Y Cyfarfod Llawn

Plenary

17/06/2025

Mae hon yn fersiwn ddrafft o’r Cofnod sy’n cynnwys yr iaith a lefarwyd a’r cyfieithiad ar y pryd. 

Cyfarfu'r Senedd yn y Siambr a thrwy gynhadledd fideo am 13:30 gyda'r Llywydd (Elin Jones) yn y Gadair.

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog

Prynhawn da a chroeso, bawb, i'r Cyfarfod Llawn y prynhawn yma. Yr eitem gyntaf ar ein hagenda ni fydd y cwestiynau i'r Prif Weinidog, ac mae'r cwestiwn cyntaf heddiw gan Russell George.

Ffermio yn y Canolbarth

1. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi ffermio yng nghanolbarth Cymru? OQ62876

13:35
Seilwaith Trydan

2. Pryd fydd y Llywodraeth yn rhoi’r darpariaethau yn Neddf Seilwaith (Cymru) 2024 ar waith mewn perthynas â phrosiectau trydan, gan gynnwys seilwaith trosglwyddo a dosbarthu? OQ62882

Dwi’n falch o ddweud ein bod ni wedi gosod y rheoliadau heddiw ac, o fis Rhagfyr ymlaen, bydd cymunedau yn cael llais go iawn dros seilwaith ynni mawr. Dyma Lywodraeth Lafur sy’n gwneud datganoli yn y ffordd iawn, yn sefyll dros Gymru wledig, yn rhoi pobl o flaen elw, ac yn rhoi mwy o rym i leisiau lleol nag erioed o'r blaen.

Diolch am yr ateb hynny. Ydy'r Prif Weinidog yn gallu egluro a ydy'r rheoliadau sydd wedi'u gosod heddiw yn ymwneud â Rhannau 2 i 8 o'r Ddeddf sydd yn cyfro prosiectau trydan, gan gynnwys peilonau trosglwyddo a dosbarthu trydan? Beth fydd y trefniadau trosiannol i gynlluniau sydd eisoes wedi cynnal peth gwaith cyn ymgeisio, o dan yr hen drefn, fel petai, os cyflwynir y cais wedyn ar ôl y cyfnod cychwyn ar gyfer y darnau perthnasol o'r Ddeddf seilwaith? Hynny yw, a fydd dewis gyda nhw i barhau fel datblygiad o arwyddocâd cenedlaethol—'DNS' yn Saesneg—neu a fydd yna orfodaeth i ailgyflwