu ein bod i gyd wedi cael amser ar gyfer hunlun ar ben yr adeilad newydd gydag ACau cyfagos hefyd.
Mae'r prosiect yn edrych yn dda, ac rydym ni'n gobeithio y bydd yn darparu profiad cleifion o'r radd flaenaf pan fydd wedi'i gwblhau, ond mae sylw'n troi nawr at y cysylltiadau trafnidiaeth i'r ganolfan gofal critigol newydd honno, gan y bydd yn cwmpasu ardal lawer mwy na'r canolfannau gofal critigol presennol yng Nghasnewydd a'r Fenni, ac mae'r olaf yn cwmpasu de Powys hefyd. Rydym ni'n gwybod—ac rwyf i wedi holi'r Gweinidog trafnidiaeth am hyn yn y gorffennol—bod problemau gyda'r A4042 rhwng y Fenni a Chwmbrân, yn enwedig yn Llanelen, i'r de o'r Fenni, sy'n dueddol o gael llifogydd trwm. Nid wyf i'n credu bod gennym ni ateb i'r broblem honno hyd yn hyn. Tybed a allem ni gael ateb ynghylch yr hyn a wnaed i liniaru llifogydd yn y fan honno fel y bydd etholwyr Kirsty Williams ym Mhowys yn gallu cyrraedd y ganolfan gofal critigol newydd mewn ambiwlans, yn ogystal â'm hetholwyr fy hunan, a hefyd golwg ehangach ar gefnffyrdd o gwmpas sir Fynwy a Gwent i wneud yn siŵr y gall pob claf, ni waeth pa ran o'r ardal honno y mae'n dod ohoni, gael mynediad at y cyfleusterau newydd yn y ganolfan gofal critigol hon fel y bydden nhw'n gobeithio ei wneud.
Can I thank Nick Ramsay for that follow-up question? I’ve become a good deal more familiar with the trunk road system in Monmouthshire as a result of his persistence in putting this question into the ballot in recent weeks. [Interruption.] It has indeed. It would eventually.
He will know that a series of actions is being taken by the Welsh Government. The trunk road speed limit review that I mentioned in my original answer will look at over 600 sites across Wales, including a number of very important sites in the Member’s constituency. That is part of a further effort we are making in a £24 million investment in our pinch-point programme designed to address those specific problems that can occur on any road and to find solutions to that.
Transport to the new hospital has been integral to the planning of that site from the very beginning. It was one of the issues that were put forward as being on the side of that site when it was first proposed. And it is entirely in everybody’s interest to make sure that patients from the whole of the catchment area are able to find their way in a timely fashion for the treatments that that fantastic new centre will now provide.
A gaf i ddiolch i Nick Ramsay am y cwestiwn atodol yna? Rwyf i wedi dod yn llawer iawn mwy cyfarwydd â'r system gefnffyrdd yn sir Fynwy o ganlyniad i'w ddyfalbarhad yn cyflwyno'r cwestiwn hwn i'r balot yn ystod yr wythnosau diwethaf. [Torri ar draws.] Ydy yn wir. Byddai yn y pen draw.
Bydd ef yn gwybod bod cyfres o gamau yn cael eu cymryd gan Lywodraeth Cymru. Bydd yr adolygiad o'r terfyn cyflymder ar gefnffyrdd y soniais amdano yn fy ateb gwreiddiol yn edrych ar dros 600 o safleoedd ledled Cymru, gan gynnwys nifer o safleoedd pwysig iawn yn etholaeth yr Aelod. Mae hynny'n rhan o ymdrech bellach yr ydym ni'n ei gwneud mewn buddsoddiad o £24 miliwn yn ein rhaglen mannau cyfyng y bwriedir iddo fynd i'r afael â'r problemau penodol hynny a all ddigwydd ar unrhyw ffordd ac i ddod o hyd i atebion i hynny.
Mae trafnidiaeth i'r ysbyty newydd wedi bod yn rhan annatod o'r gwaith o gynllunio'r safle hwnnw o'r cychwyn cyntaf. Roedd yn un o'r materion a gyflwynwyd a oedd o blaid y safle hwnnw pan gafodd ei gynnig yn y lle cyntaf. Ac mae o fudd llwyr i bawb wneud yn siŵr bod cleifion o bob rhan o'r dalgylch yn gallu canfod eu ffordd yn brydlon ar gyfer y triniaethau hynny y bydd y ganolfan newydd ardderchog honno yn eu cynnig rbyn hyn.
I’m grateful to the First Minister for that earlier answer. Prior to visiting the new hospital in the Grange, I visited the site of the A465 dualling between Gilwern and Brynmawr, and I spoke to people there about the progress they're making. And when that dualling project is completed, we will have spent something like £500 million in this Assembly delivering on our manifesto pledge to deliver economic benefits for the people across the whole of the Heads of the Valleys.
First Minister, it’s important for us that we maximise the value of this to those communities that run alongside the A465. None of us wants to build a bypass, what we want to do is to build an investment in the future economy of those communities to ensure that we can ensure that we do have the investment that we need to address the poverty that we see all too often in the northern Valleys area. Can you commit, First Minister, to ensuring that we do have an economic development plan that runs alongside the dualling of the A465 to ensure that we do maximise the benefit and maximise the impact of that investment for the people who live in the Heads of the Valleys?
Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am yr ateb cynharach yna. Cyn ymweld â'r ysbyty newydd yn y Grange, ymwelais â safle deuoli'r A465 rhwng Gilwern a Bryn-mawr, a siaradais â phobl yno am y cynnydd y maen nhw'n ei wneud. A phan fydd y prosiect deuoli hwnnw wedi'i gwblhau, byddwn wedi gwario oddeutu £500 miliwn yn y Cynulliad hwn yn cyflawni ein haddewid maniffesto i ddarparu manteision economaidd i bobl ar draws ardal gyfan Blaenau'r Cymoedd.
Prif Weinidog, mae'n bwysig i ni bod gwerth hyn i'r cymunedau hynny sydd wrth ochr yr A465 cymaint â phosibl. Nid oes yr un ohonom ni eisiau adeiladu ffordd osgoi, yr hyn yr ydym ni eisiau ei wneud yw adeiladu buddsoddiad yn economi'r cymunedau hynny yn y dyfodol i sicrhau y gallwn ni sicrhau bod gennym ni'r buddsoddiad sydd ei angen arnom i fynd i'r afael â'r tlodi a welwn yn llawer rhy aml yn ardal y Cymoedd gogleddol. A allwch chi ymrwymo, Prif Weinidog, i sicrhau bod gennym ni gynllun datblygu economaidd sy'n bodoli ochr yn ochr â'r gwaith o ddeuoli'r A465 i sicrhau ein bod ni'n sicrhau'r budd mwyaf posibl a'r effaith fwyaf posibl o'r buddsoddiad hwnnw i'r bobl sy'n byw ym Mlaenau'r Cymoedd?
Well, can I thank the Member for that supplementary question? He's absolutely right to draw attention to the massive investment that this Government will have made in dualling the A465. As he says, it was never a transport project; it was always an economic development project. That was the basis on which the dualling has been carried out in order, at that top end of Valleys communities, to make transport access easier and to ensure the prosperity of those communities into the future. Now, I know, because he himself was much involved in it, that, as a result of the work that is going on there, an impressive range of community benefits has been secured during the construction period, with training for local people, employment for local people and work packages for local businesses. The point that Alun Davies makes is that, beyond the construction period, we have to go on making sure that the investment made in the road continues to provide economic opportunity. There was a meeting last year with officials, together with local authorities, business leaders, the Industrial Communities Alliance and the Bevan Foundation, to plan how to maximise the economic opportunities that dualling will provide. As a result, the Welsh Government has commissioned the University of South Wales to bring forward a set of ideas, proposals, priorities and so on, so that we can ensure that the road delivers exactly what the Member for Blaenau Gwent has said—long-term prospects for the economy of that part of Wales.
Wel, a gaf i ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn atodol yna? Mae e'n hollol iawn i dynnu sylw at y buddsoddiad enfawr y bydd y Llywodraeth hon wedi ei wneud yn y gwaith o ddeuoli'r A465. Fel y dywed, nid oedd erioed yn brosiect trafnidiaeth; roedd yn brosiect datblygu economaidd o'r cychwyn. Dyna oedd y sail y gwnaed y gwaith deuoli arni, er mwyn gwneud mynediad at drafnidiaeth ar ben uchaf cymunedau'r Cymoedd, yn haws ac i sicrhau ffyniant y cymunedau hynny yn y dyfodol. Nawr, gwn, gan ei fod ef ei hun wedi chwarae cymaint o ran ynddo, y sicrhawyd, o ganlyniad i'r gwaith sy'n cael ei wneud yno, amrywiaeth drawiadol o fanteision cymunedol yn ystod y cyfnod adeiladu, gyda hyfforddiant ar gyfer pobl leol, cyflogaeth ar gyfer pobl leol a phecynnau gwaith ar gyfer busnesau lleol. Y pwynt y mae Alun Davies yn ei wneud yw, y tu hwnt i'r cyfnod adeiladu, bod yn rhaid i ni barhau i wneud yn siŵr bod y buddsoddiad a wneir yn y ffordd yn parhau i gynnig cyfleoedd economaidd. Cafwyd cyfarfod y llynedd gyda swyddogion, ynghyd ag awdurdodau lleol, arweinyddion busnes, Cynghrair y Cymunedau Diwydiannol a Sefydliad Bevan, i gynllunio sut i fanteisio i'r eithaf ar y cyfleoedd economaidd y bydd y gwaith deuoli yn eu cynnig. O ganlyniad, mae Llywodraeth Cymru wedi comisiynu Prifysgol De Cymru i gyflwyno cyfres o syniadau, cynigion, blaenoriaethau ac ati, fel y gallwn ni sicrhau bod y ffordd yn darparu'r union hyn y mae'r Aelod dros Flaenau Gwent wedi ei ddweud—gobeithion hirdymor ar gyfer economi'r rhan honno o Gymru.
Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd yr wrthblaid, Paul Davies.
Questions now from the party leaders. Leader of the opposition, Paul Davies.
Diolch, Llywydd. First Minister, do you think that the Welsh Government's public procurement regime is fit for purpose?
Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, a ydych chi'n credu bod trefn caffael cyhoeddus Llywodraeth Cymru yn addas i'w diben?
Well, as the Member knows, the public procurement regime is undergoing review and reform. I published a written statement on this matter in September of last year, which set out the way in which public procurement is to be organised in the future, and work continues to deliver on the prospectus we set out there.
Wel, fel y mae'r Aelod yn gwybod, mae'r drefn caffael cyhoeddus wrthi'n cael ei hadolygu a'i diwygio. Cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig ar y mater hwn ym mis Medi y llynedd, a oedd yn nodi'r ffordd y bydd caffael cyhoeddus yn cael ei drefnu yn y dyfodol, ac mae gwaith yn parhau i gyflawni ar y prosbectws a gyflwynwyd gennym bryd hynny.
Well, it's quite clear, First Minister, that your National Procurement Service has of course been a complete and utter failure, failing to achieve its targets and costing the taxpayer when it should be saving money—all of this with a complete lack of competency and direction from your Government. Now, don't take my work for it: a Wales Audit Office report in November 2017 found that, instead of processing more than £1 billion a year for bulk-buy items, only £150 million was spent through public bodies in 2015-16, and, from 2015 to 2017, NPS has made annual losses of £2 million. The NPS has not been able to repay a £5.9 million Welsh Government loan, and Government reserves are now continuing to meet the shortfall until the end of this financial year. Finally, the audit office also found that only a third of public bodies that took part in a survey were satisfied with that service. First Minister, why did that the National Procurement Service fail so badly?
Wel, mae'n eithaf amlwg, Prif Weinidog, bod eich Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi bod yn fethiant llwyr, wrth gwrs, gan fethu â chyrraedd ei dargedau a chostio arian i'r trethdalwr pan ddylai fod yn arbed arian—hyn i gyd gyda diffyg cymhwysedd a chyfeiriad llwyr gan eich Llywodraeth chi. Nawr, peidiwch â chymryd fy ngair i am hyn: canfu adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru ym mis Tachwedd 2017, yn hytrach na phrosesu mwy na £1 biliwn y flwyddyn ar gyfer eitemau swmp-brynu, dim ond £150 miliwn a wariwyd gan gyrff cyhoeddus yn 2015-16, ac, o 2015 i 2017, mae'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi gwneud colledion blynyddol o £2 filiwn. Nid yw'r gwasanaeth hwn wedi gallu ad-dalu benthyciad o £5.9 miliwn gan Lywodraeth Cymru, ac mae cronfeydd wrth gefn y Llywodraeth erbyn hyn yn parhau i lenwi'r diffyg tan ddiwedd y flwyddyn ariannol hon. Yn olaf, canfu'r swyddfa archwilio hefyd mai dim ond traean o'r cyrff cyhoeddus a gymerodd ran mewn arolwg oedd yn fodlon â'r gwasanaeth hwnnw. Prif Weinidog, pam wnaeth y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol fethu mewn modd mor wael?
Well, Llywydd, I referred to my written statement of September last year, but I hadn't expected the Member to read it out, because absolutely everything that he has said was apparent in that statement then, and answers his first question. We are reforming the National Procurement Service in Wales. I don't accept what he said in his first sentence in his second question, because actually the National Procurement Service will deliver a higher level of saving for public procurement in Wales in the last financial year—in the current financial year, rather—than at any other time in its history. But it does need reform. Times have moved on since it was first created. The rulebook for procurement will be changing as we leave the European Union, and my statement in September set out the way in which the National Procurement Service will continue to have a slimmed-down portfolio of services that it provides to purchasers in Wales. We will do more at the regional and local level. We will rely on the Crown Commercial Service for a small number of procurement initiatives where we think that that provides better value for Wales. We will learn from the experience that we have had, and we will design a service that meets the needs of those who use it. That's all already part of Government policy. I'm not completely certain what the Member thinks he's added to that in his questions so far this afternoon.
Wel, Llywydd, cyfeiriais at fy natganiad ysgrifenedig o fis Medi y llynedd, ond nid oeddwn i wedi disgwyl i'r Aelod ei ddarllen ar lafar, oherwydd roedd popeth y mae ef wedi ei ddweud yn amlwg yn y datganiad hwnnw bryd hynny, ac yn ateb ei gwestiwn cyntaf. Rydym ni'n diwygio'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yng Nghymru. Nid wyf i'n derbyn yr hyn a ddywedodd yn ei frawddeg gyntaf yn ei ail gwestiwn, oherwydd mewn gwirionedd bydd y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn cyflawni lefel uwch o arbedion ar gyfer caffael cyhoeddus yng Nghymru yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf—yn y flwyddyn ariannol bresennol, yn hytrach—nag ar unrhyw adeg arall yn ei hanes. Ond mae angen ei ddiwygio. Mae pethau wedi symud ymlaen ers iddo gael ei greu gyntaf. Bydd y rheolau ar gyfer caffael yn newid wrth i ni adael yr Undeb Ewropeaidd, a chyflwynodd fy natganiad ym mis Medi y ffordd y bydd y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn parhau i fod â phortffolio symlach o wasanaethau y mae'n eu darparu i brynwyr yng Nghymru. Byddwn yn gwneud mwy ar y lefel rhanbarthol a lleol. Byddwn yn dibynnu ar Wasanaeth Masnachol y Goron ar gyfer nifer fach o fentrau caffael lle'r ydym ni'n credu bod hynny'n cynnig gwell gwerth am arian i Gymru. Byddwn yn dysgu o'r profiad yr ydym ni wedi ei gael, a byddwn yn cynllunio gwasanaeth sy'n diwallu anghenion y rhai sy'n ei ddefnyddio. Mae hynny i gyd eisoes yn rhan o bolisi'r Llywodraeth. Nid wyf i'n hollol sicr beth y mae'r Aelod yn ei feddwl y mae wedi ei ychwanegu at hynny yn ei gwestiynau hyd yn hyn y prynhawn yma.
Well, what I've added is clearly that your Government has failed, because the NPS has been an utter failure. The audit office has made that absolutely clear, because, when the NPS was set up, we were told that it would save taxpayers money and make it easier for small businesses to procure contracts. Instead, it has cost taxpayers money and failed to support businesses. So, will you therefore today take the opportunity to apologise to the people of Wales for its failure, and can you outline specifically now what changes have been made, the impact on regional and local working, or, once again, is this just a case of your Government dithering and kicking another decision into the long grass, just like the M4 relief road?
Wel, yr hyn wyf i wedi ei ychwanegu, yn amlwg, yw bod eich Llywodraeth chi wedi methu, oherwydd mae'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi bod yn fethiant llwyr. Mae'r swyddfa archwilio wedi gwneud hynny'n gwbl eglur, oherwydd, pan sefydlwyd y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, dywedwyd wrthym y byddai'n arbed arian trethdalwyr ac yn ei gwneud yn haws i fusnesau bach gaffael contractau. Yn hytrach, mae wedi costio arian i drethdalwyr ac wedi methu â chefnogi busnesau. Felly, a wnewch chi achub ar y cyfle heddiw i ymddiheuro i bobl Cymru am ei fethiant, ac a allwch chi amlinellu'n benodol nawr pa newidiadau sydd wedi eu gwneud, yr effaith ar weithio yn rhanbarthol ac yn lleol, neu, unwaith eto, a yw hwn yn fater syml o'ch Llywodraeth chi yn tin-droi ac yn rhoi penderfyniad arall o'r neilltu, yn union fel ffordd liniaru'r M4?
Well, it's a dreary old trope that the Member offers us week after week. I can assure Members that the review of the National Procurement Service has been led by the people who use that service. That's what we wanted to make sure—that the service that is provided is one that the people who rely on it find most useful to them. We continue to work alongside them, we continue to reform the NPS so that we move some of its capacity to that regional and local level. We do that precisely in order to make sure that local economies are able to take advantage of the power of public procurement as we move to a situation in which it is not the cheapest price, but it is the greatest value in the round for public expenditure that we get from the £6 billion-worth of public expenditure that is carried out in this way across Wales each year.
Wel, mae hwn yn hen bwynt diflas y mae'r Aelod yn ei gynnig i ni wythnos ar ôl wythnos. Gallaf sicrhau'r Aelodau bod yr adolygiad o'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi ei arwain gan y bobl sy'n defnyddio'r gwasanaeth hwnnw. Dyna'r oeddem ni eisiau ei sicrhau—bod y gwasanaeth a ddarperir yn un y mae'r bobl sy'n dibynnu arno yn ei ganfod yn fwyaf defnyddiol iddyn nhw. Rydym ni'n parhau i weithio ochr yn ochr â nhw, rydym ni'n parhau i ddiwygio'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol fel ein bod ni'n symud rhywfaint o'i gapasiti i'r lefel rhanbarthol a lleol hwnnw. Rydym ni'n gwneud yn union hynny er mwyn gwneud yn siŵr y gall economïau lleol fanteisio ar rym caffael cyhoeddus wrth i ni symud i sefyllfa lle nad y pris rhataf sy'n bwysig, ond y gwerth mwyaf yn gyffredinol am wariant cyhoeddus yr ydym ni'n ei gael o'r gwerth £6 biliwn o wariant cyhoeddus a wneir yn y modd hwn ledled Cymru bob blwyddyn.
Arweinydd Plaid Cymu, Adam Price.
Plaid Cymru leader, Adam Price.
Diolch, Llywydd. Brif Weinidog, yr wythnos diwethaf, fe ddywedoch chi wrtha i fan hyn mai polisi eich Llywodraeth chi o ran Cymraeg yn y gweithle yw gwthio cyrff cyhoeddus i wneud mwy i hybu'r Gymraeg. Fodd bynnag, y gwrthwyneb sydd wedi digwydd yn achos y llyfrgell genedlaethol, lle mae wedi dod yn amlwg bod y Gweinidog diwylliant wedi gwrthwynebu yn chwyrn gwneud y Gymraeg yn ofyniad hanfodol ar gyfer swydd y prif lyfrgellydd, yn groes i bolisi eich Llywodraeth chi eich hun. Mae e-byst rhwng Llywodraeth Cymru a'r llyfrgell genedlaethol ynglŷn ag e-byst mewnol rhwng y Gweinidog a'i swyddogion yn cadarnhau bod y Llywodraeth wedi ceisio bargeinio o ran yr archif ddarlledu genedlaethol i ddwyn pwysau ar awdurdodau'r llyfrgell i beidio â gwneud y Gymraeg yn ofyniad hanfodol ar gyfer y swydd. Dyma ddyfyniad o gofnod o sgwrs ffôn rhwng yr adran diwylliant a'r llyfrgell, lle dywedwyd wrth y llyfrgell:
Thank you, Llywydd. First Minister, last week you told me in this place that it was your Government’s policy in terms of Welsh in the workplace to urge public bodies to do more to promote the Welsh language. However, the opposite seems to have happened in the case of the national library, where it’s become apparent that the Minister for culture has opposed making the Welsh language a requirement for the post of national librarian, contrary to your own Government’s policy. E-mails between the Welsh Government and the national library about internal communications between the Minister and his officials confirm that the Government had tried to make a deal in terms of the national broadcast archive to bring pressure to bear on the library authorities not to make the Welsh language a requirement for the post. This is a quote from a record of a telephone conversation between the department for culture and the library, where the library was told:
'if they do proceed, it could make things much more difficult in terms of other National Library issues on which they are hoping to secure our support (e.g. the Broadcast Archive).'
os byddan nhw'n bwrw ymlaen, gallai wneud pethau'n llawer mwy anodd o ran materion Llyfrgell Genedlaethol eraill y maen nhw'n gobeithio sicrhau ein cefnogaeth ar eu cyfer (e.e. yr Archif Ddarlledu).
Fis yn ddiweddarach i ddyddiad yr e-bost, rŷn ni'n gwybod bod y buddsoddiad yma ar gyfer yr union archif ddarlledu yn y fantol. Ydych chi, Brif Weinidog, yn cytuno bod yr awgrym lleiaf o ddefnyddio dylanwad amhriodol gan Weinidogion yn hollol annerbyniol, ac a wnewch chi felly sicrhau'r Cynulliad y bydd ymchwiliad yn cael ei gynnal i ystyried a yw'r Dirprwy Weinidog diwylliant a'i adran wedi gweithredu'n groes i'r cod gweinidogol a'r egwyddorion Nolan yn hyn o beth?
A month later to the very date of that e-mail, we know that this investment for that very broadcast archive was in the balance. First Minister, do you agree that the slightest suggestion of using inappropriate influence by Ministers is entirely unacceptable, and will you therefore give us an assurance that an inquiry will be held to consider whether the Deputy Minister for culture and his department have operated contrary to the ministerial code and the Nolan principles in this regard?
Well, I don't agree with what the Member said, Llywydd, at all. Instead of relying on random notes of telephone conversations, let's look to see what actually happened in this instance. The outcome that we have for the National Library for Wales is that we have a new national librarian who is a fluent Welsh speaker and competent to do the job. That's what we actually have. And we have a new broadcasting archive located at the national library. That seems to me—. Those two facts appear to me to be far more powerful and testament to the way in which the Government has conducted this than the Member's reliance on delving, as ever, far into the weeds of a matter rather than being able to recognise its substance.
Wel, nid wyf i'n cytuno â'r hyn y mae'r Aelod wedi ei ddweud, Llywydd, o gwbl. Yn hytrach na dibynnu ar nodiadau ar hap o sgyrsiau dros y ffôn, gadewch i ni weld beth yn union ddigwyddodd yn yr achos hwn. Y canlyniad sydd gennym ni ar gyfer Llyfrgell Genedlaethol Cymru yw bod gennym ni lyfrgellydd cenedlaethol newydd sy'n siaradwr Cymraeg rhugl ac yn gymwys i wneud y swydd. Dyna'r hyn sydd gennym ni mewn gwirionedd. Ac mae gennym ni archif ddarlledu newydd wedi'i lleoli yn y llyfrgell genedlaethol. Mae hynny'n ymddangos i mi—. Mae'n ymddangos i mi bod y ddwy ffaith hynny yn llawer mwy grymus ac yn tystio i'r ffordd y mae'r Llywodraeth wedi ymgymryd â hyn na dibyniaeth yr Aelod ar balu, fel erioed, ymhell i chwyn mater yn hytrach na gallu cydnabod ei sylwedd.
Os caf i ddweud—[Torri ar draws.] A gaf i ddweud bod hynny'n ymateb gwbl warthus gan y Prif Weinidog i gwestiwn digon dilys a oedd yn gofyn dim ond am ddyfarniad ganddo fe? Yn ôl y cod, mae hawl gyda ni i ofyn iddo fe am ddyfarniad. Mae e wedi gwneud ei safbwynt yn glir. Mae'n siŵr y byddwn ni'n dychwelyd at y mater yma pan ddaw rhagor o fanylion i'r fei.
If I may say so—[Interruption.] If I may say so, that is a disgraceful response from the First Minister to a perfectly valid question, which asked just for an adjudication from him. According to the code, we do have a right to ask him for a decision. He’s made his position clear, and I’m sure that we will return to this issue when more details emerge.
First Minister, turning to the historic debates under way at Westminster this week on the future relationship with the European Union, I'm sure you'll want to join with me in doing all we can to give voice to the interests of Wales. However, at a meeting of the external affairs committee yesterday, you were unwilling to say which of the options that will be debated on the floor of the Commons tomorrow you prefer. You said that to do so would be to engage with hypotheticals. But, surely, on at least one respect, there is no hypothetical—it's a question of basic principle. That was at the heart of the march of over a million people in London on Saturday. And that's the question—whether whatever preferred deal emerges from Parliament should be put back to the people. Your health Minister was clear on this question, your international affairs Minister was clear on this question, as were many other Members of your own benches and, indeed, members of your party who joined with me at the people's vote rally in Bangor. The question is, First Minister: where do you stand?
Prif Weinidog, i droi at y dadleuon hanesyddol sydd ar y gweill yn San Steffan yr wythnos hon ar y berthynas â'r Undeb Ewropeaidd yn y dyfodol, rwy'n siŵr y byddwch chi eisiau ymuno â mi i wneud popeth o fewn ein gallu i roi llais i fuddiannau Cymru. Fodd bynnag, yng nghyfarfod y pwyllgor materion allanol ddoe, roeddech chi'n amharod i ddweud pa un o'r dewisiadau a fydd yn cael eu dadlau ar lawr Tŷ'r Cyffredin yfory sy'n well gennych chi. Dywedasoch y byddai gwneud hynny'n golygu ymgysylltu â chwestiynau damcaniaethol. Ond, yn sicr, o un safbwynt o leiaf, nid oes unrhyw gwestiwn damcaniaethol—mae'n fater o egwyddor sylfaenol. Roedd hynny'n ganolog i'r orymdaith gan dros filiwn o bobl yn Llundain ddydd Sadwrn. A dyna'r cwestiwn—pa un a ddylid mynd â pha bynnag gytundeb a ddaw allan o'r Senedd yn ôl i'r bobl. Roedd eich Gweinidog iechyd yn eglur ynghylch y cwestiwn hwn, roedd eich Gweinidog materion rhyngwladol yn eglur ynghylch y cwestiwn hwn, ac felly hefyd llawer o Aelodau eraill o'ch meinciau eich hun ac, yn wir, aelodau eich plaid a ymunodd â mi mewn rali pleidlais y bobl ym Mangor. Y cwestiwn yw, Prif Weinidog: beth yw eich safbwynt chi?
Well, I stand, Llywydd, exactly where I've stood all along. His party—. His own position moves day by day. As we know, his party had four positions in a single day only a week ago. This Government has only had one position, and that is the one that was set out very clearly this afternoon by the Brexit Minister. I hope that this week, in Parliament, Members of Parliament will have an opportunity to vote on the sort of deal that we set out in our paper, 'Securing Wales's Future'. I hope they will also have an opportunity to vote on a second referendum. Both of those outcomes are supportable from the Welsh Government's point of view and, if MPs are able to settle on either of them, we will be able to support that outcome.
Wel, fy safbwynt i, Llywydd, yw'r un safbwynt yn union ag y bu gen i o'r cychwyn. Mae safbwynt ei blaid—. Mae ei safbwynt ei hun yn newid o ddydd i ddydd. Fel y gwyddom, roedd gan ei blaid bedwar safbwynt mewn un diwrnod ddim ond wythnos yn ôl. Dim ond un safbwynt oedd gan y Llywodraeth hon, sef yr un a gyflwynwyd yn eglur iawn y prynhawn yma gan y Gweinidog Brexit. Rwy'n gobeithio, yr wythnos hon, yn y Senedd, y bydd Aelodau Seneddol yn cael cyfle i bleidleisio ar y math o gytundeb a nodwyd gennym yn ein papur, 'Diogelu Dyfodol Cymru'. Rwy'n gobeithio y byddan nhw hefyd yn cael cyfle i bleidleisio ar ail refferendwm. Gellid cefnogi'r ddau ganlyniad hynny o safbwynt Llywodraeth Cymru ac, os gall ASau gytuno ar y naill neu'r llall ohonynt, byddwn yn gallu cefnogi'r canlyniad hwnnw.
I have to say, First Minister, members of the Labour Party will be looking on with despair at what you've just said. I was standing in solidarity—[Interruption.] I was standing in solidarity with members of the Labour Party because, on certain issues, we should put aside our party differences. Yes, the people's vote is my party's policy; it's your party's policy too. Why are you and the leader of the Labour Party not standing up for it? Sir Keir Starmer, the shadow Brexit Secretary, said over the weekend that whatever solution finds a majority at Westminster—and I'm quoting him directly here, First Minister—there must be a public vote as 'a lock or a check', and that needs to be between a credible leave option and remain.
Now, it is true—it is true—that Jeremy Corbyn remains more equivocal. In the House of Commons last night, he merely said,
'this House must also consider whether any deal should be put to the people for a confirmatory vote',
with no indication how he would vote. So, we have continuing confusion at Westminster about Labour's position, but we didn't expect that confusion to extend here when we voted clearly in January—the Labour Party and Plaid Cymru—together in favour of a people's vote. I have to say—I have to say to the First Minister that the water in the Labour leader's office in London may be now as red as yours, but clear it's not. Shouldn't your loyalty be to Wales? Shouldn't that weigh more heavily than your loyalty to Jeremy Corbyn?
Mae'n rhaid i mi ddweud, Prif Weinidog, bydd aelodau'r Blaid Lafur yn edrych ag anobaith ar yr hyn yr ydych chi newydd ei ddweud. Roeddwn i'n sefyll mewn undod—[Torri ar draws.] Roeddwn i'n sefyll mewn undod gydag aelodau'r Blaid Lafur oherwydd, ar rai materion, dylem ni roi ein gwahaniaethau pleidiol o'r neilltu. Ie, pleidlais y bobl yw polisi fy mhlaid i; dyna bolisi eich plaid chithau hefyd. Pam nad ydych chi ac arweinydd y Blaid Lafur yn sefyll yn gadarn drosto? Dywedodd Syr Keir Starmer, Ysgrifennydd Brexit yr wrthblaid, dros y penwythnos, pa bynnag ateb fydd yn ennill mwyafrif yn San Steffan—ac rwy'n ei ddyfynnu yn uniongyrchol yn y fan yma, Prif Weinidog—mae'n rhaid cael pleidlais gyhoeddus fel 'clo neu rwystr', ac mae angen i hynny fod rhwng dewis credadwy i adael ac aros.
Nawr, mae'n wir—mae'n wir—bod Jeremy Corbyn yn dal i fod yn fwy amwys. Yn Nhŷ'r Cyffredin neithiwr, y cwbl a ddywedodd oedd,
mae'n rhaid i'r Tŷ hwn hefyd ystyried pa un a ddylid cyflwyno unrhyw gytundeb i'r bobl ar gyfer pleidlais gadarnhau,
heb unrhyw arwydd sut y byddai'n pleidleisio. Felly, mae gennym ni ddryswch parhaus yn San Steffan ynghylch safbwynt y Blaid Lafur, ond nid oeddwn i'n disgwyl i'r dryswch hwnnw ymestyn i'r fan yma pan gawsom ni bleidlais eglur ym mis Ionawr—y Blaid Lafur a Phlaid Cymru—gyda'n gilydd o blaid pleidlais y bobl. Mae'n rhaid i mi ddweud—mae'n rhaid i mi ddweud wrth y Prif Weinidog efallai fod y dŵr yn swyddfa arweinydd y Blaid Lafur yn Llundain mor goch â'ch dŵr chi erbyn hyn, ond yn sicr nid yw'n glir. Oni ddylai eich teyrngarwch fod i Gymru? Oni ddylid rhoi mwy o bwyslais ar hynny na'ch teyrngarwch i Jeremy Corbyn?
Well, Llywydd, it's an afternoon for the Member not being willing to take 'yes' for an answer. He's already heard about four times now, I think, our position. We are in favour of a people's vote as an option. We are in favour of the sort of deal that his party and mine set out in 'Securing Wales' Future'. There it is; it can't be clearer. I'm not going to say it a further time. I think he can leave members of the Labour Party to me in Wales, thank you very much, Llywydd. On Saturday afternoon, while he was—[Interruption.] While he was engrossed in the march, I was knocking doors in Newport West. I could have introduced him to the person I met on the doorstep who told me that he had been thinking of maybe voting Plaid Cymru until he heard that they were throwing their lot in with the Tories and he certainly wouldn't be doing that now.
Wel, Llywydd, mae'n brynhawn i'r Aelod beidio â bod yn fodlon derbyn ateb cadarnhaol. Mae eisoes wedi clywed ein safbwynt tua phedair gwaith nawr, rwy'n credu. Rydym ni o blaid pleidlais y bobl fel dewis. Rydym ni o blaid y math o gytundeb a gyflwynwyd gan ei blaid ef a'm plaid innau yn 'Diogelu Dyfodol Cymru'. Dyna ni; ni all fod yn fwy eglur. Nid wyf i'n mynd i'w ddweud eto. Rwy'n credu y gall ef adael aelodau'r Blaid Lafur i mi yng Nghymru, diolch yn fawr iawn, Llywydd. Brynhawn dydd Sadwrn, tra'r oedd ef—[Torri ar draws.] Tra'r oedd ef wedi ymgolli yn yr orymdaith, roeddwn i'n curo drysau yng Ngorllewin Casnewydd. Gallwn fod wedi ei gyflwyno i'r person y cyfarfûm ag ef ar garreg y drws a ddywedodd wrthyf ei fod wedi bod yn meddwl pleidleisio dros Blaid Cymru efallai, tan iddo glywed eu bod nhw'n bwriadu cyfuno â'r Torïaid ac yn sicr ni fyddai'n gwneud hynny bellach.
Arweinydd Grŵp UKIP, Gareth Bennett. [Torri ar draws.] Arweinydd Grŵp UKIP, Gareth Bennett, i ofyn y cwestiwn.
The leader of the UKIP group, Gareth Bennett. [Interruption.] The leader of the UKIP group to ask question.
Diolch, Llywydd. [Interruption.] First Minister—First Minister, a big part of your Welsh Government's economic strategy for Wales now appears—[Interruption.]
Diolch, Llywydd. [Torri ar draws.] Prif Weinidog—Prif Weinidog, mae'n ymddangos mai rhan fawr o strategaeth economaidd eich Llywodraeth chi ar gyfer Cymru erbyn hyn yw—[Torri ar draws.]
Can we hear the question, please? The First Minister especially needs to be able to hear the question. Gareth Bennett.
A gawn ni glywed y cwestiwn, os gwelwch yn dda? Mae angen i'r Prif Weinidog yn arbennig allu clywed y cwestiwn. Gareth Bennett.
Diolch, Llywydd. First Minister, a big part of your Welsh Government's economic strategy for Wales now appears to be the development of something that you and your Ministers are calling 'the foundational economy'. This is a phrase that has become popular with academics and politicians in Wales but which, to most ordinary people, means very little. But, even in political and academic circles, there is a danger that the meaning of the phrase 'the foundational economy' is so nebulous that it means very little in practical terms. What is your understanding of the term, and what practical assistance do you see your Welsh Government giving to help grow this part of the Welsh economy?
Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, mae'n ymddangos mai rhan fawr o strategaeth economaidd eich Llywodraeth Cymru ar gyfer Cymru erbyn hyn yw datblygu rhywbeth yr ydych chi a'ch Gweinidogion yn ei alw'n 'economi sylfaenol'. Mae hwn yn ymadrodd sydd wedi dod yn boblogaidd ymhlith academyddion a gwleidyddion yng Nghymru, ond sy'n golygu fawr ddim i'r rhan fwyaf o bobl gyffredin. Ond, hyd yn oed mewn cylchoedd gwleidyddol ac academaidd, ceir perygl bod ystyr yr ymadrodd 'yr economi sylfaenol' mor niwlog fel ei fod yn golygu ychydig iawn o safbwynt ymarferol. Beth yw eich dealltwriaeth chi o'r term, a pha gymorth ymarferol y gallwch chi weld eich Llywodraeth Cymru yn ei roi i helpu i dyfu'r rhan hon o economi Cymru?
I thank the Member for the question. The foundational economy debate is a very important one. I agree with him that there is more to do to get that debate beyond the circles in which it currently operates. The foundational economy refers to those things that, day in, day out deliver the services on which ordinary life depends. In some parts of Wales, it is the majority of that economy. It means things like social care. It means things like producing food. It means things like delivering those day-in, day-out services that cannot be moved to other parts of the world, that endure year in and year out, and around which communities shape their future. I think it's a really important part of what we want to focus on in Wales. I'm very grateful to Lee Waters for the work that he is carrying out on behalf of the Government in this area, and I look forward to that debate proceeding beyond political and academic circles and engaging those people whose jobs and livelihoods depend upon it.
Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn. Mae dadl yr economi sylfaenol yn un bwysig iawn. Rwy'n cytuno ag ef bod mwy i'w wneud i gael y ddadl honno y tu hwnt i'r cylchoedd y mae'n gweithredu ynddyn nhw ar hyn o bryd. Mae'r economi sylfaenol yn cyfeirio at y pethau hynny sydd, ddydd ar ôl dydd, yn darparu'r gwasanaethau y mae bywyd cyffredin yn dibynnu arno. Mewn rhai rhannau o Gymru, dyma'r rhan fwyaf o'r economi honno. Mae'n golygu pethau fel gofal cymdeithasol. Mae'n golygu pethau fel cynhyrchu bwyd. Mae'n golygu pethau fel darparu'r gwasanaethau beunyddiol hynny na ellir eu symud i rannau eraill o'r byd, sy'n parhau flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac y mae cymunedau yn llunio eu dyfodol o'u hamgylch. Rwy'n credu ei fod yn rhan bwysig iawn o'r hyn yr ydym ni eisiau canolbwyntio arno yng Nghymru. Rwy'n ddiolchgar iawn i Lee Waters am y gwaith y mae'n ei wneud ar ran y Llywodraeth yn y maes hwn, ac edrychaf ymlaen at y ddadl honno yn mynd tu hwnt i gylchoedd academaidd a gwleidyddol a chynnwys y bobl hynny y mae eu swyddi a'u bywoliaeth yn dibynnu arni.
Yes, thank you for clarifying that, First Minister. Now, you mentioned social care and food, and housing, energy and construction have also been mentioned in the past by your Deputy Minister when we've talked about this subject here in the Chamber, although it's early days for this discussion as yet. Now, many of these jobs are already in Wales, as you pointed out, and many of these jobs, unfortunately, are relatively poorly paid. So, supporting the growth of this kind of job may not be a good way for Wales to try and move to a higher skilled and better paid type of economy, which is what your economy Minister has said in the past that you want to do. Is there therefore a danger, First Minister, that if you focus too much on the foundational economy, you might just be creating more low-paid jobs with poor training and poor working conditions?
Ie, diolch am egluro hynna, Prif Weinidog. Nawr, soniasoch am ofal cymdeithasol a bwyd, a soniwyd am dai, ynni ac adeiladu hefyd yn y gorffennol gan eich Dirprwy Weinidog pan ein bod ni wedi trafod y pwnc hwn yn y fan yma yn y Siambr, er ei bod hi'n ddyddiau cynnar i'r drafodaeth hon hyd yn hyn. Nawr, mae llawer o'r swyddi hyn eisoes yng Nghymru, fel y nodwyd gennych, ac mae cyflogau llawer o'r swyddi hyn yn talu'n gymharol wael, yn anffodus. Felly, efallai na fydd cefnogi twf y math hwn o swydd yn ffordd dda i Gymru geisio symud i fath o economi fwy medrus â gwell cyflogau, sef yr hyn y mae eich Gweinidog yr economi wedi ei ddweud yn y gorffennol yr ydych chi eisiau ei wneud. A oes perygl felly, Prif Weinidog, os byddwch chi'n canolbwyntio gormod ar yr economi sylfaenol, efallai mai'r cwbl y byddwch chi'n ei wneud yw creu mwy o swyddi cyflog isel gyda hyfforddiant gwael ac amodau gwaith gwael?
I disagree with the Member that the sort of jobs we are talking about are not highly skilled. I think it's one of the things that bedevils the UK Government's migration policy—this attempt to divide people into people with high skills and low skills. People who work in social care have very high skills indeed, and they are often very well trained, and the work that we are doing across the Government to make sure that we invest in the future of that workforce—to register it, to provide the training that they need—will have the effect of raising the skill levels in that profession. And as we do that, so too we are determined to make sure that people who do those jobs are properly remunerated for the work that they do. So, I don't agree with that basic proposition—that by focusing on these really important sectors, we end up in the trap that the Member refers to. In fact, our determination is to do exactly the opposite.
Rwy'n anghytuno gyda'r aelod nad yw'r math o swyddi yr ydym ni'n sôn amdanyn nhw yn rhai medrus iawn. Rwy'n credu mai dyma un o'r pethau sy'n tarfu ar bolisi mewnfudo Llywodraeth y DU—yr ymgais hon i rannu pobl yn bobl fedrus iawn a phobl anfedrus. Mae pobl sy'n gweithio ym maes gofal cymdeithasol yn fedrus iawn yn wir, ac yn aml maen nhw wedi eu hyfforddi'n dda iawn, a bydd y gwaith yr ydym ni'n ei wneud ar draws y Llywodraeth i wneud yn siŵr ein bod ni'n buddsoddi yn nyfodol y gweithlu hwnnw—i'w gofrestru, i ddarparu'r hyfforddiant sydd ei angen arnynt—yn cael yr effaith o godi'r lefelau sgiliau yn y proffesiwn hwnnw. Ac wrth i ni wneud hynny, rydym ni hefyd yn benderfynol o wneud yn siŵr bod pobl sy'n gwneud y swyddi hynny yn cael tâl priodol am y gwaith y maen nhw'n ei wneud. Felly, nid wyf i'n cytuno â'r gosodiad sylfaenol hwnnw—ein bod ni'n cael ein dal, trwy ganolbwyntio ar y sectorau hynod bwysig hyn, yn y fagl y mae'r Aelod yn cyfeirio ati. Mewn gwirionedd, rydym ni'n benderfynol o wneud yn union i'r gwrthwyneb.
Well, if we look at some of the types of jobs that have been mentioned before—the utilities—many of these are call centre jobs, and this sector is not particularly well known for good pay or conditions. Many people get taken on as agency workers. There's often a problem of shift work, lack of training and a sink-or-swim mentality for managers as regards worker development. Retail banking has been mentioned before. That has a better reputation but, of course, we're in an era where more and more bank branches are closing. Food retailing—many of these jobs are under threat from automation. These are major economic factors that are destroying these jobs, or rendering them not very pleasant sectors to work in, and it will be a heck of a job for the Welsh Government to be able to row against this tide and make these kinds of jobs a growth area, and an area that is going to be jobs that are not just a job, but jobs that actually have good conditions and career development. Given all that, First Minister, is developing the foundational economy really a very sensible long-term strategy?
Wel, os edrychwn ni ar rai o'r mathau o swyddi y soniwyd amdanynt o'r blaen—y cyfleustodau—mae llawer o'r rhain yn swyddi mewn canolfannau galwadau, ac nid yw'r sector hwn yn arbennig o adnabyddus am dâl nac amodau da. Mae llawer o bobl yn cael eu cyflogi fel gweithwyr asiantaeth. Ceir problem yn aml o waith shifft, diffyg hyfforddiant a meddylfryd llwyddo neu adael i reolwyr o ran datblygu gweithwyr. Soniwyd am fancio manwerthu o'r blaen. Mae gan y maes hwnnw enw gwell ond, wrth gwrs, rydym ni mewn oes pan fo mwy a mwy o ganghennau banc yn cau. Manwerthu bwyd—mae llawer o'r swyddi hyn o dan fygythiad gan awtomeiddio. Mae'r rhain yn ffactorau economaidd mawr sy'n dinistrio'r swyddi hyn, neu'n eu gwneud yn sectorau nad ydyn nhw'n ddymunol iawn i weithio ynddynt, a bydd yn gryn ymdrech i Lywodraeth Cymru allu rhwyfo yn erbyn y llanw hwn a gwneud y mathau hyn o swyddi yn faes twf, ac yn faes lle bydd swyddi nad ydyn nhw'n ddim ond yn swydd, ond yn swyddi sydd ag amodau a datblygiad gyrfaol da. O ystyried hynny i gyd, Prif Weinidog, a yw datblygu'r economi sylfaenol wir yn strategaeth hirdymor ddoeth iawn?
Well, Llywydd, I understand that the rules allow the Member to ask me a question for each Member in his group. [Laughter.] But I had hoped that by the third one, we might have had a bit more progress than we've managed so far this afternoon, because as far as I can tell, I've been asked the same question three times, and I offer him the same answer: the foundational economy is a very important part of the economy. Our ambition is to invest in it, to improve skills, to improve productivity, to improve pay levels and to recognise the significance that those jobs have both in the lives of the individuals who we are lucky enough to persuade to carry them out, but also in the communities that depend upon them for their collective livelihoods.
Wel, Llywydd, rwy'n deall bod y rheolau yn caniatáu i'r Aelod ofyn cwestiwn i mi ar gyfer pob aelod yn ei grŵp. [Chwerthin.] Ond roeddwn i wedi gobeithio erbyn y trydydd cwestiwn y gallem ni fod wedi cael ychydig mwy o gynnydd nag yr ydym ni wedi llwyddo i'w gael hyd yn hyn y prynhawn yma, oherwydd cyn belled ag y gallaf ddweud, gofynnwyd yr un cwestiwn i mi dair gwaith, a rhoddaf yr un ateb iddo: mae'r economi sylfaenol yn rhan bwysig iawn o'r economi. Ein huchelgais yw buddsoddi ynddi, i wella sgiliau, i wella cynhyrchiant, i wella lefelau cyflog ac i gydnabod yr arwyddocâd sydd gan y swyddi hynny ym mywydau'r unigolion yr ydym ni'n ddigon ffodus i'w perswadio i'w gwneud, ond hefyd yn y cymunedau sy'n dibynnu arnynt am eu bywoliaeth gyfunol.
3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gynnydd bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd? OAQ53654
3. Will the First Minister make a statement on the progress of the Cardiff capital region city deal? OAQ53654
I thank the Member for the question. The Cardiff capital deal continues to make progress in responding to the major social and economic challenges of its constituent authorities. The programme office is being expanded to take forward a range of projects currently in development, in order to translate them into tangible investments over the course of this year.
Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn. Mae bargen prifddinas Caerdydd yn parhau i wneud cynnydd o ran ymateb i heriau cymdeithasol ac economaidd mawr ei hawdurdodau cyfansoddol. Mae swyddfa'r rhaglen yn cael ei hehangu i fwrw ymlaen ag amrywiaeth o brosiectau sydd wrthi'n cael eu datblygu, er mwyn eu troi'n fuddsoddiadau diriaethol yn ystod y flwyddyn hon.
Thank you for that answer, First Minister. One of the projects, obviously, that are identified in the city deal is the link between junction 34 and the A48 at Sycamore Cross. This is a deal that's been on the table for some time, this improvement, and, as you can understand, many residents are concerned about the proposals—in particular, the property blight that's been caused by some of the indecision around some of the proposals. Can you outline today what commitment the Welsh Government is giving to this project and when it might come to a climax over a decision in relation to any Government funding that might be made available?
Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Un o'r prosiectau, yn amlwg, a nodir yn y fargen ddinesig yw'r cysylltiad rhwng cyffordd 34 a'r A48 yn Sycamore Cross. Mae hon yn fargen sydd wedi bod ar y bwrdd ers cryn amser, y gwelliant hwn, ac, fel y gallwch ddeall, mae llawer o drigolion yn pryderu am y cynigion—yn enwedig y malltod tai a achoswyd gan rywfaint o'r diffyg penderfyniadau ynghylch rhai o'r cynigion. A allwch chi amlinellu heddiw pa ymrwymiad y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi i'r prosiect hwn a phryd y gallai ddod i derfyn o ran penderfyniad am unrhyw gyllid Llywodraeth a allai gael ei roi ar gael?
I thank the Member for that question. I want to make sure that I give him the best possible answer to it, and I will check some of the detail that he has asked about and make sure that I write to him to set all that out for him in that way. He is right to say that the Cardiff capital deal has an ambitious set of projects. The £50 million metro plus programme, which has been approved by the cabinet of the Cardiff capital deal, makes investments in transport infrastructure right across all 10 local authorities and is part, I know, of the determination of the capital region city deal to invest in those underlying conditions that will create a successful economy for all 10 constituent authorities. And, on the specific question, as I say, I will check the details properly and make sure the Member has the best answer I can provide.
Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Rwyf i eisiau gwneud yn siŵr fy mod i'n rhoi'r ateb gorau posibl iddo, a byddaf yn gwirio rhai o'r manylion y mae wedi gofyn amdanyn nhw a gwneud yn siŵr fy mod i'n ysgrifennu ato i gyflwyno hynny i gyd iddo yn y ffordd honno. Mae'n iawn i ddweud bod gan fargen prifddinas Caerdydd gyfres uchelgeisiol o brosiectau. Mae'r rhaglen metro a mwy gwerth £50 miliwn, a gymeradwywyd gan gabinet bargen prifddinas Caerdydd, yn gwneud buddsoddiadau mewn seilwaith trafnidiaeth ar draws pob un o'r 10 awdurdod lleol ac yn rhan, rwy'n gwybod, o benderfyniad bargen ddinesig y brifddinas-ranbarth i fuddsoddi yn yr amodau sylfaenol hynny a fydd yn creu economi lwyddiannus i bob un o'r 10 awdurdod cyfansoddol. Ac, o ran y cwestiwn penodol, fel y dywedais, byddaf yn gwirio'r manylion yn iawn ac yn sicrhau bod yr Aelod yn cael yr ateb gorau y gallaf i ei roi.
At a conference last week on city deals, the future generations commissioner spoke about building equality metrics into the city deals so that, as well as providing clear and measurable indicators, they would also provide beneficial outcomes in and of themselves—for example, a reduction perhaps in numbers of children in care or improved life expectancy. What are the Government's views on this?
Mewn cynhadledd yr wythnos diwethaf ar fargeinion dinesig, siaradodd comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol am ymgorffori metrigau cydraddoldeb yn y bargeinion dinesig fel, yn ogystal â darparu dangosyddion eglur a mesuradwy, y bydden nhw hefyd yn darparu canlyniadau buddiol ynddynt eu hunain—er enghraifft, gostyngiad efallai i niferoedd y plant sy'n derbyn gofal neu ddisgwyliad oes gwell. Beth yw barn y Llywodraeth ar hyn?
Our view, Llywydd—I thank the Member for pointing to the views of the commissioner—is that of course the city deal has to be more than a set of individual economic possibilities. It has to extend into that wider set of measures that help us to see whether the city deal is having an impact in the lives of the wider citizenry within the 10 local authorities, and I'm pleased to say that the city deal has been taking the advice of the commissioner very seriously. In their quarter 3 performance report, published only very recently, you will see that a formal future generations assessment framework has now been put in place for all the decisions that are to be made by the cabinet of the city deal and that these will include individual, measurable indicators on all the well-being of future generations strands, and that includes the equality strands that the Member has pointed to this afternoon. So, the work the commissioner is doing is having a direct impact on the thinking of the deal, and I think that that will help the deal itself to demonstrate to citizens in the area the type of impacts that it is seeking to achieve.
Ein barn ni, Llywydd—diolchaf i'r Aelod am dynnu sylw at safbwyntiau'r comisiynydd—yw bod yn rhaid, wrth gwrs, i'r fargen ddinesig fod yn fwy na chyfres o bosibiliadau economaidd unigol. Mae'n rhaid iddi ymestyn i'r gyfres ehangach honno o fesurau sy'n ein helpu i weld pa un a yw'r fargen ddinesig yn cael effaith ym mywydau'r ddinasyddiaeth ehangach yn y 10 awdurdod lleol, ac rwy'n falch o ddweud bod y fargen ddinesig wedi bod yn rhoi ystyriaeth ddifrifol iawn i gyngor y comisiynydd. Yn eu hadroddiad ar berfformiad yn chwarter 3, a gyhoeddwyd dim ond yn ddiweddar iawn, byddwch yn gweld bod fframwaith asesu cenedlaethau'r dyfodol ffurfiol wedi ei sefydlu erbyn hyn ar gyfer yr holl benderfyniadau a fydd yn cael eu gwneud gan gabinet y fargen ddinesig ac y bydd y rhain yn cynnwys dangosyddion unigol, mesuradwy ar holl ffrydiau llesiant cenedlaethau'r dyfodol, ac mae hynny'n cynnwys y ffrydiau cydraddoldeb y mae'r Aelod wedi cyfeirio atyn nhw y prynhawn yma. Felly, mae'r gwaith y mae'r comisiynydd yn ei wneud yn cael effaith uniongyrchol ar ystyriaethau'r fargen, ac rwy'n credu y bydd hynny'n helpu'r fargen ei hun i ddangos i ddinasyddion yn yr ardal y math o effeithiau y mae'n ceisio eu cyflawni.
What progress has been made as part of the city deal on improving transport infrastructure around the Llantrisant Road corridor?
Pa gynnydd sydd wedi ei wneud yn rhan o'r fargen ddinesig ar wella seilwaith trafnidiaeth o gwmpas coridor Heol Llantrisant?
Well, as I said, Llywydd, there is a £50 million metro plus programme that the city deal has already approved. That does involve improvements to transport from the north-west of Cardiff out into Rhondda Cynon Taf. There are other conversations going on involving Transport for Wales, the local Member for Pontypridd and the two local authorities as well as the Welsh Government, and they aim to form a coherent response to the transport needs of that part of both the capital city and the Llantrisant part of the RCT local authority.
Wel, fel y dywedais, Llywydd, ceir rhaglen metro a mwy gwerth £50 miliwn y mae'r fargen ddinesig wedi ei chymeradwyo eisoes. Mae honno'n cynnwys gwelliannau i drafnidiaeth o ogledd-orllewin Caerdydd allan i Rondda Cynon Taf. Mae sgyrsiau eraill yn cael eu cynnal sy'n cynnwys Trafnidiaeth Cymru, yr Aelod lleol dros Bontypridd a'r ddau awdurdod lleol yn ogystal â Llywodraeth Cymru, a'u nod yw llunio ymateb cydlynol i anghenion trafnidiaeth y rhan honno o'r brifddinas a rhan Llantrisant o awdurdod lleol Rhondda Cynon Taf.
4. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi ymchwil a datblygu yng Nghymru? OAQ53644
4. How is the Welsh Government supporting research and development in Wales? OAQ53644
I thank the Member for that. The Welsh Government deploys a wide range of funding sources to support research and development. Through the 2014-20 round of European Union programmes, for example, we have invested more than £310 million in research to date, and that has supported a total investment of more than £560 million.
Diolchaf i'r Aelod am hynna. Mae Llywodraeth Cymru yn defnyddio amrywiaeth eang o ffynonellau cyllid i gynorthwyo gwaith ymchwil a datblygu. Trwy rownd 2014-20 o raglenni'r Undeb Ewropeaidd, er enghraifft, rydym ni wedi buddsoddi mwy na £310 miliwn mewn ymchwil hyd yn hyn, ac mae hynny wedi cynorthwyo cyfanswm buddsoddiad o fwy na £560 miliwn.
Diolch. Figures published last December confirmed that Wales is still the least productive of the 12 UK nations and regions. Figures published this month show that unemployment in Wales is, once again, higher than in England, Scotland and Northern Ireland. Why do figures also published this month show that, although the UK spent £527 per head on research and development in 2017—the latest figures published, with England spending £554, Scotland £456, Northern Ireland £371—Wales spent only £238 per head of population?
Diolch. Cadarnhaodd ffigurau a gyhoeddwyd fis Rhagfyr diwethaf mai Cymru oedd y lleiaf cynhyrchiol o 12 o wledydd a rhanbarthau'r DU o hyd. Mae ffigurau a gyhoeddwyd y mis hwn yn dangos bod diweithdra yng Nghymru, unwaith eto, yn uwch nag yn Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Pam mae ffigurau a gyhoeddwyd y mis hwn hefyd yn dangos, er bod y DU wedi gwario £527 y pen ar ymchwil a datblygu yn 2017—y ffigurau diweddaraf a gyhoeddwyd, gyda Lloegr yn gwario £554, yr Alban £456, Gogledd Iwerddon £371—mai dim ond £238 fesul pen o'r boblogaeth a wariodd Cymru?
Well, I understand what the Member means—that some aspects of research and development in Wales have started from a lower base level than in other parts of the United Kingdom, but I think it would have been fair of him to have pointed out that, in that 2017 report that he referred to, R&D expenditure in Wales rose by 37 per cent between 2011 and 2017, whereas across the United Kingdom, it rose by 28 per cent and, indeed, it rose by 5 per cent in 2017 alone. So, while there is a long way to go, and the need for research and development in Wales is really important—it's why the education Minister recently announced £6.6 million extra for research funding to Welsh universities—from the starting point where we began, the investment that has taken place in Wales is outstripping other parts of the United Kingdom.
And I was puzzled, Llywydd, I'm not sure, maybe I didn't completely understand the Member's point about employment levels in Wales, because the latest figures on employment levels are remarkably encouraging. Our unemployment levels are now at the UK level; our economic inactivity levels are below the United Kingdom level. His colleague the Secretary of State for Wales regularly claims credit for all of these achievements and, I think, would be very surprised to hear him criticise them here this afternoon. [Laughter.]
Wel, rwy'n deall yr hyn y mae'r Aelod yn ei olygu—bod rhai agweddau ar ymchwil a datblygu yng Nghymru wedi dechrau o lefel sylfaen is nag mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig, ond rwy'n credu y byddai wedi bod yn deg iddo nodi, yn yr adroddiad hwnnw o 2017 y cyfeiriodd ato, bod gwariant ymchwil a datblygu yng Nghymru wedi cynyddu gan 37 y cant rhwng 2011 a 2017, tra ei fod wedi cynyddu 28 y cant ledled y Deyrnas Unedig, ac, yn wir, wedi cynyddu gan 5 y cant yn 2017 yn unig. Felly, er bod llawer iawn i'w wneud o hyd, ac mae'r angen am ymchwil a datblygu yng Nghymru yn bwysig iawn—dyna pam y cyhoeddodd y Gweinidog Addysg £6.6 miliwn yn ychwanegol yn ddiweddar ar gyfer cyllid ymchwil i brifysgolion Cymru—o'r man cychwyn y dechreuasom ohono, mae'r buddsoddiad a wnaed yng Nghymru yn fwy nag mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig.
Ac nid oeddwn i'n deall, Llywydd, nid wyf i'n siŵr, efallai na wnes i ddeall pwynt yr Aelod am lefelau cyflogaeth yng Nghymru yn llwyr, oherwydd mae'r ffigurau diweddaraf ar lefelau cyflogaeth yn hynod galonogol. Mae ein lefelau diweithdra ar lefel y DU erbyn hyn; mae ein lefelau anweithgarwch economaidd yn is na lefel y Deyrnas Unedig. Mae ei gydweithiwr, Ysgrifennydd Gwladol Cymru yn hawlio clod am yr holl lwyddiannau hyn yn rheolaidd ac rwy'n credu y byddai'n synnu'n fawr o'i glywed yn eu beirniadu nhw yn y fan yma y prynhawn yma. [Chwerthin.]
Mae Horizon 2020, wrth gwrs, yn ffynhonnell bwysig iawn o arian ymchwil i Gymru; mae rhyw £100 miliwn, dwi'n meddwl, wedi llifo i wahanol sefydliadau drwy'r rhaglen Horizon 2020. Oes, mae yna ryw fath o sicrwydd ar gyfer cynlluniau sydd wedi cael addewid o gyllid yn barod, ond onid y gwir amdani ydy pa bynnag fath o Brexit sydd ar y ffordd, dŷn ni'n gwybod erbyn hyn fod yna danseilio wedi digwydd o'r ffynhonnell yma o arian? Ydy'r Prif Weinidog yn rhannu'r pryder yna efo fi ac yn gweld bod y dystiolaeth newydd a'r ddealltwriaeth newydd o'r hyn sydd wedi dod i'r amlwg ers refferendwm 2016 yn cryfhau'r ddadl dros roi hyn o flaen pobl eto mewn refferendwm ffres?
Horizon 2020 is a very important source of research funding to Wales. Some £100 million has flowed into various institutions through the Horizon 2020 programme. Yes, there are some kind of assurances for schemes that have been promised money already, but isn’t the truth of the matter that, whatever Brexit we’re facing, we know now that there has been undermining of this source of funding? Does the First Minister share that concern and does he see that the new evidence and the new understanding of what’s emerged since the 2016 referendum strengthens the argument for putting this to the people again in a fresh referendum?
Wel, dwi'n cytuno gyda'r Aelod am Horizon 2020 a beth rydym ni wedi ei wneud yn barod yng Nghymru yma i dynnu arian i mewn i Gymru. Mae mwy na 2,800 o brosiectau ble mae pobl o Gymru wedi cymryd rhan dan Horizon 2020. Fe ges i'r cyfle i fynd i'r M-SParc ar Ynys Môn amboutu mis yn ôl, ac roeddwn i'n trafod beth sy'n mynd i ddod ar ôl Horizon 2020 gyda'r bobl oedd yn gweithio yn y ganolfan lwyddiannus yna. So, dwi'n rhannu'r pryderon mae'r Aelod wedi cyfeirio atynt, ac rydym ni'n gweithio'n galed trwy'r pethau mae'r Gweinidog yn eu gwneud, ac mae cyfarfod gyda'r Gweinidogion dros Brydain i gyd wythnos nesaf ble'r ydym ni'n trio perswadio Llywodraeth y Deyrnas Unedig i fuddsoddi yn y rhaglen sy'n mynd i ddod ar ôl Horizon 2020 i'w cadw nhw i mewn yn y cynllun ar lefel yr Undeb Ewropeaidd neu i greu rhywbeth arall i ni yma yn y Deyrnas Unedig.
Well, I agree with the Member on Horizon 2020, and what we’ve already done here in Wales to attract funding into Wales. More than 2,800 projects have involved people from Wales under Horizon 2020, and I had an opportunity attend M-SParc on the isle of Anglesey about a month ago. We were discussing what would come, following Horizon 2020, with the people working in that successful centre. And so, I share the concerns that the Member has alluded to, and we are working hard, through the various initiatives that the Ministers are taking. There is a UK ministerial meeting next week, where we’re trying to persuade the UK Government to invest in the programme that will be introduced following Horizon 2020 to keep them within the scheme on a European Union level or to create something else for us here in the UK.
As the First Minister's aware, before entering the Assembly, I actually worked as a research and development engineer. First Minister, would you not agree with me that industry links are crucial in this area and we need to secure more investment in north Wales, similar to the advanced manufacturing and research institute that we've successfully seen on the Airbus site?
Fel y mae'r Prif Weinidog yn gwybod, cyn dod i'r Cynulliad, roeddwn i'n gweithio fel peiriannydd ymchwil a datblygu. Prif Weinidog, oni fyddech chi'n cytuno â mi bod cysylltiadau diwydiant yn hanfodol yn y maes hwn a bod angen i ni sicrhau mwy o fuddsoddiad yn y gogledd, yn debyg i'r sefydliad gweithgynhyrchu uwch ac ymchwil yr ydym ni wedi ei weld yn llwyddo ar safle Airbus?
I'm well aware, indeed, of the Member's previous career, and I know how much his work was appreciated in the centre in which he worked. Now, he will, I know, also be aware of the centre for photonics expertise that is soon to be under way under the leadership of Glyndŵr university, aimed to take place at the St Asaph centre in partnership with Aberystwyth, Bangor and the University of South Wales. There will be £3.7 million of investment from the European Union towards a total of £5.8 million of investment that the Welsh Government will make in that important research centre, and it is part of our continuing determination to make sure that investment in the north of Wales is part of the way in which we plan the research investment opportunities of the future.
Rwy'n gwbl ymwybodol, yn wir, o yrfa flaenorol yr Aelod, a gwn faint yr oedd ei waith yn cael ei werthfawrogi yn y ganolfan lle'r oedd yn gweithio. Nawr, bydd, rwy'n gwybod, hefyd yn ymwybodol o'r ganolfan arbenigedd ffotoneg a fydd ar waith yn fuan o dan arweinyddiaeth prifysgol Glyndŵr, y bwriedir iddi gael ei chynnal yng nghanolfan Llanelwy mewn partneriaeth ag Aberystwyth, Bangor a Phrifysgol De Cymru. Bydd £3.7 miliwn o fuddsoddiad gan yr Undeb Ewropeaidd tuag at gyfanswm o £5.8 miliwn o fuddsoddiad y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud yn y ganolfan ymchwil bwysig honno, ac mae'n rhan o'n penderfyniad parhaus i wneud yn siŵr bod buddsoddiad yn y gogledd yn rhan o'r modd yr ydym ni'n ei ddefnyddio i gynllunio cyfleoedd buddsoddiad ymchwil y dyfodol.
5. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella gwasanaethau canser yng Nghymru? OAQ53659
5. What action is the Welsh Government taking to improve cancer services in Wales? OAQ53659
I thank the Member for that. The actions set out in our cancer delivery plan include improved early diagnosis, extended services in primary care, a new cancer information technology system for Wales, and a single cancer pathway. All of those initiatives are designed to go on improving cancer services in Wales.
Diolch i'r Aelod am hynny. Ymhlith y camau gweithredu a nodir yn ein cynllun cyflawni canser mae gwella diagnosis cynnar, gwasanaethau estynedig mewn gofal sylfaenol, system technoleg gwybodaeth canser newydd ar gyfer Cymru, a llwybr canser sengl. Cafodd pob un o'r mentrau hynny eu llunio i barhau i wella gwasanaethau canser yng Nghymru.
Thank you very much for the reply, Minister. Three quarters of people diagnosed with pancreatic cancer die within a year of diagnosis; 80 per cent of those with the disease are diagnosed at an advanced stage, by which time surgery is no longer an option. Each year, there are around 500 new cases of pancreatic cancers in Wales. The charity Pancreatic Cancer UK is calling on the Welsh Government to set a target of treating all patients diagnosed within 20 days by 2024. First Minister, what is your Government doing to remove avoidable delays to treatment, to increase the chances of survival of people diagnosed with pancreatic cancers in Wales, please?
Diolch yn fawr iawn am yr ateb, Gweinidog. Mae tri chwarter y bobl sy'n cael diagnosis o ganser y pancreas yn marw o fewn blwyddyn; caiff 80 y cant o'r rhai sy'n dioddef o'r clefyd eu diagnosis ar gam datblygedig ac erbyn hynny nid yw llawdriniaeth yn opsiwn. Bob blwyddyn, mae tua 500 o achosion newydd o ganser y pancreas yng Nghymru. Mae'r elusen Canser Pancreatig y DU yn galw ar Lywodraeth Cymru i osod targed o drin pob claf o fewn 20 diwrnod erbyn 2024. Prif Weinidog, beth mae eich Llywodraeth chi'n ei wneud i ddileu'r oedi diangen i driniaeth, er mwyn cynyddu'r siawns o oroesi ar gyfer pobl â diagnosis o ganser y pancreas yng Nghymru, os gwelwch yn dda?
I thank the Member for that important question, and of course I'm aware of the calls to introduce a 20-day treatment target for pancreatic cancer. While I absolutely appreciate the points the Member has made about the nature of pancreatic cancer—its difficulty in being diagnosed early, its aggressive nature once it is detected—in the end, I do not think it would be equitable to introduce a target specifically for one tumour type.
Our approach has always been to offer people with any type of cancer the opportunity to be treated as quickly as possible. That's why we are introducing a new single cancer pathway, because we're confident that it will support more rapid access to treatment. And that is very important, Llywydd, at a point where more and more people are being referred in for treatment—and that's a success story: more people referred in early, more people being assessed early. There were 32 per cent more people starting definitive treatment within target time in the month ending January of this year than five years ago. And that is a remarkable tribute to the service that is provided here in Wales, the clinicians, and others, who work in it, and their concerns quite certainly extend to pancreatic cancer, and our efforts in cancer as a whole will help to improve services for them too.
Diolch i'r Aelod am y cwestiwn pwysig hwnnw, ac wrth gwrs rwyf yn ymwybodol o'r galwadau i gyflwyno targed triniaeth o 20 diwrnod ar gyfer canser y pancreas. Er fy mod i'n gwerthfawrogi'n llwyr y pwyntiau a wnaeth yr Aelod am natur canser y pancreas—yr anhawster i gael diagnosis cynnar, ei natur ymosodol unwaith y caiff ei ddarganfod—yn y pen draw, nid wyf yn credu y byddai'n deg cyflwyno targed yn benodol ar gyfer un math o diwmor.
Ein dull ni o weithredu bob amser fu cynnig y cyfle i bobl sydd ag unrhyw fath o ganser gael eu trin mor gyflym â phosibl. Dyna pam yr ydym yn cyflwyno llwybr canser sengl newydd, oherwydd rydym yn hyderus y bydd yn cefnogi'r gallu i gael triniaeth yn gyflymach. Ac mae hynny'n bwysig iawn, Llywydd, ar adeg pan mae mwy a mwy o bobl yn cael eu hatgyfeirio am driniaeth—ac mae hynny'n brawf o lwyddiant: mwy o bobl yn cael eu hatgyfeirio'n gynnar, mwy o bobl yn cael eu hasesu'n gynnar. Roedd 32 y cant yn fwy o bobl yn dechrau triniaeth ddiffiniol o fewn yr amser targed yn y mis yn dod i ben ddiwedd Ionawr eleni na phum mlynedd yn ôl. Ac mae hynny'n deyrnged hynod i'r gwasanaeth a ddarperir yma yng Nghymru, y clinigwyr, ac eraill, sy'n gweithio ynddo, ac mae eu hymdrechion yn sicr ddigon yn cynnwys canser y pancreas. Bydd ein hymdrechion o ran canser yn ei gyfanrwydd yn helpu i wella gwasanaethau ar eu cyfer nhw hefyd.
I'm grateful to the First Minister for his answer to Mohammad Asghar. If I can draw the First Minister's attention to research that was presented to us as Assembly Members by the charity Ovarian Cancer Action, showing that over 40 per cent of GPs in Wales wrongly believe that ovarian cancer symptoms only present at the later stages of the disease, while 40 per cent of women have to visit their GP three times with those presenting symptoms before they get a referral. I would like to ask the First Minister today if he will have some discussions with the Minister for Health and Social Services to see if there are ways in which we can improve GPs' awareness of the fact that, in fact, there are earlier symptoms of ovarian cancer that can be picked up, to ensure that women do get referred more quickly, where it's appropriate for them to do so, into specialist services.
Rwyf yn ddiolchgar i'r Prif Weinidog am ei ateb i Mohammad Asghar. Hoffwn dynnu sylw'r Prif Weinidog at ymchwil a gyflwynwyd i ni fel Aelodau'r Cynulliad gan yr elusen Gweithredu Canser yr Ofari, sy'n dangos bod dros 40 y cant o feddygon teulu yng Nghymru yn credu'n anghywir nad yw symptomau canser yr ofari ond yn dod i'r amlwg yn ystod camau diweddarach y clefyd, ac mae 40 y cant o fenywod yn gorfod ymweld â'u meddyg teulu deirgwaith gyda rhai symptomau cyn iddynt gael eu hatgyfeirio. Hoffwn ofyn i'r Prif Weinidog heddiw a fydd yn cynnal rhai trafodaethau gyda'r Gweinidog dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i weld a oes ffyrdd y gallwn wella ymwybyddiaeth meddygon teulu o'r ffaith bod symptomau cynharach canser yr ofari y gellid eu hadnabod, i sicrhau bod menywod yn cael eu hatgyfeirio'n gyflymach, lle mae'n briodol iddynt wneud hynny, at wasanaethau arbenigol.
Absolutely, Llywydd, I'm very happy to have those conversations. A great deal of effort goes on with the GP community in Wales to make sure that GPs are as well equipped as they can be to help with early identification and early referral into the system. The Member may be aware, I think, of the fact that we have recently funded two new pilot initiatives, where, when GPs have a patient whose symptoms are not such that they would allow them to refer them into the main diagnostic pathway, they are able to refer them to these two centres for rapid diagnosis. Now, we will learn the lessons from the two centres that we have funded to date. They have some promising aspects about them—certainly, they are well liked by patients. And they may offer GPs an opportunity, if we were able to extend them further, to provide an early insight for those patients where symptoms are uncertain, but where GPs have an an anxiety that they think is worth following up.
Yn sicr, Llywydd, rwyf yn hapus iawn i gynnal y sgyrsiau hynny. Mae llawer iawn o ymdrech yn cael ei gwneud gyda chymuned meddygon teulu yng Nghymru i wneud yn siŵr bod gan feddygon teulu'r adnoddau sydd eu hangen arnynt i helpu i adnabod symptomau'n gynnar ac atgyfeirio'n gynnar i mewn i'r system. Credaf, o bosib, fod yr Aelod yn ymwybodol o'r ffaith ein bod wedi ariannu dwy fenter beilot newydd yn ddiweddar. Golyga hyn fod meddyg teulu, os oes ganddo glaf sydd â symptomau na fyddent yn caniatáu iddynt gael eu hatgyfeirio at y prif lwybr diagnostig, yn gallu eu hatgyfeirio at y ddwy ganolfan hyn ar gyfer diagnosis cyflym. Nawr, byddwn yn dysgu gwersi o'r ddwy ganolfan yr ydym wedi eu cyllido hyd yma. Mae ganddynt rai agweddau addawol—yn sicr, mae'r cleifion yn eu hoffi'n fawr. A gallant roi cyfle i feddygon teulu, pe gallem eu hymestyn ymhellach, ddarparu cipolwg cynnar ar gyfer y cleifion hynny y mae eu symptomau'n ansicr, ond lle mae'r meddygon teulu yn pryderu bod angen edrych arnyn nhw ymhellach.
6. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ddatblygu brand Cymru? OAQ53672
6. Will the First Minister provide an update on the development of a Wales brand? OAQ53672
Llywydd, since its introduction in 2016, the award-winning Wales brand has achieved significant success, delivering strong results through tourism, business, food and drink and health campaigns, and providing a consistent platform for promoting Wales.
Llywydd, ers ei gyflwyno yn 2016, mae brand Cymru, sydd wedi ennill gwobrau, wedi profi cryn lwyddiant, gan esgor ar ganlyniadau cadarn mewn twristiaeth, busnes, ymgyrchoedd iechyd a bwyd a diod, a darparu llwyfan cyson ar gyfer hyrwyddo Cymru.
First Minister, thank you. I must admit to being a bit confused about the Wales brand. Tourism, food, transport, meat, business—all of them seen as part of the brand. I make no apology for returning to the magnificent six nations victory by Wales and the wonderful event that took place at the Senedd last Monday. During your speech you mentioned Team Cymru and how Wales excels at team events. This is simple and effective. From food producers, enterprise, education to tourists, they, and we, are all part of Team Cymru. Is there any way Team Cymru could be incorporated into the marketing of Wales and all it has to offer?
Prif Weinidog, diolch ichi. Rhaid imi gyfaddef fy mod i braidd yn ddryslyd ynghylch brand Cymru. Twristiaeth, bwyd, cludiant, cig, busnes—bob un ohonynt yn cael eu gweld fel rhan o'r brand. Nid wyf yn ymddiheuro am ddychwelyd at fuddugoliaeth odidog Cymru ym mhencampwriaeth y chwe gwlad a'r digwyddiad gwych a gynhaliwyd yn y Senedd ddydd Llun diwethaf. Yn ystod eich araith cyfeiriwyd at dîm Cymru a sut y mae Cymru'n rhagori mewn digwyddiadau tîm. Mae hyn yn syml ac yn effeithiol. O gynhyrchwyr bwyd, menter, addysg i dwristiaid, maen nhw a ninnau'n rhan o Dîm Cymru. A oes unrhyw ffordd y gellid ymgorffori Tîm Cymru i'r broses o farchnata Cymru a'r cyfan sydd ganddi i'w gynnig?
Well, I think the Member is absolutely right when she says that the things that draw the eyes of the world to Wales are often things like sporting events. And our aim, as she knows, in the post-Brexit period is to make sure that Wales continues to have an open door to the world, and the brand of Wales is recognised in places as somewhere that remains engaged, open and committed to welcoming the world to Wales. Sporting events are often an excellent way to showcase that and we have, in recent years, taken many opportunities to promote such chances here, and I'm sure that we will want to go on doing that in the future.
Wel, rwy'n credu bod yr Aelod yn llygad ei lle pan ddywed fod y pethau sy'n tynnu sylw'r byd at Gymru yn aml yn bethau fel digwyddiadau chwaraeon. Ein nod ni, fel y gŵyr, yn y cyfnod wedi Brexit, yw gwneud yn siŵr bod Cymru yn parhau i gael polisi drws agored i'r byd, a bod brand Cymru yn cael ei adnabod gan bobl fel rhywle sy'n parhau i fod yn agored ac yn ymrwymedig i groesawu'r byd i Gymru. Mae digwyddiadau chwaraeon yn aml yn ffordd ragorol o arddangos hynny ac rydym wedi manteisio ar lawer o gyfleoedd dros y blynyddoedd diwethaf i hybu cyfleoedd o'r fath yma, ac rwyf yn siŵr y byddwn yn dymuno parhau i wneud hynny yn y dyfodol.
First Minister, while the welcome host programme provides some customer services training, Welsh tourism businesses are now telling me that Wales needs something more than that, which encapsulates what Wales has to offer and is recognised and accepted by the tourism industry itself, improving not just the quality of our offer, but promoting the visitor economy as an arena where young people in particular can have a long-lived satisfying career. I wonder if the Government would commit to acting swiftly to developing a Welsh hospitality and tourism training quality mark, so that visitors who come to Wales can be confident in the warmest and best of welcomes as well as superlative service, of course, which complement our marvellous sporting record.
Prif Weinidog, er bod y rhaglen groeso yn darparu peth hyfforddiant gwasanaethau cwsmeriaid, mae busnesau twristiaeth Cymru nawr yn dweud wrthyf fod ar Gymru angen rhywbeth mwy na hynny, sy'n crynhoi'r hyn y mae Cymru yn ei gynnig ac yn cael ei gydnabod a'i dderbyn gan y diwydiant twristiaeth ei hun. Byddai'n gwella, nid yn unig ansawdd yr hyn a gynigir, ond hefyd yn hyrwyddo'r economi ymwelwyr fel llwyfan lle gall pobl ifanc yn benodol gael gyrfaoedd boddhaol a pharhaol. Tybed a fyddai'r Llywodraeth yn ymrwymo i weithredu'n gyflym i ddatblygu marc ansawdd hyfforddiant lletygarwch a thwristiaeth Cymru, fel y gall ymwelwyr sy'n dod i Gymru fod yn hyderus y cânt y croeso cynhesaf gorau yn ogystal â gwasanaeth ardderchog, wrth gwrs, sy'n ategu ein record chwaraeon ardderchog.
I thank the Member for that, and it is an issue that has been raised with me on a number of occasions by the hospitality industry. They face, as you know, real anxieties about their future the other side of the European Union if their ability to recruit people from outside Wales is compromised by the migration policies of the UK Government. That means they know that in the longer run they have to do more to attract young people into that business and for that business to be seen as somewhere where you can have a career that takes you from your entry point to a future that you would think of as one that would enhance your own prospects in that future.
We want to work alongside the industry to do just that, and making sure that there are properly recognised qualifications and training programmes that people can take will undoubtedly be part of the conversation that we will want to go on having with the sector, building on the recognition that they themselves have about the efforts they need to make to make their product more attractive to young people, and to design the workplace in a way that will allow them to retain the talents of those young people and to make them long-term members of the workforce.
Diolch i'r Aelod am hynny, ac mae'n fater a godwyd gyda mi ar sawl achlysur gan y diwydiant lletygarwch. Fel y gwyddoch, maent yn wynebu pryderon gwirioneddol am eu dyfodol yr ochr arall i'r Undeb Ewropeaidd os yw eu gallu i recriwtio pobl o'r tu allan i Gymru gan bolisïau mewnfudo Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn cael ei beryglu. Golyga hyn eu bod yn gwybod yn y tymor hwy fod yn rhaid iddynt wneud mwy i ddenu pobl ifanc i'r busnes hwnnw a bod y busnes hwnnw'n cael ei weld fel rhywle lle gellir cael gyrfa sy'n mynd â chi o'r man cychwyn at ddyfodol y byddech yn ei ystyried yn un a fyddai'n gwella eich rhagolygon yn y dyfodol.
Rydym eisiau gweithio ochr yn ochr â'r diwydiant i wneud hynny, a bydd gwneud yn siŵr bod yna raglenni cymwysterau a hyfforddiant cydnabyddedig y gall pobl eu cymryd yn ddi-os yn rhan o sgwrs y byddwn yn awyddus i barhau i'w chael gyda'r sector. Rydym eisiau adeiladu ar y gydnabyddiaeth sydd ganddyn nhw eu hunain am yr ymdrechion sydd angen iddynt eu gwneud fel bod eu cynnyrch yn fwy deniadol i bobl ifanc, a chreu gweithle mewn modd a fydd yn caniatáu iddynt gadw talentau pobl ifanc a'u gwneud yn aelodau hirdymor o'r gweithlu.
Diolch i'r Prif Weinidog.
Thank you, First Minister.
A'r eitem nesaf felly yw'r cwestiynau i'r Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip, ac mae'r cwestiwn cyntaf gan Joyce Watson.
The next item is questions to the Deputy Minister and Chief Whip, and the first question is from Joyce Watson.
1. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i fynd i'r afael â cham-drin menywod mewn bywyd cyhoeddus ar-lein? OAQ53660
1. What actions is the Welsh Government taking to tackle online abuse of women in public life? OAQ53660
I thank Joyce Watson for that question. The online abuse of women in public life is wholly unacceptable and detrimental to our diversity and democracy programme. The UK Government must hold service providers to account for unacceptable abuse in public life.
Diolch i Joyce Watson am y cwestiwn hwn. Mae cam-drin menywod mewn bywyd cyhoeddus ar-lein yn gwbl annerbyniol ac yn niweidiol i'n rhaglen amrywiaeth a democratiaeth. Rhaid i Lywodraeth y DU ddwyn darparwyr gwasanaethau i gyfrif am y cam-drin annerbyniol ym mywyd cyhoeddus.
There was a recent review by the independent Committee on Standards in Public Life and they found that female politicians are disproportionately the targets of online intimidation. In 2017, there was a study by Amnesty International and it found that women politicians and journalists from across the UK and America have abuse every 30 seconds on Twitter. Under current regulations, it's not a crime to target someone because of their gender. With online abuse of women so rife, I'm really concerned about how we're going to encourage more women into public life in such a hostile environment. And I want to call this out for what it is: it is absolute cowardice and it is people hiding behind their keyboards to exact that on individuals.
So, Deputy Minister, what discussions has the Welsh Government had with social media companies like Facebook and Twitter on how they're tackling this very serious issue? And will you issue a statement that clearly and substantially makes it clear that this behaviour is completely unacceptable?
Cynhaliwyd adolygiad diweddar gan y Pwyllgor Annibynnol ar Safonau mewn Bywyd Cyhoeddus a ganfu fod gwleidyddion benywaidd yn dargedau anghymesur bygythiadau ar-lein. Yn 2017, cynhaliwyd astudiaeth gan Amnest Rhyngwladol a ganfu fod gwleidyddion a newyddiadurwyr benywaidd ledled y DU ac America yn cael eu cam-drin bob 30 eiliad ar Twitter. O dan y rheoliadau presennol, nid yw'n drosedd targedu rhywun oherwydd eu rhyw. Gyda cham-drin merched ar-lein mor rhemp, rwy'n poeni'n wirioneddol sut rydym yn mynd i annog mwy o fenywod i fywyd cyhoeddus mewn awyrgylch sydd mor elyniaethus. Ac rwyf eisiau disgrifio hyn yn agored: mae'n llwfrdra llwyr ac mae pobl sy'n cuddio y tu ôl i'w cyfrifiaduron yn gorfodi hynny ar unigolion.
Felly, Dirprwy Weinidog, pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cael gyda chwmnïau cyfryngau cymdeithasol fel Facebook a Twitter ar sut y maent yn ymdrin â'r mater difrifol iawn hwn? Ac a wnewch chi gyhoeddi datganiad sy'n mynegi'n glir a sylweddol fod yr ymddygiad hwn yn gwbl annerbyniol?
Again, I thank Joyce Watson for this very important question. It's critical that we hold social media platforms to account, and the Welsh Government is fully supportive of introducing those clear and consistent standards that we need across social media platforms to improve user safety.
The Welsh Government is officially represented on the UK Council for Internet Safety, allowing us to influence policy decisions taken at a UK Government level. The internet, of course, is a non-devolved issue, so ensuring that Wales is represented at a UK Government level is absolutely critical, but I am very happy to make a statement on this very important point. In order to do that, I am writing to the Secretary of State for Digital, Culture, Media and Sport, Jeremy Wright, to ask him for what engagement he has had with social media providers about the online abuse of women in public life. But also, it is very clear that we have evidence and we have very useful support as well, for example, from the Electoral Reform Society's 'New Voices' report. Their recommendation about social media and the development of our political parties' joint code of conduct on intimidatory behaviour, online abuse is the thin end of the wedge, and reports show that it is gendered and reflects the same kind of gender inequalities in the off-line world. So, again, diversity and democracy, we want to address this in terms of women in public life.
Unwaith eto, diolchaf i Joyce Watson am y cwestiwn pwysig iawn hwn. Mae'n hanfodol ein bod yn dwyn y llwyfannau cyfryngau cymdeithasol hyn i gyfrif, ac mae Llywodraeth Cymru yn gwbl gefnogol i gyflwyno'r safonau clir a chyson hynny sydd eu hangen arnom ar draws y llwyfannau cyfryngau cymdeithasol i wella diogelwch y defnyddiwr.
Cynrychiolir Llywodraeth Cymru yn swyddogol ar Gyngor y DU ar gyfer Diogelwch ar y Rhyngrwyd, gan ganiatáu inni ddylanwadu ar y penderfyniadau polisi ar lefel Llywodraeth y DU. Mae'r rhyngrwyd, wrth gwrs, yn faes sydd heb ei ddatganoli, ac mae sicrhau bod Cymru yn cael ei chynrychioli ar lefel Llywodraeth y DU yn gwbl hanfodol, ond rwyf yn hapus iawn i wneud datganiad ar y pwynt hwn. Er mwyn gwneud hynny, rwy'n ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol dros Ddigidol, Diwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon, Jeremy Wright, i ofyn iddo pa ymgysylltiad a fu rhyngddo ef a darparwyr cyfryngau cymdeithasol am y cam-drin ar-lein o fenywod mewn bywyd cyhoeddus. Ond hefyd, mae'n glir iawn bod gennym dystiolaeth ac mae gennym gefnogaeth ddefnyddiol iawn hefyd, er enghraifft, yn adroddiad 'Lleisiau Newydd' y Gymdeithas Diwygio Etholiadol. Dim ond y cychwyn yw eu hargymhelliad am y cyfryngau cymdeithasol a datblygiad cod ymddygiad ar y cyd ein pleidiau gwleidyddol ar ymddygiad difrïol a cham-drin ar-lein. Mae adroddiadau'n dangos ei fod yn ddibynnol ar ryw ac yn adlewyrchu'r un math o anghydraddoldeb rhyw yn y byd gwirioneddol. Felly, unwaith eto, o ran amrywiaeth a democratiaeth, rydym eisiau mynd i'r afael â hyn yng nghyd-destun menywod mewn bywyd cyhoeddus.
I've no doubt in my mind that the trolling of women on social media is an epidemic and that it's getting worse. I've got my own personal experience of this, and I make a point of standing up to that abuse whenever I receive it, and when I see other women receiving it as well because we can't afford to let the bullies win.
At a conference called Slaying the Trolls that I attended towards the end of last year, we heard about the findings of research undertaken by the Open University and Stirling University, which found that the risk of young women aged between 18 and 29 of becoming a target of threatening and offensive advances on the internet is twice as high as the risk for women aged between 40 and 49, and more than three times as high as the risk for women aged between 50 and 59. I ask myself what this is all doing in terms of putting women off from using their voices.
The team made a few recommendations, including the recognition that online violence and threats against women should be classed as a form of gender-based abuse of women and girls. I support this. Does the Government agree, and if you do, can you tell us, please, what you're going to do about it?
Nid oes unrhyw amheuaeth gennyf fod trolio menywod ar y cyfryngau cymdeithasol yn epidemig ac mae'n mynd yn waeth. Mae gennyf brofiad personol fy hun o hyn, ac rwy'n sefyll yn gadarn yn erbyn y cam-drin pryd bynnag y byddaf yn ei gael, a phan welaf fenywod eraill yn ei gael hefyd oherwydd ni allwn adael i'r bwlis ennill.
Mewn cynhadledd o'r enw Slaying The Trolls yr oeddwn yn bresennol ynddi tua diwedd y flwyddyn ddiwethaf, clywsom am ganfyddiadau ymchwil a gynhaliwyd gan y Brifysgol Agored a Phrifysgol Stirling. Canfu'r ymchwil hon fod y risg i fenywod ifanc rhwng 18 a 29 o fod yn darged i ymosodiadau bygythiol a sarhaus ar y rhyngrwyd ddwywaith yn fwy na'r risg i fenywod rhwng 40 a 49 oed, ac yn fwy na thair gwaith yn uwch na'r risg i fenywod rhwng 50 a 59 oed. Ys gwn i beth yw effaith hyn i gyd ar atal menywod rhag mynegi eu barn.
Gwnaed ychydig o argymhellion gan y tîm, gan gynnwys y gydnabyddiaeth y dylid ystyried trais a bygythiadau ar-lein yn erbyn menywod fel math o drais ar sail rhywedd yn erbyn menywod a merched. Rwy'n cefnogi hyn. A yw'r Llywodraeth yn cytuno, ac os ydych, a wnewch chi ddweud wrthym beth yr ydych yn mynd i wneud am y peth, os gwelwch yn dda?
Thank you again, Leanne Wood, not only for the account of your experience, as I'm sure we can across this Chamber, in terms of online abuse of women, we cannot afford to let the bullies win, as you say, and thank you as well for the further evidence you have given. That will be very important in terms of the statement that I wish to make and the representations that I am making to the UK Government in terms of their responsibilities.
It's also very important that we look to the 'Protecting the Debate: Intimidation, Influence, and Information' consultation that took place. In fact, we did respond to that as a Welsh Government, and I'd just like to report from what my predecessor, Alun Davies, said in his response to Chloe Smith, the Minister for the Constitution, when he said, 'The Welsh Government shares the overall position that threatening behaviour towards both candidates and holders of public office is intolerable, as is the intimidation of voters, and we support transparency in digital election campaigning.'
This has clearly now got to focus on the gendered impact of this in terms of the online abuse of women, and I'm grateful that this question has been raised this afternoon, so that we as a Welsh Government can not only make a statement, but make a very clear statement from Members across this Chamber in terms of this point.
Diolch i chi eto, Leanne Wood, nid yn unig am rannu eich profiad, fel rwy'n siŵr y gallwn gydymdeimlo ar draws y Siambr hon, o ran cam-drin menywod ar-lein. Ni allwn fforddio gadael i'r bwlis ennill, fel y dywedasoch, a diolch hefyd am y dystiolaeth ychwanegol yr ydych wedi'i rhoi inni. Bydd hynny'n bwysig iawn o ran y datganiad yr wyf am ei wneud a'r sylwadau yr wyf am eu cyflwyno i Lywodraeth y DU o ran ei chyfrifoldebau.
Mae hefyd yn bwysig iawn inni edrych ar yr ymgynghoriad, Amddiffyn y Ddadl: Bygythiadau, Dylanwad, a Gwybodaeth' a gynhaliwyd. Mewn gwirionedd, rydym wedi ymateb i hwnnw fel Llywodraeth Cymru, a hoffwn i adrodd am yr hyn a ddywedodd fy rhagflaenydd, Alun Davies, yn ei ymateb i Chloe Smith, y Gweinidog dros y Cyfansoddiad, pan ddywedodd, 'Mae Llywodraeth Cymru yn rhannu'r safbwynt cyffredinol fod ymddygiad bygythiol tuag at ymgeiswyr a deiliaid swyddi cyhoeddus yn annioddefol, fel y mae bygwth pleidleiswyr, ac rydym yn cefnogi tryloywder wrth ymgyrchu mewn etholiad digidol.'
Yn amlwg, mae'n rhaid i hyn bellach ganolbwyntio ar yr effaith o ran rhywedd yng nghyd-destun cam-drin menywod ar-lein. Rwy'n ddiolchgar bod y cwestiwn hwn wedi'i godi'r prynhawn yma, fel ein bod ni fel Llywodraeth Cymru nid yn unig yn gwneud datganiad, ond fod y datganiad yn un clir iawn gan yr Aelodau ar draws y Siambr hon o ran y pwynt hwn.
2. Pa asesiad y mae'r Dirprwy Weinidog wedi'i wneud o'r pwysau ariannol sy'n wynebu'r trydydd sector yng Nghymru? OAQ53688
2. What assessment has the Deputy Minister made of the funding pressures facing the third sector in Wales? OAQ53688
I thank Lynne Neagle for that question. Financial sustainability remains a key issue in the current financial climate. This remains one of the four pillars of our infrastructure support for the third sector via Third Sector Support Wales.
Diolch i Lynne Neagle am y cwestiwn hwnnw. Mae cynaliadwyedd ariannol yn parhau i fod yn fater allweddol yn yr hinsawdd ariannol sydd ohoni. Mae hyn yn parhau i fod yn un o bedair colofn ein cefnogaeth seilwaith ar gyfer y trydydd sector drwy Gefnogaeth y Trydydd Sector Cymru.
Thank you, Deputy Minister. One of the clear themes that has emerged for me in recent committee inquiries has been that local authorities and health boards are increasingly relying on third sector organisations to deliver services but are often not providing sustainable funding for those services. This has been the case in the children's committee's inquiries on perinatal mental health, on the emotional and mental health of children and young people, and in the health committee's recent inquiry on suicide prevention. Given that relatively little funding is distributed centrally by Welsh Government to the third sector, what more can the Welsh Government do to ensure that regional partnership boards and public services boards work fully in partnership with the third sector, but crucially provide them with the essential funding that they need?
Diolch ichi, Dirprwy Weinidog. Un o'r themâu clir a ddaeth i'r amlwg i mi yn ymchwiliadau diweddar y pwyllgor oedd bod awdurdodau lleol a byrddau iechyd yn dibynnu fwyfwy ar sefydliadau'r trydydd sector i ddarparu gwasanaethau ond nad ydynt yn aml yn darparu cyllid cynaliadwy ar gyfer y gwasanaethau hynny. Mae hyn wedi digwydd yn ymchwiliadau'r pwyllgor plant ar iechyd meddwl amenedigol, ar iechyd emosiynol a meddyliol plant a phobl ifanc, ac yn ymchwiliad diweddar y pwyllgor iechyd ar atal hunanladdiad. O gofio mai ychydig iawn o gyllid a ddosberthir yn ganolog gan Lywodraeth Cymru i'r trydydd sector, beth arall all Llywodraeth Cymru ei wneud i sicrhau bod y byrddau partneriaethau rhanbarthol a'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn gweithio mewn partneriaeth lawn gyda'r trydydd sector, ond yn hollbwysig, eu bod yn rhoi'r cyllid hanfodol sydd ei angen arnyn nhw?
It's very helpful, again, to have that evidence that has come to your committee, but I'm sure also in your constituency capacity as well. Welsh Government and the third sector recognise the challenges that public services face, and that has had an impact in terms of the third sector expectations, increasing public funding under continuing pressure. In fact, the First Minister and I attended the Gofod3 event last week. It was attended by hundreds of volunteers and third sector organisations, and we took part in discussions on the future of civil society in Wales and looked at the whole issue in terms of sustainability and funding. And it's very clear that, because it's a key pillar of our third sector, via our Third Sector Support Wales, we need to support organisations. They are diversifying their income streams, they're increasing their financial sustainability, but also it's crucial that local authorities and, indeed, the county voluntary councils work with the third sector organisations at a local level. But, just to say, the total contribution to the funding provided to the third sector support in Wales for 2018-19 is over £6 billion.
Unwaith eto, mae'n ddefnyddiol iawn cael y dystiolaeth honno sydd wedi dod at eich pwyllgor, ond rwy'n siŵr hefyd yn rhinwedd eich swydd fel Aelod etholaeth. Mae Llywodraeth Cymru a'r trydydd sector yn cydnabod yr heriau sy'n wynebu gwasanaethau cyhoeddus, ac mae hynny wedi cael effaith ar ddisgwyliadau'r trydydd sector, a chyllid cyhoeddus dan bwysau parhaus. Mewn gwirionedd, aeth y Prif Weinidog a minnau i ddigwyddiad Gofod3 yr wythnos diwethaf. Daeth cannoedd o wirfoddolwyr a sefydliadau trydydd sector ynghyd yno, a buom yn cymryd rhan mewn trafodaethau ar ddyfodol y gymdeithas sifil yng Nghymru, gan edrych ar y mater yn ei gyfanrwydd o ran cynaliadwyedd ac ariannu. Ac mae'n glir iawn, gan ei fod yn un o bileri allweddol ein trydydd sector, drwy ein hymgyrch Cefnogi Trydydd Sector Cymru, fod angen inni gefnogi sefydliadau. Maen nhw'n arallgyfeirio eu ffrydiau incwm, yn cynyddu eu cynaliadwyedd ariannol, ond mae'n hanfodol hefyd fod awdurdodau lleol ac, yn wir, y cynghorau sirol gwirfoddol yn gweithio gyda sefydliadau'r trydydd sector ar lefel leol. Ond, rhaid i mi ddweud, fod cyfanswm y cyfraniad at y cyllid a ddarperir i Gefnogi Trydydd Sector Cymru ar gyfer 2018-19 dros £6 biliwn.
3. Pa drafodaethau diweddar y mae'r Dirprwy Weinidog wedi'u cael ynghylch diogelwch cymunedol yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru? OAQ53662
3. What recent discussions has the Deputy Minister had regarding community safety in Mid and West Wales? OAQ53662
In February, I chaired the safer communities programme board. The board oversees the implementation of the Wales-wide working together for safer communities review. We have adopted a regional approach in order to best address the specific needs of each of our regions to promote community cohesion.
Ym mis Chwefror, bûm yn cadeirio Bwrdd y rhaglen cymunedau mwy diogel. Mae'r Bwrdd yn goruchwylio'r gwaith o weithredu adolygiad Cymru gyfan ar gyfer gweithio gyda'n gilydd i greu cymunedau mwy diogel Cymru gyfan. Rydym wedi mabwysiadu dull rhanbarthol er mwyn ymdrin yn y ffordd orau ag anghenion penodol pob un o'n rhanbarthau i hyrwyddo cydlyniant cymunedol.
I thank the Deputy Minister for her answer. I'm sure the Deputy Minister is aware of a relatively recent phenomenon that gets referred to as 'county lines', where people dealing in drugs are moving young people—predominantly young people, but certainly vulnerable people—from large urban centres and using them to sell drugs and, unfortunately, sex services as well, in our smaller towns and county towns. Dyfed-Powys Police service has recently raised cases with me in Newtown before Christmas and, just a fortnight ago, Dyfed-Powys Police had to deal with two 14-year-olds from outside the area who were involved in drug supply in Llanelli. These are obviously young people who should be treated as victims. They are undoubtedly committing offences, but they're certainly not doing so of their own free will. Will the Deputy Minister undertake to have further discussions today with the appropriate partners, which obviously include the police service, but also includes prosecutors, because we have to ensure that these young people are not treated as criminals, and that the charges are pursued, as they are being in the Llanelli case, against the adult men who were involved in putting the young people in this position? And will the Deputy Minister talk to social services, to housing and, if necessary, have discussions with Ministers at UK level, because many of these young people are coming from large English cities, to try and put a stop to this phenomenon, which is having a big impact in the communities where it's happening but is also having a devastating impact on the young people directly invovled?
Diolch i'r Dirprwy Weinidog am ei hateb. Rwy'n sicr fod y Dirprwy Weinidog yn ymwybodol o'r ffenomenon eithaf diweddar y cyfeirir ati fel 'llinellau sirol', lle mae pobl sy'n delio mewn cyffuriau'n symud pobl ifanc—pobl ifanc yn bennaf, ond pobl fregus yn sicr—o ganolfannau trefol mawr a'u defnyddio i werthu cyffuriau ac, yn anffodus, wasanaeth rhyw hefyd, yn ein trefi llai a'n trefi sirol ni. Mae gwasanaeth heddlu Dyfed-Powys wedi sôn wrthyf am achosion yn y Drenewydd cyn y Nadolig a, phythefnos yn ôl yn unig, bu'n rhaid i Heddlu Dyfed-Powys ddelio â dau berson 14 oed o'r tu allan i'r ardal a oedd yn gysylltiedig â chyflenwi cyffuriau yn Llanelli. Yn amlwg maen nhw'n bobl ifanc y dylid eu trin fel dioddefwyr. Yn ddi-os maent yn cyflawni troseddau, ond nid ydynt yn gwneud hynny o'u hewyllys. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ymrwymo i gynnal trafodaethau pellach heddiw gyda'r partneriaid priodol, sy'n amlwg yn cynnwys y gwasanaeth heddlu, ond hefyd yn cynnwys erlynwyr, oherwydd rhaid inni sicrhau nad yw'r bobl ifanc hyn yn cael eu trin fel troseddwyr. Hefyd, rhaid sicrhau yr eir i'r afael â'r cyhuddiadau hyn, fel y gwneir yn achos Llanelli, yn erbyn y dynion a oedd yn gyfrifol am roi'r bobl ifanc yn y sefyllfa hon? Ac a wnaiff y Dirprwy Weinidog siarad â'r gwasanaethau cymdeithasol, y gwasanaethau tai ac, os oes angen, gael trafodaethau gyda Gweinidogion ar lefel y DU, gan fod llawer o'r bobl ifanc hyn yn dod o ddinasoedd mawr Lloegr, i geisio rhoi terfyn ar y ffenomen hon, sy'n cael effaith fawr yn y cymunedau lle mae'n digwydd ond hefyd yn cael effaith ddinistriol, uniongyrchol ar y bobl ifanc sydd ynghlwm yn uniongyrchol â hyn?
Helen Mary Jones also raises a very important question, which we discussed with the chief constables and police and crime commissioners at the policing board, which was chaired by the First Minister last month. In fact, Dafydd Llywelyn, the Dyfed-Powys police and crime commissioner, was very clear about the challenges in his area. I think it's a valuable opportunity for us again to see how we can share practice, share intelligence. Of course, this is crucial in terms of seeing this as a way in which we need to prevent the county lines taking hold of some of the most vulnerable young people in Wales.
I think it's important that we are liaising with Home Office officials, just in terms of importance of funding issues, and the fact that the Welsh Government also is continuing to provide funding for our community safety officers. Of course, 74 of those are located in your area, and they play a very important part in positive engagement with young people. So, this is a key issue not just for police, but also for the youth offending teams in terms of our work with young people across Wales, but particularly, from your question, in your area.
Mae Helen Mary Jones hefyd yn codi cwestiwn pwysig iawn, a buom yn ei drafod gyda'r prif gwnstabliaid a'r comisiynwyr heddlu a throseddu yn y bwrdd plismona, a gadeiriwyd gan y Prif Weinidog fis diwethaf. Yn wir, roedd Dafydd Llywelyn, Comisiynydd Heddlu a Throseddu Dyfed-Powys, yn glir iawn ynghylch yr heriau yn ei ardal ef. Credaf ei bod yn gyfle gwerthfawr i ni eto i weld sut y gallwn rannu arfer, rhannu gwybodaeth. Wrth gwrs, mae hyn yn hanfodol o ran gweld hyn fel ffordd o atal y llinellau sirol rhag cael gafael ar rai o'r bobl ifanc fwyaf agored i niwed yng Nghymru.
Credaf ei bod yn bwysig ein bod yn cysylltu â swyddogion y Swyddfa Gartref, o ran pwysigrwydd materion cyllido, a'r ffaith bod Llywodraeth Cymru hefyd yn parhau i ddarparu cyllid ar gyfer ein swyddogion diogelwch cymunedol. Wrth gwrs, mae 74 o'r rheini wedi eu lleoli yn eich ardal chi, ac maen nhw'n chwarae rhan bwysig iawn yn ymgysylltu'n gadarnhaol â phobl ifanc. Felly, mae hwn yn fater allweddol, nid yn unig i'r heddlu, ond hefyd i'r timau troseddau ieuenctid o ran ein gwaith gyda phobl ifanc ledled Cymru, ond yn enwedig, yn ôl eich cwestiwn, yn eich ardal chi.
4. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r sector gwirfoddol yn Sir Drefaldwyn? OAQ53647
4. Will the Deputy Minister make a statement on the Welsh Government's support for the voluntary sector in Montgomeryshire? OAQ53647
In 2018-19, Powys Association of Voluntary Organisations received £315,957 in core funding to help local community and voluntary sector organisations with fundraising, good governance and volunteering.
Yn 2018-19, cafodd Cymdeithas Mudiadau Gwirfoddol Powys £315,957 mewn cyllid craidd i helpu'r gymuned leol a sefydliadau yn y sector gwirfoddol gyda chodi arian, llywodraethu da a gwirfoddoli.
Thank you for your answer, Deputy Minister. A Voice for You has provided citizen advocacy for people with learning disabilities in my constituency for over 30 years, and they are certainly concerned about the effect of the potential reduction of core funding that they receive from the local authority, and I share much of Lynne Neagle's views in her question that she brought to you and raised with you a few moments ago. This organisation is in the same position as many others. If they lose their core funding, then this makes it extremely difficult for them to secure match funding from other avenues as well. I wonder how you believe the Welsh Government can support this particular issue. Clearly, if we can lever in third party sector funding, this is extremely helpful to support our voluntary bodies, but they can't do that if they are losing that funding from local authority sources.
Diolch i chi am eich ateb, Dirprwy Weinidog. Mae Llais i Chi wedi darparu eiriolaeth dinasyddion ar gyfer pobl ag anableddau dysgu yn fy etholaeth i ers dros 30 mlynedd, ac maent yn sicr yn pryderu am effaith y gostyngiad posibl o gyllid craidd a gânt gan yr awdurdod lleol. Rwy'n rhannu llawer o sylwadau Lynne Neagle yn ei chwestiwn i chi ychydig eiliadau yn ôl. Mae'r sefydliad hwn yn yr un sefyllfa â llawer o rai eraill. Os byddant yn colli eu cyllid craidd, yna mae hyn yn ei gwneud yn anodd iawn iddynt sicrhau arian cyfatebol o ffynonellau eraill hefyd. Tybed sut yr ydych yn credu y gall Llywodraeth Cymru gefnogi'r mater penodol hwn. Yn amlwg, os gallwn ysgogi cyllid sector trydydd parti, mae hyn yn hynod ddefnyddiol i gefnogi ein cyrff gwirfoddol, ond ni allant wneud hynny os ydynt yn colli'r cyllid hwnnw o ffynonellau awdurdod lleol.
Clearly, the funding that we provide to Powys Association of Voluntary Organisations is key to providing that infrastructure support for organisations like A Voice for You, in terms of citizens' advocacy. And, we also need to look at the ways in which we support organisations, for example, through the community facilities programme. Capital grants can be extremely helpful, and I'm sure you will have welcomed the fact that there's £500,000 in capital grants to two community projects in Montgomeryshire. You're probably aware of them. So, we are trying to find other ways to lever in funding.
But also, the crucial point that we're making in terms of European transition funding is that we are looking into ways that we can support voluntary sector and third sector organisations of the kind that you mention. But, it is a key pillar in terms of sustainability of funding. Much of our discussion last week at Gofod3 was about ways in which we can support the voluntary sector and third sector in those communities, of the kinds that you've said today, which are crucial because they are, clearly, volunteer led and they are providing a service.
Yn amlwg, mae'r cyllid a ddarparwn ni i Gymdeithas Mudiadau Gwirfoddol Powys yn allweddol i ddarparu'r cymorth seilwaith hwnnw ar gyfer sefydliadau fel Llais i Chi, o ran eiriolaeth dinasyddion. Ac mae angen inni hefyd edrych ar ffyrdd o gefnogi sefydliadau, er enghraifft, y rhaglen cyfleusterau cymunedol. Gall grantiau cyfalaf fod o gymorth mawr, ac rwy'n siŵr eich bod wedi croesawu'r ffaith bod £500,000 mewn grantiau cyfalaf i ddau o brosiectau cymunedol yn sir Drefaldwyn. Rydych yn ymwybodol ohonynt, mae'n debyg. Felly, rydym yn ceisio dod o hyd i ffyrdd eraill o ysgogi arian.
Ond hefyd, y pwynt allweddol yr ydym yn ei wneud o ran cyllid trosiannol Ewropeaidd yw ein bod yn edrych ar ffyrdd o gefnogi'r sector gwirfoddol a sefydliadau'r trydydd sector o'r math yr ydych yn sôn amdanynt. Ond mae'n nodwedd allweddol o ran cynaliadwyedd cyllid. Roedd llawer o'n trafodaeth yr wythnos diwethaf yn Gofod3 yn ymwneud â sut y gallwn gefnogi'r sector gwirfoddol a'r trydydd sector yn y cymunedau hynny, y mathau yr ydych wedi sôn amdanynt heddiw, sy'n hanfodol gan eu bod, yn amlwg, yn cael eu harwain gan wirfoddolwyr a'u bod yn darparu gwasanaeth.
I'd like to refer the Minister back to points that I've raised with her before, with regard to services provided through the third sector for women and girls needing support. I'm thinking particularly of domestic abuse and of rape support services. We know that those are very often most effective if they are small, locally led and locally supported, and with the active participation of volunteers. We know that providing those services can be particularly challenging in rural communities like Montgomeryshire, like the whole of Powys. We also know that those services are increasingly under pressure from large commercial companies that tender against them when local authorities or community safety partnerships or whichever public bodies are putting out the tenders. What further steps can the Deputy Minister take to ensure that those local services, led by women and girls and provided for women and girls, continue to receive the public support that they need in order to ensure that the services that really meet the needs of those communities are not some kind of top-down model from big commercial companies, which we know often don’t meet the needs, and we also know often, in the end, are not sustainable.
Hoffwn gyfeirio'r Gweinidog yn ôl at bwyntiau yr wyf wedi eu codi gyda hi o'r blaen, o ran gwasanaethau a ddarperir drwy'r trydydd sector ar gyfer menywod a merched sydd angen cymorth. Rwy'n meddwl yn benodol am gam-drin domestig a gwasanaethau cymorth trais rhywiol. Gwyddom fod y rheini'n aml iawn yn fwyaf effeithiol os ydynt yn fach, dan arweiniad lleol, wedi eu cefnogi'n lleol, a chanddynt gyfranogiad gweithredol gwirfoddolwyr. Gwyddom fod darparu'r gwasanaethau hynny yn arbennig o heriol mewn cymunedau gwledig fel sir Drefaldwyn, fel Powys gyfan. Rydym hefyd yn gwybod bod y gwasanaethau hynny dan bwysau cynyddol oddi wrth gwmnïau masnachol mawr sy'n gosod tendr yn eu herbyn pan fo awdurdodau lleol neu bartneriaethau diogelwch cymunedol neu pa gyrff cyhoeddus bynnag yn rhoi'r tendrau allan. Pa gamau pellach all y Dirprwy Weinidog eu cymryd i sicrhau bod y gwasanaethau lleol hynny, dan arweiniad menywod a merched ac yn darparu ar gyfer menywod a merched, yn parhau i gael y gefnogaeth gyhoeddus sydd ei hangen arnynt er mwyn sicrhau nad yw'r gwasanaethau sy'n wirioneddol ddiwallu anghenion y cymunedau hynny yn rhyw fath o fodel o'r brig i lawr oddi wrth gwmnïau masnachol mawr. Gwyddom yn aml nad yw'r rheini'n diwallu'r anghenion, a gwyddom yn aml hefyd nad ydynt yn gynaliadwy yn y pen draw.
Not surprisingly, this question came up directly to me last Thursday at the Gofod3 event. We know what impact the whole commissioning regime has had in terms of sometimes smaller organisations—local organisations cannot compete within that environment. We know also that there are funding streams that actually respond to regional as well as local funding arrangements. But it’s very clear that we need to ensure that, for those local organisations who can prove that they are providing a service that is needed, meeting the requirements and the specifications, there should be a level playing field in terms of their opportunities.
One of the points I made at a conference yesterday, organised by Welsh Women’s Aid for leadership in the public sector, was that we need to look at and listen to the voices of survivors and also local communities and volunteers who have the experience of what local women and people need.
Nid yw'n syndod ond daeth y cwestiwn hwn yn uniongyrchol ataf i ddydd Iau diwethaf yn y digwyddiad Gofod3. Gwyddom am yr effaith a gafodd yr holl gyfundrefn gomisiynu o ran sefydliadau llai weithiau—ni all sefydliadau lleol gystadlu o fewn yr amgylchedd hwnnw. Gwyddom hefyd fod yna ffrydiau ariannu sy'n ymateb mewn gwirionedd i ariannu rhanbarthol yn ogystal â threfniadau lleol. Ond mae'n glir iawn bod angen inni sicrhau, ar gyfer y cyrff lleol hynny sy'n gallu profi eu bod yn darparu gwasanaeth angenrheidiol, gan fodloni'r gofynion a'r manylebau, eu bod yn cael chwarae teg o ran cyfleoedd.
Un o'r pwyntiau a wneuthum mewn cynhadledd ddoe, a drefnwyd gan Gymorth i Fenywod Cymru ar gyfer arweinyddiaeth yn y sector cyhoeddus, oedd bod angen inni edrych a gwrando ar leisiau goroeswyr a hefyd ar gymunedau lleol a gwirfoddolwyr sydd â phrofiad o'r hyn y mae merched a phobl leol ei angen.
5. A wnaiff y Dirprwy Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am fentrau diogelwch cymunedol ym Merthyr Tudful a Rhymni? OAQ53684
5. Will the Deputy Minister provide an update on community safety initiatives in Merthyr Tydfil and Rhymney? OAQ53684
We work closely with chief constables in Wales and our police and crime commissioners on making communities safer. In particular, we're working alongside partner organisations to take forward the commitments of the working together for safer communities review.
Rydym yn gweithio'n agos gyda phrif gwnstabliaid yng Nghymru a'n comisiynwyr heddlu a throseddu i wneud cymunedau'n fwy diogel. Yn benodol, rydym yn gweithio ochr yn ochr â sefydliadau partner i ddatblygu'r ymrwymiadau yn yr adolygiad o weithio gyda'i gilydd i greu cymunedau mwy diogel.
Thank you for that answer, Deputy Minister. In asking about community safety, and as it’s the first opportunity I’ve had here, can I firstly offer my thoughts to the people of Christchurch and New Zealand on the horrors that they’ve recently faced due to the terrorist attacks by extremists? It’s another horrific event that, of course, we condemn, but it does reinforce to us the importance of maintaining community safety and prevention work in our communities. Indeed, when major crimes also occur in our own local communities, it’s important that we see high-visibility community safety measures. So, I for one welcome the ongoing initiatives in the upper Rhymney valley by the police and crime commissioner Jeff Cuthbert, Gwent Police, Caerphilly County Borough Council, and other local partners.
We also need to celebrate local successes to remind us that not everything is always so gloomy. And so, today I’d ask you, Deputy Minister, if you would join me in congratulating the award-winning Heddlu Bach, the Mini Police scheme in schools like Fochriw and Phillipstown in the upper Rhymney valley, which has seen a significant number of young people actively engaged with the police in community safety and awareness events. And would you agree that this is a good example of both community pride and early prevention work that we should encourage going forward?
Diolch ichi am yr ateb hwnnw, Dirprwy Weinidog. Wrth holi am ddiogelwch cymunedol, a gan mai hwn yw'r cyfle cyntaf yr wyf wedi ei gael yma, a gaf i'n gyntaf oll estyn fy nghydymdeimlad â phobl Christchurch a Seland Newydd am yr erchyllterau y maent wedi eu hwynebu'n ddiweddar o ganlyniad i'r ymosodiadau terfysgol gan eithafwyr? Mae'n ddigwyddiad erchyll arall yr ydym wrth gwrs yn ei gondemnio, ond mae'n ategu i ni'r pwysigrwydd o gynnal diogelwch cymunedol a gwaith atal yn ein cymunedau. Yn wir, pan fydd troseddau mawr yn digwydd yn ein cymunedau lleol hefyd, mae'n bwysig ein bod yn gweld mesurau diogelwch cymunedol amlwg. Felly, rwy'n croesawu'r mentrau parhaus yng Nghwm Rhymni uchaf gan y comisiynydd heddlu a throseddu, Jeff Cuthbert, Heddlu Gwent, Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, a phartneriaid lleol eraill.
Hefyd, mae angen inni ddathlu llwyddiannau lleol i'n hatgoffa nad yw popeth bob amser mor ddigalon. Ac felly, heddiw gofynnaf i chi, Dirprwy Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i longyfarch Heddlu Bach, cynllun mewn ysgolion fel Fochriw a Phillipstown yng Nghwm Rhymni uchaf, sydd wedi gweld nifer sylweddol o bobl ifanc yn mynd ati i ymgysylltu â'r heddlu mewn digwyddiadau ymwybyddiaeth a diogelwch cymunedol. A gytunwch â mi fod hyn yn enghraifft dda o falchder yn y gymuned a gwaith atal cynnar y dylem ei annog i'r dyfodol?
I thank Dawn Bowden not only for her question, but also for that excellent example, and would also like to celebrate that local success. Wales is a warm and welcoming country, and that’s exemplified by the Heddlu Bach initiative in Fochriw and the involvement of those schools. It’s a Mini Police scheme, and it’s something that we need to share across Wales, but it’s the young people themselves who have benefited from that scheme.
I think it’s very important just to—. You will have seen my written statement last week in terms of the response to Christchurch, that horrific event, and to the engagements that we’ve had. The first Minister and I, and other Assembly Members—Julie Morgan, Jenny Rathbone—attended a vigil at the Temple of Peace. In fact, tonight, there’s an inter-faith event—I’m sure there’s representation from across this Chamber—as well as working with police forces and regional community cohesion co-ordinators to ensure that we can monitor community tensions here in Wales. But, of course, for us, this is about Wales being an outward facing nation, celebrating diversity, multicultural history, shared commitment to peace and understanding within and between communities, and I’m sure that’s reflected in the Fochriw project.
Diolch i Dawn Bowden, nid yn unig am ei chwestiwn, ond hefyd am yr enghraifft wych honno, a hoffwn hefyd ddathlu'r llwyddiant lleol hwnnw. Mae Cymru yn wlad gynnes a chroesawgar, a dangosir hynny gan fenter Heddlu Bach Fochriw a chyfraniad yr ysgolion hynny. Cynllun Heddlu Bach yw hwn, ac mae'n rhywbeth y dylem ei rannu ledled Cymru, ond y bobl ifanc eu hunain sydd wedi elwa o'r cynllun hwnnw.
Mae'n bwysig iawn dweud—.Byddwch wedi gweld fy natganiad ysgrifenedig yr wythnos diwethaf mewn ymateb i Christchurch, y digwyddiad erchyll hwnnw, ac i'r ymgysylltu a gawsom. Aeth y Prif Weinidog a minnau, ac Aelodau Cynulliad eraill— Julie Morgan, Jenny Rathbone—i wylnos yn y Deml Heddwch. Yn wir, heno, mae yna ddigwyddiad rhyng-ffydd—rwyf yn siŵr y bydd cynrychiolaeth ar draws y Siambr hon—yn ogystal â gweithio gyda'r heddluoedd a chydlynwyr cydlyniad cymunedol rhanbarthol i sicrhau ein bod yn monitro tensiynau cymunedol yma yng Nghymru. Ond i ni, wrth gwrs, mae hyn yn ymwneud â Chymru fel cenedl sy'n troi ein golygon tuag allan, yn dathlu amrywiaeth, hanes amlddiwylliannol, ymrwymiad a rennir tuag at heddwch a dealltwriaeth o fewn a rhwng cymunedau, ac rwyf yn sicr fod hyn yn cael ei adlewyrchu ym mhrosiect Fochriw.
Diolch i'r Dirprwy Weinidog.
Cyn symud i'r eitem nesaf, dwi'n galw ar Helen Mary Jones.
Thank you, Deputy Minister.
Before we move to our next item, I call Helen Mary Jones.
Thank you, Llywydd. I'm grateful to you for allowing me to apologise to this Chamber and to any others who may have been distressed or offended by a term that I inadvertently used in a debate last week. In responding to a debate, I made a reference—a commonly used phrase for if a person is already in trouble, perhaps they should desist. But the term that I used was entirely inappropriate and made reference to suicide. I understand that that may have been very distressing to individuals. I am incredibly sorry. I pride myself on being careful in the language that I use. That's certainly not a phrase, for example, that I would have used in a scripted speech or question; it should not have come into my head. I apologise profoundly to all those who were upset or distressed by it, and I also apologise to this Chamber for language that, while it may be common parlance, was inappropriate to use here.
Diolch ichi, Llywydd. Rwyf yn ddiolchgar ichi am ganiatáu imi ymddiheuro i'r Siambr hon ac i unrhyw bobl eraill a allai fod wedi cael eu tramgwyddo gan derm a ddefnyddiais yn anfwriadol mewn dadl yr wythnos diwethaf. Wrth ymateb i ddadl, fe wnes i gyfeiriad—ymadrodd a ddefnyddir yn gyffredin os yw person eisoes mewn trafferthion efallai y dylai ymatal. Ond roedd y term a ddefnyddiais i'n gwbl amhriodol ac yn cyfeirio at hunanladdiad. Rwy'n deall y gallai hynny fod wedi bod yn drallodus iawn i unigolion. Mae'n wir ddrwg gennyf. Rwy'n ymfalchïo yn y ffaith fy mod yn ofalus yn yr iaith a ddefnyddiaf. Mae'r ymadrodd hwnnw, er enghraifft, yn sicr yn un na fyddwn yn ei ddefnyddio mewn araith wedi'i sgriptio neu mewn cwestiwn; ni ddylai fod wedi dod i fy meddwl. Ymddiheuraf yn llwyr i bawb a oedd yn gofidio neu'n ofidus yn dilyn fy ngeiriau, ac rwy'n ymddiheuro hefyd i'r Siambr hon am ddefnyddio iaith a all gynnwys term cyffredin, ond sy'n amhriodol i'w ddefnyddio yma.
Ocê, diolch.
Okay, thank you.
Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Gweinidog i wneud ei datganiad—Rebecca Evans.
The next item is the business statement and announcement, and I call on the Minister to make her statement—Rebecca Evans.
Diolch, Llywydd. There is one change to today's business, and that is to change the order of the regulations for debate at agenda items 4 and 5. Draft business for the next three weeks is set out in the business statement and announcement, which can be found amongst the meeting papers available to Members electronically.
Diolch, Llywydd. Mae un newid i fusnes heddiw, ac ar gyfer newid trefn y rheoliadau sydd i'w trafod yn eitemau 4 a 5 yn yr agenda y mae hynny. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi ei gynnwys yn y datganiad a'r cyhoeddiad busnes, y gellir eu gweld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.
May I ask, Minister: you will remember that, during last week's business statement, both Jenny Rathbone and I raised the issue of cervical screening in Wales? Cervical Screening Wales said that a third of women under the age of 30 are snubbing invites to be tested for cervical cancer. In England, recent concerns about the low rate of women having the test have led to a pilot project being launched whereby women are to be offered the chance to carry out a smear test at home. Organisers hope to offer self-sampling kits to more than 20,000 women from September this year. Please can I repeat my call for a statement from the Minister for health on this issue, with particular reference to whether he intends to carry out a similar pilot project here in Wales?
And for a second statement Minister, I humbly request you to look at how Jacinda Ardern—the Prime Minister of New Zealand has set an example of how to protect and how to behave and how to react before and after the scenario of what happened to her country. The mosques in Wales are well protected, but I think places of religion are used for religion and not for any other use, yet people are making some serious, offensive terrorist attacks on these religious places. I think it's totally unacceptable. I'd rather have a statement from the Minister to make sure that religious places in Wales are protected, and also communities are given assurance that we are here to help them, to make sure they are living in a peaceful and helpful and loving country of the world. Thank you.
A gaf i ofyn, Gweinidog: byddwch yn cofio, yn ystod datganiad busnes yr wythnos diwethaf, bod Jenny Rathbone a minnau wedi sôn am sgrinio serfigol yng Nghymru? Dywedodd Sgrinio Serfigol Cymru bod traean o'r menywod o dan 30 oed yn anwybyddu gwahoddiadau i gael eu profi ar gyfer canser ceg y groth. Yn Lloegr, mae pryderon diweddar ynghylch y gyfradd isel o fenywod sy'n cael y prawf wedi arwain at lansio prosiect arbrofol pan fo menywod yn cael y cyfle i gynnal prawf ceg y groth gartref. Mae’r trefnwyr yn gobeithio cynnig pecynnau hunan-samplu i dros 20,000 o fenywod o fis Medi eleni ymlaen. A gaf i ailadrodd fy ngalwad am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd ar y mater hwn, gan gyfeirio'n benodol at ba un a yw e'n bwriadu cynnal prosiectau arbrofol tebyg yma yng Nghymru?
Ac o ran ail ddatganiad, Gweinidog, gofynnaf yn ddiymhongar i chi edrych ar sut mae Jacinda Ardern—Prif Weinidog Seland Newydd wedi gosod esiampl o sut i ddiogelu a sut i ymddwyn a sut i ymateb cyn ac ar ôl y sefyllfa a ddigwyddodd i'w gwlad hi. Mae mosgiau Cymru wedi eu diogelu’n dda, ond rwy'n credu bod lleoedd crefyddol yn cael eu defnyddio ar gyfer crefydd ac nid ar gyfer unrhyw ddefnydd arall, ond eto mae pobl yn cynnal ymosodiadau terfysgol difrifol a sarhaus ar y mannau crefyddol hyn. Mae hyn yn gwbl annerbyniol yn fy marn i. Byddai'n well gennyf gael datganiad gan y Gweinidog i wneud yn siŵr bod mannau crefyddol yng Nghymru wedi eu diogelu, a hefyd bod cymunedau yn cael y sicrwydd ein bod ni yma i’w helpu, i wneud yn siŵr eu bod nhw’n byw mewn gwlad heddychlon a chymwynasgar a chariadus yn y byd. Diolch.
Thank you very much for raising both of these issues. I hope that last week I was able to give a good oversight in terms of what the Welsh Government is doing regarding cervical screening in Wales, which is a different approach to that that is being taken across the border. However, I will ask the health Minister to write to you on the specific issue that you raised regarding home testing kits, and we'll certainly be looking at that pilot project that is being undertaken in England very closely to see what we would need to learn here, because, as you say, it is particularly young women now who are not presenting for cervical screening tests. Last week I made reference to the #loveyourcervix campaign that is going on at the moment, and that specifically aims to engage with young women in order to encourage them to go along there for those tests. I've seen some really powerful testimonies from young people on the television as well, so I think that it is something that we can all work hard together to raise awareness of.
I hope, again, that the statement that my colleague the Deputy Minister and Chief Whip issued following the terrible terrorist attack in New Zealand did provide communities and individuals with some reassurance of the level of work that is ongoing all year round between Welsh Government and all of our partners to ensure that we give as much protection to communities as possible, and to ensure that, as you say, Wales is an open and tolerant and, as you say, a loving place for everybody in our country.
Diolch yn fawr iawn am godi'r ddau fater yna. Rwyf yn gobeithio, yr wythnos diwethaf, fy mod i wedi gallu rhoi golwg cyffredinol da o’r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud ynglŷn â sgrinio serfigol yng Nghymru, sy’n ddull gwahanol i'r hyn sy'n digwydd dros y ffin. Fodd bynnag, byddaf yn gofyn i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch ar y mater penodol a godwyd gennych chi ynghylch pecynnau profion cartref, ac fe fyddwn ni’n sicr yn edrych ar y prosiect arbrofol hwnnw sy’n cael ei gynnal yn Lloegr yn ofalus iawn i weld beth sydd arnom angen ei ddysgu yn y fan yma, oherwydd, fel yr ydych yn dweud, menywod ifanc yn arbennig sydd bellach ddim yn dod ymlaen i gael profion sgrinio ceg y groth. Cyfeiriais yr wythnos diwethaf at yr ymgyrch #loveyourcervix sy'n cael ei gynnal ar hyn o bryd, ac mae hwnnw’n ceisio ymgysylltu â menywod ifanc yn benodol er mwyn eu hannog i fynd i gael y profion hynny. Rwyf wedi gweld tystiolaethau pwerus iawn gan bobl ifanc ar y teledu hefyd, felly rwyf yn credu bod hyn yn rhywbeth y gallwn ni i gyd weithio'n galed arno gyda'n gilydd er mwyn codi ymwybyddiaeth ohono.
Rwy'n gobeithio, unwaith eto, bod y datganiad a gyhoeddwyd gan fy nghyd-Aelod y Dirprwy Weinidog a’r Prif Chwip yn dilyn yr ymosodiad terfysgol erchyll yn Seland Newydd wedi tawelu meddwl cymunedau ac unigolion i ryw raddau o ran lefel y gwaith sy’n parhau i gael ei wneud drwy gydol y flwyddyn rhwng Llywodraeth Cymru a phob un o'n partneriaid er mwyn sicrhau ein bod ni’n diogelu cymaint ag sy'n bosibl ar gymunedau, a sicrhau, fel yr ydych yn ei ddweud, bod Cymru’n agored ac yn oddefgar ac, fel yr ydych yn ei ddweud, yn lle cariadlon i bawb yn ein gwlad.
Trefnydd, you will no doubt be aware of the announcement by Neath Port Talbot Council last week that they intend to withdraw from the ERW regional area education consortium as of March 2020. Now, clearly ERW has been through a difficult time in the past few years, but in recent months, following the appointment of a Welsh Government official as interim managing director, positive progress seems to have been made in terms of its strategic direction. Now, if Neath Port Talbot were to withdraw from ERW, it would find itself as the only local authority in Wales operating outside of a regional education consortium, and concerns have been expressed by the National Education Union Cymru and the Association of School and College Leaders Cymru around the impact that this move might have for schools both in Neath Port Talbot and the other local authorities remaining in ERW. I'm aware that the council leaders from the ERW region met with the Minister for Education and the Minister for local government yesterday to discuss the issue. Given the uncertainty that this is causing locally, could I ask for a debate in Government time on this particular issue? I'm sure that you would agree that it is imperative that we reach a position where ERW can focus on delivering school improvement as opposed to dealing with distracting membership and financial issues.
Trefnydd, heb os, fe fyddwch yn ymwybodol o'r cyhoeddiad gan Gyngor Castell-nedd Port Talbot yr wythnos diwethaf eu bod nhw’n bwriadu tynnu’n ôl o gonsortiwm addysg ardal ranbarthol ERW ym mis Mawrth 2020. Nawr, yn amlwg, mae ERW wedi bod trwy gyfnod anodd yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ond yn ystod y misoedd diwethaf, ar ôl i swyddog Llywodraeth Cymru gael ei benodi’n rheolwr gyfarwyddwr dros dro, ymddengys bod cynnydd cadarnhaol wedi ei wneud o ran cyfeiriad strategol ERW. Nawr, pe byddai Castell-nedd Port Talbot yn tynnu'n ôl o ERW, fe fyddai’n canfod mai ef fyddai'r unig awdurdod lleol yng Nghymru sy'n gweithredu y tu allan i gonsortiwm addysg ranbarthol, ac mae pryderon wedi eu mynegi gan Undeb Addysg Cenedlaethol Cymru a Chymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau Cymru ynghylch yr effaith bosibl y gallai’r symudiad hwn ei gael ar ysgolion yng Nghastell-nedd Port Talbot a’r awdurdodau lleol eraill sy'n aros yn ERW. Rwyf yn ymwybodol bod arweinyddion cynghorau o ranbarth ERW wedi cwrdd â'r Gweinidog Addysg a'r Gweinidog llywodraeth leol ddoe i drafod y mater. O gofio'r ansicrwydd y mae hyn yn ei achosi yn lleol, a gaf i ofyn am ddadl yn amser y Llywodraeth ar y mater penodol hwn? Rwyf yn siŵr y byddech chi’n cytuno ei bod hi’n hanfodol ein bod ni’n cyrraedd sefyllfa lle gall ERW ganolbwyntio ar ddarparu gwelliannau i ysgolion yn hytrach nag ymdrin â materion aelodaeth ac ariannol sy’n tynnu sylw oddi wrth hynny.
Thank you for raising this, and, of course, regional working is crucial if we are to raise standards in our school system. And we all have a duty to be working across local authority boundaries, not least in this important area. As you say, the education Minister and the Minister for Housing and Local Government did meet with ERW council leaders to discuss the issue further. I think, in the first instance, if the Member is content, I will ask the Ministers to jointly update you on those discussions and a potential way forward.
Diolch am godi hyn, ac, wrth gwrs, mae gweithio'n rhanbarthol yn hanfodol os ydym am godi safonau yn ein system ysgolion. Ac mae gan pob un ohonom ni ddyletswydd i weithio ar draws ffiniau awdurdodau lleol, yn enwedig yn y maes pwysig hwn. Fel yr ydych yn ei ddweud, fe wnaeth y Gweinidog Addysg a'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol gwrdd ag arweinyddion cynghorau ERW i drafod y mater hwn ymhellach. Rwyf yn credu, yn y lle cyntaf, os yw'r Aelod yn fodlon, y byddaf yn gofyn i'r Gweinidogion roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi ar y cyd ynghylch y trafodaethau hynny a ffordd bosibl o symud ymlaen.
Trefnydd, could we have time to discuss the Government's Safe Routes to Trunk Road Schools programme and how planning authorities are implementing the guidance? Yesterday I met parents outside the school gates at Ysgol Caer Elen in Haverfordwest. This is a brand-new school and it's just off the A40 on the Withybush road that leads to the industrial estate, and has a 40 mph speed limit. Anyone who knows that stretch will appreciate just how busy and how fast that particular road is. So, quite frankly, I can't believe that Pembrokeshire County Council has built there without prioritising, in the very first place, child safety. There are no safety measures in place to speak of, despite parents' complaints. To my mind, the need for a 20 mph speed limit is fairly obvious, not to mention other road-calming measures, and also a safe place for children to cross that road.
So, what I'm really interested in here is to understand how local authorities can be so inconsistent in delivering road safety measures outside schools within their jurisdiction. And I would like to know, Minister, whether there could be some engagement with Pembrokeshire County Council on this issue so that they take their responsibilities seriously before accidents happen, not afterwards, as is the case outside this particular school gate.
Trefnydd, a gawn ni amser i drafod rhaglen Llwybrau Diogel i Ysgolion ar Gefnffyrdd y Llywodraeth a sut mae awdurdodau cynllunio yn gweithredu'r canllawiau? Ddoe, cwrddais i â rhieni y tu allan i gatiau Ysgol Caer Elen yn Hwlffordd. Mae hon yn ysgol newydd sbon sydd ychydig oddi ar yr A40 ar Ffordd Llwyn Helyg sy'n arwain i’r ystad ddiwydiannol, ac mae terfyn cyflymder o 40 mya yno. Bydd unrhyw un sy'n gyfarwydd â'r darn hwnnw o ffordd yn sylweddoli pa mor brysur a chyflym yw’r ffordd benodol honno. Felly, a dweud y gwir, ni allaf gredu bod Cyngor Sir Penfro wedi adeiladu yno heb flaenoriaethu, yn anad dim, diogelwch plant. Nid oes fawr ddim mesurau diogelwch o werth ar waith, er gwaethaf cwynion gan rieni. Yn fy marn i, mae’r angen am derfyn cyflymder o 20 mya yn eithaf amlwg, heb sôn am fesurau eraill i arafu traffig, a lle diogel hefyd er mwyn i blant groesi'r ffordd honno.
Felly, yr hyn y mae gennyf wir ddiddordeb ynddo yn y fan yma yw deall sut y gall awdurdodau lleol fod mor anghyson wrth ddarparu mesurau diogelwch ar y ffyrdd y tu allan i ysgolion y maen nhw'n gyfrifol amdanynt. Ac fe hoffwn i wybod, Gweinidog, pa un a ellid gweithio’n agos gyda Chyngor Sir Penfro ar y mater hwn fel eu bod nhw’n cymryd eu cyfrifoldebau o ddifrif cyn i ddamweiniau ddigwydd, nid wedyn, fel sy'n digwydd y tu allan i borth yr ysgol benodol hon.
I thank Joyce Watson for raising this important issue in the Chamber, and I know that she's also raised it directly with the Deputy Minister for Economy and Transport. As a result, he's asked his officials to be in direct contact with Pembrokeshire County Council to express these concerns. And I'll ask the Deputy Minister to write to you with an update on those discussions.FootnoteLink
Diolch i Joyce Watson am godi'r mater pwysig hwn yn y Siambr, a gwn ei bod hi hefyd wedi ei godi yn uniongyrchol gyda Dirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth. O ganlyniad, mae ef wedi gofyn i'w swyddogion gysylltu'n uniongyrchol â Chyngor Sir Penfro i fynegi'r pryderon hyn. Ac fe ofynnaf i'r Dirprwy Weinidog ysgrifennu atoch gyda'r wybodaeth ddiweddaraf am y trafodaethau hynny.FootnoteLink
Organiser, could we have a statement—I think it could be your good self I'm directing this at, but I'll be directed by you in return—over the commercial advertising that the Welsh Government places with local radio stations? In my own area, I have three local radio stations, and they're all well subscribed, they are. In fact, Bro Radio, based in Barry, is celebrating its tenth anniversary this year with an awards presentation on Saturday night, and I commend Nathan and the team around that radio station. But by virtue of the relatively small size of audience capture that they have, and the way Welsh Government places its advertising slots, it is excluded from much of that—the ability to benefit from much of that advertising spend. I'm sure that's not the intention of Welsh Government and so I'd welcome an opportunity for the Government to put its position as to how it might be able to free up more ability for that advertising revenue to find its way into community radio when much of the audience that listens to community radio is the very audience that the Welsh Government is seeking to get through to with its public health messaging, for example, and many of the other messages. And it does seem that a slight tweaking of the system would free up not inconsiderable amounts of cash for a very worthy sector within our communities. And when you look at what's happened to commercial radio here in Wales—I think it's next week the changes happen at Global radio—actually, the footprint for local radio can be expanded with the right environment. So, could we have a statement, either from you, or from the Deputy Minister who'd have the responsibility for this?
Trefnydd, a gawn ni ddatganiad—rwy'n amau mai atoch chi yr wyf yn cyfeirio hyn, ond byddaf yn derbyn eich cyfarwyddyd chi yn ôl ataf innau—ynghylch yr hysbysebu masnachol y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud gyda gorsafoedd radio lleol? Yn fy ardal fy hun, mae gennyf dair gorsaf radio lleol, ac mae pobl yn tanysgrifio iddyn nhw’n dda, ydyn maen nhw. Mewn gwirionedd, mae Bro Radio, sydd wedi ei lleoli yn y Barri, yn dathlu ei degfed pen-blwydd eleni gyda chyflwyniad gwobrau nos Sadwrn, ac rwyf yn cymeradwyo Nathan a’r tîm sy'n ymwneud â'r orsaf radio honno. Ond o ystyried y gynulleidfa gymharol fach sy'n gwrando, a'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn gosod ei slotiau hysbysebu, mae’r orsaf wedi ei heithrio rhag llawer o hynny—sef y gallu i fanteisio ar lawer o’r gwariant hysbysebu hwnnw. Rwyf yn siŵr nad dyna yw bwriad Llywodraeth Cymru, ac felly fe fyddwn i’n croesawu cyfle i’r Llywodraeth nodi ei safbwynt ynghylch sut y gallai ryddhau mwy o allu i’r incwm hwnnw gyrraedd radio cymunedol pan mai llawer o’r gynulleidfa sy’n gwrando ar radio cymunedol yw’r union gynulleidfa y mae Llywodraeth Cymru yn ceisio ei chyrraedd gyda’i negeseuon ynghylch iechyd y cyhoedd, er enghraifft, a llawer o’r negeseuon eraill. Ac mae’n ymddangos y byddai mân addasiadau i’r system yn rhyddhau symiau sylweddol o arian ar gyfer sector teilwng iawn yn ein cymunedau. A phan edrychwch chi ar yr hyn sydd wedi digwydd i radio masnachol yma yng Nghymru—rwyf yn credu mai’r wythnos nesaf y bydd y newidiadau’n digwydd yn Global radio—mewn gwirionedd, gellir ymestyn yr ôl troed ar gyfer radio lleol gyda'r amgylchedd cywir. Felly, a gawn ni ddatganiad, naill ai gennych chi, neu gan y Dirprwy Weinidog sydd â'r cyfrifoldeb am hyn?
Thank you for raising this issue, and you'll recall that last week, in response to a question from Alun Davies, I was able to express the concerns that we have in terms of the recent decisions regarding commercial radio stations and the impact that might have on their ability to provide the best possible news service for the local populations. But you make a good point and I'll certainly look into it and write to you following that.
Diolch am godi'r mater hwn, ac fe fyddwch chi'n cofio, yr wythnos diwethaf, mewn ymateb i gwestiwn gan Alun Davies, fy mod i wedi gallu mynegi pryderon sydd gennym o ran y penderfyniadau diweddar ynghylch gorsafoedd radio masnachol a'r effaith y gallai hynny ei chael ar eu gallu i ddarparu'r gwasanaeth newyddion gorau posibl ar gyfer y poblogaethau lleol. Ond rydych chi'n mynegi pwynt da a byddaf yn sicr yn edrych ar hyn ac yn ysgrifennu atoch yn dilyn hynny.
I've been contacted by a woman from the Rhondda whose 23-year-old daughter recently went through a health scare. After getting symptoms, she went for a blood test and, while at the clinic, she read information on a poster about cervical cancer and realised that she had all the symptoms that were described on that poster, bar one. When she told the doctor of her concerns, she was told that she couldn't have a smear test because she was under the age of 25. Now, this was in a week when all of us were being encouraged to go for our smear test, and she was told that she would have to wait until she was over 25 before she could have it. Such was the worry in the family about the symptoms that this young woman was displaying, they arranged an appointment with a gynaecologist at a private hospital the following morning. The woman and her family had a two-and-half-week anxious wait for those test results to come back, which thankfully were clear.
Now, this family were lucky, they could afford to pay to go privately, but what if they didn't have the money for that private smear test? I agree with the mother of this woman when she said, 'If there is advertising of symptoms and someone displays those symptoms, surely it's common sense to investigate.' So, I'd like a statement on Government policy on this, and in that statement I want the health Minister to clarify what the Welsh Government policy is on the screening of women with symptoms of cervical cancer under the age of 25. Are there exceptions to the general age rule? And I also would like to know what mechanisms there are in place to reimburse this family for being forced to go privately in order to get the peace of mind that they should have been able to get through our NHS.
Mae menyw o’r Rhondda wedi cysylltu â mi y mae ei merch sy’n 23 oed wedi dioddef bygythiad i’w hiechyd yn ddiweddar. Ar ôl cael symptomau, fe aeth am brawf gwaed, a phan yr oedd hi yn y clinig, fe ddarllenodd boster gwybodaeth am ganser ceg y groth ac fe sylweddolodd bod ganddi bob un o’r symptomau a ddisgrifiwyd ar y poster, namyn un. Pan ddywedodd hi wrth y meddyg am ei phryderon, fe ddywedodd y meddyg wrthi na châi hi brawf ceg y groth oherwydd ei bod hi o dan 25 oed. Nawr, roedd hyn yn ystod wythnos pan yr oedd pob un ohonom ni’n cael ein hannog i fynd am ein prawf ceg y groth, ac fe ddywedwyd wrthi y byddai'n rhaid iddi aros tan ei bod hi dros 25 oed cyn y gallai hi gael y prawf. Gymaint oedd y pryder yn y teulu am y symptomau yr oedd y fenyw ifanc hon yn eu harddangos, fel eu bod nhw wedi trefnu apwyntiad gyda gynecolegydd mewn ysbyty preifat y bore canlynol. Bu'r fenyw a’i theulu yn poeni am ddwy wythnos a hanner wrth ddisgwyl am ganlyniadau’r prawf, a oedd yn glir, diolch byth.
Nawr, roedd y teulu hwn yn ffodus, roedden nhw’n gallu fforddio talu i fynd yn breifat, ond beth pe na byddai ganddyn nhw’r arian i gael prawf ceg y groth yn breifat? Rwyf yn cytuno â mam y fenyw hon pan ddywedodd hi, 'Os oes symptomau yn cael eu hysbysebu a bod rhywun yn arddangos y symptomau hynny, onid synnwyr cyffredin yw cael ymchwiliad?' Felly, fe hoffwn i gael datganiad ynghylch polisi'r Llywodraeth ar hyn, ac yn y datganiad hwnnw rwyf eisiau i'r Gweinidog iechyd egluro beth yw polisi Llywodraeth Cymru ar sgrinio menywod o dan 25 oed sydd â symptomau o ganser ceg y groth. A oes eithriadau i’r rheol oedran gyffredinol? Ac fe hoffwn gael gwybod hefyd pa fecanweithiau sydd ar waith i ad-dalu’r teulu hwn am eu bod nhw wedi cael eu gorfodi i fynd yn breifat er mwyn cael y tawelwch meddwl y dylen nhw fod wedi gallu ei gael drwy ein GIG.
Thank you very much for raising that. It is my understanding that the GP could have referred the individual for the test that you described. However, given the interest that I'm glad there is in cervical cancer, I'll certainly ask the health Minister to issue a statement that does capture all the issues that have been raised in the business statement both this week and last week.
Diolch yn fawr iawn am godi hynna. Yn ôl yr hyn yr wyf yn ei ddeall, fe fyddai'r meddyg teulu wedi gallu cyfeirio'r unigolyn ar gyfer y prawf a ddisgrifiwyd gennych. Fodd bynnag, o gofio'r diddordeb sydd mewn canser ceg y groth, ac rwyf i'n falch iawn bod hynny'n wir, byddaf yn sicr yn gofyn i'r Gweinidog iechyd gyhoeddi datganiad sy'n mynd i'r afael â'r holl faterion sydd wedi eu codi yn y datganiad busnes yr wythnos hon a'r wythnos diwethaf.
I was wondering if we could have a debate in Government time on fair pay for civil service workers. You'll be aware that the Public and Commercial Services Union—I currently chair the cross-party group—is balloting on industrial action until 29 April. Now, they're concentrating on the UK Government at this point in time, in order to secure a fair pay increase for vital Government workers after a decade of pay squeeze. Do you agree with me that civil service salaries should be increased above inflation in line with PCS demands, to go some way to correcting a decade of unfair treatment and civil servants being used as a scapegoat in austerity policies? And would you commit to having a debate so that we can have a discussion about how we can support this sector here in Wales?
The second statement that I wanted to ask for was in reaction to something we've already discussed today, but I wanted to re-emphasise it, in relation to asking for a Government statement on community cohesion. I think that we need to understand what the Welsh Government is doing as a direct consequence of the attack in New Zealand, not just what the Government does every day of the week. I know that there were fewer people attending Friday prayers last week than would otherwise have done in this city as well because of the fear that they felt with the current situation towards the Muslim population. It's not just about community cohesion in terms of the groups that are speaking to one another, but that visual presence that the community will feel by the police, by the authorities, so that they feel secure in their own communities. So, I would urge you to bring forward that statement so that we can share that with communities here in Wales and we can engage with them in a positive way.
Tybed a allwn ni gael dadl yn amser y Llywodraeth ynghylch cyflog teg i weithwyr y gwasanaeth sifil. Byddwch yn ymwybodol bod Undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol—y fi yw cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar hyn o bryd—yn pleidleisio’n ddirgel tan 29 Ebrill ynghylch gweithredu’n ddiwydiannol. Nawr, maen nhw'n canolbwyntio ar Llywodraeth y DU ar hyn o bryd, er mwyn sicrhau codiad cyflog teg i weithwyr Llywodraeth hanfodol yn dilyn degawd o wasgu ar gyflog. A ydych chi’n cytuno â mi y dylid cynyddu cyflogau’r gwasanaeth sifil yn uwch na chwyddiant yn unol â gofynion Undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol, er mwyn unioni, i ryw raddau, degawd o driniaeth annheg a gweision sifil yn cael eu defnyddio fel bwch dihangol mewn polisïau cyni? Ac a wnewch chi ymrwymo i gael dadl fel y gallwn ni gael trafodaeth ynglŷn â sut y gallwn ni gefnogi'r sector hwn yma yng Nghymru?
Roedd yr ail ddatganiad yr oeddwn i'n dymuno gofyn amdano yn ymateb i rywbeth yr ydym eisoes wedi ei drafod heddiw, ond roeddwn i'n awyddus i bwysleisio hynny eto, mewn cysylltiad â gofyn am ddatganiad Llywodraeth ar gydlyniant cymunedol. Rwyf yn credu bod angen i ni ddeall yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ganlyniad uniongyrchol i’r ymosodiad yn Seland Newydd, nid yn unig yr hyn y mae’r Llywodraeth yn ei wneud bob diwrnod o'r wythnos. Gwn y bu llai o bobl yn y gweddïau dydd Gwener yr wythnos diwethaf na fyddai wedi bod yn bresennol fel arall yn y ddinas hon hefyd oherwydd yr ofn yr oedden nhw’n ei deimlo oherwydd y sefyllfa bresennol tuag at y boblogaeth Foslemaidd. Nid yw hyn yn ymwneud â chydlyniant cymunedol o ran y grwpiau sy’n siarad gyda’i gilydd, ond y presenoldeb gweledol y bydd y gymuned yn ei deimlo gan yr heddlu, gan yr awdurdodau, fel eu bod nhw’n teimlo'n ddiogel yn eu cymunedau eu hunain. Felly, rwyf yn eich annog i gyflwyno’r datganiad hwnnw fel y gallwn rannu hynny â chymunedau yma yng Nghymru ac y gallwn ymgysylltu â nhw mewn modd cadarnhaol.
Thank you for raising both of those issues. On the first, as negotiations are currently still ongoing in terms of pay, it probably isn't appropriate for me to say anything further at this particular point. But on the matter of community cohesion, I've been having some discussions with colleagues regarding the kind of statements that Members are bringing forward on Tuesdays in the business statement and asking for as we plan our programme of statements and debates moving towards the end of the summer term. I know that the Minister with responsibility, the Deputy Minister and Chief Whip, certainly wants to bring forward a statement that looks at tackling racism, and this could be something that would be an opportunity to discuss in that statement.
Diolch am godi'r ddau fater yna. O ran y cyntaf, gan fod trafodaethau ynglŷn â chyflog yn parhau ar hyn o bryd, mae'n debyg nad yw hi'n briodol i mi ddweud unrhyw beth arall ar hyn o bryd. Ond o ran cydlyniant cymunedol, rwyf wedi bod yn cael rhai trafodaethau gyda fy nghyd-Weinidogion ynghylch y math o ddatganiadau y mae Aelodau yn eu cyflwyno ar ddydd Mawrth yn y datganiad busnes, a'r math o ddatganiadau y maen nhw'n gofyn amdanyn nhw wrth inni gynllunio ein rhaglen datganiadau a dadleuon wrth symud tuag at ddiwedd tymor yr haf. Gwn fod y Gweinidog â chyfrifoldeb, y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip, yn sicr yn dymuno cyflwyno datganiad sy'n edrych ar fynd i'r afael â hiliaeth, a gallai hyn fod yn rhywbeth y bydd cyfle i'w drafod yn y datganiad hwnnw.
Mi hoffwn i wneud cais am ddadl yn amser y Llywodraeth ar y camau sy'n cael eu cymryd i fynd i'r afael â'r broblem gynyddol o ymosodiadau gan gŵn ar dda byw. Mae yna achos arall wedi bod yn fy etholaeth i yn ddiweddar, yn fferm Llety yn Rhosybol, lle mae nifer o ddefaid ac ŵyn wedi cael eu lladd. Dwi'n gwybod bod hwn yn fater mae Llyr Gruffydd yn fan hyn wedi bod yn llythyru â'r Llywodraeth arno fo, a Ben Lake yn llythyru â Llywodraeth y Deyrnas Unedig hefyd. Dŷn ni hefyd mewn trafodaethau efo Aelod o Senedd yr Alban, lle mae Emma Harper yno wedi bod yn argymell deddfwriaeth a allai gael ei gyflwyno yn yr Alban er mwyn mynd i'r afael â'r sefyllfa yma rŵan. Yn ôl beth dŷn ni'n ei weld, mae'r Llywodraeth yma yn credu bod hwn yn fater wedi'i ddatganoli. Mae'r Llywodraeth yn San Steffan yn credu bod popeth posib yn cael ei wneud. Yn amlwg, mae'r broblem yn parhau. Felly, mi fyddwn i'n gwerthfawrogi dadl yn amser y Llywodraeth, lle byddwch chi yn gallu cael cyfle i egluro'r hyn mae'r Llywodraeth, yn eich tyb chi, yn ei wneud, a ninnau yn gallu cael cyfle wedyn i gynnig gwelliannau ynglŷn ag, o bosib, deddfwriaeth a allai symud pethau yn eu blaen o ran diogelu da byw yng Nghymru.
I would like to request a debate in Government time on the steps being taken to tackle the increasing problem of attacks by dogs on livestock. There has been another case in my constituency recently, at Llety farm in Rhosybol, where a number of sheep and lambs have been killed. I know this is an issue that Llyr Gruffydd has been in correspondence with the Government on, as has Ben Lake with the UK Government. We are also in discussions with a Member of the Scottish Parliament, where Emma Harper there has recommended legislation that could be introduced in Scotland in order to tackle this situation. Now, from what we see, the Government here believes that this is a devolved issue. The Westminster Government believe that everything possible is being done, but clearly the problem is ongoing. So, I would appreciate a debate in Government time, where you would have an opportunity to explain what the Government is doing and we could have an opportunity to suggest improvements in terms of possible legislation that could move things forward in terms of safeguarding livestock in Wales.
Thank you for raising this issue and, obviously, the matter of responsible dog ownership is extremely important, and I know we've all been very distressed by the kinds of stories that we've seen recently. I think it's a fact that the legislation on this area is mixed in terms of being a mixture of devolved and non-devolved elements, but specifically the issue of the enforcement by the police of the Dogs (Protection of Livestock) Act 1953 is a non-devolved issue. That said, I know this is an issue that the Minister has taken particular interest in, and just in the last week has attended two events where dog ownership was the key focus. And we'll be continuing to work with the Department for Environment, Food and Rural Affairs as part of membership of the National Police Chiefs Council working group to ensure that any possible changes to legislation are relevant to our devolved powers.
Diolch i chi am godi'r mater hwn ac, yn amlwg, mae mater perchenogaeth gyfrifol ar gŵn yn eithriadol o bwysig, ac rwy'n gwybod ein bod ni i gyd yn ofidus iawn oherwydd hanesion tebyg i'r rhai a welwyd yn ddiweddar. Rwy'n credu mai'r ffaith yw bod y ddeddfwriaeth ar y maes hwn yn gymysglyd. Mae'n gymysgedd o elfennau sydd wedi'u datganoli a heb eu datganoli, ond mater heb ei ddatganoli yw gorfodaeth yr heddlu o Ddeddf Cŵn (Diogelu Da Byw) 1953. Wedi dweud hynny, rwy'n gwybod bod hwn yn fater y mae'r Gweinidog wedi cymryd diddordeb arbennig ynddo, ac yn yr wythnos diwethaf mae hi wedi bod mewn dau ddigwyddiad lle mae perchnogaeth ar gŵn wedi bod yn brif destun. Byddwn yn parhau i weithio gydag Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig fel rhan o aelodaeth o weithgor y Cyngor Cenedlaethol Penaethiaid Heddlu i sicrhau bod unrhyw newidiadau posibl i ddeddfwriaeth yn berthnasol i'n pwerau datganoledig ni.
Diolch i'r Trefnydd.
Thank you, Trefnydd.
Yr eitem nesaf yw'r datganiad gan y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y Bil Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru). Dwi'n galw ar y Dirprwy Weinidog i wneud ei datganiad—Julie Morgan.
The next item is a statement by the Deputy Minister for Health and Social Services on the Children (Abolition of Defence of Reasonable Punishment) (Wales) Bill, and I call on the Deputy Minister to make the statement—Julie Morgan.
Diolch, Llywydd. Mae'n bleser o'r eithaf i mi gyflwyno Bil plant (Cymru) i'r Cynulliad Cenedlaethol heddiw.
Thank you, Llywydd. It’s a huge pleasure for me to introduce this Bill to the National Assembly for Wales.
It gives me great pleasure to introduce the Children (Abolition of Defence of Reasonable Punishment) (Wales) Bill to the National Assembly today. This Bill has been long awaited and long campaigned for, including by myself. And, in fact, Christine Chapman, the former Assembly Member for Cynon Valley, who I believe is in the gallery today, led a debate in the Assembly Chamber in January 2002 entitled, 'Hitting People is Wrong, and Children are People Too'. So, we have a long history in this Assembly.
Its introduction today marks an important milestone in our commitment to improve and enshrine children’s rights in Wales, and in our commitment to the people of Wales to keep the promises we made on the doorstep. We promised we would bring forward legislation to remove the defence of reasonable punishment when we asked the public to vote for us in 2016. And I’m proud that we can honour that pledge today.
Before I turn to the Bill itself, I would like to pay tribute to the work of two of my immediate predecessors who have played such a fundamental role in getting us to this point today. So, I'd like to thank Huw Irranca-Davies, who introduced the Bill with the consultation exercise so enthusiastically, and, of course, Carl Sargeant.
It's fitting that we are introducing this legislation this year, the year that the international community celebrates the thirtieth anniversary of the United Nations Convention on the Rights of the Child. The overarching aim of the Bill is to help protect children's rights.
I want to be clear from the outset what this Bill will not do—it will not create a new criminal offence. Our intention is to support parents as they raise their children and provide them with extra help and support, if they need it, while making sure that children have the same levels of protection against physical punishment in the law as adults do.
If the Bill is enacted, the defence of reasonable punishment will no longer be available within Wales to parents, or those acting in loco parentis, as a defence to a charge of common assault or battery. It will be removed under both criminal and civil law. While corporal punishment has long been banned in schools, children's homes, local authority foster care and childcare provision, adults acting in loco parentis in non-educational settings, including the home, are able to use the defence of reasonable punishment. So, this Bill removes this loophole.
Pleser mawr i mi yw cael cyflwyno Bil Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru) i'r Cynulliad Cenedlaethol heddiw. Bu hen ddisgwyl am y Bil hwn a bu ymgyrchu am amser maith, gennyf innau hefyd. Ac, yn wir, arweiniodd Christine Chapman, y cyn-Aelod Cynulliad dros Gwm Cynon, a chredaf ei bod hi yn yr oriel heddiw, ddadl yn Siambr y Cynulliad ym mis Ionawr 2002 ar y testun, 'Mae taro plant yn anghywir, ac mae plant yn bobl hefyd.' Felly, mae gennym hanes hir yn y Cynulliad hwn yn hyn o beth.
Mae cyflwyno hwn heddiw yn garreg filltir bwysig yn ein hymrwymiad ni i wella a sefydlu hawliau i blant yng Nghymru, ac yn ein hymrwymiad i bobl Cymru i gadw'r addewidion a wnaethom ni ar garreg y drws. Fe wnaethom addo y byddem yn cyflwyno deddfwriaeth i ddiddymu'r amddiffyniad o gosb resymol pan ofynnwyd i'r cyhoedd bleidleisio o'n plaid yn 2016. Ac rwy'n ymfalchïo ein bod ni'n anrhydeddu'r addewid honno heddiw.
Cyn imi droi at y Bil ei hunan, hoffwn roi teyrnged i waith dau a ddaeth yn syth o'm blaen i sydd wedi bod â rhan allweddol i ddod â ni i'r sefyllfa hon heddiw. Felly, hoffwn ddiolch i Huw Irranca-Davies, a gyflwynodd y Bil gyda'r ymarfer ymgynghori mor frwdfrydig, ac, wrth gwrs, i Carl Sargeant.
Mae'n briodol ein bod ni'n cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon eleni, y flwyddyn y mae'r gymuned ryngwladol yn dathlu deng mlynedd ar hugain o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Nod cyffredinol y Bil yw helpu i ddiogelu hawliau plant.
Rwy'n awyddus i fod yn eglur o'r cychwyn cyntaf o ran yr hyn na fydd y Bil hwn yn ei wneud—ni fydd yn creu trosedd newydd. Ein bwriad yw cefnogi rhieni wrth iddyn nhw fagu eu plant a darparu cymorth ychwanegol a chefnogaeth, pe bai angen, wrth wneud yn siŵr bod plant yn cael yr un lefel o amddiffyniad yn erbyn cosb gorfforol ag oedolion yn ôl y gyfraith.
Pe caiff y Bil ei basio, ni fydd yr amddiffyniad o gosb resymol ar gael i rieni yng Nghymru mwyach, neu'r rhai sy'n gweithredu in loco parentis, fel amddiffyniad i gyhuddiad o ymosodiad cyffredin neu daro. Caiff hynny ei ddiddymu o dan gyfraith droseddol a sifil fel ei gilydd. Er bod cosb gorfforol wedi ei hen wahardd mewn ysgolion, cartrefi plant, yng ngofal maeth awdurdod lleol ac yn y ddarpariaeth o ofal plant, caiff oedolion sy'n gweithredu in loco parentis mewn mannau nad ydyn nhw'n rhai addysgol, gan gynnwys y cartref, ddefnyddio'r amddiffyniad o gosb resymol. Felly, mae'r Bil hwn yn diddymu'r man gwan hwn.
Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.
The Deputy Presiding Officer (Ann Jones) took the Chair.
This legislation will not only remove the defence but it will support a wider cultural change in Wales and make it absolutely clear to everyone—to children, parents and professionals—that the physical punishment of children is unacceptable in all circumstances. The Welsh Government is not advocating letting children do whatever they like. Every child needs some discipline and to have sensible boundaries as they grow up. But physical punishment is not a part of disciplining children or setting those boundaries. This Bill does not stop adults caring for children. This Bill will not interfere with parents' ability to physically intervene to keep a child safe from harm—to stop them from running out onto the road, to help them with day-to-day activities, such as dressing, or with hygiene and cleanliness. It will not prevent them from using alternatives to physical punishment to maintain discipline and address poor behaviour.
And I am sure that, as this Bill progresses through its scrutiny stages, there will be healthy debate about the evidence around whether physical punishment is harmful to children and on parental attitudes. However, I believe that we cannot condone the use of physical punishment, however mild, as a form of discipline or for any other reason. But, already, attitudes towards the physical punishment of children are changing in Wales. It is becoming steadily less acceptable. Children are the most vulnerable members of our society and there is nothing more important than their safety and well-being. While the primary responsibility for raising children lies with parents, the Welsh Government has a very specific role in creating the kind of society in which children can grow up in a safe, happy and nurturing environment.
In developing this legislation, we've carefully considered all the responses to the consultation we carried out last year and the range of international research into this subject. This includes the Wales Centre for Public Policy review, which concluded
'the majority of researchers in the field make the judgment that the balance of evidence is sufficient to support the claim that all physical punishment under all conditions is potentially harmful to child development.'
Rather than improving children’s behaviour, it found that the way physical punishment is typically used by parents is linked with anti-social behaviour and other undesirable behaviours in children.
The potential criminalisation of parents is something that has been discussed at length and has been raised with me on numerous occasions. I want to be clear: removing the defence does not in and of itself criminalise a parent or any other individual; it is their actions in relation to the law that matter. And our intention is not to draw more people into the criminal justice system. But, by removing the defence, some parents who physically punish their children and are subsequently reported to the police or social services may be charged with a criminal offence in circumstances where that would not happen now because there is a defence they can call on.
This Government understands the importance of providing parents with information, support and advice on a range of topics, including positive alternatives to physical punishment. We do this through a number of ways, including our 'Parenting. Give it Time' campaign, health visitors, other professionals and our family support programmes, Flying Start and Families First. And we will build on this as part of a programme of support alongside the legislation, because, to be really effective, this Bill must be accompanied by a well-planned information campaign.
If the Bill is enacted, if it passes through this Assembly, we must ensure that people know that the law is changing. We will therefore make sure there is sufficient time between Royal Assent and the commencement of the legislation for a public campaign to be carried out.
Another issue that has been raised with me has been the potential impact on the police, social services and others, and I think we have to—and we have looked carefully at what happened when similar legislation was introduced in New Zealand. There may be an increase in social services referrals and police calls as a result, but predicting the impact is difficult because there's no precedent in the UK for removing the defence and current reporting and recording practices make it difficult to gain an accurate baseline of current activity. We will continue to work closely with the police, Crown Prosecution Service and social services, and we're working with local authorities to collect data to monitor the impact of the Bill.
Deputy Presiding Officer, I'm proud to be able to introduce this Bill to the Assembly today. I look forward very much to working with Members and with the scrutiny committee over the coming months as the Bill progresses. I hope we will have the support of Members across the Chamber in protecting children and in protecting children’s rights in Wales. Thank you.
Bydd y ddeddfwriaeth hon nid yn unig yn diddymu'r amddiffyniad ond bydd yn cefnogi newid diwylliannol ehangach yng Nghymru ac yn ei gwneud yn gwbl glir i bawb—i blant, rhieni a gweithwyr proffesiynol—fod cosbi plant yn gorfforol yn annerbyniol mewn unrhyw amgylchiad. Nid yw Llywodraeth Cymru yn dadlau y dylid gadael llonydd i blant wneud fel y mynnant. Mae angen rhywfaint o ddisgyblaeth ar bob plentyn a chael terfynau call wrth iddyn nhw dyfu i fyny. Ond nid yw cosbi corfforol yn rhan o ddisgyblu plant na gosod y terfynau hynny. Nid fydd y Bil hwn yn atal oedolion rhag gofalu am blant. Ni fydd y Bil yn ymyrryd â gallu'r rhieni i rwystro plentyn yn gorfforol rhag niwed—i'w atal rhag rhedeg i'r ffordd, i'w helpu gyda gweithgareddau o ddydd i ddydd, fel gwisgo amdano, neu o ran hylendid a glanweithdra. Ni fydd yn eu rhwystro rhag defnyddio dulliau eraill yn lle cosb gorfforol i gadw disgyblaeth a mynd i'r afael ag ymddwyn yn wael.
Ac rwy'n siŵr, wrth i'r Bil fynd rhagddo drwy ei gyfnodau craffu, y ceir dadl iach o ran y dystiolaeth ynghylch a yw cosbi corfforol yn niweidiol i blant ac ar agweddau'r rhieni. Er hynny, rwyf i o'r farn na ellir goddef defnyddio cosb gorfforol, waeth pa mor ysgafn, yn fath o ddisgyblaeth nac am unrhyw reswm arall. Ond, eisoes, mae'r agweddau tuag at gosbi plant yn gorfforol yn newid yng Nghymru. Fe aiff hi'n llai derbyniol o dipyn i beth. Plant yw aelodau mwyaf bregus ein cymdeithas ac nid oes dim yn bwysicach na'u diogelwch a'u lles nhw. Er bod y prif gyfrifoldeb am fagu plant yn parhau gyda'r rhieni, mae gan Lywodraeth Cymru swyddogaeth benodol iawn o ran creu'r math o gymdeithas y gall plant dyfu i fyny ynddi mewn amgylchedd diogel a hapus sy'n eu meithrin nhw.
Wrth ddatblygu'r ddeddfwriaeth hon, ystyriwyd yn ofalus bob ymateb i'r ymgynghoriad a gynhaliwyd gennym y llynedd a'r amrywiaeth o ymchwil rhyngwladol ar y pwnc hwn. Mae hyn yn cynnwys yr adolygiad gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru, a ddaeth i'r casgliad bod
y rhan fwyaf o'r ymchwilwyr yn y maes yn dyfarnu bod cydbwysedd y dystiolaeth yn ddigonol i gefnogi'r honiad y gall unrhyw gosb gorfforol mewn unrhyw sefyllfa fod yn niweidiol i ddatblygiad plentyn.
Yn hytrach na gwella ymddygiad plant, nododd fod y ffordd y mae rhieni yn defnyddio cosb gorfforol fel arfer yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol ac ymddygiad annymunol gan blant fel arall.
Mae'r potensial ar gyfer trin rhieni fel troseddwyr yn rhywbeth sydd wedi cael ei drafod a'i godi gyda mi ar sawl achlysur. Rwy'n dymuno bod yn glir: nid yw diddymu'r amddiffyniad ynddo'i hunan yn mynd i wneud rheini'n droseddwyr nac unrhyw unigolyn arall; eu gweithredoedd nhw yn ôl y gyfraith yw'r peth pwysig. A'n bwriad ni yw tynnu mwy o bobl i mewn i'r system cyfiawnder troseddol. Ond, drwy ddiddymu'r amddiffyniad, efallai y bydd rhai rhieni sy'n cosbi eu plant yn gorfforol, ac y caiff yr heddlu neu'r gwasanaethau cymdeithasol wybod am hynny, yn cael eu cyhuddo o drosedd mewn amgylchiadau lle na fyddai hynny'n digwydd ar hyn o bryd oherwydd ceir amddiffyniad y gallan nhw ei ddefnyddio.
Mae'r Llywodraeth hon yn sylweddoli pa mor bwysig yw sicrhau bod y rhieni'n cael yr wybodaeth, y cymorth a'r cyngor ar amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys dewisiadau cadarnhaol yn hytrach na chosbi corfforol. Rydym yn gwneud hyn drwy nifer o ffyrdd, gan gynnwys ein hymgyrch 'Magu Plant. Rhowch Amser Iddo', ymwelwyr iechyd, gweithwyr proffesiynol eraill a'n rhaglenni i gefnogi teuluoedd, Dechrau'n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf. A byddwn yn adeiladu ar hyn yn rhan o raglen cymorth ochr yn ochr â'r ddeddfwriaeth, oherwydd, i fod yn wirioneddol effeithiol, mae'n rhaid i'r Bil hwn fod yn gysylltiedig ag ymgyrch wybodaeth sydd wedi cael ei chynllunio'n dda.
Os caiff y Bil ei basio, os caiff ei basio yn y Cynulliad hwn, bydd bod digon o amser rhwng y Cydsyniad Brenhinol a dechreuad y ddeddfwriaeth ar gyfer cynnal ymgyrch gyhoeddus.
Mater arall a godwyd gyda mi yw'r effaith bosibl ar yr heddlu, ar y gwasanaethau cymdeithasol ac ar eraill, a chredaf fod yn rhaid i ni—ac rydym wedi edrych yn ofalus ar yr hyn a ddigwyddodd pan gyflwynwyd deddfwriaeth debyg yn Seland Newydd. Efallai y bydd cynnydd i'w weld mewn galwadau i'r heddlu ac atgyfeiriadau gwasanaethau cymdeithasol o ganlyniad i hyn. Ond mae'n anodd rhagweld yr effaith oherwydd nid oes unrhyw gynsail yn y DU o ddiddymu'r amddiffyniad ac mae'r dulliau cyfredol o adrodd a chofnodi yn ei gwneud hi'n anodd cael gwaelodlin gywir o weithgarwch fel y mae ar hyn o bryd. Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda'r heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, ac rydym yn gweithio gydag awdurdodau lleol i gasglu data i fonitro effaith y Bil.
Dirprwy Lywydd, rwy'n ymfalchïo fy mod i'n gallu cyflwyno'r Bil hwn i'r Cynulliad heddiw. Rwy'n edrych ymlaen yn fawr at weithio gyda'r Aelodau a'r Pwyllgor Craffu dros y misoedd nesaf wrth i'r Bil fynd rhagddo. Rwy'n gobeithio y bydd gennym ni gefnogaeth yr Aelodau ar draws y Siambr i amddiffyn plant ac amddiffyn hawliau plant yng Nghymru. Diolch.
Diolch, Deputy Presiding Officer. I have to start at the onset by saying that I really do respect the Member in question bringing this Bill forward for the work that you've done and you continue to do in safeguarding our children across Wales, and I share in your hopes, your aims and your ambitions on much of the work that we seek to work together on, but, I think, on this one, I would like to reference the fact that you say that there's been a desire to have this since 2002—I still don't believe that we're there yet when it comes to the evidence that makes this Bill actually right to be bringing forward at this time. Because, as you've rightly pointed out in your own statement, Deputy Minister—you do make the point that you're currently collating the impact this Bill will have. There isn't the data out there that tells us how big the problem is in Wales and, so, for me, I like to see legislation passed by this institution that actually is going to make a difference and this currently is so subjective an issue I think all constituency AMs will already have started receiving correspondence, and the scales of balance at the moment in my own constituency are such that the concerns that are coming forward already on this actually tell me that there's more work to be done before this is introduced as a piece of legislation.
Now, I note that this is technically—. I mean, we have a bilingual Bill coming before us, but it is literally on one side of an A4, and, for me, I'll just reiterate why I'm concerned: this is a Bill that will remove physical punishment as a reasonable defence and prohibit smacking as an acceptable mode of punishment. Firstly, as evidenced by my own role on the Children, Young People and Education Committee, I want to make it clear right here and now that I too believe that I'm an advocate also for standing up for our children's rights and those who are particularly vulnerable. Now, child:
'States Parties shall take all appropriate legislative, administrative, social and educational measures to protect the child from all forms of physical or mental violence'.
Now, I'm confident that all of us here will agree that child abuse is intolerable and violates the Children Act 2004 and the UN Convention on the Rights of the Child. No child should be subjected to abuse, whether that be physical, emotional or coercive control, yet this Bill does not encapsulate the full breadth of abuse that some children can be exposed to and merely proposes to remove smacking and physical punishment as a reasonable defence.
Now, the Member stated also in her statement that this kind of behaviour is associated with antisocial behaviour, and the other issues that I've raised—. I believe that emotional abuse and coercive control and behaviour over children is equally as damaging as actual physical—. Now, I feel this Bill de-contextualises smacking from the broader issue of abuse—and that's what we're really talking about here—that is chronic, systematic and intentional. As we are all well-aware, physical, emotional and coercive abuse often go hand in hand, and, according to article 19 of the UN Convention on the Rights of the Child:
'States Parties shall take all appropriate legislative'
actions
'to protect the child from all forms of physical or mental violence'.
This Bill does not do it. Crucially, this proposed Bill lacks the necessary detail and clarity. First, it isn't clear how much this Bill would cost, how this Bill would be successfully implemented by health visitors, and how this Bill would be enforced at the ground level. Now, when we talk about cost, we're talking now about social service departments across Wales that are already seriously underfunded, and it may well be a situation, should this Bill be passed, that a report is made, a family is visited, and then the resources—of the police, the health visitor, the local authority, the social service department—I do think we need to be very clear about the associated cost. Furthermore, it is unclear what definition of smacking this Bill is premised on. When we met, there was a difference of opinion, if you like, on what constitutes an actual smack; there was disparity between your own definition and interpretation of that, and even compared to your private secretary's. There's this issue around literal and technical interpretation.
For public behaviour to change, and for this Bill to work in practice, this clarity is essential, as it would determine the literature and parental guidance that will be available for parents, and of course the very enforcement of the law. The enforcement of this law—you know, how are we going to police our homes? Are you not worried that this may actually drive families apart, when accusations are made, when families, for whatever reason—the pressure on our families now, the pressure on relationships, inter-relationships with new families. I really do think more work has to be done on this. Now, despite the Minister's comments that public support of non-physical discipline has increased, from 71 per cent in 2015 to 81 per cent in 2018, it is absolutely unclear how the public will receive this Bill, and whether such a measure will be deemed an interference to parental judgment and families' private lives.
I certainly don't believe that this institution, or the Welsh Government, should seek to criminalise our families, or our parents. And I would urge the Deputy Minister to perhaps go back to the drawing board, and bring forward a Bill that encompasses far more—something that we can all work with, cross party, to ensure that our children are protected from all forms of abuse. Thank you.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae'n rhaid imi ddweud ar y cychwyn fy mod i'n wirioneddol barchu'r Aelod dan sylw am y gwaith yr ydych wedi ei wneud wrth gyflwyno'r Bil hwn a'r hyn yr ydych chi'n parhau i'w wneud i ddiogelu ein plant ledled Cymru. Rwyf innau hefyd yn rhannu eich gobeithion, eich nodau a'ch uchelgeisiau o ran llawer o'r gwaith y ceisiwn ei wneud gyda'n gilydd. Ond rwy'n credu, yn hyn o beth, yr hoffwn i gyfeirio at y ffaith eich bod yn dweud bod yr awydd am hyn yn bodoli ers 2002—nid wyf yn credu ein bod ni wedi cyrraedd y fan eto o ran y dystiolaeth sy'n ei gwneud yn iawn i gyflwyno'r Bil hwn ar hyn o bryd. Oherwydd, fel yr ydych chi'n iawn i dynnu sylw ato yn eich datganiad, Dirprwy Weinidog—rydych chi'n gwneud y pwynt eich bod ar hyn o bryd yn gwirio'r effaith a gaiff y Bil hwn. Nid yw'r data ar gael i ddweud wrthym pa mor fawr yw'r broblem yng Nghymru. O'm rhan i, rwy'n hoffi gweld deddfwriaeth yn cael ei phasio gan y sefydliad hwn sy'n mynd i wneud gwahaniaeth gwirioneddol. Ar hyn o bryd mae hwn yn fater mor oddrychol fel y credaf y bydd yr holl Aelodau etholaeth eisoes wedi dechrau cael gohebiaeth, ac mae mantol cydbwysedd yn fy etholaeth i ar hyn o bryd yn dangos bod y pryderon sy'n cael eu cyflwyno eisoes gyda hyn yn dweud wrthyf, mewn gwirionedd, fod mwy o waith i'w wneud cyn y gellir cyflwyno hwn fel darn o ddeddfwriaeth.
Nawr, rwy'n nodi bod hyn yn dechnegol—. Hynny yw, mae gennym ni Fil dwyieithrwydd yn dod gerbron, ond un ochr o bapur A4 yw hwn yn llythrennol, a dywedaf eto pam yr wyf yn gofidio: Bil yw hwn a fydd yn diddymu cosb gorfforol fel amddiffyniad rhesymol ac yn gwahardd taro fel dull derbyniol o gosbi. Yn gyntaf, fel y mae fy ngwaith i ar y Pwyllgor Addysg, Plant a Phobl Ifanc wedi dangos, rwy'n awyddus i egluro yn y fan hon nawr fy mod yn credu fy mod innau hefyd yn dadlau o blaid hawliau ein plant a'r rhai sy'n arbennig o agored i niwed. Nawr, i blentyn:
'Mae Partïon y Gwladwriaethau i gymryd pob mesur deddfwriaethol, gweinyddol, cymdeithasol ac addysgol priodol i amddiffyn y plentyn rhag pob ffurf ar drais corfforol neu feddyliol'.
Nawr, rwy'n sicr ein bod ni i gyd yn cytuno yn y fan hon na ellir goddef cam-drin plant a bod hynny'n torri Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn a Deddf Plant 2004. Ni ddylai unrhyw blentyn fod yn agored i gael ei gam-drin, boed hynny'n gorfforol, yn emosiynol neu'n rheolaeth drwy orfodaeth. Eto i gyd, nid yw'r Bil hwn yn crynhoi'r amrywiaeth lawn o gam-drin y gall rhai plant fod yn agored iddynt a'r unig beth a wna yw cynnig diddymu taro a chosbi corfforol fel amddiffyniad rhesymol.
Nawr, dywedodd yr Aelod hefyd yn ei datganiad fod y math hwn o ymddygiad yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol, a'r materion eraill yr wyf i wedi eu codi—. Rwyf i o'r farn bod cam-drin emosiynol a rheolaeth ac ymddygiad drwy orfodaeth dros blant yr un mor niweidiol â cham-drin corfforol—. Nawr, rwy'n credu bod y Bil hwn yn tynnu'r taro o gyd-destun ehangach cam-drin—a dyna'r hyn yr ydym ni'n sôn amdano yma mewn gwirionedd—ac mae hwnnw'n gronig, yn systematig ac yn fwriadol. Fel y gwyddom yn iawn, mae cam-drin corfforol, emosiynol a rheolaeth drwy orfodaeth yn mynd lawn yn llaw yn aml, ac yn ôl erthygl 19 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn:
Mae Partïon y Gwladwriaethau i gymryd
gweithrediadau
deddfwriaethol priodol i amddiffyn y plentyn rhag pob ffurf ar drais corfforol neu feddyliol.
Nid yw'r Bil hwn yn gwneud hynny. Yn hollbwysig, mae'r Bil arfaethedig hwn yn brin o'r manylion angenrheidiol ac mae diffyg eglurder. Yn gyntaf, nid yw'n glir beth fyddai cost y Bil hwn, sut y gellid gweithredu'r Bil hwn yn llwyddiannus gan ymwelwyr iechyd, a sut y gellid gorfodi'r Bil hwn ar lawr gwlad. Nawr, pan siaradwn am y gost, rydym yn siarad nawr am adrannau gwasanaethau cymdeithasol ledled Cymru sydd eisoes yn cael eu tangyllido'n ofnadwy. Gallai sefyllfa godi, pe bai'r Bil hwn yn cael ei basio, fod adroddiad yn cael ei wneud ac yna ymweliad â'r teulu, ac yna'r adnoddau—gan yr heddlu, yr ymwelydd iechyd, yr awdurdod lleol, yr adran gwasanaethau cymdeithasol—rwyf i o'r farn bod angen inni fod yn glir iawn o ran y costau cysylltiedig. At hynny, nid yw'n glir pa beth yn union yw'r diffiniad o daro sy'n sail i'r Bil hwn. Pan gawsom gyfarfod, cafwyd gwahaniaeth barn, os hoffech chi, ar yr hyn a olygir gan y weithred o daro mewn gwirionedd; roedd gwahaniaeth rhwng eich diffiniad a'ch dehongliad chi o hynny, hyd yn oed o'i gymharu â' diffiniad a dehongliad eich ysgrifennydd preifat chi eich hun. Mae yna fater yma o ran y dehongliad llythrennol a thechnegol.
Er mwyn gweld newid yn ymddygiad y cyhoedd, ac er mwyn i'r Bil hwn weithio'n ymarferol, mae'r eglurder hwn yn hanfodol, gan y byddai'n penderfynu pa wybodaeth ysgrifenedig a chanllawiau fyddai ar gael i rieni, ac wrth gwrs weithrediad y gyfraith. O ran gorfodi'r gyfraith hon—wyddoch chi, sut rydym ni'n mynd i blismona ein cartrefi? Onid ydych yn poeni y gallai hyn, yn wir, rannu teuluoedd, pan wneir cyhuddiadau, pan fydd teuluoedd, am ba reswm bynnag—y pwysau sydd ar ein teuluoedd ar hyn o bryd, pwysau ar berthnasoedd, rhyng-gysylltiadau mewn teuluoedd newydd. Rwyf i'n credu'n gryf fod yn rhaid gwneud mwy o waith eto yn hyn o beth. Nawr, er gwaethaf sylwadau'r Gweinidog bod mwy o gefnogaeth gan y cyhoedd i ddisgyblaeth sydd heb fod yn gorfforol, o 71 y cant yn 2015 i 81 y cant yn 2018, mae'n gwbl aneglur sut fydd y cyhoedd yn derbyn y Bil hwn, ac a ystyrir Bil o'r fath yn ymyrraeth ar farn rhiant a bywydau preifat teuluoedd.
Yn sicr, nid wyf i'n credu y dylai'r sefydliad hwn, na Llywodraeth Cymru, geisio gwneud ein teuluoedd na'n rhieni'n droseddwyr. A byddwn yn annog y Dirprwy Weinidog i fynd yn ôl i ailfeddwl efallai, a chyflwyno Bil sy'n cwmpasu llawer mwy—rhywbeth y gallwn ni i gyd weithio gydag ef, ym mhob plaid, i sicrhau bod ein plant yn cael eu hamddiffyn rhag pob math o gam-drin. Diolch.
Thank you, Janet Finch-Saunders, for your contribution to the debate. You raised a lot of points in what you said; I'll just make a few comments in response. First of all, I think it's important to remember that we are not the first country to be doing this, that, I think, 54 countries have now introduced the legislation to remove the defence of reasonable punishment. We have actually got Ireland very close to us, who have removed it; Scotland are in the process of removing it. So it's not something we're doing that is unique, or odd, or strange. It is a natural progression from the legislation that has already taken place to stop hitting in schools—physical punishment in schools—to stop foster parents, and this is a gradual progression. So, I don't think it is such an unusual thing as you suggest that we're doing.
You talked about the issues that we'll be facing—health visitors and social workers, and people at the grass roots who are dealing with all these issues. This legislation is strongly supported by health visitors, overwhelmingly supported by social workers, and they want to see it enacted. Because they know that there is a clear message then, when they are working with parents, to help them with the very difficult job of parenting. Because I think we all have to acknowledge that it is very hard to be a parent. I've been a parent, I'm a grandparent now, and I know how difficult it is to bring up children. And it is important for the health visitors and social workers, and everyone who's working with children, that they're quite clear in where they stand. And having this defence, it makes it difficult for them, because they want to encourage positive parenting—as I know we all do—but it is difficult when you have that defence there, which does give the implication that physical punishment is acceptable. And so all those people who are working at the grass roots are very, very supportive of this legislation, and, in fact, have lobbied us to do this legislation. So I think it's very important that we remember that.
What we are actually doing is bringing the law of physical punishment, that is the definition—a physical punishment, which is more than smacking or hitting. It is a lot of other things as well. It's the physical punishment. But I accept what she says that there are other things that are damaging to children. I look forward to working with her on the committee, when I'm sure we can discuss all these other issues, because to me it's very important in this Committee Stage that we do discuss the issues that are concerning people and the issues that will be brought up, I've no doubt, in the Committee Stage from the public and which have already started as a result of the publicity of the Bill. But I have been very pleased at the amount of support there is for the Bill so far.
Diolch i chi, Janet Finch-Saunders, am eich cyfraniad i'r ddadl. Rydych chi wedi codi llawer o bwyntiau yn yr hyn yr oeddech chi'n ei ddweud; hoffwn innau wneud ychydig o sylwadau wrth ymateb. Yn gyntaf oll, rwyf i o'r farn ei bod yn bwysig cofio nad ni yw'r wlad gyntaf i wneud hyn, bod 54 o wledydd, rwy'n credu, wedi cyflwyno deddfwriaeth erbyn hyn i gael gwared ar yr amddiffyniad o gosb resymol. Mae Iwerddon yn agos iawn atom, sydd wedi ei ddiddymu; mae'r Alban yn y broses o'i ddiddymu. Felly nid rhywbeth unigryw neu ryfedd yw hyn. Dilyniant naturiol ydyw o'r ddeddfwriaeth sydd eisoes wedi digwydd i ddileu taro mewn ysgolion—cosb gorfforol mewn ysgolion—i atal rhieni maeth, a dilyniant graddol yw hwn. Felly, nid wyf i'n credu ei fod yn beth mor anarferol ag yr awgrymwch chi.
Roeddech chi'n sôn am y problemau y byddwn yn eu hwynebu—ymwelwyr iechyd a gweithwyr cymdeithasol, a phobl ar lawr gwlad sy'n ymdrin â'r materion hyn i gyd. Mae cefnogaeth gref i'r ddeddfwriaeth hon gan ymwelwyr iechyd, a chefnogaeth gan y mwyafrif llethol o weithwyr cymdeithasol, ac maen nhw'n awyddus i'w gweld yn dod i rym. Oherwydd maen nhw'n gwybod bod yna neges glir wedyn, pan fyddan nhw'n gweithio gyda rhieni i'w helpu gyda gwaith anodd iawn rhianta. Credaf fod yn rhaid inni gydnabod mai peth anodd iawn yw bod yn rhiant. Rwyf i wedi bod yn rhiant, ar rwyf i'n fam-gu erbyn hyn, ac rwy'n gwybod pa mor anodd yw magu plant. Ac mae'n bwysig i ymwelwyr iechyd a gweithwyr cymdeithasol, a phawb sy'n gweithio gyda phlant, eu bod nhw'n gwbl glir o ran lle maen nhw'n sefyll. Ac wrth gael yr amddiffyniad hwn, mae'n ei gwneud yn anodd iddyn nhw, oherwydd maen nhw eisiau annog rhianta cadarnhaol—fel y gwn y mae pawb—ond mae'n anodd pan fydd gennych chi'r amddiffyniad hwn yno, sydd yn rhoi awgrym fod cosb gorfforol yn dderbyniol. Ac felly mae'r bobl hynny sy'n gweithio ar lawr gwlad i gyd yn gefnogol iawn, iawn i'r ddeddfwriaeth hon, ac, yn wir, wedi bod yn ein lobïo ni am y ddeddfwriaeth hon. Felly, rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn inni gofio hynny.
Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud mewn gwirionedd yw cyflwyno cyfraith ar gosb gorfforol, dyna'r diffiniad—cosb gorfforol, sy'n fwy na tharo neu bwnio. Mae'n golygu llawer o bethau eraill hefyd. Mae'n gosb gorfforol. Ond rwy'n derbyn yr hyn y mae hi'n ei ddweud fod yna bethau eraill sy'n niweidiol i blant. Rwy'n edrych ymlaen at weithio gyda hi ar y pwyllgor, pan fyddwn ni'n siŵr o drafod yr holl faterion eraill hyn. Oherwydd i mi, mae'n bwysig iawn ein bod ni'n trafod y materion, yn y Cyfnod Pwyllgor hwn, sy'n peri gofid i bobl, a'r materion a gaiff eu codi, yn ddiamau, yn y Cyfnod Pwyllgor gan y cyhoedd ac sydd eisoes wedi dechrau o ganlyniad i gyhoeddusrwydd i'r Bil. Ond rwyf i wedi fy mhlesio'n fawr iawn gan y gefnogaeth sydd i'r Bil hyd yn hyn.
Yn wahanol iawn i'r Torïaid, mi fyddwch chi'n falch o glywed bod Plaid Cymru yn falch iawn o weld y Bil yma yn cychwyn ar ei daith. Mae'n rhaid imi ychwanegu un cymal bychan i hynny: 'o'r diwedd'. Hynny yw, mae wedi cymryd amser inni gyrraedd y diwrnod yma heddiw, er bod rhywun yn gwerthfawrogi ein bod ni wedi cyrraedd yma heddiw yma. A dwi'n credu bod y Cynulliad wedi pasio mewn egwyddor bod angen Bil o'r math yn ôl yn 2001. Dŷch chi'n sôn am 2002, felly mae yna o leiaf 17 mlynedd wedi pasio ers i'r drafodaeth gychwyn, ac mae hynny'n llawer iawn rhy hir. Dwi'n deall bod yna agweddau amrywiol, ac rydyn ni wedi clywed rhai heddiw, ond dyletswydd Llywodraeth ydy arwain newid mewn ymddygiad, ac felly dwi'n falch iawn ein bod ni'n cychwyn ar y daith yma. Mae fy mhlaid i wedi bod yn greiddiol i'r ymdrech i gael y maen i'r wal efo hyn gyda chyn-Aelodau fel Jocelyn Davies a Lindsay Whittle ac eraill wedi chwarae rhan allweddol yn yr ymdrech i ddileu'r amddiffyniad cosb resymol. Fe wnaethon ni gynnwys adduned yn ein maniffesto ar gyfer etholiad 2016 i gyflwyno deddfwriaeth i'r perwyl hwn. Mi fyddai pasio'r Ddeddf yn golygu y byddai gan blant yng Nghymru'r un amddiffyniad yn erbyn cosb gorfforol ag sydd gan oedolion.
Mae'n sefyllfa hurt ar hyn o bryd. Pam yn y byd bod plant, ar hyn o bryd, yn cael eu trin yn israddol i oedolion? Pam yn y byd nad oes angen amddiffyniad dros fod un unigolyn yn defnyddio grym corfforol yn erbyn unigolyn arall, ond bod amddiffyniad dros fod unigolyn yn defnyddio grym corfforol yn erbyn plentyn? Un o'r arwyddion cliriaf o gymdeithas wâr ydy'r ffordd dŷn ni'n trin grwpiau bregus o fewn ein cymdeithas. Byddai pasio'r Bil yma yn cynnal hawliau plant ac yn sicrhau bod Cymru'n cydymffurfio'n llawn ag erthygl 19 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn sydd, wrth gwrs, yn gofyn bod y wladwriaeth yn cymryd pob cam angenrheidiol a phriodol i ddiogelu plant.
Mi hoffwn i fynd ar ôl dau fater—dau gwestiwn, os leiciwch chi—pnawn yma. Mae yna dros 50 o wledydd yn y byd wedi dileu'r amddiffyniad o gosb gorfforol, a fy nghwestiwn cyntaf ichi heddiw felly ydy: pa wersi sydd gan Gymru i'w dysgu o brofiadau'r gwledydd hynny, nid yn unig Sweden, Iwerddon, yr Almaen, y Ffindir, Seland Newydd, ond llu o wledydd eraill hefyd? Gwersi cadarnhaol y gallen ni elwa o wybod amdanyn nhw, ond hefyd gwersi am sut y gallwn ni gyflwyno'r ddeddfwriaeth mewn ffordd fwy effeithiol.
Mae fy ail gwestiwn i yn ymwneud â rhianta cadarnhaol. Mae tystiolaeth gynyddol ar gael sy'n dangos nad ydy cosb gorfforol yn effeithiol a'i bod hi yn niweidio plant yn gorfforol a hefyd yn emosiynol. Mae yna fwy a mwy o rieni yn cydnabod hynny, ac mae agweddau at arferion magu plant yn sicr yn newid. Ond dydy hi ddim bob tro yn hawdd gwybod pa dechnegau sydd orau i'w defnyddio er mwyn dysgu plant bod ffiniau ar gael—ffiniau nad ydyn nhw fod i'w croesi. Mae'n rhaid imi ddweud, yn fy mhrofiad i fel rhiant sengl i bedwar o blant bach, a dim ond chwe blynedd rhyngddyn nhw, rhwng yr hynaf a'r ieuengaf, dwi'n gwybod bod rhianta yn gofyn am bob math o sgiliau, a sgiliau sydd angen eu dysgu, yn aml iawn. Bod yn rhiant yw un o’r swyddi gorau yn y byd, bod yn rhiant yw un o’r swyddi pwysicaf yn y byd, ond mae bod yn rhiant hefyd yn gallu bod yn swydd heriol iawn. Felly, dwi’n credu, law yn llaw â chyflwyno’r ddeddfwriaeth newydd yma rydyn ni’n ei chroesawu’n fawr ar y meinciau yma, mae angen rhaglenni rhianta cadarnhaol a heini ar draws Cymru.
Felly, fy ail gwestiwn ydy: fydd yna ddigon o adnoddau yn gallu cael eu neilltuo ar gyfer rhaglenni o’r math yna? Dwi ddim yn credu ei fod o’n ddigon i ymestyn y ddarpariaeth bresennol sy’n digwydd trwy gynlluniau Dechrau’n Deg ac ati. Dwi wedi gweld rhai o’r rheini ar waith, ac maen nhw’n gallu gweithio’n ardderchog, ond dŷn nhw ddim yn cyrraedd pawb ac mae angen cyrraedd pawb. Felly, a oes yna adnoddau i wneud hynny? Dwi’n edrych ymlaen at y gwaith o graffu’r Bil hwn rŵan, fel aelod o’r pwyllgor plant a phobl ifanc, dros yr wythnosau nesaf. Diolch.
Unlike the Tories, you’ll be pleased to hear that Plaid Cymru is very pleased to see this Bill begin its journey. I have to add one caveat to that, and that is: 'at last'. That is to say it has taken us some time to get to this point today, although one does appreciate that we have got here, and I do believe that the Assembly passed in principle the need for a Bill of this kind back in 2001. You mentioned 2002, so it’s been at least 17 years since the discussion was initiated, and that is far too long, I understand that there are various attitudes towards this, and we’ve heard some of them expressed today, but it’s the responsibility of Government to lead behavioural change, so I’m very pleased that we are beginning this journey. And my party has been at the heart of the effort to deliver this, with former Members such as Jocelyn Davies, Lindsay Whittle and others playing a key role in the attempt to abolish the defence of reasonable punishment, and we included a pledge in our manifesto for the 2016 election to introduce legislation to that end. Passing this Bill would mean that children in Wales would have the same defence against corporal punishment as adults.
It is an absurd situation at the moment. Why on earth are children now treated differently to adults? Why on earth do we not need a defence against reasonable punishment for one individual using physical force against another individual, but that there is a defence of using physical punishment against a child? One of the clearest signs of a civilised society is the way in which we treat vulnerable groups within our society, and passing this Bill would support children’s rights and would ensure that Wales complies fully with article 19 of the United Nations Convention on the Rights of the Child, which of course requires that the state takes all necessary and appropriate steps to safeguard children.
I would like to pursue two issues—two questions, if you like—this afternoon. There are over 50 nations worldwide who have abolished the reasonable punishment defence, so my first question is: what lessons can Wales learn from the experiences of those nations—not only Sweden, Ireland, Germany, Finland, New Zealand, but a whole host of other nations too? Positive lessons that we could benefit from, but also lessons in terms of how we can introduce this legislation in a more effective way.
My second question relates to positive parenting. There’s increasing evidence available that demonstrates that physical punishment is not effective and that it does damage children both physically and emotionally. And there are more and more parents who recognise that now, and attitudes towards bringing up children are changing. But it’s not always easy to know which techniques are best used in order to teach children that there are boundaries that should not be crossed. And I have to say, from my own experience as a single parent to four young children with only six years separating them, separating the youngest and the oldest, I know that parenting requires all sorts of skills and skills that, often, need to be learnt. Being a parent is one of the best jobs in the world, being a parent is one of the most important roles in the world, but being a parent can also be very challenging indeed. So, I believe, along with introducing this new legislation that we warmly welcome on these benches, we do need positive parenting programmes in place across Wales.
So, my second question is: will there be sufficient resources allocated in order to provide programmes of that kind? I don’t believe that it’s enough to extend the current provision, which is provided through Flying Start and so on. I’ve seen some of those in operation, and they can work superbly well, but they don’t reach everyone, and we do need to reach everyone. So, are there sufficient resources to do that? I look forward to the scrutiny work on this Bill, as a member of the children and young people’s committee over the next few weeks. Thank you.
Thank you very much, Siân, and I really do appreciate the support you're giving to this legislation, because I know that your party has been very supportive—and Jocelyn and Lindsay were tremendous—and I believe Helen Mary Jones was very supportive in the previous Assembly. And I think we are united in wanting to improve the lives of children. So, thank you very much for your support.
Of the two questions that you ask, as you say, over 50 nations—I think 54 nations—have now abolished the defence and more are thinking about doing it, so I do think it is something that, eventually, will be everywhere. I think that there are lessons to be learned. One of the things that I think is very important is that from the introduction of the legislation, when it receives Royal Assent, there should be sufficient time for us to allow it to bed in. So, we are thinking of a considerable period of time, up to two years, and the Ministers will be able to introduce it when they feel the time is right. Because I think it's very important that everybody is aware of the change, and in order to do that, we'll have a big public awareness campaign, which is very important, and then, it's very important as well that the front-line staff, the universal people who go to everybody—. Because every mother will have a midwife and a health visitor, and it's really important that we're able to get the message through them about what the change of the law is so that people know what the change of the law is. So, I think that's very, very important and I think we have learnt that.
The other thing that we have learnt, which links into your second question, is that changing a law by itself doesn't mean a lot. It's got to be accompanied by the information, but it's also got to be accompanied by support for parents. And that, I think, is absolutely crucial. So, we see ourselves increasing the support for parents. As you say, Flying Start and Families First are huge measures of support, but they don't necessarily go to every family who are in need. So, the health visitors and the midwives are absolutely essential—that they are able to take the message. And, of course, there is the Welsh Government programme, 'Parenting. Give it time.', which is something that is being widely used, and we do intend to increase the amount of support that's given.
What we have learned from other countries is that there often has been a lot of concern, trepidation and just reasonable anxieties when this sort of legislation comes in, but that, quite often, very swiftly after the legislation happens, the mood moves on and people wonder what all the fuss was about, really. I am pretty sure that that's what'll happen here, that we will be able to move on after, I hope, the legislation is passed. And I think that's what we have learned from other countries, that there wasn't much anxiety after the change had taken place, and not one country, even with a change of government, has tried to reverse the legislation. So, I think we've certainly learned that, once it comes in, I think that will be when the change of legislation will really influence the mood in the country. So, again, thank you for your support.
Diolch yn fawr iawn, Siân, ac rwy'n wirioneddol werthfawrogi'r gefnogaeth yr ydych chi'n ei rhoi i'r ddeddfwriaeth hon, oherwydd fy mod i'n gwybod bod eich plaid chi wedi bod yn gefnogol iawn—ac roedd Jocelyn a Lindsay yn rhagorol—ac rwy'n credu bod Helen Mary Jones wedi bod yn gefnogol iawn yn y Cynulliad blaenorol. Rwy'n credu ein bod ni'n unedig o ran eisiau gwella bywydau plant. Felly, diolch yn fawr iawn i chi am eich cefnogaeth.
Ar y ddau gwestiwn yr ydych chi'n eu gofyn, fel y dywedwch, mae dros 50 o wledydd—54 o wledydd, rwy'n credu—wedi cael gwared ar yr amddiffyniad erbyn hyn ac mae mwy yn ystyried gwneud hynny. Felly rwy'n credu bod hyn yn rhywbeth a ddaw, yn y pen draw, i bobman. Rwy'n credu bod gwersi i'w dysgu. Un o'r pethau yr wyf i'n credu sy'n bwysig iawn yw y dylid, o gyflwyno'r ddeddfwriaeth, pan fydd yn derbyn Cydsyniad Brenhinol, gael digon o amser inni ganiatáu iddi ymsefydlu. Felly, rydym ni'n ystyried cyfnod sylweddol o amser, hyd at ddwy flynedd, a gall Gweinidogion ei chyflwyno pan fyddan nhw'n teimlo bod yr amser yn iawn. Credaf ei bod yn bwysig iawn i bawb fod yn ymwybodol o'r newid, ac i wneud hynny, bydd gennym ymgyrch ymwybyddiaeth gyhoeddus fawr, sy'n bwysig iawn, ac wedyn, mae'n bwysig iawn hefyd fod y staff ar y rheng flaen, y bobl sy'n mynd at bawb yn gyffredin—. Oherwydd bydd gan bob mam ei bydwraig a'i hymwelydd iechyd, ac mae'n bwysig iawn inni allu mynegi'r neges drwyddyn nhw am y newid i'r gyfraith fel y bydd pobl yn gwybod beth a olygir gan y newid yn y gyfraith. Felly, rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn, iawn ac rydym ni wedi dysgu hynny.
Y peth arall a ddysgwyd, sy'n gysylltiedig â'ch ail gwestiwn, yw nad oes llawer o ystyr i newid cyfraith ar ei phen ei hun. Mae'n rhaid i hynny ddod gyda'r wybodaeth, ond hefyd gyda chymorth i rieni. Ac mae hynny'n gwbl hanfodol yn fy marn i. Felly, rydym yn ein gweld ein hunain yn ehangu'r cymorth i rieni. Fel y dywedwch chi, mae Dechrau'n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf yn ffynonellau enfawr o gymorth, ond nid ydyn nhw o reidrwydd yn cyrraedd pob teulu sydd mewn angen. Felly, mae'r ymwelwyr iechyd a'r bydwragedd yn gwbl hanfodol—eu bod nhw'n gallu cario'r neges. Ac, wrth gwrs, mae rhaglen Llywodraeth Cymru, 'Rhianta. Rhowch Amser Iddo.', sy'n rhywbeth a ddefnyddir yn eang, ac rydym ni'n bwriadu cynyddu swm y cymorth a roddir.
Yr hyn a ddysgwyd oddi wrth wledydd eraill yw bod llawer o ofid, anesmwythder a phryderon rhesymol yn aml yn dod yn sgil deddfwriaeth o'r fath. Ond, yn aml iawn, yn fuan ar ôl gweithredu'r ddeddfwriaeth, mae'r ysbryd yn newid ac mae pobl yn dechrau holi beth oedd diben yr holl ffwdan, mewn gwirionedd. Rwy'n weddol sicr mai dyna fydd yn digwydd yma, y byddwn ni'n gallu symud ymlaen, rwy'n gobeithio, wedi i'r ddeddfwriaeth gael ei phasio. Ac rwy'n credu mai dyna'r hyn a ddysgwyd oddi wrth wledydd eraill, ni chafwyd llawer o ofid wedi i'r newid ddigwydd, ac nid oes unrhyw wlad, hyd yn oed gyda newid yn ei llywodraeth, wedi ceisio gwrthdroi'r ddeddfwriaeth. Felly, rwy'n credu ein bod wedi dysgu, pan ddaw'r ddeddfwriaeth, mai dyna pryd y bydd y newid yn y ddeddfwriaeth yn dylanwadu mewn gwirionedd ar ysbryd y wlad. Felly, unwaith eto, diolch ichi am eich cefnogaeth.
I'd very much like to congratulate Julie Morgan and, indeed, Chris Chapman, for their really resilient work in keeping going on what was a very unpopular issue, and some of the scars on your back are from Members of our own party as well as from wider members of society. It's wonderful to see you introducing this legislation here today.
Becoming a parent doesn't come with instructions and it's our job to promote society's responsibilities towards all our children, whether we are parents or not. Of course, that starts with the UK Government, whose deplorable reduction in the value of child benefit and child related tax credits and benefits over the last nine years has plunged even more children into poverty. But this is another way in which we can support those children who are most in need of society's help.
One of the most vocal opponents of this piece of legislation is my constituent. I can find no reason to suppose that she isn't a completely excellent and caring mother, but I am simply not persuaded by her arguments that she needs to be able to smack her children in order to keep them safe. I've explained that I cannot find any evidence that smacking is anything other than harmful to a child. We have to remember that the child is defenceless, unable to assert their rights and entirely dependent on adults for their well-being, and the younger they are, the more that holds true. So, I really commend this initiative and I'm sure it will make for a better Wales for children.
I just wanted to pick up on one point in the statement you made, Minister, which is the research done by the Wales Centre for Public Policy. You indicated that, rather than improving a child's behaviour, they found that the way physical punishment is typically used by parents is linked with anti-social behaviour and other undesirable behaviours in children, and I wondered if you could say a little bit more about that, because it seems to me that that is very, very important evidence.
Hoffwn longyfarch Julie Morgan yn fawr iawn ac, yn wir, Chris Chapman, am eu gwaith cydnerth iawn nhw wrth ddal ati gyda'r hyn oedd yn fater amhoblogaidd iawn. Ac mae rhai o'r creithiau ar eich cefn oherwydd Aelodau o'ch plaid chi yn ogystal ag aelodau o'r gymdeithas ehangach. Mae'n hyfryd eich gweld chi'n cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon yma heddiw.
Nid oes cyfarwyddiadau yn dod gyda bod yn rhiant, a'n gwaith ni yw hyrwyddo cyfrifoldebau cymdeithas am bob un o'n plant ni, os ydym yn rhieni neu beidio. Wrth gwrs, mae hynny'n dechrau gyda Llywodraeth y DU, pan welwyd y gostyngiad gresynus yng ngwerth budd-dal plant a chredydau treth a budd-daliadau sy'n gysylltiedig â phlant dros y naw mlynedd diwethaf, wedi gwthio mwy o blant eto i dlodi. Ond mae hon yn ffordd arall sydd gennym ni o gefnogi'r plant hynny sydd â'r angen mwyaf am gymorth gan gymdeithas.
Mae un o'r gwrthwynebwyr mwyaf uchel eu cloch i'r darn hwn o ddeddfwriaeth yn un o'm hetholwyr i. Nid oes gennyf unrhyw reswm i dybio nad yw'n fam gwbl ardderchog a gofalus, ond nid wyf i'n cael fy argyhoeddi gan ei dadleuon fod angen iddi allu taro ei phlant er mwyn eu cadw'n ddiogel. Rwyf wedi egluro na allaf ddod o hyd i unrhyw dystiolaeth nad yw taro yn unrhyw beth ond niweidiol i blentyn. Mae'n rhaid inni gofio bod y plentyn yn ddiamddiffyn, heb allu i fynnu ei hawliau ac yn llwyr ddibynnol ar oedolion am ei les, ac mae hwnnw'n wirionedd sy'n sefyll yn gadarnach byth pan fo'r plentyn yn ifanc iawn. Felly, yn wir, rwy'n cymeradwyo'r fenter hon ac rwy'n siŵr y bydd yn golygu y bydd gennym Gymru well i blant.
Roeddwn i eisiau sôn am un pwynt yn y datganiad a wnaethoch chi, Gweinidog, sef yn yr ymchwil a wnaeth Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru. Roeddech chi'n dweud, yn hytrach na gwella ymddygiad plentyn, eu bod yn canfod bod y ffordd y defnyddir cosb gorfforol gan rieni fel arfer yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol ac ymddygiadau annymunol eraill gan blant. Tybed a allech chi ddweud ychydig mwy am hynny, oherwydd mae'n ymddangos i mi fod honno'n dystiolaeth bwysig iawn, iawn.
Well, I thank Jenny Rathbone very much for her support and the support she has given to this as well in the past. I certainly agree that becoming a parent doesn't come easily and you're not given something that tells you how you should be a parent. Obviously, there are many stresses on parents, and she refers to the changes in welfare benefits, which, of course, does bring additional stress.
I think the point that she makes about the child being defenceless is a very strong point, because I think that's what really got me involved in this in the beginning—the thought of a big person using physical punishment against a little person. I mean, it just does not seem right that that should happen. That's really what made me feel very strongly right from the beginning that this is something that we should legislate about. So, I certainly support her in the fact that children are so defenceless. And, it does seem to me, why is it necessary to think that you do need to be able to use physical punishment in order to bring up your child? So, I am hoping that when we have the opportunity to discuss these issues widely—and I think during the passage of this Bill, we will have that opportunity to discuss all aspects of parenting, which I think will be a help to families and children—people who are very concerned about it perhaps will be able to change their views. And I'm thinking of her constituent, who, I concur, I'm sure is a very good parent, but obviously feels the need to be able to use physical punishment against her child.
In terms of the research, I think I did say when I was responding to the research that the majority of researchers in the field make the judgment that all physical punishment under all conditions is potentially harmful to children and there is no need to take this risk when there are non-physical approaches to discipline available. Obviously, there is a variety of views; researchers do present a variety of views, but that is the overall conclusion. But, there has been more recent research that has come out, which is quite wide research, bringing in different pieces of research, which does say that anti-social behaviour, particularly among young teenagers, can be associated with using physical punishment at an early age—that they are more likely to get involved in fights. So, that is a fairly recent bit of research. But, once again, I thank Jenny Rathbone for her support and her contribution.
Wel, rwy'n diolch yn fawr i Jenny Rathbone am ei chefnogaeth a'r cymorth a roddwyd ganddi hi i hwn yn ogystal ag yn y gorffennol. Rwy'n sicr yn cytuno nad peth hawdd yw bod yn rhiant ac nid ydych yn cael unrhyw beth sy'n dweud wrthych chi sut mae bod yn rhiant. Yn amlwg, ceir llawer o bwysau ar rieni, ac mae hi'n cyfeirio at y newidiadau mewn budd-daliadau lles, sydd, wrth gwrs, yn dod â straen ychwanegol.
Rwy'n credu bod y pwynt a wna am blant yn ddiamddiffyn yn bwynt cryf iawn, oherwydd credaf mai dyna mewn gwirionedd a barodd imi ymwneud â hyn ar y cychwyn—meddwl am berson mawr yn defnyddio cosb gorfforol yn erbyn person bach. Hynny yw, nid yw'n iawn o gwbl fod hynny'n gallu digwydd. Dyna'r hyn a wnaeth i mi deimlo'n gryf iawn iawn o'r cychwyn cyntaf mewn gwirionedd fod hwn yn rhywbeth y dylem ni ddeddfu yn ei gylch. Felly, rwy'n sicr yn ei chefnogi hi yn y ffaith bod plant mor ddiamddiffyn. A pham mae angen tybio bod yn rhaid ichi allu defnyddio cosb gorfforol er mwyn magu eich plentyn? Felly, rwy'n gobeithio pan gawn ni'r cyfle i drafod y materion hyn yn eang—ac yn ystod hynt y Bil hwn rwy'n credu y bydd gennym ni'r cyfle i drafod pob agwedd ar rianta, ac rwy'n credu y bydd hynny'n gymorth i deuluoedd a phlant—a bydd y bobl sy'n ofidus iawn am hyn efallai yn gallu newid eu meddwl. Ac rwy'n meddwl am ei hetholwraig, sydd, rwy'n cytuno, yn siŵr o fod yn rhiant da iawn, ond mae'n amlwg ei bod yn teimlo'r angen i allu defnyddio cosb gorfforol yn erbyn ei phlentyn.
O ran yr ymchwil, rwy'n credu fy mod i wedi dweud pan oeddwn i'n ymateb i'r ymchwil fod y rhan fwyaf o'r ymchwilwyr yn y maes yn dyfarnu bod pob cosb gorfforol o bosibl yn niweidiol i blentyn mewn unrhyw amgylchiad ac nid oes angen cymryd y risg hwn pan fo dulliau ar gael nad ydyn nhw'n ddisgyblaeth gorfforol. Yn amlwg, ceir amrywiaeth o safbwyntiau; mae ymchwilwyr yn cyflwyno amrywiaeth o safbwyntiau, ond dyna yw'r casgliad yn gyffredinol. Ond cafodd ymchwil mwy diweddar ei gyhoeddi, sef ymchwil eithaf eang, gan ddwyn ynghyd wahanol ddarnau o ymchwil, sy'n dweud y gall ymddygiad gwrthgymdeithasol, yn enwedig ymhlith pobl ifanc yn eu harddegau, fod yn gysylltiedig â defnyddio cosb gorfforol ar oedran cynnar—a'u bod nhw'n fwy tebygol o gymryd rhan mewn ysgarmesoedd. Felly, mae hwnnw'n ddarn gweddol ddiweddar o ymchwil. Ond, unwaith eto, rwy'n diolch i Jenny Rathbone am ei chefnogaeth a'i chyfraniad.
Thanks, Minister, for your statement today. I do appreciate that for many Members of the Chamber, and several past Members who have been mentioned, this has been a long campaign. It is an emotive issue, so I am mindful of what I say, but I think we do need to look carefully at any proposed legislation in this area.
Minister, you say that this proposed legislation merely closes a loophole and that it doesn't create a new criminal offence. I agree that, technically, that's the case, but Crown Prosecution Service guidelines are quite clear on where the law lies on this currently. Currently, the defence for smacking a child only covers reasonable chastisement. So, logically, people who are unreasonably punishing a child in a physical manner are open to prosecution as it stands. So, there is an argument that we don't actually need this legislation, that this could confuse the issue, and that, logically, people will be open to prosecution for reasonable chastisement, which seems to me an unreasonable application of the law. So, how can we ensure that parents are not punished for legitimately disciplining their children who may be misbehaving? What safeguards are there going to be against needless prosecutions in these instances?
There are potential problems of the police, the CPS and social services dealing with a large increase in complaints. Now, I appreciate what you just said, which I think was very sensible, when you said that you were looking at two years to bed in any change in legislation, and that there would be a public awareness campaign. I think that if we are going to go down this road, that is going to be a very important element. Siân Gwenllian was also raising the issue that, in harness with your legislation, we may need more support for parents. You mentioned that health visitors and midwives could potentially be used, I think, in an educational way, in encouraging parenting that doesn't involve physical chastisement and, of course, we need to avoid that as far as we possibly can. So, I agree with all that. The bit that Siân asked you that you didn't perhaps answer was about any increase in resources to fund such a campaign and to increase that public awareness, and also whether there will be any resource implications regarding the police, the CPS and social services, particularly when the legislation first kicks in.
Finally, New Zealand, you've mentioned. You're going to look at—or you are looking at, rather—the example of New Zealand and, indeed, the 53 other countries that have introduced this legislation. I appreciate that you are doing that. If we could have more detailed responses to how they have dealt with this, either today or at a later date in the proceedings. Thank you.
Diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw. Rwy'n gwerthfawrogi bod hon wedi bod yn ymgyrch hir i lawer o Aelodau yn y Siambr, ac i sawl cyn Aelod y cyfeiriwyd atynt. Mae hwn yn fater emosiynol, felly rwy'n ofalus yn yr hyn a ddywedaf i, ond credaf fod angen inni edrych yn ofalus ar unrhyw ddeddfwriaeth arfaethedig yn y maes hwn.
Gweinidog, rydych chi'n dweud nad yw'r ddeddfwriaeth arfaethedig yn gwneud dim yn fwy na chau bwlch ac nad yw'n creu trosedd newydd. Rwy'n cytuno bod hynny'n wir, yn dechnegol, ond mae canllawiau Gwasanaeth Erlyn y Goron yn glir iawn o ran y sefyllfa gyfreithiol ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, nid yw'r amddiffyniad dros daro plentyn ond yn cwmpasu cosbedigaeth resymol. Felly, yn rhesymegol, mae pobl sy'n cosbi plant mewn modd corfforol yn afresymol yn agored i erlyniad fel y mae pethau'n sefyll. Ceir dadl nad oes angen y ddeddfwriaeth hon arnom mewn gwirionedd, a gallai hyn ddrysu'r mater, ac felly, yn rhesymegol, bydd pobl yn agored i erlyniad am gosbi rhesymol, sy'n ymddangos i mi yn ddefnydd afresymol o gyfraith. Felly, sut y gallwn ni sicrhau nad yw rhieni yn cael eu cosbi am ddisgyblu'n gyfreithlon eu plant sydd o bosib yn camymddwyn? Pa gamau diogelu fydd ar gael i atal erlyniadau diangen yn yr achosion hyn?
Ceir problemau posibl o ran yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol yn ymdrin â chynnydd mawr yn nifer y cwynion. Nawr, rwy'n deall yr hyn yr ydych chi newydd ei ddweud, a chredaf ei fod yn synhwyrol iawn, pan oeddech chi'n dweud eich bod yn edrych ar ddwy flynedd i ymsefydlu unrhyw newid yn y ddeddfwriaeth, ac y byddai ymgyrch ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd. Rwyf i o'r farn, o ddilyn y trywydd hwn, y byddai honno'n elfen bwysig iawn. Roedd Siân Gwenllian yn codi'r mater hefyd, i fynd gyda'ch deddfwriaeth, efallai y bydd angen cael mwy o gymorth i rieni. Roeddech chi'n sôn y gellid defnyddio ymwelwyr iechyd a bydwragedd, rwy'n credu, mewn ffordd addysgol, gan annog rhianta heb ddefnyddio cosbi corfforol ac, wrth gwrs, mae angen inni osgoi hynny gymaint ag y gallwn ni. Felly, rwy'n cytuno â hynny i gyd. Y cwestiwn bach a ofynnodd Siân chi nad ydych chi wedi ei ateb efallai oedd ynghylch unrhyw gynnydd mewn adnoddau i ariannu ymgyrch o'r fath a chynyddu ymwybyddiaeth y cyhoedd, a hefyd a fydd yna unrhyw oblygiadau o ran adnoddau o ran yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, yn enwedig pan fydd y ddeddfwriaeth yn dechrau.
Yn olaf, rydych chi wedi sôn am Seland Newydd. Rydych chi'n mynd i edrych ar—neu, yn hytrach, rydych chi yn edrych ar—enghraifft Seland Newydd ac, yn wir, 53 o wledydd eraill sydd wedi cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Rwy'n sylweddoli eich bod chi'n gwneud hynny. A oes modd inni gael ymatebion mwy manwl a ran sut y maen nhw wedi ymdrin â hyn, naill ai heddiw neu yn nes ymlaen yn y trafodion. Diolch.
Thank you, Gareth Bennett, for your contribution. You mentioned closing the loophole. It's not just closing the loophole in terms of physical punishment in the home; it's closing the loophole about physical punishment in Sunday schools, in leisure facilities, in quite a wide range of non-educational settings. Anybody who is looking after a child in those settings, at the moment, is able to use the defence of reasonable punishment, which I think is quite a surprise to many people. So, that is a loophole that is being closed, as well as the issue of parents in the home.
In terms of the work involving the CPS, the police and social services, I have met with all those bodies. I met with the police and crime commissioners, the chief police constables, the CPS and the social services, and they are all in support of what we are doing. We will be setting up an implementation group. We will be setting that up fairly soon, and, obviously, if the legislation is passed by the Assembly, that will continue to operate during the period until the final implementation. On that implementation group, we plan for these different groups to work together very closely in order to look at any implications in a very detailed way, so we will be involving all those organisations that he mentioned. Of course, all of them have said that it may need more resource in order to make this happen.
It’s very difficult to actually determine how much extra resource is needed, because, obviously, we haven't got rid of the defence of reasonable punishment before, so it’s very difficult to say how much is needed. We've made an estimate of £4 million over five years, which would cover an awareness-raising programme—a very big public awareness-raising programme—and looking at increased support for parents.
There is more information about what’s happened in New Zealand. It’s very difficult to find out from all the countries that have done this something that you can actually link and use for what’s happening here, but what they did find in New Zealand was that the number of parents who actually ended up in the justice system was very small and, calculating on the New Zealand evidence, it’s been estimated—although this is just an estimate—that, in Wales, it would be under 10 in any year.
Diolch, Gareth Bennett, am eich cyfraniad. Roeddech chi'n sôn am gau'r bwlch. Nid cau'r bwlch o ran cosb gorfforol yn y cartref yn unig yw hyn; mae'n cau'r bwlch o ran cosb gorfforol yn yr ysgolion Sul, mewn cyfleusterau hamdden, mewn amrywiaeth fawr iawn o leoliadau nad ydyn nhw'n rhai addysgol. Mae unrhyw un sy'n gofalu am blentyn yn y lleoliadau hynny, ar hyn o bryd, yn gallu defnyddio'r amddiffyniad o gosb resymol, a chredaf fod hynny'n achos cryn dipyn o syndod i lawer. Felly, mae hwnnw'n fwlch sy'n cael ei gau, yn ogystal â mater rhieni yn y cartref.
O ran y gwaith sy'n ymwneud â Gwasanaeth Erlyn y Goron, yr heddlu a'r gwasanaethau cymdeithasol, rwyf wedi cwrdd â'r cyrff hynny i gyd. Fe wnes i gyfarfod â'r comisiynwyr heddlu a throseddu, prif gwnstabliaid yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, ac maen nhw i gyd yn cefnogi'r hyn yr ydym ni'n ei wneud. Byddwn yn sefydlu grŵp gweithredu. Byddwn yn sefydlu hwnnw'n weddol fuan ac, yn amlwg, pe caiff y ddeddfwriaeth ei phasio gan y Cynulliad, bydd hwnnw'n parhau i fod yn weithredol yn ystod y cyfnod tan y gweithredu terfynol. Ar y grŵp gweithredu hwnnw, rydym yn bwriadu bod y gwahanol grwpiau hyn yn cydweithio i edrych ar unrhyw oblygiadau mewn ffordd fanwl iawn, ac felly byddwn yn cynnwys yr holl sefydliadau hynny y soniodd ef amdanyn nhw. Wrth gwrs, mae pob un ohonyn nhw wedi dweud y gallai fod angen mwy o adnoddau i wireddu hyn.
Mae'n anodd iawn pennu mewn gwirionedd faint o adnoddau ychwanegol sydd ei angen, oherwydd, yn amlwg, nid ydym wedi diddymu'r amddiffyniad o gosb resymol o'r blaen, ac felly mae'n anodd iawn gwybod faint fydd ei angen. Rydym wedi amcangyfrif £4 miliwn dros bum mlynedd, a fyddai'n cynnwys rhaglen i godi ymwybyddiaeth—rhaglen ymwybyddiaeth gyhoeddus fawr iawn—ac yn ystyried cynyddu'r cymorth i rieni.
Mae rhagor o wybodaeth ar gael am yr hyn sydd wedi digwydd yn Seland Newydd. Anodd iawn yw cael gwybod rhywbeth gan y gwledydd sydd wedi gwneud hyn y gallwch chi ei gysylltu a'i ddefnyddio o ran yr hyn sy'n digwydd yma. Ond yr hyn a ganfuwyd yn Seland Newydd oedd bod nifer y rhieni a ddaeth gerbron y system cyfiawnder yn fach iawn. Gan gyfrifo yn ôl y dystiolaeth o Seland Newydd, amcangyfrifir—er mai amcangyfrif yn unig yw hyn—yng Nghymru, y byddai llai na 10 achos mewn unrhyw flwyddyn.
I'm really pleased to be able to speak on this item today, Deputy Minister. As far as I'm concerned, this Bill proposes a long-overdue change to the law to remove an outdated Victorian concept. I have to disagree with the Assembly Member for Aberconwy, because most people I speak to in my constituency are actually of the opinion that children already have the same legal protection from physical assault as adults, and I see overwhelming support for this Bill in my constituency. I feel it really is time to bring the law into line with society and I'm also delighted, of course, because it is a manifesto commitment for Welsh Labour from the 2016 elections that we will be delivering on.
I'd like to praise you, Deputy Minister, for your long-term campaigning on this issue and welcome your warm words about your predecessors as children’s Ministers, too. But I’d like to beg the indulgence of the Dirprwy Lywydd also to say a few words in tribute to Christine Chapman, my predecessor as Assembly Member for Cynon Valley, who campaigned so fervently and so diligently on this issue for such a long time. I remember, as a young member of the Labour Party, hearing Christine come in to speak to us regularly at our party members about this issue and her strong feelings on it, and the evidence that she collated over many years from around the world as to the benefits that a Bill like this could bring to young people in Wales.
I'd like to ask a few questions today. Firstly, of course, we have recently seen the establishment of a Welsh Youth Parliament here at the Senedd, and I wonder if you've had any discussions with our newly elected Welsh Youth Parliament representatives on their thoughts about this Bill and the best way that it could actually be discussed and portrayed to families across Wales.
Secondly, I welcome your commitment to promoting positive parenting and the answers that you've already given to Members who have asked you questions around that. I note there is a private Member’s Bill in the Scottish Parliament that seeks to put a duty on Scottish Ministers to promote public awareness and understanding of the Bill that they're proposing there. I wonder whether you've considered building something similar into our Bill here in Wales.
Also, in relation to the positive parenting campaign that Welsh Government will be undertaking, have you given any thought to how this can be tailored to reach more marginalised groups in society, for example, individuals who are reluctant to engage with statutory services or have specific cultural, linguistic, communication or other needs?
Finally, Deputy Minister, would you be able to give any further information on the timescale of this Bill moving forward, and particularly on when the law itself would take effect?
Rwy'n falch iawn o allu siarad ar yr eitem hon heddiw, Dirprwy Weinidog. Yn fy marn i, mae'r Bil hwn yn cynnig newid hir-ddisgwyliedig i'r gyfraith er mwyn diddymu syniad hen ffasiwn o oes Fictoria. Mae'n rhaid imi anghytuno ag Aelod Cynulliad Aberconwy, oherwydd mae'r rhan fwyaf o bobl yr wyf i'n siarad â nhw yn fy etholaeth i o'r farn wirioneddol fod gan blant eisoes yr un amddiffyniad cyfreithiol ag oedolion rhag ymosodiad corfforol, ac rwy'n gweld cefnogaeth aruthrol o blaid y Bil hwn yn fy etholaeth i. Rwy'n teimlo ei bod hi'n wir yn amser sicrhau bod y gyfraith yn cyd-fynd â chymdeithas ac rwyf wrth fy modd hefyd, wrth gwrs, oherwydd ei fod yn ymrwymiad ym maniffesto Llafur Cymru o etholiad 2016 y byddwn ni'n ei wireddu.
Hoffwn i roi canmoliaeth i chi, Dirprwy Weinidog, am eich ymgyrchu hirdymor ar y mater hwn ac rwy'n croesawu eich canmoliaeth chi o'ch rhagflaenwyr fel Gweinidogion plant, hefyd. Ond rwy'n gofyn i'r Dirprwy Lywydd faddau imi hefyd am roi gair o deyrnged i Christine Chapman, fy rhagflaenydd fel Aelod Cynulliad i Gwm Cynon, a fu'n ymgyrchu mor frwd ac mor ddiwyd ar y mater hwn am gyfnod mor hir. Rwy'n cofio, yn aelod ifanc o'r Blaid Lafur, clywed Christine wrth iddi ddod i siarad â ni yn rheolaidd yn aelodau o'r blaid ar y mater hwn a'i theimladau cryf hi yn ei gylch, a'r dystiolaeth a gasglodd dros nifer o flynyddoedd ledled y byd ynghylch y manteision y gallai Bil fel hwn eu dwyn i bobl ifanc yng Nghymru.
Hoffwn i ofyn ychydig o gwestiynau heddiw. Yn gyntaf, wrth gwrs, rydym newydd weld sefydlu yn ddiweddar Senedd Ieuenctid Cymru yma yn y Senedd. Tybed a ydych chi wedi cael unrhyw drafodaethau â'n cynrychiolwyr ni sydd newydd eu hethol i Senedd Ieuenctid Cymru am eu barn nhw o'r Bil hwn a'r ffordd orau y gellid ei drafod a'i bortreadu mewn gwirionedd ar gyfer teuluoedd ledled Cymru?
Yn ail, rwy'n croesawu eich ymrwymiad i hyrwyddo rhianta cadarnhaol a'r atebion yr ydych wedi eu rhoi eisoes i'r Aelodau sydd wedi holi cwestiynau am hynny. Rwy'n nodi bod Bil Aelod Preifat yn Senedd yr Alban sy'n ceisio ei gwneud hi'n ddyletswydd ar Weinidogion yr Alban i hyrwyddo ymwybyddiaeth a dealltwriaeth y cyhoedd o'r Bil y maen nhw'n ei gynnig yn y fan honno. Tybed a ydych chi wedi ystyried llunio rhywbeth tebyg yn ein Bil ni yma yng Nghymru?
Yn ogystal â hynny, o ran yr ymgyrch rhianta cadarnhaol y bydd Llywodraeth Cymru yn ymgymryd â hi, a ydych chi wedi rhoi unrhyw ystyriaeth i'r modd y gellir ei theilwra i gyrraedd grwpiau sy'n fwy ar ymylon cymdeithas, er enghraifft, unigolion sy'n amharod i ymgysylltu â gwasanaethau statudol neu sydd ag anghenion arbennig o ran diwylliant, iaith, cyfathrebu neu fel arall?
Yn olaf, Dirprwy Weinidog, a fyddech chi'n gallu rhoi unrhyw wybodaeth bellach ar amserlen y Bil hwn wrth symud ymlaen, ac yn benodol o ran pa bryd y byddai'r gyfraith ei hun yn dod i rym?
I thank Vikki for her contribution and also for her mention of Christine Chapman and all the work that she did. I would agree with her that many parents do actually think that you're not legally able to use physical punishment against your child now, because lots of people have said to me, 'Oh, I didn't think we could do that'—they have already thought—. So, there is this mood, a change of mood. I think things are changing in relation to children and what may have been something that did seem very unique or strange that we were proposing some years ago I think is now coming much more into the mainstream.
The Welsh Youth Parliament—I haven't had a discussion with them yet, but I hope to do so, and I'm sure that the committee, the Children, Young People and Education Committee, when it does look at this, will be thinking of speaking to the Welsh Youth Parliament, and also Children in Wales—I think they would be a good group to speak to as well.
As part of the consultation, Unicef talked to over 1,000 children, and 72 per cent of the children who attended primary schools were in support of our legislation, and 56 per cent of children in secondary schools were in support of the legislation. So, children I think generally are in support of the legislation, and there have been some studies done with children to ask how they felt about physical punishment, and it's been very interesting, I think, to hear what young people do feel about how they feel humiliated and how they feel powerless, and the effect that it has had on them. I think it's very important for us, when we bring in this legislation, that we must remember what young people do actually feel. So, I think during the course of this period of time we will use every opportunity. I know that the officials working on the Bill are planning focus groups with young people during the passage of the Bill so that they can talk about what this means to them, and any help that they can give us. So, I think the issue about that is very important.
It is a very simple Bill. It's just one sheet, removing the defence, and I would really prefer to keep it as simple as possible, just to remove the defence. But our intention is to promote public awareness, and, then, reaching groups that may be marginalised is obviously a crucial part of the exercise, and we are planning to make particular efforts to reach different groups of people who have, maybe, issues, who feel marginalised and who don't readily come to meetings. But I think that, as I've said before, we do have a universal service that reaches everybody—the health visitors and the midwives. I've worked a lot with the Gypsy and Traveller community, and I know you have to make a specific effort to reach different communities so that you can explain what you're doing. So, I think you're absolutely right—we will need to make particular efforts.
Then, on the timescale, we would hope, if all goes well going through the Assembly, that we would get Royal Assent early next year, and then, as I say, we are thinking of up to two years before we actually finally implement the legislation.
Diolch i Vikki am ei chyfraniad ac am iddi sôn am Christine Chapman a'r holl waith a wnaeth hi. Byddwn i'n cytuno â hi mewn gwirionedd bod llawer o rieni yn credu nad ydych chi'n gallu defnyddio cosb gorfforol yn erbyn eich plentyn yn gyfreithiol bellach, oherwydd bod llawer o bobl wedi dweud wrthyf, 'O, doeddwn i ddim yn credu y gallem ni wneud hynny'—maen nhw wedi credu eisoes—. Felly, mae rhyw awyrgylch yn bodoli, mae'r awyrgylch wedi newid. Rwy'n credu bod pethau'n newid o ran plant a bod yr hyn yr oeddem ni'n ei gynnig rai blynyddoedd yn ôl ac a oedd yn ymddangos yn rhyfedd ac unigryw, yn rhan o'r brif ffrwd erbyn hyn.
Senedd Ieuenctid Cymru—nid wyf wedi cael trafodaeth â nhw eto, ond gobeithiaf wneud hynny, ac rwy'n siŵr y bydd y pwyllgor, y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, pan fydd yn edrych ar hyn, yn ystyried siarad â Senedd Ieuenctid Cymru, a hefyd Plant yng Nghymru—rwy'n credu y bydd hwn yn grŵp da i siarad ag ef hefyd.
Yn rhan o'r ymgynghoriad, siaradodd Unicef â dros 1,000 o blant, ac roedd 72 y cant o blant ysgolion cynradd o blaid ein deddfwriaeth, ac roedd 56 y cant o blant ysgolion uwchradd o blaid y ddeddfwriaeth. Felly, rwy'n credu'n gyffredinol bod plant yn cefnogi'r ddeddfwriaeth, a chafwyd rhai astudiaethau gyda phlant yn gofyn sut roedden nhw'n teimlo ynghylch cosb gorfforol, a bu'n ddiddorol iawn clywed am yr hyn y mae pobl ifanc yn ei deimlo ynghylch cael eu bychanu a theimlo'n ddi-rym, a'r effaith a gafodd hyn arnyn nhw. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn i ni, wrth gyflwyno'r ddeddfwriaeth hon, i gofio sut mae pobl ifanc mewn gwirionedd yn teimlo. Felly, rwy'n credu yn ystod y cyfnod hwn byddwn yn defnyddio pob cyfle. Rwy'n gwybod bod y swyddogion sy'n gweithio ar y Bil yn cynllunio grwpiau ffocws gyda phobl ifanc yn ystod hynt y Bil fel y gallan nhw siarad am yr hyn y mae'n ei olygu iddyn nhw, ac unrhyw help y gallant ei roi inni. Felly, rwy'n credu bod y mater hwnnw'n bwysig iawn.
Mae'n Fil syml iawn. Dim ond un ddalen, yn cael gwared ar yr amddiffyniad, a byddai'n well gennyf mewn gwirionedd ei gadw mor syml â phosib, dim ond dileu'r amddiffyniad. Ond ein bwriad yw hybu ymwybyddiaeth y cyhoedd, ac, wedyn, mae cyrraedd grwpiau a all fod ar y cyrion yn amlwg yn rhan hanfodol o'r gwaith, a bwriadwn wneud ymdrechion arbennig i gyrraedd gwahanol grwpiau o bobl sydd, efallai, â phroblemau ac sy'n teimlo ar y cyrion ac nad ydyn nhw'n dod i gyfarfodydd. Ond rwy'n credu, fel dywedais o'r blaen, bod gennym ni wasanaeth cyffredinol sydd yn cyrraedd pawb—ymwelwyr iechyd a bydwragedd. Rwyf wedi gweithio llawer gyda'r gymuned Sipsiwn a Theithwyr, ac rwy'n gwybod bod yn rhaid gwneud ymdrech benodol i gyrraedd gwahanol gymunedau er mwyn egluro'r hyn yr ydych chi'n ei wneud. Felly, rwy'n credu eich bod yn llygad eich lle—bydd angen i ni wneud ymdrech arbennig.
Yna, o ran yr amserlen, byddem yn gobeithio, os aiff popeth yn dda o safbwynt y daith drwy'r Cynulliad, y byddem yn cael Cydsyniad Brenhinol yn gynnar y flwyddyn nesaf, ac yna, fel y dywedaf, rydym ni'n credu y bydd hi hyd at ddwy flynedd cyn y byddwn ni mewn gwirionedd yn gweithredu'r ddeddfwriaeth o'r diwedd.
Can I thank the Minister for her statement? I know that she's very sincere in her beliefs about the need for this particular ban, and she will understand that I have been opposing the smacking ban that the Government is proposing. I'm very concerned, obviously, about the potential criminalisation of many tens of thousands of decent, loving parents across Wales who use the occasional smack to discipline their children, and I do believe that the overwhelming majority of parents know where to draw the line between reasonable chastisement and child abuse. We've got comprehensive legislation that is already in place to deal with the abuse of children, and people quite rightly are prosecuted using the existing legislation, and they should face the consequences of the law in that regard. But I am concerned about the potential impact of this on parents, particularly given that your own explanatory memorandum draws out some of those potential impacts, in terms of them having a criminal record, this appearing on their Disclosure and Barring Service disclosure, and the impact that that then has on their employment—prohibiting them from certain roles and jobs, and the restrictions that it might place on them being able to travel overseas to certain countries. And I know that you've said that it's not your intention to criminalise parents—I understand that that's not your intention—your intention is to promote positive patenting. But the reality is that that is what will actually happen—that anybody who smacks a child after this law is changed will be regarded as a criminal. So, I am very concerned about that and I wonder what you're going to do to ensure that the application of this law, should it become law, is absolutely proportionate and supportive of parents, and not something that is going to be malicious as far as they are concerned, in terms of hunting them down, as it were.
I am also a little bit concerned about how this will be enforced. You've already referred to, in some of the other questions, how the law will apply across Wales. Obviously, it's important that we have a promotion campaign about any change in the law, should a change come, within Wales, but we obviously have a lot of visitors, from England in particular—day-trippers et cetera—and I wonder how we're going to communicate with them about a change in the law so that they're not unwittingly breaking the law when they arrive and cross the border into Wales if they give their child a smack as a form of discipline.
I heard what you said about the promotional activity that you're going to do, and it clearly states that you've set a budget aside for that promotional activity, in terms of educating people about a change in the law, in the explanatory memorandum that was published yesterday. But there's no additional finance available in accordance with that memorandum for more positive parenting courses in order to increase the capacity of those courses. That concerns me, because I would expect there to be a significant increase in demand from parents who may well want to have the opportunity to learn other parenting techniques. But unless you're actually prepared to put some money on the table to expand the provision that we currently have in Wales, which the overwhelming majority of parents don't participate in at present, I think we're never going to achieve the sort of change that you and I want to see in terms of the availability of the promotion of positive parenting. I'm absolutely with you on the need to promote alternative parenting styles, but unless you increase the resource, unless you increase the capacity of those people who are already putting on these sorts of services, we're never actually going to fulfil the sort of ambition that you want to see in terms of a change in behaviour across Wales.
I do know that there's a mapping exercise, as I understand it, which is under way by the Welsh Government, looking at the different places where positive parenting is being done, and I wonder whether you could give us some information about when you expect that mapping exercise to be completed. You've referred to the fact that positive parenting courses at the moment are universal in terms of the offer, but I don't think they're universally being promoted amongst patents. People expect to go to an antenatal class, for example, if they're having their first child, but they don't seem to be offered in the same way access to a positive parenting course. And I do think that we ought to get smart about offering these sorts of things in the future in order that we can equip people with everything they need.
A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad? Rwy'n gwybod fod ganddi farn ddiffuant iawn ynghylch yr angen am y gwaharddiad penodol hwn, a bydd hi'n deall fy mod wedi gwrthwynebu'r gwaharddiad ar smacio plant y mae'r Llywodraeth yn ei gynnig. Rwy'n bryderus iawn, yn amlwg, ynghylch y posibilrwydd o drin degau o filoedd o rieni cariadus, parchus ledled Cymru sy'n defnyddio smacen yn achlysurol i ddisgyblu eu plant, fel troseddwyr, ac rwy'n credu bod y mwyafrif llethol o rieni yn gwybod ble i dynnu'r llinell rhwng cosb resymol a cham-drin plant. Mae gennym ni ddeddfwriaeth gynhwysfawr sydd eisoes wedi ei sefydlu ar gyfer ymdrin â cham-drin plant, a chaiff pobl eu herlyn yn hollol briodol gan ddefnyddio'r ddeddfwriaeth bresennol, ac fe ddylen nhw wynebu'r canlyniadau cyfreithiol o ran hynny. Ond rwy'n bryderus ynghylch effaith bosib hyn ar rieni, yn arbennig o ystyried bod eich memorandwm esboniadol yn nodi rhai o'r effeithiau posib hynny, o ran cael cofnod troseddol, a hwn yn ymddangos ar ddogfen y Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd, a'r effaith wedyn a gaiff ar eu cyflogaeth—eu gwahardd rhag rhai swyddi a swyddogaethau, a'r cyfyngiadau ar eu gallu i deithio i wledydd tramor penodol. Ac rwy'n gwybod eich bod wedi dweud nad yw'n fwriad gennych i wneud rhieni'n droseddwyr—rwy'n deall nad dyna eich bwriad—eich bwriad yw hyrwyddo rhianta cadarnhaol. Ond y gwir amdani yw mai dyna fydd yn digwydd mewn gwirionedd—bydd unrhyw un sy'n smacio plentyn ar ôl i'r gyfraith newid yn cael ei ystyried yn droseddwr. Felly, rwy'n bryderus iawn ynghylch hynny ac yn meddwl tybed beth ydych chi'n mynd i'w wneud i sicrhau y bydd gweithredu'r gyfraith hon, petai'n dod yn gyfraith, yn gwbl gymesur ac yn gefnogol o rieni, ac nid yn rhywbeth sy'n mynd i fod yn faleisus o ran eu herlid, fel petai.
Rwy'n pryderu ychydig hefyd ynglŷn â sut y caiff hyn ei orfodi. Rydych chi eisoes wedi cyfeirio, yn rhai o'r cwestiynau eraill, at sut y bydd y gyfraith yn gweithredu ledled Cymru. Yn amlwg, mae'n bwysig bod gennym ni ymgyrch hyrwyddo ynghylch unrhyw newid yn y gyfraith, petai newid yn dod, yng Nghymru, ond mae'n amlwg bod gennym ni lawer o ymwelwyr, o Loegr yn benodol—ymwelwyr dydd ac ati—a tybed sut y byddwn ni'n eu hysbysu nhw am y newid yn y gyfraith fel nad ydyn nhw, yn ddiarwybod yn torri'r gyfraith ar ôl croesi'r ffin a dod i Gymru petaen nhw'n smacio plentyn fel math o ddisgyblaeth.
Clywais yr hyn a ddywedoch chi am y gweithgarwch hyrwyddo y byddwch yn ei gynnal, ac mae'n datgan yn glir eich bod wedi gosod cyllideb o'r neilltu ar gyfer y gweithgarwch hyrwyddo hwnnw, o ran addysgu pobl ynglŷn â'r newid yn y gyfraith, yn y memorandwm esboniadol a gyhoeddwyd ddoe. Ond nid oes cyllid ychwanegol ar gael yn unol â'r memorandwm hwnnw ar gyfer cyrsiau rhianta mwy cadarnhaol er mwyn cynyddu capasiti'r cyrsiau hynny. Mae hynny'n peri pryder imi, oherwydd byddwn yn disgwyl gweld cynnydd sylweddol yn y galw gan rieni a fyddai efallai eisiau'r cyfle i ddysgu technegau rhianta eraill. Ond oni bai eich bod mewn gwirionedd yn barod i gynnig rhywfaint o arian i ehangu'r ddarpariaeth sydd gennym ni ar hyn o bryd yng Nghymru, nad yw'r mwyafrif llethol o rieni yn cymryd rhan ynddi ar hyn o bryd, rwy'n credu na fyddwn ni byth yn cyflawni'r math o newid yr ydych chi a fi eisiau ei weld o ran gwneud yn sicr y bydd hyrwyddo rhianta cadarnhaol ar gael. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi ynghylch yr angen i hyrwyddo dulliau rhianta gwahanol, ond oni fyddwch yn cynyddu'r adnoddau, oni fyddwch yn cynyddu capasiti'r bobl hynny sydd eisoes yn cynnig y mathau hyn o wasanaethau, ni fyddwn ni byth mewn gwirionedd yn cyflawni'r math o uchelgais yr ydych chi eisiau ei weld o ran newid ymddygiad ledled Cymru.
Rwyf yn gwybod bod Llywodraeth Cymru yn gwneud gwaith mapio ar hyn o bryd, fel y deallaf, yn edrych ar y gwahanol leoedd lle mae rhianta cadarnhaol yn cael ei weithredu, a meddwl wyf i, tybed a wnewch chi roi rhywfaint o wybodaeth ynghylch pryd rydych chi'n disgwyl i'r gwaith mapio gael ei gwblhau. Rydych chi wedi cyfeirio at y ffaith bod cyrsiau rhianta cadarnhaol ar hyn o bryd yn gyffredinol o ran yr hyn sy'n cael ei gynnig, ond nid wyf yn credu eu bod yn cael eu hyrwyddo'n gyffredinol ymhlith rhieni. Mae pobl yn disgwyl mynd i ddosbarth cyn-geni, er enghraifft, os ydyn nhw'n cael eu plentyn cyntaf, ond nid ydyn nhw'n cael cynnig cwrs rhianta cadarnhaol yn yr un modd. Ac rwy'n credu y dylem ni fod yn graff a chynnig y mathau hyn o bethau yn y dyfodol er mwyn rhoi i bobl y pethau y maen nhw eu hangen.
And finally, because you are the second speaker, and you've had five minutes.
Ac yn olaf, oherwydd mai chi yw'r ail siaradwr, ac rydych chi wedi cael pum munud.
I appreciate that. Can I just ask you about parental attitudes and the attitudes of society at large as well? The memorandum refers to some of the survey work that the Welsh Government has done, but it doesn't refer to other pieces of work that have been undertaken with the public at large. So, there's a ComRes survey, for example, back in 2017, where it made it absolutely clear that over three quarters of parents did not believe that parental smacking of a child should be a criminal offence, 68 per cent of those surveyed in those ComRes surveys said that it's sometimes necessary to smack a naughty child, and they also said that 77 per cent of the respondents said that it should be for parents to decide whether or not to smack their children. That seems to be significantly at odds with the findings of your survey, and I wonder why you haven't referred to the ComRes survey, given that it's the only significant piece of work that has been done with the public at large in your memorandum. It doesn't seem right that that has been overlooked or ignored. And just finally—
Rwy'n gwerthfawrogi hynny. A gaf i ofyn ichi am agweddau rhieni ac agweddau cymdeithas yn gyffredinol hefyd? Mae'r memorandwm yn cyfeirio at rywfaint o'r gwaith arolwg y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud, ond nid yw'n cyfeirio at ddarnau eraill o waith a wnaed gyda'r cyhoedd yn gyffredinol. Felly, cafwyd arolwg ComRes, er enghraifft, yn ôl yn 2017, lle y gwnaed hi'n gwbl glir nad oedd dros dri chwarter y rhieni yn credu y dylai'r weithred o riant yn smacio plentyn fod yn drosedd, dywedodd 68 y cant o'r rhai a holwyd yn yr arolygon ComRes hynny bod yn rhaid smacio plentyn drwg weithiau, a dywedodd hefyd bod 77 y cant o'r ymatebwyr wedi dweud y dylai'r rhieni benderfynu pa un ai i smacio eu plant neu beidio. Mae hynny'n ymddangos yn groes iawn i ganfyddiadau eich arolwg chithau, a meddwl wyf i tybed pam nad ydych chi wedi cyfeirio at arolwg ComRes, o ystyried mai hwn yw'r unig ddarn o waith sylweddol a wnaed gyda'r cyhoedd yn gyffredinol, yn eich memorandwm. Nid yw'n ymddangos yn briodol fod hwnnw wedi ei anwybyddu neu ei anghofio. Ac yn olaf—
No, I'm sorry, you've had six minutes and you're the second speaker.
Na, mae'n ddrwg gennyf, rydych chi wedi cael chwe munud a chi yw'r ail siaradwr.
I appreciate that, but there's—
Rwyf yn gwerthfawrogi hynny, ond ceir—
No, no, I'm sorry, I've got five more speakers after you and some of them are not going to get called. Deputy Minister.
Na, na, mae'n ddrwg gennyf, mae gennyf bum siaradwr arall i'ch dilyn chi ac ni fydd rhai ohonynt yn cael eu galw. Dirprwy Weinidog.
Thank you very much, Darren Millar, for those comments. Obviously, most of those issues that you have raised are things that we have been considering very carefully. In terms of the reasons why we may reach the stage where parents would come into the justice system, there are quite clear lines that have to be taken into consideration, and the police and the Crown Prosecution Service have to have enough evidence—you have to take into account the public interest and you have to take account of the interests of the child. And as things stand at the moment, there is a proportionate response from the authorities that are involved in the system. That happens already and I thoroughly expect that to continue, and so there is certainly no question of people seeking out parents or pursuing parents. What we're going to do is to provide as much evidence and support as we possibly can and as much information as we possibly can. And I think that this will result in a change of behaviour.
I know that Darren Millar says that many parents don't know about some of the support that is available, but that is linked to what we are intending to do. And this 'Parenting: Give it Time' has actually been very well used and does address all the difficult issues that parents need to address, and will be even more important as we bring in this legislation. For example, it looks at tantrums, it looks at mealtimes, it looks at potty training—all these sorts of triggers that cause great anxiety for parents. So, any response will be proportionate, as it is now. In terms of the change, what we're saying is that no physical punishment is acceptable, and that is what we want to legislate about and that's what we think is the right thing to do.
Just quickly, on why we didn't— . The ComRes survey is obviously a general survey. What I've quoted is what we have commissioned ourselves. There has been quite a shift in opinion, and the opinion has been actually amongst parents, not the public as a whole. So, it is parents. For example, there's been a shift in that, in 2018, 81 per cent of parents disagreed with the statement that it is sometimes necessary to smack a naughty child—81 per cent of those parents didn't think that was right. Two years previously, it had been 71 per cent, and it was the same questions, the same group doing it. So, there had been quite a move. And in looking at parents of children under six, I think the most recent survey has shown that only 5 per cent felt happy about using physical punishment against a child, and the actual number who were still using physical punishment was 11 per cent, but only 5 per cent of those felt that they had done the right thing. I think one of the things that has come out quite strongly in what we've heard is, when parents do actually use physical punishment against their children, how many of them bitterly regret it afterwards and it haunts them. And we have a lot of examples of that.
Diolch yn fawr iawn, Darren Millar, am y sylwadau hynny. Yn amlwg, mae'r rhan fwyaf o'r materion hynny a godwyd gennych chi yn bethau y buom yn eu hystyried yn ofalus. O ran y rhesymau pam efallai y byddwn ni'n cyrraedd y sefyllfa pryd gwelwn ni rieni yn dod i mewn i'r system gyfiawnder, ceir amodau eithaf clir y mae'n rhaid eu hystyried, ac mae'n rhaid i'r heddlu a Gwasanaeth Erlyn y Goron gael digon o dystiolaeth—mae'n rhaid ichi ystyried budd y cyhoedd, ac mae'n rhaid ichi ystyried buddiannau'r plentyn. Ac fel y mae pethau ar hyn o bryd, ceir ymateb cymesur gan yr awdurdodau hynny sy'n rhan o'r system. Mae hynny'n digwydd eisoes a disgwyliaf i hynny barhau heb os nac oni bai, ac felly'n sicr mae'n hollol annhebygol y bydd pobl yn chwilio am rieni neu'n erlid rhieni. Yr hyn a wnawn ni yw darparu cymaint o dystiolaeth a chefnogaeth ag y gallwn ni a chymaint o wybodaeth ag y gallwn ni. Ac rwy'n credu y bydd hyn yn arwain at newid mewn ymddygiad.
Rwy'n gwybod fod Darren Millar yn dweud nad yw llawer o rieni yn gwybod am y cymorth sydd ar gael, ond mae hynny'n gysylltiedig â'r hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud. Ac mae 'Rhianta. Rhowch amser iddo' mewn gwirionedd wedi cael ei ddefnyddio'n dda iawn ac mae'n ymdrin â'r holl broblemau anodd y mae'n rhaid i rieni fynd i'r afael â nhw, a bydd hyd yn oed yn bwysicach wrth i ni gyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Er enghraifft, mae'n ymdrin â strancio, mae'n ymdrin ag amser prydau bwyd, mae'n ymdrin â hyfforddiant poti—pob math o sbardunau sy'n achosi pryder mawr i rieni. Felly, bydd unrhyw ymateb yn gymesur, fel y mae yn awr. O ran y newid, yr hyn a ddywedwn ni yw nad yw unrhyw gosb gorfforol yn dderbyniol, a dyna'r hyn yr ydym ni eisiau deddfu yn ei gylch a dyna yn ein barn ni yw'r peth priodol i'w wneud.
Yn gyflym, ynghylch pam na wnaethom ni—. Yn amlwg mae arolwg ComRes yn arolwg cyffredinol. Yr hyn yr wyf i wedi ei ddyfynnu yw'r hyn yr ydym ni wedi ei gomisiynu ein hunain. Bu cryn newid mewn barn, a bu'r farn mewn gwirionedd ymhlith rhieni, nid y cyhoedd yn gyffredinol. Felly, mae'n deillio o'r rhieni. Er enghraifft, y mae newid, oherwydd yn 2018, roedd 81 y cant o rieni yn anghytuno â'r datganiad bod yn rhaid weithiau, smacio plentyn drwg—81 y cant o'r rhieni hynny yn credu nad oedd hynny'n iawn. Ddwy flynedd cyn hynny, 71 y cant oedd y rhif, gyda'r un cwestiynau a'r un grŵp yn gyfrifol. Felly, cafwyd dipyn o symud. Ac o ran rhieni plant dan chwech, rwy'n credu bod yr arolwg diweddaraf wedi dangos mai dim ond 5 y cant oedd yn teimlo'n fodlon ynghylch defnyddio cosb gorfforol ar blentyn, a nifer y rhai a oedd yn dal i ddefnyddio cosb gorfforol oedd mewn gwirionedd 11 y cant, ond dim ond 5 y cant o'r rheini oedd yn teimlo eu bod wedi gwneud y peth iawn. Rwy'n credu mai un o'r pethau sydd wedi amlygu ei hun o'r hyn yr ydym ni wedi'i glywed, yw pan fo rhieni'n ddefnyddio cosb gorfforol yn erbyn eu plant, cymaint ohonyn nhw sy'n wirioneddol edifar am hynny wedyn, ac y mae'n hunllef iddyn nhw. Ac mae gennym ni lawer o enghreifftiau o hynny.
Can I just say how delighted I am to be in this Chamber today to see this piece of legislation brought forward? As Siân Gwenllian has said, it has been a long time coming, but that is no reason not to welcome it very warmly today. I'd like to associate myself with everything the Deputy Minister has said about her predecessors, but I also feel that I need to say that I can think of no more fit person on her benches to be the Member in charge of this piece of legislation today and I hugely, hugely look forward to working with her as the legislation is brought forward.
I very much welcome—as I know do the groups and organisations, some of which the Deputy Minister has referred to—the fact that this will be a simple Bill, that it will be a simple question of repeal. I have, of course, heard what other Members have said about there being many issues that we need to do to support children and ensure that they're not abused, but this piece of legislation is not the place for that. A simple repeal is very much what's required, and I'm delighted to be able to support that today as, as Siân Gwenllian says, all of my fellow Plaid Cymru Members will be doing.
I won't, Deputy Presiding Officer, reiterate the discussion points that have already been raised, but I do want to refer to something that the Deputy Minister has already mentioned about the way that children and young people feel when they are physically punished. We know that the best research now shows that little ones are upset and confused, because mummy and daddy tell them all the time big people must not hit little people—'Do not hit your little brother, that's not kind'. And if, then, in the next breath, daddy is smacking you for having hit your little brother, that's a very, very confusing thing if you're four or five years old. We know that the reaction of older children if they are physically punished, if they are hit—because that's what we're talking about—is that they feel humiliated and powerless, and that there is a direct link then between that and those children then going on to behave worse. That's the link that Members have mentioned—between physical punishment, between adults hitting children, and those children then going on to commit acts of anti-social behaviour.
I know and I really understand the concerns that other Members have raised here, and I believe those concerns are absolutely genuine. And I hope that, through the passage of the Bill, we will all be able—particularly the committee members, but we will all be able to look again at the best, most current evidence, and be reassured that nowhere where this legislation has been introduced have we had hundreds and hundreds of perfectly good parents being criminalised. What, of course, this legislation will do is to make it very clear to families what is and isn't acceptable. Certainly, from my constituency postbag, there are a lot of people who very warmly welcome that.
I just want to ask a couple of specific questions. Vikki Howells has already raised the point about children and young people being consulted in the process. I would like to put to the Deputy Minister that it's very important that that includes younger children, and not only teenagers. There are some excellent projects that I know the Deputy Minister is aware of, like the Little Voices project based in Swansea University, where really small children, six and seven-year-olds, have been able to have a voice in policy, and in terms of what they think is going to work for them—I think not so much in terms of the legislation, because they're not going to care about that, but about how they feel that they learn best, we can usefully listen to them.
Again, in terms of who will get access to parenting services, I hear what's been said about the need for additional resources, and I of course would associate myself with what Vikki Howells has said about the importance of reaching out to what we call hard-to-reach communities. I sometimes think it's a question of communities where we just haven't tried hard enough, to be honest. But I would also want us to be very careful that we don't give the impression that problematic parenting is something that only happens amongst people who are economically poor. As a middle-class single mother myself, there were times when I would desperately, for example, would have liked to have my mum next door, and she wasn't there. So, I think we have to make sure in this debate that we're not giving any impression that we think people living in those communities are any more likely to behave inappropriately to their children than middle-class parents. I think we also mustn't be under any impression that middle-class parents don't need help either.
So, I'd like the Deputy Minister to give some consideration as to how we can—. I would argue that those middle-class parents struggling behind closed doors are potentially one of the hardest-to-reach groups in this discussion, because there may be a question of humiliation in terms of saying, 'I can't manage'. So, perhaps to give some consideration—and I hear what the Deputy Minister has said about health visiting services, maternity services for very young parents, but also whether there are things that we can do through schools to raise awareness and give access to more middle-class families, who might find it more difficult to access perhaps more traditional routes.
And, finally, in relation to the timescales, I appreciate what the Deputy Minister has said about the need for things to bed in. I would argue that the very fact that we've been having these debates in this place over a number of years has contributed to the shift that the Deputy Minister has already referred to in public opinion. People know what we've been talking about. We now know that 80 per cent of parents of young children in Wales don't believe that physical punishment is acceptable, and they don't want to use it.
So, I think we've been talking about this for quite a long time. It's good to see Christine Chapman here today. I wonder if I can ask the Deputy Minister to keep that two-year implementation period under review. I think that children in Wales have been waiting a very long time to receive the equal protection that most of us here feel that they deserve. I appreciate what the Deputy Minister says about needing to be clear that everybody understands about a change in the law, but I just think that two years, once the law is passed, seems like a very, very long time to me. So, I'd ask the Deputy Minister to keep that under review, if she'd be so kind.
A gaf i ddweud pa mor falch wyf i o fod yn y Siambr hon heddiw i weld y darn hwn o ddeddfwriaeth yn cael ei gyflwyno? Fel y dywedodd Siân Gwenllian, mae wedi bod yn hir yn dod, ond nid yw hynny'n rheswm i beidio â'i groesawu'n fawr iawn heddiw. Hoffwn ategu popeth a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am ei rhagflaenwyr, ond hefyd rwy'n teimlo bod yn rhaid imi ddweud na allaf feddwl am berson mwy addas ar ei meinciau i fod yr Aelod sy'n gyfrifol am y darn hwn o ddeddfwriaeth heddiw ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr iawn at weithio gyda hi wrth i'r ddeddfwriaeth gael ei chyflwyno.
Croesawaf yn fawr iawn—fel rwy'n gwybod bod y grwpiau a'r sefydliadau y cyfeiriodd y Dirprwy Weinidog at rai ohonyn nhw—y ffaith y bydd hwn yn Fil syml, y bydd yn fater syml o ddiddymiad. Wrth gwrs, clywais yr hyn a ddywedodd Aelodau eraill am y ffaith bod llawer o faterion y mae angen inni ymdrin â nhw i gefnogi plant a sicrhau nad ydynt yn cael eu cam-drin, ond nid yn y darn hwn o ddeddfwriaeth mae'r lle i hynny. Diddymiad syml yw'r hyn sydd ei angen mewn gwirionedd, ac rwy'n falch iawn o allu cefnogi hynny heddiw a dyna, fel y dywed Siân Gwenllian, fydd pob un o'm cyd-Aelodau Plaid Cymru yn ei wneud.
Wnaf i ddim, Dirprwy Lywydd, ailadrodd y pwyntiau trafod a godwyd eisoes, ond hoffwn gyfeirio at rywbeth y mae'r Dirprwy Weinidog eisoes wedi ei grybwyll ynghylch y ffordd y mae plant a phobl ifanc yn teimlo pan gânt eu cosbi'n gorfforol. Rydym yn gwybod bod yr ymchwil gorau yn dangos bellach bod y rhai bach yn ofidus a dryslyd, oherwydd bod mami a dadi yn dweud wrthyn nhw trwy'r amser nad yw pobl fawr i fod i daro pobl fychan— 'Paid â tharo dy frawd bach, dydi hynny ddim yn garedig'. Ac yna, ar yr un gwynt, os yw dadi'n rhoi smacen ichi ar ôl i chi daro eich brawd bach, mae hynny'n ddryslyd iawn, os ydych chi'n bedwar neu'n bump oed. Gwyddom mai ymateb y plant hŷn os cânt eu cosbi'n gorfforol, os cânt eu taro—gan mai dyna beth yr ydym yn sôn amdano—yw eu bod yn teimlo wedi eu bychanu ac yn ddi-rym, a bod cyswllt uniongyrchol wedyn rhwng hynny a'r plant hynny wedyn yn mynd ymlaen i ymddwyn yn waeth. Dyma'r cysylltiad y mae Aelodau wedi'i grybwyll—rhwng cosb gorfforol, rhwng oedolion yn taro plant, a'r plant hynny wedyn yn mynd ymlaen i ymddwyn yn wrthgymdeithasol.
Rwy'n gwybod ac rwy'n wirioneddol ddeall y pryderon a godwyd gan Aelodau eraill yma, ac rwy'n credu bod y pryderon hynny yn gwbl ddilys. Ac rwy'n gobeithio, yn ystod hynt y Bil, y byddwn ni i gyd yn gallu—yn enwedig aelodau'r pwyllgor, ond y byddwn i gyd yn gallu edrych eto ar y dystiolaeth orau a'r fwyaf cyfredol, a chael sicrwydd, lle bynnag y cyflwynwyd y ddeddfwriaeth hon, na chafodd cannoedd ar gannoedd o rieni da eu gwneud yn droseddwyr. Yr hyn y bydd y ddeddfwriaeth hon yn ei wneud wrth gwrs yw ei gwneud hi'n glir iawn i deuluoedd beth sy'n dderbyniol a beth sy'n annerbyniol. Yn sicr, o edrych ar fy mhost etholaeth, mae llawer o bobl yn croesawu hynny'n fawr iawn.
Hoffwn ofyn un neu ddau o gwestiynau penodol. Mae Vikki Howells eisoes wedi codi pwynt am blant a phobl ifanc yn rhan o'r broses ymgynghori. Hoffwn ddweud wrth y Dirprwy Weinidog ei bod hi'n bwysig iawn bod hynny'n cynnwys plant iau, ac nid pobl yn eu harddegau'n unig. Ceir rhai prosiectau rhagorol y gwn i fod y Dirprwy Weinidog yn ymwybodol ohonyn nhw, megis y prosiect Lleisiau Bach ym Mhrifysgol Abertawe, lle mae plant bach iawn, chwech a saith oed, wedi gallu cael llais o ran y polisi, ac o ran beth yw eu barn am yr hyn fyddai'n gweithio iddyn nhw—nid yn gymaint o ran y ddeddfwriaeth, gan nad ydyn nhw'n mynd i boeni am hynny, ond ynghylch sut y maen nhw'n teimlo y maen nhw'n dysgu orau, gall fod yn ddefnyddiol inni wrando arnyn nhw.
Unwaith eto, o ran pwy fydd yn gallu defnyddio gwasanaethau rhianta, clywaf yr hyn a ddywedwyd am yr angen am adnoddau ychwanegol, ac wrth gwrs byddwn yn ategu'r hyn a ddywedodd Vikki Howells am bwysigrwydd estyn allan at yr hyn a alwn ni'n gymunedau anodd eu cyrraedd. Credaf weithiau ei fod yn ymwneud â chymunedau lle nad ydym ni wedi ymdrechu'n ddigon caled, i fod yn onest. Ond byddwn i hefyd eisiau inni fod yn ofalus iawn rhag rhoi'r argraff bod rhianta problemus yn rhywbeth sy'n digwydd ymhlith pobl sy'n dlawd yn economaidd yn unig. A minnau'n fam sengl ddosbarth canol fy hun, roedd adegau pan fyddwn i wedi hoffi'n fawr iawn cael fy mam drws nesaf, a doedd hi ddim yno. Felly, rwy'n credu bod yn rhaid inni wneud yn siŵr yn y ddadl hon, nad ydym ni'n creu unrhyw argraff ein bod yn credu bod y bobl sy'n byw yn y cymunedau hynny yn fwy tebygol o ymddwyn yn amhriodol tuag at eu plant na rhieni dosbarth canol. Rwy'n credu hefyd na ddylem ni fod o dan unrhyw argraff nad yw rhieni dosbarth canol angen help ychwaith.
Felly, hoffwn i'r Dirprwy Weinidog ystyried sut y gallwn ni—. Byddwn i'n dadlau mai'r rhieni dosbarth canol hynny sy'n cael trafferthion tu ôl i ddrysau caeedig o bosib yw un o'r grwpiau sydd fwyaf anodd eu cyrraedd yn y drafodaeth hon, oherwydd gall mater o gywilydd godi o ddweud, 'ni allaf ddod i ben â hi'. Felly, efallai cydnabod hynny—a chlywaf yr hyn a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am wasanaethau ymwelwyr iechyd, gwasanaethau mamolaeth ar gyfer rhieni ifanc iawn, ond hefyd a oes pethau y gallwn ni eu gwneud drwy ysgolion i godi ymwybyddiaeth a rhoi mynediad i fwy o deuluoedd dosbarth canol, a allai ei chael hi'n fwy anodd defnyddio llwybrau mwy traddodiadol efallai.
Ac, yn olaf, o ran amserlenni, rwy'n gwerthfawrogi'r hyn a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am yr angen i bethau ymsefydlu. Byddwn i'n dadlau bod y ffaith ein bod wedi cael y dadleuon hyn yn y lle hwn dros nifer o flynyddoedd wedi cyfrannu at y newid y mae'r Dirprwy Weinidog eisoes wedi cyfeirio ato yn y farn gyhoeddus. Mae pobl yn gwybod am yr hyn yr ydym ni wedi bod yn siarad amdano. Gwyddom bellach fod 80 y cant o rieni plant ifanc yng Nghymru yn credu bod cosbi corfforol yn annerbyniol, ac nad ydyn nhw eisiau ei ddefnyddio.
Felly, rwy'n credu ein bod ni wedi trafod hyn ers tro. Mae'n dda gweld Christine Chapman yma heddiw. Tybed a gaf i ofyn i'r Dirprwy Weinidog gadw'r cyfnod gweithredu o ddwy flynedd o dan adolygiad. Rwy'n credu bod plant yng Nghymru wedi bod yn aros am amser hir iawn i gael yr un amddiffyniad y mae'r rhan fwyaf ohonom yma yn teimlo eu bod yn ei haeddu. Rwy'n gwerthfawrogi'r hyn y mae'r Dirprwy Weinidog yn ei ddweud am yr angen i fod yn glir bod pawb yn deall y newid yn y gyfraith, ond rwy'n credu bod dwy flynedd, ar ôl i'r ddeddf gael ei phasio, yn ymddangos yn amser hir iawn, iawn i mi. Felly, byddwn i'n gofyn i'r Dirprwy Weinidog adolygu hynny, os byddai hi mor garedig.
Thank you. I thank Helen Mary Jones for her contribution, and for her support for this over many years. So, thank you for that. Yes, I think it's very important that younger children are consulted. As I said in the speech, UNICEF has already consulted in secondary schools and primary schools, and we saw the clear view in primary schools that they wanted this law to take place. So, yes, we are planning to consult with older and younger children because the way that this affects them is obviously—that's the key issue. So, we will be doing that. And this is for everybody—every section of society. But we do know with some groups it is easier to reach. It is more difficult to reach some groups because we aren't going out of our way to reach them. That is something that I think we are learning in every aspect of policy and work. But it does affect everybody. And, as you mentioned, mothers or parents who may be more affluent may have exactly the same issues, so this is for everybody. So, I absolutely reiterate that.
And I think working through schools is very important. This legislation has been welcomed by the teaching unions, because, of course, it's been against the law to use physical punishment in schools for a long time, where of course you are in loco parentis—the teachers are—although of course we do consider the whole of the workforce, the teaching workforce. So, that's very welcome.
We can actually implement the legislation after it's received Royal Assent at any point, but we're thinking of two years to make it absolutely as safe as we can that everybody knows about it, and taking into account concerns that have been legitimately expressed. We do feel very strongly that we want to take as many people with us as we possibly can. Thank you.
Diolch. Rwy'n diolch i Helen Mary Jones am ei chyfraniad, ac am ei chefnogaeth i hyn dros nifer o flynyddoedd. Felly, diolch ichi am hynny. Ydw, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ymgynghori â phlant iau. Fel y dywedais yn yr araith, mae UNICEF wedi ymgynghori eisoes mewn ysgolion uwchradd ac ysgolion cynradd, a gwelsom y farn glir mewn ysgolion cynradd o blaid rhoi'r ddeddf hon ar waith. Felly, ydym, rydym ni'n bwriadu ymgynghori â phlant hŷn ac iau, oherwydd y ffordd y mae hyn yn effeithio arnyn nhw yn amlwg—dyna'r mater allweddol. Felly, byddwn yn gwneud hynny. Ac mae hyn i bawb—pob rhan o gymdeithas. Ond fe wyddom ni gyda rhai grwpiau ei bod hi'n haws eu cyrraedd. Mae'n fwy anodd cyrraedd rhai grwpiau oherwydd nad ydym ni'n cwmpasu môr a thir i'w cyrraedd nhw. Mae hynny'n rhywbeth y credaf yr ydym ni'n ei ddysgu ym mhob agwedd ar bolisi a gwaith. Ond mae'n effeithio ar bawb. Ac, fel y gwnaethoch chi sôn, gall mamau neu rieni a allai fod yn fwy cefnog gael yr un problemau, felly mae hwn i bawb. Felly, llwyr ategaf hynny.
Ac rwy'n credu bod gweithio drwy ysgolion yn bwysig iawn. Cafodd y ddeddfwriaeth hon groeso gan undebau'r athrawon, wrth gwrs, gan ei bod hi yn erbyn y gyfraith i ddefnyddio cosb gorfforol mewn ysgolion ers amser hir, lle wrth gwrs yr ydych chi in loco parentis—mae'r athrawon—er wrth gwrs rydym ni'nn ystyried y gweithlu cyfan, y gweithlu addysgu. Felly, mae hynny i'w groesawu'n fawr.
Gallwn weithredu'r ddeddfwriaeth mewn gwirionedd ar unrhyw adeg ar ôl iddi dderbyn Cydsyniad Brenhinol, ond rydym ni'n ystyried dwy flynedd er mwyn bod mor sicr ag y gallwn ni, fod pawb yn gwybod amdani, gan ystyried y pryderon a gafodd eu mynegi'n deg. Rydym ni yn teimlo'n gryf iawn ein bod ni eisiau cefnogaeth cymaint o bobl â phosib. Diolch.
I have had many e-mails and letters on this matter, and not one has been in support of it, as we already have law in this place. A smack is this. This proposed ban will criminalise the mother, the father or the carer who is seeking to protect their child from danger and trying to draw boundaries. So, a parent administering a small tap will now be treated as a child abuser. Do you think this is reasonable? I do not advocate physical chastisement, but I do advocate staying out of people's living rooms and their lives. I feel it's relevant to tell you my own story—[Interruption.] Can you be quiet, please? I didn't interrupt when you were speaking.
Rwyf wedi cael llawer o negeseuon e-bost a llythyrau ar y mater hwn, ac nid oes un o'i blaid, gan fod gennym ni gyfraith eisoes yn y fan yma. Dyma smacen. Bydd y gwaharddiad arfaethedig hwn yn gwneud y fam, tad neu ofalwr sy'n ceisio amddiffyn ei blentyn rhag perygl ac yn ceisio gosod ffiniau yn droseddwr. Felly, bydd rhiant sy'n rhoi tap bach yn cael ei drin yn awr fel camdriniwr plant. A ydych chi'n credu bod hyn yn rhesymol? Nid wyf yn argymell cosbi corfforol, ond rwyf yn argymell cadw draw o ystafelloedd byw pobl a'u bywydau. Rwy'n teimlo ei bod hi'n berthnasol imi adrodd fy stori i wrthych chi—[Torri ar draws.] A wnewch chi fod yn dawel, os gwelwch yn dda? Ni wnes i dorri ar eich traws pan oeddech chi'n siarad.
You carry on and I'll control the Chamber when I think it's necessary, thank you.
Ewch ymlaen ac fe wnaf i reoli'r Siambr pan fyddaf yn credu bod angen, diolch.
Thank you. I'll go on with my own story. I was adopted as a baby and throughout my childhood and as a young adult I was both physically and emotionally abused by my adoptive mother. My adoptive father did not take part but he did allow it to happen. Nobody noticed. The punches were in places where bruises are not visible, and my very long hair grew back after it was yanked out when I was pulled out of bed, downstairs for my nightly beatings. I was informed that if I told anyone I would get worse than I'd had already. This, though, was my normality at that time, and, from my own real-life experience I know there is a night-and-day difference between abuse and a smack. It is abusers like my parents who need to feel the full weight of the law, not loving parents. I will not repeat here all of the obvious practical issues with the implementation and policing of this policy as other Members have stated them. I would much prefer that precious police time, social services' and court resources are spent tackling child abuse and not chasing after parents who have administered a tap on the legs.
We hear every week in this Chamber just how stretched our services are, how austerity has impacted, and yet Welsh Labour now want to add to those pressures with this madness. The Welsh public do not want members of the Welsh Government to sit on their sofa, help themselves to their biscuits and use the last of their hot water. Get out of their lives and focus on creating a culture of mutual respect, personal choice and personal responsibility. This is no more than a nanny state invasion of privacy and the biggest single act of virtue signalling I have ever seen in my whole life.
Diolch. Af ymlaen â'm stori. Cefais fy mabwysiadu'n faban a drwy gydol fy mhlentyndod a phan oeddwn i'n oedolyn ifanc cefais fy ngham-drin yn gorfforol ac yn emosiynol gan fy mam fabwysiadol. Nid oedd fy nhad mabwysiadol yn cymryd rhan ond roedd yn caniatáu i hynny ddigwydd. Ni sylwodd neb. Roedd y pwniadau mewn mannau lle nad oedd cleisiau yn weladwy, ac fe dyfodd fy ngwallt hir yn ôl ar ôl iddo gael ei rwygo allan wrth imi gael fy nhynnu o'r gwely, i lawr y grisiau i gael fy nghuro bob nos. Dywedwyd wrthyf petawn i'n dweud wrth unrhyw un y byddwn yn cael fy nhrin yn waeth. Dyma, fodd bynnag, oedd normalrwydd i mi ar y pryd, ac, o'm profiad i o fywyd go-iawn fe wn i fod y gwahaniaeth rhwng cam-drin a smacio mor amlwg â nos a dydd. Camdrinwyr fel fy rhieni sydd angen teimlo grym llawn y gyfraith, nid rhieni cariadus. Wnaf i ddim ailadrodd yn y fan yma yr holl faterion ymarferol amlwg sy'n ymwneud â gweithredu a phlismona'r polisi hwn gan fod Aelodau eraill wedi eu datgan. Byddai'n well o lawer gennyf i petai amser gwerthfawr yr heddlu, gwasanaethau cymdeithasol ac adnoddau llysoedd yn cael eu defnyddio i fynd i'r afael â cham-drin plant ac nid i ymlid rhieni fu'n rhoi tap ar y coesau.
Rydym ni'n clywed bob wythnos yn y Siambr dan gymaint o bwysau y mae ein gwasanaethau, beth yw effaith cyni, ac eto mae Llafur Cymru nawr eisiau ychwanegu at y pwysau hynny gyda'r gwallgofrwydd hwn. Nid yw'r cyhoedd yng Nghymru eisiau i aelodau Llywodraeth Cymru eistedd ar eu soffa, helpu eu hunain i'r bisgedi a defnyddio'r hyn sydd ar ôl o'u dŵr poeth. Ewch allan o'u bywydau a chanolbwyntio ar greu diwylliant lle mae pawb yn parchu ei gilydd, diwylliant o ddewis personol a chyfrifoldeb personol. Nid yw hyn yn ddim mwy nag ymyriad ar lonyddwch gan wladwriaeth faldodus a'r enghraifft unigol fwyaf o ymffrostio mewn rhinweddau a welais i erioed yn fy mywyd.
I thank Mandy Jones for her contribution, and I thank her for sharing her experiences with us. I think I can only really reiterate that those people who are working closest with parents—the midwives, the health visitors, the social workers, the NSPCC, Barnardos—all those who work in a professional way closest to parents, they all want this law. They are desperate for us to bring in this law, because they see things first hand and they feel that there's no place for any form of physical punishment. I think—you know, you talk about parents who may tap their child and will they end up being criminalised. They will have plenty of opportunity in the long time we're going to take to let everybody know what this law is to know that that will not be acceptable and they can desist from doing it, and so I think they will have every opportunity, and, if they need help, we will offer help. So, I really feel that it's—. As I say, I appreciate very much your sharing what your experience was, but all those people who are involved and who are involved with cases of abuse say that they want this law to come in, that that will make their job easier, it'll make it clearer and it'll be better for them and for the children that they look after, and it is—. This Government is absolutely committed to trying to make children in Wales have the best possible start in life and I'm very proud, really, if we can make sure that there is no physical punishment in their lives.
Diolch i Mandy Jones am ei chyfraniad, ac rwy'n diolch iddi am rannu ei phrofiadau â ni. Credaf y gallaf ond ailadrodd mewn gwirionedd fod y bobl hynny sy'n gweithio agosaf â rhieni—y bydwragedd, ymwelwyr iechyd, gweithwyr cymdeithasol, NSPCC, Barnardos—y rhai sy'n gweithio mewn modd proffesiynol agosaf â rhieni, maen nhw i gyd eisiau'r ddeddf hon. Maen nhw'n awyddus iawn inni gyflwyno'r ddeddf hon, oherwydd eu bod yn gweld pethau o lygad y ffynnon ac maen nhw'n teimlo nad oes lle o gwbl i unrhyw ffurf o gosb gorfforol. Rwy'n credu—wyddoch chi, rydych chi'n siarad am rieni sydd efallai yn tapio eu plant ac a fyddan nhw tybed yn y pen draw yn cael eu gwneud yn droseddwyr. Bydd ganddyn nhw ddigon o gyfle yn ystod yr amser hir y byddwn ni yn ei gymryd i adael i bawb wybod beth yw'r gyfraith hon, i ddod i wybod nad yw hynny'n dderbyniol ac y gallan nhw ymatal rhag gwneud hynny, ac felly rwy'n credu y bydd ganddyn nhw bob cyfle, ac os oes angen cymorth arnyn nhw, byddwn yn cynnig cymorth. Felly, mewn gwirionedd, rwy'n wirioneddol gredu ei fod—. Fel y dywedaf, rwy'n gwerthfawrogi'n fawr iawn y ffaith eich bod wedi rhannu eich profiad chi, ond dywed yr holl bobl hynny sy'n ymwneud â hyn ac yn ymwneud ag achosion o gam-drin eu bod eisiau gweld y ddeddf hon ar waith, ac y bydd hynny yn gwneud eu gwaith hwythau'n haws, bydd yn gwneud pethau'n gliriach a byddan nhw a'r plant y maen nhw'n gofalu amdanyn nhw ar eu hennill, ac mae'n—. Mae'r Llywodraeth hon yn gwbl ymrwymedig i geisio sicrhau bod plant yng Nghymru yn cael y dechrau gorau posib mewn bywyd, a byddwn yn falch iawn, mewn gwirionedd, petawn ni'n gallu gwneud yn siŵr nad yw cosbi corfforol yn rhan o'u bywydau.
Thank you for your statement, Deputy Minister. I'd like to begin by saying that for many years I looked after children who were not biologically mine and they were never smacked or tapped and, likewise, as a schoolteacher many years ago, the same applied. However, the changes you propose to the law have caused alarm to many, many loving and law-abiding parents. Indeed, I have received many e-mails to this effect. Deputy Minister, can you confirm that the majority of parents who responded to your TalkParenting online engagement were opposed to a ban on smacking? How do we encourage change? Is giving a loving parent a criminal record positive to the family unit? Perhaps they will lose their employment and the family may be plunged into poverty.
A former children's Minister told the Assembly that the changes would be not only to criminalise smacking but also any other touching of a child in Wales by a parent for the purpose of administering discipline. For example, a parent who forcibly lifts a misbehaving child would be guilty of battery. Deputy Minister, a large number of parents believe that your proposals will lead to criminalisation of loving parents, and I ask how you answer that and give these parents your response.
Deputy Minister, it's not just parents who are concerned about the changes your Bill will introduce. Dr Ashley Frawley, a senior lecturer in public health policy and social science at Swansea University believes that your Bill will overload already overstretched social services. So, Deputy Minister, can you respond to Dr Frawley's concerns? Dr Frawley also maintains that changing the law will do nothing to prevent child abuse. Deputy Minister, do you believe that changing the law will have any impact on tackling the physical abuse of children? And, finally, Deputy Minister, should your law pass, NHS bodies will treat allegations of smacking as abuse. What provisions are the Welsh Government making to ensure that NHS bodies have sufficient resources and adequate numbers of properly trained staff to fully and fairly investigate such allegations? Thank you.
Diolch am eich datganiad, Dirprwy Weinidog. Hoffwn ddechrau drwy ddweud y bûm i, am flynyddoedd lawer, yn gofalu am blant nad oedden nhw'n blant biolegol i mi ac na chawson nhw erioed mo'u smacio na'u tapio ac, yn yr un modd, a minnau'n athrawes flynyddoedd lawer yn ôl, roedd yr un peth yn wir. Fodd bynnag, mae'r newidiadau i'r ddeddf yr ydych chi'n eu cynnig yn peri pryder i lawer iawn o rieni cariadus sy'n parchu'r gyfraith. Yn wir, rwyf wedi cael llawer o negeseuon e-bost i'r perwyl hwn. Dirprwy Weinidog, a wnewch chi gadarnhau bod y mwyafrif o rieni a ymatebodd i'ch adnodd ymgysylltu ar-lein TrafodMaguPlant yn gwrthwynebu'r gwaharddiad ar daro plant? Sut ydym ni'n annog newid? A yw rhoi rhiant cariadus ar gofnod troseddol yn weithred gadarnhaol i uned deuluol? Efallai y byddan nhw'n colli eu swyddi ac efallai y bydd y teulu yn cael ei hyrddio i fywyd o dlodi.
Dywedodd cyn-Weinidog plant wrth y Cynulliad y byddai'r newidiadau nid yn unig yn gwneud smacio yn drosedd ond hefyd pan fo rhiant at ddiben disgyblaeth yn defnyddio unrhyw ffurf arall ar gyffwrdd plentyn yng Nghymru y byddai hynny'n drosedd. Er enghraifft, byddai rhiant sy'n defnyddio grym i godi plentyn sy'n camymddwyn yn euog o guro. Dirprwy Weinidog, mae nifer fawr o rieni yn credu y bydd eich cynigion yn arwain at wneud rhieni cariadus yn droseddwyr, a gofynnaf sut ydych chi'n ateb hynny ac yn ymateb i'r rhieni.
Dirprwy Weinidog, nid rhieni'n unig sy'n poeni am y newidiadau y bydd eich Bil yn eu cyflwyno. Mae Dr Ashley Frawley, uwch ddarlithydd mewn polisi iechyd y cyhoedd a gwyddorau cymdeithasol ym Mhrifysgol Abertawe yn credu y bydd eich Bil yn gorlwytho gwasanaethau cymdeithasol sydd eisoes wedi eu gorweithio. Felly, Dirprwy Weinidog, a wnewch chi ymateb i bryderon Dr Frawley? Mynna Dr Frawley hefyd na fydd newid y ddeddf yn gwneud dim i atal cam-drin plant. Dirprwy Weinidog, a ydych chi'n credu y bydd newid y ddeddf yn cael unrhyw effaith ar ymdrechion i fynd i'r afael â cham-drin plant yn gorfforol? Ac, yn olaf, Dirprwy Weinidog, petai eich deddf yn cael ei phasio, bydd cyrff y GIG yn trin honiadau o smacio fel cam-drin. Pa ddarpariaethau mae Llywodraeth Cymru yn eu gwneud i sicrhau bod gan gyrff y GIG ddigon o adnoddau a digon o staff sydd wedi'u hyfforddi'n briodol i ymchwilio'n llawn a theg i honiadau o'r fath? Diolch.
Well, I thank Caroline Jones for her contribution, and I'd just like to make it absolutely plain that the business of normal parenting will continue as it is now. There will be absolutely no reason why parents can't deal with a struggling child, that they can protect them from danger, that they may have to make sure that they go in a car seat and you've got to struggle with them to do it—just the nature of being a parent, none of that is affected. So, please, I want Caroline Jones to be absolutely sure—and everybody in this Chamber to understand—that nothing like that is going to be affected by this law. What is being affected by this law is physical punishment. It is using a physical means to punish a child, and there are many, many other ways that you can punish a child, and, in fact, children themselves have said things that may be more effective, such as withdrawing privileges or stopping you watching the television or having your phone taken from you, which seems to be the worst thing of all. So, there are lots of things that you can actually do, and that's what children themselves, from the feedback, have said we can do. 'Parenting. Give it Time.', which I think you referred to, is a way of helping parents, though we don't have any statistics from there, but all the research that we've commissioned and the Government has commissioned have shown that a large majority of actual parents are in support, basically, of this legislation.
I think the academic who you referred to is an isolated academic. We have a whole group of academics for protection of children who regularly make statements about how supportive they are of moving towards this legislation, and have actually campaigned for years with many of the other bodies that have campaigned for years.
And then, finally, a change in the law, by itself, I absolutely agree, will not achieve everything we want to achieve. It's got to be done with the support and with the information, but a change in the law does signal to the whole of society here in Wales that we don't accept physical punishment. We don't want that to be the sort of way that we operate in Wales, and I'm really proud that we're able to bring this legislation forward. We're with the tide. Scotland is doing it at the same time; Ireland has done it. I have no doubt that England will do it soon.
Wel, diolch i Caroline Jones am ei chyfraniad, a hoffwn ei gwneud hi'n gwbl glir y bydd rhianta arferol yn parhau fel y mae yn awr. Ni fydd rheswm o gwbl pam na all rhieni ymdrin â phlentyn trafferthus, na'u hamddiffyn rhag perygl, na gwneud yn siŵr ei bod yn sownd mewn sedd car ar ôl ychydig o drafferth—dyna natur bod yn rhiant, effeithir dim ar hynny. Felly, os gwelwch yn dda, hoffwn i Caroline Jones fod yn gwbl sicr—ac i bawb yn y Siambr hon ddeall—na fydd y ddeddf hon yn effeithio ar unrhyw beth fel hynny. Yr hyn y mae'r ddeddf hon yn effeithio arni yw cosb gorfforol. Mae'n ymwneud â defnyddio dull corfforol i gosbi'r plentyn, a cheir llawer iawn iawn o ffyrdd eraill o gosbi plentyn, ac, yn wir, mae plant eu hunain wedi crybwyll pethau a allai fod yn fwy effeithiol, megis tynnu breintiau neu eich atal rhag gwylio'r teledu neu gymryd eich ffôn oddi arnoch ac mae'n ymddangos mai hynny yw'r peth gwaethaf oll. Felly, mae llawer o bethau y gallwch eu gwneud mewn gwirionedd, a dyna allwn ni eu gwneud yn ôl adborth y plant eu hunain. Mae 'Rhianta. Rhoddwch amser iddo', y credaf ichi gyfeirio ato, yn ffordd o helpu rhieni, er nad oes gennym ni unrhyw ystadegau o'r fan honno, ond mae'r holl ymchwil yr ydym ni wedi ei gomisiynu ac y mae'r Llywodraeth wedi ei gomisiynu yn dangos bod y mwyafrif helaeth o rieni yn cefnogi'r ddeddfwriaeth hon yn y bôn.
Rwy'n credu bod yr academydd y gwnaethoch chi gyfeirio ato yn academydd ar ei ben ei hun. Mae gennym ni grŵp llawn o academyddion ar gyfer amddiffyn plant sy'n datgan yn rheolaidd pa mor gefnogol ydyn nhw i'r symud tuag at y ddeddfwriaeth hon, ac mewn gwirionedd maen nhw wedi ymgyrchu am flynyddoedd gyda llawer o'r cyrff eraill sydd wedi bod yn ymgyrchu ers blynyddoedd.
Ac yna, yn olaf, cytunaf yn llwyr na fydd y newid yn y ddeddf, ar ei ben ei hun yn cyflawni popeth yr ydym ni eisiau ei gyflawni. Mae'n rhaid ei wneud gyda'r gefnogaeth a'r wybodaeth, ond mae newid yn y ddeddf yn arwydd i'r gymdeithas gyfan yma yng Nghymru nad ydym ni'n derbyn cosb gorfforol. Nid ydym ni eisiau i hynny fod yn ddull yr ydym ni'n ei weithredu yng Nghymru, ac rwy'n falch iawn ein bod ni'n gallu cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Rydym ni'n mynd gyda'r llanw. Mae'r Alban yn gwneud hyn ar yr un pryd; mae Iwerddon wedi gwneud hyn. Nid oes amheuaeth gennyf y bydd Lloegr yn ei wneud yn fuan.
Finally, and briefly, Huw Irranca-Davies.
Yn olaf, ac yn fyr, Huw Irranca-Davies.
Diolch, Dirprwy Lywydd, and could I just join others in saying how delighted I am that you're taking this forward? When we were both MPs together, you were an ardent campaigner against the tide at that time on this issue, and there is a sweet synchronicity in actually you standing there now and taking this forward, and I'm absolutely delighted. I think you're in good hands, as well, with your team of officials.
Some of the concerns that have been mentioned today can be addressed, and perhaps I could suggest a couple of ways that could be taken forward. One is, we already have in place some very good leading-edge examples of multi-agency work, where our front-line professionals are bringing together people who work in family support, in teams around the family, in social services. And also, community safety and police work very closely together to identify very early on signs of where families need support, where interventions are needed, and not all criminal interventions, by the way, but where interventions can be more joined up around that family. And that's one way forward I hope she'd agree with.
Secondly, it's what we do with the extension of our early years work, beyond where we are with Flying Start at the moment, how we can join up more of what's done on the ground with team around the family, Families First and other models to make sure that that support is everywhere when we see that families need it.
And finally, in the awareness campaign that has been mentioned, that we use the extensive reach of those organisations out there who are already in place to actually drive this message home. And it is, I'd say in closing—because I've thrown most of my remarks away, Dirprwy Lywydd, under your instructions to keep it short—we do note that in support of this, as we take it forward, are the NSPCC Cymru, Children in Wales, Tros Gynnal Plant, royal colleges, professional associations representing paediatricians, prominent individuals, psychiatrists, nurses, social workers, and also, I have to say, cross-party Members as well. So, I wish you very well in taking this forward; I think the wind is now very much in your sails. And for the country that was the first to actually include violence against children in the definition of domestic violence, the first country to appoint a children's commissioner, the first country to embed the convention on the rights of the child in law and policy making, it's good, and another measure of us being a progressive nation that we're stepping forward on this.
Diolch, Dirprwy Lywydd, a gaf i ymuno ag eraill i ddweud pa mor falch yr wyf i eich bod yn bwrw ymlaen â hwn? Pan oedd y ddau ohonom ni'n Aelodau Seneddol gyda'n gilydd, roeddech chi'n ymgyrchydd brwd yn erbyn y llanw bryd hynny ynghylch y mater hwn, a cheir rhyw fath o gydamseredd melys mewn gwirionedd wrth ichi sefyll yn y fan acw nawr a bwrw ymlaen â hwn, ac rwyf wrth fy modd. Rwy'n credu eich bod mewn dwylo da hefyd o ran eich tîm o swyddogion.
Gellir ymdrin â rhai o'r pryderon a grybwyllwyd heddiw, ac efallai y gallwn i awgrymu ychydig o ffyrdd y gellid eu datblygu. Dyma un; mae gennym ni eisoes rai enghreifftiau blaengar da iawn o waith amlasiantaethol, lle mae ein gweithwyr proffesiynol rheng flaen yn dwyn ynghyd pobl sy'n gweithio ym maes cymorth i deuluoedd, mewn timau yn ymwneud a'r teulu, yn y gwasanaethau cymdeithasol. A hefyd, mae diogelwch cymunedol a'r heddlu'n cydweithio agos iawn i nodi'n gynnar iawn yr arwyddion pryd y mae angen cymorth ar deuluoedd, pryd y mae angen ymyriadau, ac nid ymyriadau troseddol bob tro gyda llaw, ond pryd gall ymyriadau fod yn fwy cydgysylltiedig o amgylch y teulu. A dyna un ffordd ymlaen a gobeithiaf y bydd hi'n cytuno â hi.
Yn ail, mae'n ymwneud â'r hyn a wnawn ni gyda'r estyniad i'n gwaith yn y blynyddoedd cynnar, y tu hwnt i le yr ydym ni o safbwynt Dechrau'n Deg ar hyn o bryd, sut y gallwn ni gydgysylltu mwy o'r hyn a wneir ar lawr gwlad gyda'r tîm o amgylch y teulu, Teuluoedd yn Gyntaf a modelau eraill i wneud yn siŵr bod y cymorth ymhobman pan welwn ni fod teuluoedd ei angen.
Ac yn olaf, yn yr ymgyrch ymwybyddiaeth a grybwyllwyd, ein bod yn defnyddio cyrhaeddiad eang y sefydliadau hynny sydd eisoes yn gweithredu er mwyn pwysleisio’r neges hon mewn gwirionedd. Ac mae hi, byddwn yn dweud wrth gloi—gan fy mod wedi hepgor y rhan fwyaf o fy sylwadau, Dirprwy Lywydd, yn sgil eich cyfarwyddiadau i fod yn gryno—rydym yn nodi wrth fwrw ymlaen fod NSPCC Cymru, Plant yng Nghymru, Tros Gynnal Plant, colegau brenhinol, cymdeithasau proffesiynol sy'n cynrychioli pediatregwyr, unigolion amlwg, seiciatryddion, nyrsys, gweithwyr cymdeithasol, a hefyd, mae'n rhaid imi ddweud, Aelodau trawsbleidiol, i gyd yn cefnogi hwn. Felly, dymunaf y gorau ichi wrth ichi fwrw ymlaen â hyn; rwy'n credu bod y gwynt yn awr yn eich hwyliau. Ac mae hyn yn dda i'r wlad gyntaf i gynnwys trais yn erbyn plant yn y diffiniad o drais yn y cartref, y wlad gyntaf i benodi Comisiynydd Plant, y wlad gyntaf i sefydlu'r confensiwn ar hawliau'r plentyn mewn cyfraith a chreu polisi, ac mae'r ffaith ein bod yn camu ymlaen â hwn yn arwydd arall ein bod yn genedl flaengar.
I'd like to thank Huw Irranca-Davies for his comments and also, once again, to thank him for the enthusiastic and supportive way that, when he was in this role, he introduced the consultation. And I do remember being in Westminster, and I do remember trying to move an amendment, and I do remember I had the support of the Welsh Assembly and the support of the children's Minister, Jane Hutt, who came up to support us. So, it has been a long session to actually reach this point, but I do think the mood has changed, and basically, I endorse all the points that you've made, because I think those are all bodies and areas where we can reach out to families and to children. I also echo his final point that there have been some really great contributions here to this debate today. I particularly welcome the contributions of those who have expressed their misgivings and concern, and I do hope that, during the passage of this Bill, we will be able to perhaps allay some of those concerns. So, thank you very much.
Hoffwn ddiolch i Huw Irranca-Davies am ei sylwadau a hefyd, unwaith eto, i ddiolch iddo am y modd brwdfrydig a chefnogol, pan oedd yn y swyddogaeth hon, y cyflwynodd yr ymgynghoriad. Ac rwy'n cofio bod yn San Steffan, ac rwy'n cofio ceisio cynnig gwelliant, ac rwy'n cofio cael cefnogaeth y Cynulliad a chymorth y Gweinidog plant, Jane Hutt, a ddaeth i'n cefnogi ni. Felly, mae hi wedi bod yn daith hir i gyrraedd y pwynt hwn mewn gwirionedd, ond rwy'n credu bod yr awyrgylch wedi newid, ac yn y bôn rwy'n cefnogi'r pwyntiau a wnaethoch chi, gan fy mod i'n credu bod y rheini i gyd yn gyrff ac yn feysydd lle gallwn ni estyn dwylo i deuluoedd a phlant. Rwyf hefyd yn adleisio ei bwynt olaf sef y bu rhai cyfraniadau gwirioneddol wych i'r ddadl hon heddiw. Croesawaf yn arbennig y cyfraniadau gan y rheini a fynegodd amheuon a phryder, ac rwy'n gobeithio, yn ystod hynt y Bil hwn, y byddwn yn gallu tawelu rhai o'r pryderon hynny efallai. Felly, diolch yn fawr iawn.
Daeth y Llywydd i’r Gadair.
The Llywydd took the Chair.
Diolch i'r Dirprwy Weinidog.
Eitem 4 yw'r Rheoliadau Gwasanaethau Mabwysiadu Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2019. Eitem 5 yw Rheoliadau Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 (Diwygiadau Canlyniadol) 2019. Ac eitem 6 yw Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) (Diwygio) 2019. Heblaw bod unrhyw Aelod yn gwrthwynebu, dwi'n cynnig bod y tri chynnig yn cael eu grwpio i'w trafod os nad oes gwrthwynebiad.
Thank you, Deputy Minister.
Item 4 is the Regulated Adoption Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2019. Item 5 is the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 (Consequential Amendments) Regulations 2019. And item 6 is the Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) (Amendment) Regulations 2019. Unless any Member objects, I propose that we take the three motions together for debate, unless any Member objects.
Does yna ddim gwrthwynebiad i hynny, ac felly dwi'n galw ar y Dirprwy Weinidog, unwaith eto, i wneud y cynigion yma—Julie Morgan.
There is no objection to that, and therefore I call on the Deputy Minister, once again, to move these motions—Julie Morgan.
Cynnig NDM7005 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Gwasanaethau Mabwysiadu Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 20 Chwefror 2019.
Cynnig NDM7004 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 (Diwygiadau Canlyniadol) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 15 Chwefror 2019.
Cynnig NDM7006 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) (Diwygio) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7005 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Regulated Adoption Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 20 February 2019.
Motion NDM7004 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 (Consequential Amendments) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 15 February 2019.
Motion NDM7006 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) (Amendment) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynigion.
Motions moved.
Thank you, Llywydd. I move the motions. The Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Bill was passed unanimously three years ago. Through phased implementation of the Act, we are establishing a new system of regulation and inspection of social care providers that is robust, streamlined and citizen focused. The regulations before us today contribute in this endeavour and substantially complete phase 3 of the implementation.
The Regulated Adoption Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2019 place clear, appropriate and proportionate requirements on regulated adoption services and their responsible individuals against which Care Inspectorate Wales can inspect. As with the adult placement, advocacy and fostering service regulations passed by this Assembly in January, core requirements relate to the governance of the service, the way in which it's carried out, its staffing and how it safeguards and supports people. They also focus on quality, accountability and improvement of service delivery. Where providers or responsible individuals fall short, the regulations specify which breaches will or may be treated as an offence in addition to the inspectorate's civil enforcement options.
As adoption is a particularly complex and challenging area of the law to reform, I would like to thank the key stakeholders, including the National Adoption Service and the Association for Fostering and Adoption Cymru, who've worked with us to ensure that the regulations align with those for other regulated services under the 2016 Act wherever practical and appropriate, but are also fit for purpose in respect of adoption.
Through this engagement, we've made a small number of significant changes in terminology to better reflect the nature of regulated adoption services. To deal with the confusion in the sector as to the intention behind the use of the word 'care' in these regulations, we have replaced reference to 'care and support' as a way of defining what the service does with support. We've also replaced the term 'personal outcomes' with 'need for support', which will avoid requirements around the personal outcomes for children being in conflict with those for adults also receiving support from the service. These changes maintain the standards expected under the 2016 Act while achieving a better fit for the nature of adoption services. This respects their separate statutory basis primarily governed by the Adoption and Children Act 2002.
However, there are two areas in particular where I've resolved not to make changes. I consider that it would not be appropriate to duplicate existing legal requirements by setting out detailed safeguarding requirements in these regulations. Instead, the regulations make it clear that service providers must have comprehensive policies and up-to-date procedures in place to reflect those existing requirements.
I also feel strongly that adoption services, like other regulated services under the 2016 Act, should review the quality of their services every six months. They can do this in a proportionate way, making best use of existing sources of data as part of an ongoing cycle of quality assurance. The accompanying statutory guidance emphasises this focus. Statutory guidance setting out in greater detail how providers and responsible individual may comply with the requirements within the regulations will be published in early April.
Turning now to the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 (Consequential Amendments) Regulations 2019, these make technical changes to primary legislation in connection with the coming into force, on 29 April, of provisions within Part 1 of the Act, which relate to the regulation of adoption, adult placement and fostering services. Essentially, they update terminology within existing primary legislation, in line with the regulation and inspection of social care Act 2016, providing clarity and ensuring consistency of the law.
Finally, the Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) (Amendment) Regulations 2019 make a small number of discrete changes to the regulations that this Assembly put in place at phase 2 of implementation in relation to the regulation and inspection of residential and domiciliary care services. The amendments include changes to the exceptions for domiciliary support services to ensure clarity about how services that provide nursing care in people's own homes will be regulated, and changes to the exceptions for care home services, which will exempt residential holiday schemes for disabled children from the scope of the regulation, while a more proportionate regulatory framework is put in place for them. They also add requirements regarding adequate oversight and monitoring of savings that care homes and secure accommodation services make on behalf of children, and change the notification requirements for consistency with regulations put in place at phase 3. Statutory guidance updated in line with these changes will be published in early April.
I believe that these changes within these regulations form a necessary part of delivering the revised system of regulation and inspection in Wales, willed by this Assembly when it passed the Bill in 2016, and I ask for your support.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynigion. Cafodd Bil Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) ei basio'n unfrydol dair blynedd yn ôl. Drwy weithredu'r Ddeddf fesul cam, rydym ni'n sefydlu system newydd o reoleiddio ac arolygu darparwyr gofal cymdeithasol sy'n gadarn, yn symlach ac yn canolbwyntio ar y dinesydd. Mae'r rheoliadau ger ein bron heddiw yn cyfrannu at yr ymdrech hon ac yn cwblhau cyfnod 3 y gweithrediad i raddau helaeth iawn.
Mae Rheoliadau Gwasanaethau Mabwysiadu Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2019 yn gosod gofynion clir, priodol a chymesur ar wasanaethau mabwysiadu rheoledig ac unigolion cyfrifol y gall Arolygiaeth Gofal Cymru eu defnyddio wrth arolygu. Fel gyda'r rheoliadau ynglŷn â lleoli oedolion, eiriolaeth a gwasanaeth maethu a gafodd eu pasio gan y Cynulliad hwn ym mis Ionawr, mae'r gofynion craidd yn ymwneud â llywodraethu'r gwasanaeth, y ffordd y caiff ei weithredu, ei staffio a sut y mae'n diogelu ac yn cefnogi pobl. Maen nhw hefyd yn canolbwyntio ar ansawdd, atebolrwydd a gwella darpariaeth gwasanaethau. Pan nad yw darparwyr neu unigolion cyfrifol yn cyrraedd y safon, mae'r rheoliadau yn pennu pa elfennau o ddiffyg cydymffurfio a gaiff eu trin fel trosedd yn ogystal â dewisiadau gorfodi sifil yr Arolygiaeth.
Oherwydd bod mabwysiadu yn faes cyfreithiol arbennig o gymhleth a heriol i'w ddiwygio, hoffwn ddiolch i'r rhanddeiliaid allweddol, gan gynnwys y Gwasanaeth Mabwysiadu Cenedlaethol a'r Gymdeithas ar gyfer Maethu a Mabwysiadu Cymru, sydd wedi gweithio gyda ni i sicrhau bod y rheoliadau yn cyd-fynd â'r rhai ar gyfer gwasanaethau eraill sy'n cael eu rheoleiddio o dan Ddeddf 2016 lle bynnag y bo'n ymarferol ac yn briodol, ond eu bod hefyd yn addas at y diben o ran mabwysiadu.
Drwy'r ymgysylltu hwn, rydym ni wedi gwneud nifer fach o newidiadau sylweddol mewn terminoleg i adlewyrchu natur gwasanaethau mabwysiadu rheoledig yn well. Er mwyn mynd i'r afael â'r dryswch yn y sector o ran y diben sydd ynghlwm â defnyddio'r gair 'gofal' yn y rheoliadau hyn, rydym ni wedi disodli'r cyfeiriad at 'gofal a chymorth' fel ffordd o ddiffinio'r hyn y mae'r gwasanaeth yn ei wneud gyda chymorth. Hefyd rydym ni wedi disodli'r term 'canlyniadau personol' gydag 'angen am gymorth', a fydd yn osgoi gwrthdaro rhwng y canlyniadau personol i blant â'r rhai ar gyfer oedolion sydd hefyd yn cael cymorth gan y gwasanaeth. Mae'r newidiadau hyn yn cynnal y safonau a ddisgwylir o dan Ddeddf 2016 gan sicrhau eu bod yn gweddu'n well i natur y gwasanaethau mabwysiadu. Mae hyn yn parchu eu sail statudol unigol ac yn cael eu rheoli'n bennaf gan Ddeddf Mabwysiadu a Phlant 2002.
Fodd bynnag, ceir dau faes yn benodol lle rwyf wedi penderfynu peidio â gwneud newidiadau. Rwyf o'r farn na fyddai hi'n briodol dyblygu gofynion cyfreithiol presennol gan nodi gofynion diogelu manwl yn y rheoliadau hyn. Yn lle hynny, mae'r rheoliadau yn ei gwneud hi'n glir bod yn rhaid i ddarparwyr gwasanaeth gael polisïau cynhwysfawr a gweithdrefnau cyfoes ar waith i adlewyrchu'r gofynion presennol hynny.
Rwyf hefyd yn teimlo'n gryf y dylai gwasanaethau mabwysiadu, fel gwasanaethau eraill a reoleiddir dan Ddeddf 2016, adolygu ansawdd eu gwasanaethau bob chwe mis. Gallant wneud hyn mewn ffordd gymesur, gan wneud y defnydd gorau o ffynonellau data presennol fel rhan o gylch parhaus o sicrhau ansawdd. Mae'r canllawiau statudol cysylltiedig yn canolbwyntio ar y pwyslais hwn. Caiff canllawiau statudol sy'n nodi mewn mwy o fanylder sut y gall darparwyr a'r unigolyn cyfrifol gydymffurfio â'r gofynion yn y rheoliadau eu cyhoeddi yn gynnar ym mis Ebrill.
Gan droi yn awr at Reoliadau Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 (Diwygiadau Canlyniadol) 2019, mae'r rhain yn gwneud newidiadau technegol i'r ddeddfwriaeth sylfaenol o ran y gofynion yn Rhan 1 o'r Ddeddf, sy'n ymwneud â rheoleiddio, lleoli oedolion gwasanaethau mabwysiadu a maethu, a fydd yn dod i rym ar 29 Ebrill. Yn y bôn, maen nhw'n diweddaru'r derminoleg a ddefnyddir mewn deddfwriaeth sylfaenol sydd eisoes yn bodoli, yn unol â Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol 2016, gan gynnig eglurder a sicrhau cysondeb o ran y gyfraith.
Yn olaf, mae Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) (Diwygio) 2019 yn gwneud nifer fach o newidiadau ar wahân i'r rheoliadau y gweithredodd y Cynulliad hwn yng nghyfnod 2 y gweithredu mewn cysylltiad â rheoleiddio ac arolygu gwasanaethau gofal preswyl a gofal cartref. Mae'r diwygiadau yn cynnwys newidiadau i'r eithriadau ar gyfer gwasanaethau cymorth cartref i sicrhau bod eglurder ynghylch sut y bydd gwasanaethau sy'n darparu gofal nyrsio yng nghartrefi pobl yn cael eu rheoleiddio, a newidiadau i eithriadau ar gyfer gwasanaethau gofal cartref, a fydd yn eithrio cynlluniau preswyl yn y gwyliau ar gyfer plant anabl o gwmpas y rheoliad, tra caiff fframwaith rheoleiddio mwy cymesur ei roi ar waith ar eu cyfer. Maen nhw hefyd yn ychwanegu gofynion ynglŷn â goruchwyliaeth a monitro digonol o ran yr arbedion y mae cartrefi gofal a llety diogel ar gyfer plant yn eu gwneud, ac yn newid y gofynion hysbysu er mwyn bod yn gyson â'r rheoliadau a gafodd eu rhoi ar waith yn ystod cyfnod 3. Cyhoeddir canllawiau statudol wedi'u diweddaru yn unol â'r newidiadau hyn yn gynnar ym mis Ebrill.
Rwy'n credu bod y newidiadau hyn yn y rheoliadau hyn yn ffurfio rhan angenrheidiol o ddarparu system ddiwygiedig o reoleiddio ac arolygu yng Nghymru, yr oedd y Cynulliad hwn yn eu hewyllysio pan basiodd y Bil yn 2016, ac rwy'n gofyn am eich cefnogaeth.
Galwaf ar Suzy Davies i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol—Suzy Davies.
I call on Suzy Davies to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee—Suzy Davies.
Diolch yn fawr, Llywydd. If I may just begin with a personal note before I speak on behalf of CLAC. I'm just pleased to hear that there's been a recognition that the word 'care' needed closer definition. That's a point that's been raised in this Chamber before in the context of childcare, and I'm wondering, if that's within your remit, if perhaps that might need a bit of attention at some point in the future.
On behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee, can I just say that we considered the regulations under items 4 and 5 at our meeting on 11 March, and those under item 6 on 18 March. We issued a clear point on the regulations under item 5, and draw attention to the reporting points we made for the regulations under items 4 and 6.
In our report on item 4, that's the Regulated Adoption Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2019, we highlighted two technical points under Standing Order 21.2(v). First, the phrase in regulation 2, 'approved by the service', in our view, required further explanation, especially because those words apply in the context of a criminal offence, which I think you mentioned, Minister.
Secondly, we questioned why, under regulations 7 and 8, if the responsible individual is unable to fulfil their duties, the service provider does not have to ensure that there are arrangements in place for the service to comply with the requirements of Parts 11 to 15 of the regulations, because it does for Parts 3 to 10.
The Welsh Government’s response addresses these points and says that the meaning and drafting of the regulations is sufficiently clear. Obviously, it wasn't a point that we agreed with. That's why we raised it. As regards the merits point we raised under Standing Order 21.3(ii), in line with its response to us, the Welsh Government has now published its summary of consultation responses, as required by section 27 of the regulation and inspection of social care Act 2016, and we're grateful for that.
As regards the Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) (Amendment) Regulations 2019, our principal merits point under Standing Order 21.3(ii) also related to the need to publish the consultation responses required by section 27 of the 2016 Act, and so that issue has also been addressed.
In closing, I'd just like to highlight the following point, which is that we would have expected the summary of consultation responses to have been laid at the same time as the draft regulations were laid. We believe that was the intention of the Assembly when it approved the 2016 Act, including that specific section—section 27(5). Thank you.
Diolch yn fawr, Llywydd. Os caf i ddechrau gyda nodyn personol cyn imi siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Rwy'n falch o glywed y bu cydnabyddiaeth bod angen diffiniad manylach o'r gair 'gofal'. Mae hynny'n sylw sydd wedi ei wneud yn y Siambr hon yng nghyd-destun gofal plant, ac rwy'n pendroni, os yw hynny o fewn eich cylch gwaith, a oes angen efallai rhoi ychydig o sylw i hynny ar ryw adeg yn y dyfodol.
Ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, a gaf i ddweud y gwnaethom ni ystyried y rheoliadau o dan eitemau 4 a 5 yn ein cyfarfod ar 11 Mawrth, a'r rhai o dan eitem 6 ar 18 Mawrth. Fe wnaethom ni gyhoeddi sylw clir ar y rheoliadau o dan eitem 5, gan dynnu sylw at y sylwadau a wnaethom ni yn ein hadroddiad ar gyfer y rheoliadau o dan eitemau 4 a 6.
Yn ein hadroddiad ar eitem 4, sef Rheoliadau Gwasanaethau Mabwysiadu Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2019, fe wnaethom ni dynnu sylw at ddau bwynt technegol o dan Reol Sefydlog 21.2(v). Yn gyntaf, o ran yr ymadrodd yn rheoliad 2, roedd angen esboniad pellach ar 'a gymeradwywyd gan y gwasanaeth', yn ein barn ni, yn enwedig oherwydd bod y geiriau hynny yn berthnasol yng nghyd-destun trosedd, y credaf ichi sôn amdano, Gweinidog.
Yn ail, fe wnaethom ni gwestiynu pam, o dan reoliadau 7 ac 8, os na all yr unigolyn cyfrifol gyflawni ei ddyletswyddau, nad oes rhaid i'r darparwr gwasanaeth sicrhau bod trefniadau ar waith i'r gwasanaeth gydymffurfio â gofynion Rhannau 11 i 15 y rheoliadau, gan ei fod yn gwneud hynny ar gyfer Rhannau 3 i 10.
Mae ymateb Llywodraeth Cymru yn rhoi sylw i'r pwyntiau hyn ac yn dweud bod ystyr y rheoliadau a'r ffordd y cawsant eu drafftio yn ddigon clir. Yn amlwg, nid oedd hynny'n sylw yr oeddem ni'n cytuno ag ef. Dyna pam inni ei grybwyll. O ran y sylw ynghylch rhinweddau y gwnaethom ni ei grybwyll o dan Reol Sefydlog 21.3(ii), yn unol â'i hymateb i ni, mae Llywodraeth Cymru bellach wedi cyhoeddi ei chrynodeb o'r ymatebion i'r ymgynghoriad, fel sy'n ofynnol gan adran 27 o Ddeddf rheoleiddio ac arolygu gofal cymdeithasol 2016, ac rydym ni'n ddiolchgar am hynny.
O ran Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) (Diwygio) 2019, roedd ein prif sylw ynglŷn â rhinweddau o dan Reol Sefydlog 21.3(ii) hefyd yn gysylltiedig â'r angen i gyhoeddi'r ymatebion i'r ymgynghoriad sy'n ofynnol o gan adran 27 o Ddeddf 2016, ac felly mae'r mater hwnnw wedi cael sylw hefyd.
I gloi, hoffwn dynnu sylw at y manylyn canlynol, sef y byddem ni wedi disgwyl i'r crynodeb o'r ymatebion i'r ymgynghoriad gael ei gyflwyno ar yr un pryd ag y cafodd y rheoliadau drafft eu cyflwyno. Rydym ni'n credu mai dyna oedd bwriad y Cynulliad pan gymeradwyodd Deddf 2016, gan gynnwys yr adran benodol honno—adran 27(5). Diolch.
I have no further speakers. The Deputy Minister to respond.
Nid oes gennyf unrhyw siaradwyr eraill. Y Dirprwy Weinidog i ymateb.
I thank Suzy Davies for her contribution to this debate, and I note the points that she has made. I know that the Government has—we have responded to those points. And I also note the point about the consultation, which, as you know now, has been published. So, thank you very much for your contribution.
Over the last three years, we have worked closely with the regulators and sectors involved to develop and implement the new statutory framework under the 2016 Act, of which these regulations form a part. They will help ensure that individuals who need care and/or support will receive the quality of service they deserve. I commend the regulations to you and invite your approval.
Diolch i Suzy Davies am ei chyfraniad i'r ddadl hon, ac rwy'n nodi'r sylwadau a wnaeth. Rwy'n gwybod bod gan y Llywodraeth—rydym ni wedi ymateb i'r pwyntiau hynny. Ac rwyf hefyd yn nodi'r sylw am yr ymgynghoriad, sydd, fel y gwyddoch chi erbyn hyn, wedi ei gyhoeddi. Felly, diolch yn fawr iawn am eich cyfraniad.
Dros y tair blynedd diwethaf, rydym ni wedi gweithio'n agos gyda'r rheolyddion a'r sectorau sy'n ymwneud â datblygu a gweithredu'r fframwaith statudol newydd o dan Ddeddf 2016, y mae'r rheoliadau hyn yn rhan ohonynt. Byddant yn helpu i sicrhau y bydd unigolion sydd angen gofal a/neu gefnogaeth yn derbyn gwasanaeth o ansawdd y maen nhw'n ei haeddu. Rwy'n cymeradwyo'r rheoliadau ichi ac yn gofyn am eich sêl bendith.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig o dan eitem 4? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig o dan eitem 4.
The proposal is to agree the motion under item 4. Does any Member object? No. The motion is therefore agreed under item 4.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Y cwestiwn nesaf yw: a ddylid derbyn y cynnig o dan eitem 5? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig o dan eitem 5.
Next is the proposal under item 5. Does any Member object? No. Therefore the motion under item 5 is agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Y cwestiwn nesaf, felly, yw: a ddylid derbyn y cynnig o dan eitem 6? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig o dan eitem 6 hefyd.
The proposal now is to agree the motion under item 6. Does any Member object? No. Therefore, the motion under item 6 is agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Mae hynny'n dod â ni at eitem 7. Y rhain yw'r Rheoliadau Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymwysterau) (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â'r UE) 2019, a dwi'n galw ar y Dirprwy Weinidog i wneud y cynnig. Julie Morgan.
That brings us to item 7, the Regulation and Inspection of Social Care (Qualifications) (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019. I call on the Deputy Minister to move the motion. Julie Morgan.
Cynnig NDM7007 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymwysterau) (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7007 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Regulation and Inspection of Social Care (Qualifications) (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Thank you very much. I move the motion.
This instrument makes amendments to the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 relating to the regulation of European Economic Area, EEA, and Swiss social workers and social care managers in Wales and to exclusions affecting the scope of regulated advocacy services, so that the Act operates effectively after exit date, if the United Kingdom leaves the European Union without an agreement.
Currently, the free movement of prescribed professionals across the EEA and Switzerland is facilitated by EU directives that set out a reciprocal framework of rules for the recognition of professional qualifications. Following the UK's exit from the EU, the EU directives will no longer apply to social workers and social care managers in Wales or the UK. As a result, this instrument removes from the 2016 Act each of the references to the reciprocal arrangements for the recognition of professional qualifications under the EU directives.
In the event of 'no deal', after exit day individuals with EEA and Swiss qualifications may seek recognition of their qualifications through the existing international registration system of Social Care Wales, SCW, the social care workforce regulator in Wales. As is currently the case for international applicants, EEA and Swiss qualifications will be assessed against the equivalent UK qualification standards for social care professionals, and if they are found to be comparable, Social Care Wales will be required to recognise the qualification, with no additional tests to an applicant's practical skills. SCW will still be able to check an applicant's language skills and whether there are concerns about their fitness to be registered.
In cases where a qualification is not comparable, SCW will have discretion as to how it proceeds with the recognition process. There will be no obligation to offer compensatory measures where a qualification is not comparable to the UK qualification standard, as was previously the case under the EU directive. This instrument also makes minor amendments to the 2016 Act relating to exclusions affecting the scope of regulated advocacy services.
Diolch yn fawr iawn. Rwy'n cynnig y cynnig.
Mae'r offeryn hwn yn gwneud diwygiadau i Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 mewn cysylltiad â rheoleiddio gweithwyr cymdeithasol yr Ardal Economaidd Ewropeaidd, yr EAA fel y'i gelwir, a'r Swistir, a rheolwyr gofal cymdeithasol yng Nghymru, ac i waharddiadau sy'n effeithio ar gwmpas y gwasanaethau eiriolaeth, fel bod y Ddeddf yn gweithredu'n effeithiol ar ôl y dyddiad ymadael, os bydd y Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb.
Ar hyn o bryd, mae symudiad rhydd gweithwyr penodol ar draws yr Ardal Economaidd Ewropeaidd a'r Swistir wedi ei hwyluso gan gyfarwyddebau'r UE sy'n cynnwys fframwaith cyfatebol o reolau ar gyfer cydnabod cymwysterau proffesiynol. Yn dilyn ymadawiad y DU â'r UE, ni fydd cyfarwyddebau'r UE bellach yn berthnasol i weithwyr cymdeithasol a rheolwyr gofal cymdeithasol yng Nghymru neu'r DU. O ganlyniad, mae'r offeryn hwn yn dileu o Ddeddf 2016 pob cyfeiriad at y trefniadau cyfatebol o ran cydnabod cymwysterau proffesiynol o dan gyfarwyddebau'r UE.
Os ydym yn gadael heb gytundeb, ar ôl y diwrnod ymadael gall unigolion gyda chymwysterau'r Ardal Economaidd Ewropeaidd a'r Swistir geisio cydnabyddiaeth i'w cymwysterau drwy system gofrestru ryngwladol bresennol Gofal Cymdeithasol Cymru, sef y corff sy'n rheoleiddio'r gweithlu gofal cymdeithasol yng Nghymru. Fel sy'n wir ar hyn o bryd am ymgeiswyr rhyngwladol, caiff cymwysterau'r Ardal Economaidd Ewropeaidd a'r Swistir eu hasesu yn unol â safonau cymwysterau cyfatebol y DU ar gyfer gweithwyr proffesiynol ym maes gofal cymdeithasol, ac os ceir eu bod yn debyg, bydd gofyn i Gofal Cymdeithasol Cymru gydnabod y cymhwyster, heb unrhyw brofion ychwanegol i sgiliau ymarferol yr ymgeisydd. Bydd modd o hyd i Gofal Cymdeithasol Cymru wirio sgiliau iaith yr ymgeisydd a pha un a oes pryderon ynghylch eu haddasrwydd sydd angen eu cofrestru.
Mewn achosion lle nad yw'r cymhwyster yn cyfateb, bydd rhyddid i Gofal Cymdeithasol Cymru benderfynu sut y bydd yn bwrw ymlaen â'r broses gydnabod. Ni fydd unrhyw rwymedigaeth i gynnig mesurau digolledu lle nad yw cymhwyster yn cyfateb i safon cymhwyster y DU, fel yr oedd o'r blaen o dan gyfarwyddeb yr UE. Mae'r offeryn hwn hefyd yn gwneud mân ddiwygiadau i Ddeddf 2016 mewn cysylltiad â gwaharddiadau sy'n effeithio ar gwmpas gwasanaethau eiriolaeth rheoledig.
Galwaf ar Suzy Davies i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.
I call on Suzy Davies to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee.
Diolch, Llywydd. These regulations were considered as proposed negative regulations by the Constitutional and Legislative Affairs Committee on 12 February, and we recommended uplift to the affirmative procedure because of the significant extent to which they amend primary legislation, mainly the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016. We therefore welcome the Welsh Government's acceptance of that recommendation.
We then considered these regulations at our meeting on 18 March and reported a technical point to the Assembly under Standing Order 20.21. We suggested that regulations appear to remove a reciprocal arrangement of a kind mentioned in section 8(2) of the European Union (Withdrawal) Act 2018, and if that was the case, paragraph 4 of Schedule 2 to that 2018 Act said that Welsh Ministers have no power to make the regulations unless they have consulted with the Secretary of State. Now, there was no indication at that stage that any consultation had taken place in either the preamble to the regulations or in the explanatory memorandum. That is why we questioned whether the Welsh Ministers could make the regulations.
In its response, Welsh Government confirmed that the regulations themselves do not remove a reciprocal arrangement of the kind mentioned in section 8(2) of the 2018 Act. They explained to us that it is the fact of the UK leaving the European Union on exit day that causes the reciprocal arrangements under EU law to cease to apply in Wales, and that the references to the reciprocal arrangements in these regulations therefore needed to be removed from the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016. As such, the Welsh Government explained that the regulations therefore only correct deficiencies in the 2016 Act arising as a result of the UK leaving the European Union, and they do not in themselves remove the reciprocal arrangements. Thank you, Llywydd.
Diolch, Llywydd. Ystyriwyd y rheoliadau hyn yn rheoliadau negyddol arfaethedig gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ar 12 Chwefror, ac fe wnaethom ni argymell dyrchafu'r weithdrefn gadarnhaol oherwydd eu bod yn diwygio deddfwriaeth sylfaenol mor sylweddol, yn bennaf Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016. Rydym yn croesawu felly bod Llywodraeth Cymru yn derbyn yr argymhelliad hwnnw.
Yna fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod ar 18 Mawrth a hysbysu'r Cynulliad am fanylyn technegol o dan Reol Sefydlog 20.21. Fe wnaethom ni awgrymu ei bod hi'n ymddangos bod rheoliadau'n dileu trefniant cyfatebol o'r math a grybwyllir yn adran 8(2) o Ddeddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) 2018, ac os oedd hynny'n wir, dywedodd paragraff 4 o Atodlen 2 i'r Ddeddf honno nad oes gan Weinidogion Cymru unrhyw bŵer i wneud y rheoliadau oni bai eu bod wedi ymgynghori â'r Ysgrifennydd Gwladol. Nawr, nid oedd unrhyw argoel bryd hynny y bu unrhyw ymgynghori naill ai yn y rhaglith i'r rheoliadau nac yn y memorandwm esboniadol. Dyna pam ein bod ni wedi cwestiynu p'un a allai Gweinidogion Cymru wneud y rheoliadau.
Yn ei ymateb, cadarnhaodd Llywodraeth Cymru nad yw'r rheoliadau eu hunain yn dileu trefniant cyfatebol o'r math a grybwyllir yn adran 8(2) o Ddeddf 2018. Eglurodd i ni mai'r ffaith bod y DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd ar y diwrnod ymadael sy'n peri i'r trefniadau cyfatebol o dan gyfraith yr UE beidio â bod yn berthnasol yng Nghymru, a bod angen felly cael gwared ar y cyfeiriadau at y trefniadau cyfatebol yn y rheoliadau hyn o Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016. Fel y cyfryw, eglurodd Llywodraeth Cymru nad yw'r rheoliadau felly dim ond yn cywiro diffygion yn Neddf 2016 sy'n deillio o ganlyniad i ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd, ac nid ydyn nhw ynddynt eu hunain yn dileu'r trefniadau cyfatebol. Diolch, Llywydd.
There are no further speakers. The Deputy Minister wishes to respond.
Nid oes unrhyw siaradwyr eraill. Mae'r Dirprwy Weinidog yn dymuno ymateb.
Yes, thank you for your contribution. These regulations do correct deficiencies arising as a result of the UK's withdrawal from the EU, and ensure that the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 will continue to operate effectively in the event of a 'no deal' Brexit. I am pleased to be able to put this to the affirmative process, as recommended by the committee, so I urge you to approve them.
Ydw, diolch am eich cyfraniad. Mae'r rheoliadau hyn yn cywiro diffygion sy'n deillio o ganlyniad i ymadawiad y DU a'r UE, ac yn sicrhau bod Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 yn parhau i weithredu'n effeithiol pe bai Brexit heb gytundeb yn digwydd. Rwy'n falch o allu rhoi hyn i broses gadarnhaol, fel yr argymhellwyd gan y Pwyllgor, felly rwy'n eich annog i'w cymeradwyo.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn yn cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes, felly derbynnir y cynnig.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? No, the motion is therefore agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Yr eitem nesaf, felly, yw eitem 8. Yr eitem honno yw'r Rheoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) 2019. Dwi'n galw ar y Gweinidog amgylchedd i wneud y cynnig. Lesley Griffiths.
The next item is item 8: the Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019. I call on the Minister for environment to move the motion. Lesley Griffiths.
Cynnig NDM7008 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7008 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Diolch, Llywydd. I move the motion.
These regulations are part of a programme of work that we have to undertake in preparation for the UK's withdrawal from the European Union to ensure that we have a functioning statute book in Wales at the point of exit. These regulations, which introduce technical amendments to a number of statutory instruments relating to food marketing standards, public interventions in the agricultural products sector and school milk will ensure Welsh law remains operable and effective after we leave the EU. It will correct out-of-date references relating to European law in domestic legislation, for instance where European directives and regulations have been amended or replaced, and will remove references to member states. These regulations also remove redundant provisions in Welsh legislation referring to European Commission functions exercisable in Wales.
As there is a duty to consult on changes to food law, a public consultation was launched on 11 January 2019 for four weeks, which ended on 19 February 2019. Over 90 stakeholder experts and organisations were contacted directly, and the consultation paper was also published on the Welsh Government website. Seven responses were received to the consultation, which were all in support of the proposals to update and correct deficiencies in EU-derived domestic legislation. No concerns were raised in relation to the amendments.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig.
Mae'r rheoliadau hyn yn rhan o raglen waith y mae'n rhaid inni ymgymryd â hi wrth baratoi ar gyfer ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd er mwyn sicrhau bod gennym ni lyfr statud sy'n gweithio yng Nghymru pan fyddwn ni'n gadael. Bydd y rheoliadau hyn, sy'n cyflwyno diwygiadau technegol i nifer o offerynnau statudol sy'n ymwneud â safonau marchnata bwyd, ymyriadau cyhoeddus yn y sector cynhyrchion amaethyddol a llaeth ysgol, yn sicrhau bod cyfraith Cymru yn parhau i fod yn ymarferol ac yn effeithiol ar ôl inni adael yr UE. Bydd yn cywiro hen gyfeiriadau amherthnasol sy'n ymwneud â chyfraith Ewrop mewn deddfwriaeth ddomestig, er enghraifft lle mae cyfarwyddebau a rheoliadau Ewropeaidd wedi'u diwygio neu eu disodli, a bydd yn dileu cyfeiriadau at aelod-wladwriaethau. Mae'r rheoliadau hyn hefyd yn dileu amodau amherthnasol mewn deddfwriaeth Gymreig sy'n cyfeirio at swyddogaethau y mae'r Comisiwn Ewropeaidd yn eu harfer yng Nghymru.
Oherwydd bod dyletswydd i ymgynghori ar newidiadau i gyfraith bwyd, lansiwyd ymgynghoriad cyhoeddus ar 11 Ionawr 2019 am bedair wythnos, a ddaeth i ben ar 19 Chwefror 2019. Cysylltwyd â thros 90 o arbenigwyr rhanddeiliaid a sefydliadau yn uniongyrchol ac fe gyhoeddwyd y papur ymgynghori hefyd ar wefan Llywodraeth Cymru. Cafwyd saith ymateb i'r ymgynghoriad, a oedd i gyd yn cefnogi'r cynigion i ddiweddaru ac i gywiro diffygion mewn deddfwriaeth ddomestig sy'n deillio o'r UE. Ni chrybwyllwyd unrhyw bryderon o ran y diwygiadau.
Galwaf ar Dai Lloyd i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.
I call on Dai Lloyd to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee.
Diolch yn fawr, Llywydd. This is item 8, the Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019. We considered these regulations at our Constitutional and Legislative Affairs Committee meeting on 18 March and reported one technical point to the Assembly under Standing Order 21.2(vi). The final paragraph of the preamble to the regulations refers to section 59(3) of the Government of Wales Act 2006. Now, as you all know, section 59(3) gives the Welsh Ministers a choice as to whether the negative procedure or the affirmative procedure should apply to regulations. We accept that citing section 59(3) makes no difference as to the validity of these regulations. At our meeting, we discussed whether such provisions should be cited in the preamble to subordinate legislation and agreed that a consistent approach should be adopted in future, which we will follow up separately with the Welsh Government. Diolch yn fawr, Llywydd.
Diolch yn fawr, Llywydd. Eitem 8 yw hwn, Rheoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) 2019. Fe roesom ni ystyriaeth i'r rheoliadau hyn yn ein cyfarfod o'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ar 18 Mawrth gan grybwyll un manylyn technegol i'r Cynulliad o dan Reol Sefydlog 21.2(vi). Mae paragraff olaf y rhaglith i'r rheoliadau yn cyfeirio at adran 59(3) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006. Nawr, fel y gwyddoch chi, mae adran 59(3) yn rhoi dewis i Weinidogion Cymru ynghylch a ddylai'r weithdrefn negyddol neu'r weithdrefn gadarnhaol fod yn berthnasol i'r rheoliadau. Rydym ni'n derbyn nad yw cyfeirio at adran 59(3) yn gwneud unrhyw wahaniaeth ynglŷn â dilysrwydd y rheoliadau hyn. Yn ein cyfarfod, buom yn trafod a ddylid nodi'r cyfryw ofynion yn y rhaglith i'r is-ddeddfwriaeth ac fe wnaethom ni gytuno y dylid arddel cysondeb yn y dyfodol, a byddwn yn trafod hyn ar wahân gyda Llywodraeth Cymru. Diolch yn fawr, Llywydd.
I have no further speakers. Does the Minister wish to respond? No.
Nid oes gennyf unrhyw siaradwyr eraill. A yw'r Gweinidog yn dymuno ymateb? Na.
Y cwestiwn yw, felly: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes, felly derbynnir y cynnig yna.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? No, the motion is therefore agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Eitem 9, felly, yw'r eitem nesaf, a'r eitem honno yw'r Rheoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) (Rhif 2) 2019, a dwi'n galw ar y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i wneud y cynnig yma. Vaughan Gething.
Item 9, then, is the next item, and that item is the Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) (No. 2) Regulations 2019. I call on the Minister for Health and Social Services to move the motion. Vaughan Gething.
Cynnig NDM7009 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â’r UE) (Rhif 2) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7009 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) (No. 2) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Thank you, Llywydd. I move the motion. The regulations that we will now debate make necessary changes to domestic legislation applying in Wales on food and food hygiene, and safety, food labelling and compositional standards. These amendments are required to correct deficiencies in the legislation if the United Kingdom leaves the European Union. The Welsh Government's priority is to maintain the high standards of food safety and consumer protection that we currently enjoy in this country. Therefore, this instrument, laid for a 'no deal' scenario, does not introduce any relaxation of the robust framework we have in Wales now.
The amendments are being made only to ensure that our statute book is operable if we leave the European Union, and businesses and enforcement authorities can then have clarity from day one. This instrument makes minor technical changes. This will ensure that Welsh legislation implementing and enforcing retained direct European Union law continues to operate effectively. In most cases the changes are consequential amendments.
The regulations' amendments include changes to the Natural Mineral Water, Spring Water and Bottled Drinking Water (Wales) Regulations 2015, as I'm sure you all wanted to know. These amendments will ensure that mineral waters recognised in other European Economic Area and EU states before exit day will continue to be recognised in Wales after exit in the event of a 'no deal'. This means that businesses in Wales will not be left with unsaleable stock and, of course, consumer choice would not be affected. The amendments also provide a mechanism to stop this recognition at a future date if we do not achieve mutual recognition with Europe.
The regulations also make amendments to charges levied for checks on particular types of fishery products. The amendments insert a fixed exchange rate for use to convert amounts specified in euros to pounds sterling. This is the same as the rate in the retained European Union legislation.
Finally, if these regulations are approved, they will come into force on exit day if we leave. They will ensure that the high levels of standards of food and feed that consumers rightly expect from both domestic and imported products are maintained, giving businesses and consumers much needed clarity and certainty.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig. Mae'r rheoliadau y byddwn yn eu trafod yn awr yn gwneud newidiadau angenrheidiol i ddeddfwriaeth ddomestig sy'n berthnasol yng Nghymru ynglŷn â bwyd a hylendid bwyd, a safonau diogelwch, labelu bwyd a chyfansoddol. Mae'r diwygiadau hyn yn angenrheidiol er mwyn unioni diffygion yn y ddeddfwriaeth, pe bai'r Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd. Blaenoriaeth Llywodraeth Cymru yw cynnal y safonau uchel yr ydym ni'n eu mwynhau yn y wlad hon ar hyn o bryd o ran diogelu defnyddwyr a diogelwch bwyd. Felly, nid yw'r offeryn hwn, a baratowyd ar gyfer sefyllfa o ymadael heb gytundeb, yn llacio dim ar y fframwaith cadarn sydd gennym ni yng Nghymru ar hyn o bryd.
Gwneir y diwygiadau dim ond i sicrhau bod ein llyfr statud yn gweithio os byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, a gall busnesau ac awdurdodau gorfodi wedyn gael eglurder o'r diwrnod cyntaf un. Mae'r offeryn hwn yn gwneud mân newidiadau technegol. Bydd hyn yn sicrhau bod deddfwriaeth Cymru o ran gweithredu a gorfodi cyfraith uniongyrchol yr Undeb Ewropeaidd a ddargedwir yn parhau i weithredu'n effeithiol. Yn y rhan fwyaf o achosion, mae'r newidiadau yn ddiwygiadau canlyniadol.
Mae'r diwygiadau yn cynnwys newidiadau i Reoliadau Dŵr Mwynol Naturiol, Dŵr Ffynnon a Dŵr Yfed wedi'i Botelu (Cymru) 2015, fel rwy'n siŵr yr oeddech chi i gyd yn ysu i wybod. Bydd y diwygiadau hyn yn sicrhau bod dyfroedd mwynol sy'n cael eu cydnabod mewn gwladwriaethau eraill sy'n rhan o'r Ardal Economaidd Ewropeaidd a'r UE cyn y diwrnod ymadael yn parhau i gael eu cydnabod yng Nghymru ar ôl ymadael os na fydd cytundeb. Mae hyn yn golygu na fydd gan fusnesau yng Nghymru stoc ar ôl na ellir mo'i werthu ac, wrth gwrs, ni fyddai effaith ar ddewis i'r defnyddwyr. Mae'r diwygiadau hefyd yn darparu mecanwaith i atal y gydnabyddiaeth hon yn y dyfodol os nad ydym yn dod i gyd-gydnabyddiaeth ag Ewrop.
Mae'r rheoliadau hefyd yn gwneud diwygiadau i'r taliadau a godir ar gyfer gwirio mathau penodol o gynhyrchion pysgodfeydd. Mae'r diwygiadau yn mewnosod cyfradd gyfnewid sefydlog i'w ddefnyddio i droi symiau a bennir mewn ewros i bunnoedd sterling. Mae hyn yr un fath â'r gyfradd yn Neddfwriaeth yr Undeb Ewropeaidd a ddargedwir.
Yn olaf, os caiff y rheoliadau hyn eu cymeradwyo, byddant yn dod i rym ar y diwrnod ymadael os byddwn yn gadael. Byddant yn sicrhau bod y safonau uchel o ran bwyd a bwyd anifeiliaid y mae defnyddwyr yn eu disgwyl yn gwbl briodol o ran cynnyrch cartref ac wedi'i fewnforio yn cael eu cynnal, gan roi'r eglurder a'r sicrwydd y mae eu dirfawr angen i fusnesau a defnyddwyr.
Galwaf ar Dai Lloyd i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.
I call on Dai Lloyd to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee.
Diolch, Llywydd. These are the Food (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) (No. 2) Regulations 2019, not to be confused with No. 1 regulations.
We considered these regulations at our Constitutional and Legislative Affairs Committee meeting on 18 March and reported one merits points to the Assembly under Standing Order 21.3(ii). This merits point was that we welcomed the clarity and detail of the explanatory memorandum, and how much that helped the committee to scrutinise the regulations effectively. So, feather in cap of Minister here. Rare, I've got to say. [Laughter.]
Our report also set out the implications of these regulations, noting that the subordinate legislation they amend will constitute 'retained EU law' for the purposes of the European Union (Withdrawal) Act 2018. Diolch yn fawr, Llywydd.
Diolch, Llywydd. Rheoliadau Bwyd (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) (Rhif 2) 2019, yw'r rhain ac ni ddylid drysu rhyngddyn nhw â rheoliadau Rhif 1.
Fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ar 18 Mawrth, a hysbysu'r Cynulliad am un pwynt rhinwedd o dan Reol Sefydlog 21.3(ii). Y pwynt rhinwedd hwn oedd ein bod yn croesawu eglurder a manylder y memorandwm esboniadol, a chymaint o gymorth oedd hynny i'r pwyllgor graffu ar y rheoliadau'n effeithiol. Felly, pluen yng nghap y Gweinidog yn y fan yna. Un brin, mae'n rhaid i mi ddweud. [Chwerthin.]
Hefyd, roedd ein hadroddiad yn ymdrin â goblygiadau'r rheoliadau hyn, gan nodi y bydd yr is-ddeddfwriaeth y byddant yn ei diwygio yn gyfystyr â 'chyfraith yr UE a ddargedwir' at ddibenion Deddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) 2018. Diolch yn fawr, Llywydd.
The Minister to respond. Has the Minister a response? No, no response to be made.
Y Gweinidog i ymateb. Oes gan y Gweinidog ymateb? Nac oes, dim ymateb.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig yna.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? No. The motion is therefore agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Eitem 10 yw'r Rheoliadau Materion Gwledig (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) 2019, a dwi'n galw ar Weinidog yr amgylchedd i wneud y cynnig. Lesley Griffiths.
Item 10 is the Rural Affairs (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019, and I call on the Minister for environment to move the motion. Lesley Griffiths.
Cynnig NDM7010 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Materion Gwledig (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7010 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Rural Affairs (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Diolch, Llywydd. I move the motion.
Many of the amendments made under the regulations are technical in nature and will ensure that legislation required to underpin the following will operate effectively in the UK after leaving the EU: the traceability of livestock for disease prevention and control, trade in animals and animal-related products with the EU, and halting any animals or products deemed to be a threat to animal and/or public health from entering Wales; seed marketing to ensure continuity of supply after withdrawal where there are supply difficulties; animal health requirements in relation to salmonella control programmes continue to be adhered to and the associated sampling services are paid for in order to maintain our control programme to reduce the prevalence of regulated strains of salmonella, and to protect both animal and public health; controls on transmissible spongiform encephalopathies continue to operate to protect animal and public health through the prevention of prohibited materials entering the feed and food chain, and existing prohibitions concerning feed products to be fed to those animals under a TSE-related movement restriction will continue to be enforced unless the feed is produced and processed in a manner approved by the Welsh Ministers; and the trade of plant material with Crown dependencies and the maintenance of biosecurity.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig.
Mae llawer o'r diwygiadau a wnaed o dan y rheoliadau yn dechnegol eu natur ac yn sicrhau y bydd deddfwriaeth sydd ei hangen i ategu'r canlynol yn gweithredu'n effeithiol yn y DU ar ôl gadael yr UE: y gallu i olrhain da byw er mwyn rheoli ac atal clefydau, masnach anifeiliaid a chynhyrchion sy'n gysylltiedig ag anifeiliaid gyda'r UE, ac atal unrhyw anifeiliaid neu gynhyrchion a ystyrir eu bod yn fygythiad i anifeiliaid a/neu iechyd cyhoeddus rhag dod i Gymru; marchnata hadau i sicrhau cyflenwad parhaus ar ôl ymadael lle ceir anawsterau cyflenwi; y parheir i lynu at ofynion iechyd anifeiliaid mewn cysylltiad â rhaglenni rheoli salmonela ac y telir am y gwasanaethau samplu cysylltiedig er mwyn cynnal ein rhaglen reoli i leihau nifer yr achosion o fathau rheoledig o salmonela, ac i amddiffyn anifeiliaid ac iechyd y cyhoedd; bod rheolaethau o ran enseffalopathïau sbyngffurf trosglwyddadwy, TSE, yn parhau i weithredu er mwyn diogelu iechyd anifeiliaid a'r cyhoedd drwy atal deunyddiau gwaharddedig rhag mynd i mewn i borthiant a'r gadwyn fwyd, ac y parheir i orfodi'r gwaharddiadau presennol sy'n ymwneud â chynhyrchion bwyd anifeiliaid rhag cael eu bwydo i'r anifeiliaid hynny dan gyfyngiad symud sy'n gysylltiedig â TSE oni bai bod y porthiant yn cael ei gynhyrchu a'i brosesu mewn ffordd a gymeradwyir gan Weinidogion Cymru; a masnach deunydd planhigion gyda thiriogaethau dibynnol ar y Goron a chynnal bioddiogelwch.
Galwaf ar Dawn Bowden i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Dawn Bowden.
I call on Dawn Bowden to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee. Dawn Bowden.
Diolch, Llywydd. I'm speaking on the Rural Affairs (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019. We considered these regulations at our meeting on 18 March. We reported two technical points to the Assembly under Standing Order 21.2(vi). In our report we expressed concerns about defective drafting because they amended regulations that did not exist at the time that we considered the draft regulations. We acknowledge that the regulations in question have now been made. They are the Animals and Animal Products (Examination for Residues and Maximum Residue Limits) (Wales) Regulations 2019, and the Plant Health (Amendment) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019. While we acknowledge the pressures that exist to correct the statute book as a result of leaving the EU and the likelihood of overlapping and complex legislation, we highlight the fact that we cannot base our reports on what might happen in the future. If the regulations in question had not been made, regulations seven and eight within the rural affairs regulations would have had no legal effect.
Diolch, Llywydd. Hoffwn sôn am y Rheoliadau Materion Gwledig (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â'r UE) 2019. Fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod ar 18 Mawrth. Fe wnaethom ni hysbysu'r Cynulliad am ddau bwynt technegol o dan Reol Sefydlog 21.2(vi). Yn ein hadroddiad fe wnaethom ni fynegi pryderon ynghylch drafftio diffygiol oherwydd eu bod yn diwygio rheoliadau nad oedd yn bodoli ar yr adeg yr oeddem yn ystyried y rheoliadau drafft. Rydym yn cydnabod bod y rheoliadau dan sylw bellach wedi'u gwneud. Y rhain yw Rheoliadau Anifeiliaid a Chynhyrchion Anifeiliaid (Archwilio am Weddillion a Therfynau Gweddillion Uchaf) (Cymru) 2019, a Rheoliadau Iechyd Planhigion (Diwygio) (Cymru) (Ymadael â’r UE) 2019. Er ein bod yn cydnabod y pwysau sy'n bodoli i gywiro'r llyfr statud o ganlyniad i adael yr UE a'r tebygolrwydd o gael deddfwriaeth sy'n gorgyffwrdd ac yn gymhleth, rydym yn amlygu'r ffaith na allwn ni seilio ein hadroddiadau ar yr hyn allai ddigwydd yn y dyfodol. Pe na bai'r rheoliadau dan sylw wedi'u gwneud, ni fyddai rheoliadau saith ac wyth a oedd o fewn y rheoliadau materion gwledig wedi bod ag unrhyw rym cyfreithiol.
Does the Minister wish to respond?
A yw'r Gweinidog yn dymuno ymateb?
No.
Nac ydw.
Y cwestiwn, felly, yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Felly, derbynnir y cynnig.
The proposal, therefore, is to agree the motion. Does any Member object? The motion is therefore agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Eitem 11 yw'r eitem nesaf: Rheoliadau Tatws Had (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â'r UE) 2019 yw'r eitem yma. Galwaf ar y Gweinidog i wneud y cynnig—Lesley Griffiths.
Item 11 is the next item: the Seed Potatoes (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019. I call on the Minister to move the motion—Lesley Griffiths.
Cynnig NDM7011 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Tatws Hadyd (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7011 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Seed Potatoes (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Diolch, Llywydd. I move the motion. The Seed Potatoes (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019—the 2019 regulations—will ensure we have a functioning statute book in Wales and domestic legislation and that the field of the marketing of seed potatoes continues to operate effectively following the UK's exit from the EU. The instrument makes no policy changes other than those necessary to ensure such continued operation.
The 2019 regulations make amendments to the Seed Potatoes (Wales) Regulations 2016. The Seed Potatoes (Wales) Regulations 2016—the 2016 regulations—implement the main EU rules prescribing marketing standards for seed potatoes, ensuring minimum quality standards and traceability for marketed seed and propagating material. The 2019 regulations are drafted to ensure continuity of supply and marketing of EU seed potatoes in Wales for an interim period after withdrawal.
Should the UK leave the EU without a negotiated agreement, UK-produced seed potatoes will not be marketable in the EU. The UK is a net importer of seed potatoes from the EU and Switzerland. If the UK stopped accepting EU seed potatoes immediately after exit, it would jeopardise seed potato supply for some significant crops and it would be difficult for the industry to adapt quickly. To avoid financial loss, the 2019 regulations also permit a one-year period for existing stocks of pre-printed official EU certification labels to be used up.
In the field of seed potatoes, further changes made by this instrument include inserting a definition for Crown dependencies and a provision allowing the Welsh Ministers to recognise Crown dependencies' legislation where appropriate as having equivalent effect to Wales's marketing legislation to allow Crown dependencies access to the UK internal market.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig. Bydd Rheoliadau Tatws Hadyd (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â'r UE) 2019—rheoliadau 2019—yn sicrhau bod gennym ni lyfr statud sy'n gweithio yng Nghymru a deddfwriaeth ddomestig a bod maes marchnata tatws hadyd yn parhau i weithredu'n effeithiol yn dilyn ymadawiad y DU â'r UE. Nid yw'r offeryn yn gwneud unrhyw newidiadau i bolisi ac eithrio'r rhai sy'n angenrheidiol i sicrhau gweithrediad parhaus o'r fath.
Mae rheoliadau 2019 yn gwneud diwygiadau i Reoliadau Tatws Hadyd (Cymru) 2016. Mae Rheoliadau Tatws Hadyd (Cymru) 2016—rheoliadau 2016—yn gweithredu prif reolau'r UE o ran safonau marchnata ar gyfer tatws hadyd, sicrhau safonau gofynnol ansawdd ac olrhain ar gyfer marchnata hadau a deunydd lluosogi. Mae rheoliadau 2019 wedi'u drafftio er mwyn sicrhau parhad cyflenwad a marchnata tatws hadyd yr UE yng Nghymru am gyfnod dros dro ar ôl ymadael.
Pe byddai'r DU yn gadael yr UE heb negodi cytundeb, ni fyddai modd gwerthu tatws hadyd a gynhyrchir yn y DU yn yr UE. Mae'r DU yn fewnforiwr net o datws hadyd o'r UE a'r Swistir. Pe bai'r DU yn peidio â derbyn tatws hadyd o'r UE yn syth ar ôl ymadael, byddai'n peryglu'r cyflenwad tatws hadyd ar gyfer rhai cnydau sylweddol a byddai'n anodd i'r diwydiant addasu yn gyflym. Er mwyn osgoi colled ariannol, mae rheoliadau 2019 hefyd yn caniatáu cyfnod o un flwyddyn ar gyfer defnyddio stociau presennol o labeli ardystio swyddogol yr UE sydd eisoes wedi eu hargraffu.
O ran tatws hadyd, mae newidiadau pellach a wnaed gan yr offeryn hwn yn cynnwys mewnosod diffiniad ar gyfer tiriogaethau dibynnol ar y Goron a darpariaeth i alluogi Gweinidogion Cymru i gydnabod deddfwriaeth tiriogaethau dibynnol ar y Goron lle bo hynny'n briodol fel un sy'n cyfateb i ddeddfwriaeth marchnata Cymru i ganiatáu i diriogaethau dibynnol ar y Goron gael mynediad i farchnad fewnol y DU.
Dawn Bowden i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Dawn Bowden.
Dawn Bowden to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee. Dawn Bowden.
Diolch, Llywydd. I speak on the Seed Potatoes (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019. We considered these regulations at our meeting on 18 March. We reported three technical points to the Assembly under Standing Order 21.2. Our first and third reporting points note errors in the Welsh text of regulation 2(12) and 2(17). The Welsh Government has accepted these errors and we welcome the fact that further regulations will be brought forward as soon as practicable to amend the Welsh text to address these issues. We've written to the Minister for Finance and Trefnydd in relation to the wider point about timescales for future amending subordinate legislation.
Our second reporting point noted internal cross-referencing errors in regulation 2(15). The Welsh Government has accepted that the cross-referencing is incorrect and we welcome the Government’s commitment to work with the National Archives to update the referencing following publication of the regulations.
Diolch, Llywydd. Hoffwn sôn am Reoliadau Tatws Hadyd (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â'r UE) 2019. Fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod ar 18 Mawrth. Fe wnaethom ni hysbysu'r Cynulliad am dri phwynt technegol o dan Reol Sefydlog 21.2. Mae'r cyntaf a'r trydydd o'n pwyntiau yn cyfeirio at wallau yn nhestun Cymraeg rheoliad 2(12) a 2(17). Mae Llywodraeth Cymru wedi derbyn y gwallau hyn ac rydym yn croesawu'r ffaith y bydd rheoliadau eraill yn cael eu cyflwyno cyn gynted ag y bo'n ymarferol er mwyn diwygio'r testun Cymraeg i ymdrin â'r materion hyn. Rydym wedi ysgrifennu at y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd yng nghyswllt y pwynt ehangach ynghylch amserlenni ar gyfer diwygio is-ddeddfwriaeth yn y dyfodol.
Roedd ein hail bwynt adrodd ynglŷn â gwallau croesgyfeirio mewnol yn rheoliad 2(15). Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn bod y croesgyfeirio yn anghywir ac rydym ni'n croesawu ymrwymiad y Llywodraeth i weithio gyda'r Archifau Gwladol i ddiweddaru'r cyfeirio yn sgil cyhoeddi'r rheoliadau.
Does the Minister wish to respond?
A yw'r Gweinidog yn dymuno ymateb?
Yes, diolch, Llywydd, just to say that we absolutely accepted those two points. The incorrect cross-referencing will be amended through a correction slip following publication of the statutory instrument, and a further SI will be brought forward as soon as practicable to address the points raised regarding the Welsh text.
Ydw, diolch, Llywydd, dim ond i ddweud ein bod yn derbyn y ddau sylw hynny yn llwyr. Caiff y croesgyfeirio anghywir ei gywiro drwy slip cywiro yn dilyn cyhoeddi'r offeryn statudol, ac fe gaiff offeryn statudol arall ei gyflwyno cyn gynted ag y bo'n ymarferol i ymdrin â'r sylwadau a wnaethoch chi ynghylch y testun Cymraeg.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? No. The motion is therefore agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Eitem 12 yw'r eitem nesaf, a'r rhain yw'r Rheoliadau Iechyd Planhigion (Coedwigaeth) (Cymru) (Ymadael â'r UE) 2019, a dwi'n galw ar Weinidog yr amgylchedd i wneud y cynnig—Lesley Griffiths.
Item 12 is our next item: the Plant Health (Forestry) (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019. And I call on the Minister for environment to move the motion—Lesley Griffiths.
Cynnig NDM7012 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Iechyd Planhigion (Coedwigaeth) (Diwygiadau Amrywiol) (Cymru) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft aosodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7012 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Plant Health (Forestry) (Miscellaneous Amendments) (Wales) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
These regulations make amendments to the Forest Reproductive Material (Great Britain) Regulations 2002, the Plant Health (Forestry) Order 2005, and the Plant Health (Fees) (Forestry) (Wales) Regulations 2019. The above legislation is intended to prevent the introduction and spread of harmful plant pests and diseases, prescribing the fees relating to forestry activities, and implementing EU decisions on the equivalence of forest reproductive material, and setting out requirements such as those regarding registration respectively.
The regulations will ensure that plant health forestry legislation in Wales, which implements current EU protective measures against the introduction and spread of organisms harmful to plants or plant products, remains effective and continues to be operable after the UK leaves the EU in a 'no deal' scenario.
Additionally, these regulations amend provisions that are inappropriate or redundant as a result of the withdrawal of the UK from the EU. They make changes to ensure the law functions correctly after exit day, and remove reporting obligations to the Commission that will no longer be appropriate.
Mae'r rheoliadau hyn yn gwneud diwygiadau i Reoliadau Defnyddiau Atgynhyrchiol y Goedwig (Prydain Fawr) 2002, Gorchymyn Iechyd Planhigion (Coedwigaeth) 2005 a Gorchymyn Rheoliadau Iechyd Planhigion (Ffioedd) (Coedwigaeth) (Cymru) 2019. Bwriad y ddeddfwriaeth uchod yw rhwystro cyflwyno ac ymledu planhigion, plâu a chlefydau niweidiol, rhagnodi'r ffioedd sy'n ymwneud â gweithgareddau coedwigaeth, a gweithredu penderfyniadau'r UE ar gywerthedd deunydd atgynhyrchiol y goedwig, a nodi gofynion fel y rhai ynghylch cofrestru.
Bydd y rheoliadau yn sicrhau bod deddfwriaeth ynghylch iechyd planhigion coedwigaeth yng Nghymru, sy'n gweithredu mesurau amddiffynnol presennol yr UE yn erbyn cyflwyno a lledaenu organebau sy'n niweidiol i blanhigion neu gynhyrchion planhigion, yn parhau i fod yn effeithiol ac yn parhau i fod yn weithredol ar ôl ymadawiad y DU â'r UE pe na bai cytundeb.
At hyn, mae'r rheoliadau hyn yn diwygio gofynion sy'n amhriodol neu nad oes mo'u hangen mwyach o ganlyniad i ymadawiad y DU â'r UE. Maen nhw'n gwneud newidiadau i sicrhau bod y gyfraith yn gweithredu'n gywir ar ôl y diwrnod ymadael, ac yn cael gwared ar rwymedigaethau adrodd i'r Comisiwn na fydd yn addas mwyach.
Dawn Bowden i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Dawn Bowden.
Dawn Bowden to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee. Dawn Bowden.
Diolch, Llywydd. Again, we considered these regulations at our meeting on 18 March, and we reported eight technical points to the Assembly under Standing Order 21.2(vi). These technical points relate in the main to the identification of potential drafting errors and the Welsh Government’s response highlights that they will, where necessary, be corrected through a wash-up statutory instrument.
Two of the technical points will be corrected through a correction slip, because they are clear and obvious errors. One concerns an incorrect reference to the enabling power under the European Union (Withdrawal) Act 2018, while the other relates to a missing word from a named set of regulations.
Diolch, Llywydd. Unwaith eto, fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod ar 18 Mawrth, ac fe wnaethom ni hysbysu'r Cynulliad am wyth pwynt technegol o dan Reol Sefydlog 21.2(vi). Mae'r pwyntiau technegol hyn yn ymwneud yn bennaf ag adnabod gwallau drafftio posib ac mae ymateb Llywodraeth Cymru yn amlygu y cânt, lle bo angen, eu cywiro drwy offeryn statudol dilynol.
Caiff dau o'r pwyntiau technegol eu cywiro drwy slip cywiro, oherwydd maen nhw'n wallau clir ac amlwg. Mae un yn ymwneud â chyfeiriad anghywir at y pŵer galluogi o dan Ddeddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) 2018, tra bod y llall yn ymwneud â gair coll o gyfres benodol o Reoliadau.
The Minister to respond—no, the Minister is not wanting to respond.
Y Gweinidog i ymateb—na, nid yw'r Gweinidog yn dymuno ymateb.
Felly, y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Doedd yna ddim gwrthwynebiad—jest sŵn. Felly, derbynnir y cynnig yna.
So, the proposal is to agree the motion. Does any Member object? No, there was no objection—just sound. So, the motion is agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Y rheoliadau nesaf yw'r Rheoliadau Deddfau Trethi Cymru (Diwygiadau Amrywiol) (Ymadael â'r UE) 2019.
The next regulations are the Welsh Tax Acts (Miscellaneous Amendments) (EU Exit) Regulations 2019.
And now it's your turn, Trefnydd—Rebecca Evans.
A nawr eich tro chi yw hi, Trefnydd—Rebecca Evans.
Cynnig NDM7013 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Deddfau Trethi Cymru (Diwygiadau Amrywiol) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7013 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Welsh Tax Acts (Miscellaneous Amendments) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Diolch, Llywydd. I move the Welsh Tax Acts (Miscellaneous Amendments) (EU Exit) Regulations 2019, which make a number of changes to the Welsh tax Acts. In the main, these changes are technical in nature and are made to ensure the operation of legislation in the event of the UK leaving the EU without a deal.
These regulations consist of six parts. Part 1 sets out the commencement dates for the various regulations. Except for part 2, which will come into force the day after the regulations are made, the regulations will come into force on exit day, whether that be 11.00 p.m. on 29 March 2019, or the end of any transitional or article 50 extension periods.
Part 2 updates a reference to EU regulations relating to the basic payment scheme for farmers. This change is necessary, Brexit or not, which is why this regulation comes into force on the day after these regulations are made.
Part 3 replaces the definition of a charity for the purposes of charities' relief in the land transaction tax legislation. Currently, the LTT definition depends upon a cross-reference to UK tax legislation. The new Welsh charity definition will provide that relief will only be available to UK registered charities and not, as is the case currently, to those that meet the relevant conditions from EU and European Economic Area sates as well.
Part 4 has a similar effect in relation to co-ownership authorised contractual schemes, known as CoACS, when buying land in Wales. Currently, UK, EU and EEA CoACS are treated, for the purposes of LTT, as though they are companies. This simplifies their tax treatment and results in them being treated in a similar manner to other investment vehicles, such as unit trusts. The new rules will provide that this tax treatment will only be available to schemes authorised under section 261D of the Financial Services and Markets Act 2000 and not, as is the case currently, to those that meet the relevant conditions from the EU and EEA states.
Part 5 makes three minor changes. Firstly, to remove the restriction on a Member of the European Parliament from being appointed as a non-executive member of the Welsh Revenue Authority. The second and third changes are needed to ensure that two provisions operate in a 'no deal' scenario based on what will become retained EU law and not ongoing and evolving EU law.
Part 6 makes some consequential changes either to reflect changes made by these regulations in other areas of the Welsh tax Acts or to ensure that our legislation is as clear as possible.
I ask Members for their support for these regulations this afternoon.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig Rheoliadau Deddfau Trethi Cymru (Diwygiadau Amrywiol) (Ymadael â'r UE) 2019, sy'n gwneud nifer o newidiadau i Ddeddfau trethi Cymru. Ar y cyfan, mae'r newidiadau hyn yn dechnegol eu natur ac yn cael eu gwneud i sicrhau y bydd y ddeddfwriaeth yn gweithio os bydd y DU yn gadael yr UE heb gytundeb.
Mae'r rheoliadau hyn yn cynnwys chwe rhan. Mae rhan 1 yn nodi'r dyddiadau cychwyn ar gyfer y rheoliadau amrywiol. Heblaw rhan 2, a fydd yn dod i rym y diwrnod ar ôl gwneud y rheoliadau, daw'r rheoliadau i rym ar y diwrnod ymadael, boed hynny'n 11.00 p.m. ar 29 Mawrth 2019, neu ar ddiwedd unrhyw gyfnodau trosiannol neu gyfnodau ymestyn erthygl 50.
Mae rhan 2 yn diweddaru'r cyfeiriad at reoliadau'r UE sy'n berthnasol i'r cynllun taliad sylfaenol ar gyfer ffermwyr. Mae'r newid hwn yn angenrheidiol, Brexit neu beidio, a dyna pam mae'r rheoliad hwn yn dod i rym ar y diwrnod y gwneir y rheoliadau hyn.
Mae rhan 3 yn disodli'r diffiniad o elusen at ddibenion rhyddhad elusennau yn y ddeddfwriaeth ar dreth trafodiadau tir. Ar hyn o bryd, mae diffiniad y dreth trafodiadau tir yn dibynnu ar groesgyfeiriad at ddeddfwriaeth dreth y DU. Bydd y diffiniad o elusen Gymreig newydd yn gwneud darpariaethau i ryddhad treth fod ar gael i elusennau sydd wedi eu cofrestru yn y DU yn unig ac nid, fel sy'n digwydd ar hyn o bryd, i'r rhai sy'n bodloni amodau perthnasol gwladwriaethau'r UE a'r Ardal Economaidd Ewropeaidd hefyd.
Mae rhan 4 yn cael effaith debyg mewn cysylltiad â chynlluniau contractiol awdurdodedig cyfberchnogaeth, a elwir yn CCACau, wrth brynu tir yng Nghymru. Ar hyn o bryd, caiff CCACau yn y DU, yr UE a'r Ardal Economaidd Ewropeaidd eu trin, at ddibenion y dreth trafodiadau tir, fel pe baen nhw yn gwmnïau. Mae hyn yn symleiddio'r ffordd y cânt eu trin o ran treth a'r canlyniad yw y cânt eu trin yn yr un modd â chyfryngau buddsoddi eraill, megis ymddiriedolaethau unedau. Bydd y rheolau newydd yn gwneud darpariaethau i'r driniaeth dreth hon fod ar gael i gynlluniau a awdurdodir o dan adran D 261 o Ddeddf Gwasanaethau Ariannol a Marchnadoedd 2000 yn unig, ac nid, fel sy'n digwydd ar hyn o bryd, i'r rhai sy'n bodloni amodau perthnasol yr UE a gwladwriaethau'r Ardal Economaidd Ewropeaidd.
Mae rhan 5 yn gwneud tri newid mân. Yn gyntaf, cael gwared ar y cyfyngiad ar Aelod o Senedd Ewrop rhag cael ei benodi fel aelod anweithredol o Awdurdod Cyllid Cymru. Mae angen yr ail a'r trydydd newid i sicrhau bod dwy ddarpariaeth yn gweithredu mewn sefyllfa o adael heb gytundeb, yn seiliedig ar yr hyn a fydd yn gyfraith yr UE a ddargedwir ac nid cyfraith yr UE sy'n datblygu ac yn esblygu.
Mae rhan 6 yn gwneud rhai newidiadau canlyniadol naill ai i adlewyrchu'r newidiadau a wnaed gan y rheoliadau hyn mewn meysydd eraill o Ddeddfau trethi Cymru neu i sicrhau bod ein deddfwriaeth mor glir â phosib.
Gofynnaf i'r Aelodau gefnogi'r rheoliadau hyn y prynhawn yma.
Dai Lloyd i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.
Dai Lloyd to speak on behalf of the Constitutional Legislative Affairs Committee.
Diolch yn fawr, Llywydd. These are the Welsh Tax Acts (Miscellaneous Amendments) (EU Exit) Regulations 2019. We considered these regulations at the Constitutional and Legislative Affairs Committee meeting on 18 March. We reported two technical points to the Assembly under Standing Order 21.2(ii).
The first point is complex and concerns the unusual way of using the powers given to the Welsh Ministers under the Land Transaction Tax and Anti-avoidance of Devolved Taxes (Wales) Act 2017. The regulations say that an EU or an EEA co-ownership authorised contractual scheme will no longer receive the same preferential treatment as a UK co-ownership authorised contractual scheme. Now, as everybody knows, a co-ownership authorised contractual scheme is a type of tax-transparent fund structure. But since the 2017 Act gives EU and EEA schemes that same preferential treatment, it seems unlikely the Assembly ever intended that the regulation-making powers in the 2017 Act would be used to reverse an important part of the 2017 Act. However, the changes are needed as a result of exiting the EU. The European Union (Withdrawal) Act 2018 prohibits this kind of change, so the only option available to the Welsh Ministers was to use powers under the 2017 Act. This is therefore very complex.
In its response, the Welsh Government acknowledges that the circumstances giving rise to the use of the powers, namely the preparations for the UK’s exit from the EU in a 'no deal' scenario, are exceptional and unusual. The Welsh Government considers that the use of the powers is appropriate and necessary.
Our second point concerns a problem with the definition of 'collective investment scheme' in section 36(12) of the 2017 Act, which will become redundant as a result of the amendments made by these regulations. The Welsh Government accepts this point and while the legal effect of this definition is now redundant, it will repeal this definition in the next appropriate piece of legislation. Diolch yn fawr, Llywydd.
Diolch yn fawr, Llywydd. Rheoliadau Deddfau Trethi Cymru (Diwygiadau Amrywiol) (Ymadael â’r UE) 2019 yw'r rhain. Fe wnaethom ni ystyried y rheoliadau hyn yng nghyfarfod y Pwyllgor Cyfansoddiadol a Materion Deddfwriaethol ar 18 Mawrth. Fe wnaethom ni hysbysu'r Cynulliad o ddau bwynt technegol o dan Reol Sefydlog 21.2(ii).
Mae'r pwynt cyntaf yn gymhleth ac yn ymwneud â'r ffordd anarferol o ddefnyddio'r pwerau a roddir i Weinidogion Cymru o dan Ddeddf Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru) 2017. Dywed y rheoliadau na fydd cynllun contractiol awdurdodedig cyfberchnogaeth yn yr UE neu'r Ardal Economaidd Ewropeaidd bellach yn derbyn yr un driniaeth ffafriol â chynllun contractiol awdurdodedig cyfberchnogaeth yn y DU. Nawr, fel y gŵyr pawb, mae cynllun contractiol awdurdodedig cyfberchnogaeth yn fath o strwythur cronfa dreth dryloyw. Ond er bod Deddf 2017 yn trin cynlluniau yr Ardal Economaidd Ewropeaidd a'r UE yr un mor ffafriol, mae'n ymddangos yn annhebygol y bu hi erioed yn fwriad gan y Cynulliad y cai'r pwerau gwneud rheoliadau yn Neddf 2017 eu defnyddio i wrthdroi rhan bwysig o Ddeddf 2017. Fodd bynnag, mae angen y newidiadau o ganlyniad i adael yr UE. Mae Deddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) 2018 yn gwahardd y math hwn o newid, felly'r unig ddewis sydd ar gael i Weinidogion Cymru yw defnyddio'r pwerau o dan Ddeddf 2017. Mae hyn felly yn gymhleth iawn.
Yn ei hymateb, mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod bod yr amgylchiadau sy'n arwain at ddefnyddio'r pwerau, sef y paratoadau ar gyfer ymadawiad y DU o'r UE pe na bai cytundeb, yn eithriadol ac anghyffredin. Mae Llywodraeth Cymru o'r farn bod defnyddio'r pwerau yn briodol ac yn angenrheidiol.
Mae ein hail bwynt ynglŷn â phroblem gyda'r diffiniad o 'gynllun buddsoddi torfol' yn adran 36(12) o Ddeddf 2017, a fydd yn amherthnasol o ganlyniad i'r gwelliannau a wneir gan y rheoliadau hyn. Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn y pwynt hwn ac er bod effaith gyfreithiol y diffiniad hwn bellach yn ddiangen, bydd yn diddymu'r diffiniad hwn yn y darn nesaf priodol o ddeddfwriaeth. Diolch yn fawr, Llywydd.
The Minister to respond.
Y Gweinidog i ymateb.
Thank you, Llywydd. The Member raises two particular points, which were the reporting points of the Constitutional and Legislative Affairs Committee, the first being the point about unusual or unexpected use of powers by Welsh Ministers. Fundamentally, the powers conferred on the Welsh Ministers by section 36(8) are to deem that a scheme of the descriptions specified in those regulations is not to be eligible for the treatment ordinarily given to those schemes by that section. Consequently, regulations made under this power will always have the effect of reversing the proposition set out in the primary legislation in so far as the scheme meets the description in those regulations. The circumstances giving rise to the use of the powers—so, namely the preparation for the UK's exit from the EU in a 'no deal' scenario—are exceptional and unusual. Given the circumstances, the Government considers the use of the powers to be appropriate and necessary.
And on the second point regarding the redundant definition of 'collective investment scheme', we're very grateful to the committee for identifying this and, as Dai Lloyd has said, the Government will repeal this definition at the next appropriate opportunity.
Diolch, Llywydd. Mae'r Aelod yn gwneud dau sylw penodol, sef y manylion yr adroddodd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn eu cylch, a'r cyntaf o'u plith oedd y sylw ynglŷn â Gweinidogion Cymru yn defnyddio pwerau mewn modd anarferol neu annisgwyl. Yn y bôn, diben pwerau a roddwyd i Weinidogion Cymru gan adran 36(8) yw barnu nad yw cynllun fel y'i disgrifir yn y rheoliadau hynny yn gymwys i gael y driniaeth a roddir fel arfer i'r cynlluniau hynny gan yr adran honno. O ganlyniad, bydd rheoliadau a wneir o dan y pŵer hwn bob amser yn cael yr effaith o wrthdroi'r cynnig a nodir yn y ddeddfwriaeth sylfaenol i'r graddau bod y cynllun yn bodloni'r disgrifiad yn y rheoliadau hynny. Mae'r amgylchiadau sy'n arwain at ddefnyddio'r pwerau—sef, paratoi ar gyfer ymadawiad y DU â'r UE mewn sefyllfa o ddim cytundeb—yn eithriadol ac anghyffredin. O ystyried yr amgylchiadau, mae'r Llywodraeth yn credu bod defnyddio'r pwerau yn briodol ac yn angenrheidiol.
Ac o ran yr ail sylw ynghylch y diffiniad diangen o 'gynllun buddsoddi torfol', rydym ni'n ddiolchgar iawn i'r pwyllgor am nodi hyn ac, fel y dywedodd Dai Lloyd, bydd y Llywodraeth yn diddymu'r diffiniad hwn ar y cyfle priodol nesaf.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? No. Therefore, the motion is agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Eitem 14 yw’r eitem nesaf: Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â'r UE) 2019. A dwi’n galw ar y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol i wneud y cynnig—Julie James.
Item 14 is the next item, and it's the Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019, and I call on the Minister for Housing and Local Government to move the motion—Julie James.
Cynnig NDM7014 Rebecca Evans
Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â’r UE) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft aosodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 05 Mawrth 2019.
Motion NDM7014 Rebecca Evans
To propose that the National Assembly for Wales; in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves that the draft The Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 is made in accordance with the draft laid in the Table Office on 05 March 2019.
Cynigiwyd y cynnig.
Motion moved.
Diolch, Llywydd. I move the motion. Regulation 3 of the Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) (Amendment) Regulations 2018 amended regulation 1 of the Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) Regulations 2003 by amending the definition of 'money market fund'. That definition included references to EU directive 2009/65/EC, the directive on the co-ordination of laws, regulations and administrative provisions relating to undertakings of collective investment in transferable securities. The Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 remove references to the directive. The amendment is one of a technical nature and I want to assure Members that my officials will work with local authorities to ensure that they are aware of these changes.
I should be upfront and clarify that ordinarily amendments to these regulations would have been through the negative procedure. However, officials were liaising with their counterparts in Whitehall to better understand how equivalent regulations were going to be amended and reviewing the policy here. As a result, the Welsh Government were not in a position to meet the deadline of 5 February for laying through the negative procedure.
Money market funds are collective investment schemes that are used by local authorities for shorter term, risk-spreading investments. In amending the definition, we are continuing to give local authorities the flexibility to choose the most suitable investment funds for them. Giving less prescription, of course, can mean more risk, but we have considered this and feel it is managed by each authority having an investment strategy as part of its treasury management policy. These are supported by the Chartered Institute of Public Finance and Accountancy treasury management in the public services code of practice.
I should also like to thank the Constitutional and Legislative Affairs Committee for identifying minor errors in the explanatory memorandum. These will be corrected and the EM has been relaid. Members will be aware of the Welsh Government's position on withdrawing from the European Union and the handling of the transition period, but it is essential we have a fully functioning statute book that works from the exit date onwards, which is why these changes have had to be made at pace before we leave the EU. Diolch.
Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig. Mae rheoliad 3 o Reoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) (Diwygio) 2018 yn diwygio rheoliad 1 o Reoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) 2003 drwy ddiwygio'r diffiniad o gronfa'r farchnad arian. Roedd y diffiniad hwnnw yn cynnwys cyfeiriadau at gyfarwyddeb 2009/65/EC yr Undeb Ewropeaidd, cyfarwyddeb ar gydlynu cyfreithiau, rheoliadau a darpariaethau gweinyddol sy'n ymwneud ag ymgymeriadau buddsoddi torfol mewn gwarannau trosglwyddadwy. Mae Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) (Diwygio) (Ymadael â’r UE) 2019 yn dileu cyfeiriadau at y gyfarwyddeb. Mae'r diwygiad yn un technegol ei natur ac rwyf eisiau sicrhau Aelodau y bydd fy swyddogion yn gweithio gydag awdurdodau lleol i sicrhau eu bod yn ymwybodol o'r newidiadau hyn.
Dylwn i fod yn agored a chadarnhau y buasai diwygiadau i'r rheoliadau hyn fel arfer yn digwydd drwy'r weithdrefn negyddol. Fodd bynnag, roedd swyddogion yn cysylltu â'u cymheiriaid yn Whitehall i ddeall yn well sut y byddid yn mynd ati i ddiwygio rheoliadau cyfatebol ac adolygu'r polisi hwn. O ganlyniad, nid oedd Llywodraeth Cymru mewn sefyllfa i gwrdd â'r dyddiad cau o 5 Chwefror ar gyfer eu cyflwyno drwy'r weithdrefn negyddol.
Mae cronfeydd y farchnad arian yn gynlluniau buddsoddi torfol a ddefnyddir gan awdurdodau lleol ar gyfer buddsoddiadau mwy tymor byr lle caiff unrhyw risg ei ledaenu. Wrth newid y diffiniad, rydym yn parhau i roi i awdurdodau lleol yr hyblygrwydd i ddewis y cronfeydd buddsoddi mwyaf addas ar eu cyfer. Gall roi llai o ragnodi, wrth gwrs, olygu mwy o risg, ond rydym ni wedi ystyried hyn ac yn teimlo y caiff hyn ei reoli wrth i bob awdurdod gael strategaeth fuddsoddi yn rhan o bolisi rheoli'r ei drysorlys. Cynorthwyir y rhain gan reolaeth trysorlys y Sefydliad Siartredig Cyllid Cyhoeddus a Chyfrifyddiaeth yng nghod ymarfer y gwasanaethau cyhoeddus.
Hoffwn i hefyd ddiolch i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am ganfod mân wallau yn y memorandwm esboniadol. Caiff y rhain eu cywiro ac mae'r memorandwm esboniadol wedi'i ailgyflwyno. Bydd Aelodau yn ymwybodol o safbwynt Llywodraeth Cymru ynglŷn ag ymadael â'r Undeb Ewropeaidd a thrafod y cyfnod pontio, ond mae'n hanfodol bod gennym ni lyfr statud cwbl weithredol sy'n gweithio o'r dyddiad ymadael ymlaen, a dyna pam y bu'n rhaid gwneud y newidiadau hyn yn gyflym cyn inni adael yr UE. Diolch.
Suzy Davies i siarad ar ran y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.
Suzy Davies to speak on behalf of the Constitutional and Legislative Affairs Committee.
Diolch yn fawr. We like to keep you guessing. [Laughter.]
The committee considered these regulations at our meeting on 18 March and we reported one technical point and two merits points to the Assembly. The technical reporting point relates to regulation 2, which amends regulation 1(4) of the Local Authorities (Capital Finance and Accounting) (Wales) Regulations 2003. The explanatory memorandum to the regulations contains inconsistencies and indicates variously that the amendment amounts to removing reference to, quote, 'EU regulations' or the, quote, 'European Directive and Council meeting' without identifying those.
Further, regulation 2 omits paragraph A of the definition of 'money market fund' in its entirety, which has the effect of omitting provision defining such a fund as being an undertaking for the collective investment in transferable securities. It was, at the time, therefore, not clear in light of the then explanatory memorandum whether the change was intended or not. We note, in its response to our report, that the Welsh Government has confirmed that the change is intended, and it's been confirmed again today.
So, as regards the first merits point, we noted that these regulations would ordinarily have been made through the negative annulment procedure, as the Minister has already referred to, but, because of the reasons that the Minister has given today it wasn't possible to do that within the usual period for a negative procedure and so you weren't able to make those necessary changes on clarity at that point.
Our second merits report point noted that the explanatory memorandum to these regulations appeared at that time to contain a number of errors, and therefore we welcome the fact that the Welsh Government has corrected and relaid the explanatory memorandum. Thank you. Diolch, Llywydd.
Diolch yn fawr. Rydym yn hoffi eich cadw chi ar flaenau'ch traed. [Chwerthin.]
Ystyriodd y pwyllgor y rheoliadau hyn yn ein cyfarfod ar 18 Mawrth ac fe wnaethom ni hysbysu'r Cynulliad am un pwynt technegol a dau bwynt rhinwedd. Mae'r pwynt adrodd technegol yn ymwneud â rheoliad 2, sy'n diwygio rheoliad 1(4) Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyllid Cyfalaf a Chyfrifyddu) (Cymru) 2003. Mae'r memorandwm esboniadol i'r rheoliadau yn cynnwys anghysondebau ac yn dweud mewn gwahanol leoedd mai bwriad y diwygiad yw cael gwared ar gyfeiriadau at, ac rwy'n dyfynnu, 'Rheoliadau'r UE' neu, rwy'n dyfynnu, 'Cyfarwyddeb Ewropeaidd a'r cyfarfod Cyngor' heb nodi hynny.
Hefyd, mae rheoliad 2 yn hepgor paragraff A o'r diffiniad o gronfa marchnad arian yn ei gyfanrwydd, sy'n cael yr effaith o hepgor darpariaeth sy'n diffinio cronfa o'r fath fel bod yn gyfrwng ar gyfer buddsoddi ar y cyd mewn gwarannau trosglwyddadwy. Ar y pryd, felly, nid oedd hi'n glir yng ngoleuni'r memorandwm esboniadol bryd hynny pa un a fwriedid y newid ai peidio. Rydym yn nodi, yn ei hymateb i'n hadroddiad, fod Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau bod y newid wedi ei fwriadu, ac mae hynny wedi'i gadarnhau eto heddiw.
Felly, o ran y pwynt rhinwedd cyntaf, fe wnaethom ni nodi y byddai'r rheoliadau hyn fel arfer wedi eu gwneud drwy'r weithdrefn ddiddymu negyddol, fel mae'r Gweinidog eisoes wedi cyfeirio ati, ond, oherwydd y rhesymau a roddwyd gan y Gweinidog heddiw, nid oedd hi'n bosib gwneud hynny o fewn y cyfnod arferol ar gyfer gweithdrefn negyddol ac felly nid oeddech chi wedi gallu gwneud y newidiadau angenrheidiol hynny ynglŷn ag eglurder bryd hynny.
Nododd ein hail bwynt adrodd ynglŷn â rhinwedd fod y memorandwm esboniadol i'r rheoliadau hyn wedi ymddangos bryd hynny yn cynnwys nifer o wallau, ac rydym ni felly yn croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi cywiro ac ailgyflwyno'r memorandwm esboniadol. Diolch, Llywydd.
No further speakers. Does the Minister wish to respond?
Dim siaradwyr eraill. A yw'r Gweinidog yn dymuno ymateb?
Can I just say thank you very much to the Constitutional and Legislative Affairs Committee for its help in this matter? It is important that local authorities have access to a range of investment options to maximise their income, including investing surplus funds on a short-term basis. We do expect all local authorities to balance risk and return of investment in line with the treasury management policies. Suzy Davies very kindly confirmed the points. We agree with those points and we have relaid the explanatory memorandum. I'm grateful. Diolch, Llywydd.
A gaf i ddweud diolch yn fawr i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am ei gymorth ar y mater hwn? Mae hi'n bwysig bod dewisiadau buddsoddi amrywiol ar gael i awdurdodau lleol er mwyn gwneud y gorau o'u hincwm, gan gynnwys buddsoddi arian dros ben ar sail tymor byr. Rydym ni yn disgwyl i bob awdurdod lleol sicrhau cydbwysedd rhwng risg a llog buddsoddiad yn unol â pholisïau rheoli'r trysorlys. Yn garedig, cadarnhaodd Suzy Davies y pwyntiau. Rydym ni'n cytuno â'r pwyntiau hynny ac rydym ni wedi ailgyflwyno'r memorandwm esboniadol. Rwy'n ddiolchgar. Diolch, Llywydd.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Felly, derbynnir y cynnig yna.
The proposal is to agree the motion. Does any Member object? The motion is, therefore, agreed.
Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.
Motion agreed in accordance with Standing Order 12.36.
Sy'n dod â ni at ddiwedd ein busnes am y dydd. Diolch yn fawr.
Which brings us to the end of our business for the day. Thank you very much.
Daeth y cyfarfod i ben am 17:18.
The meeting ended at 17:18.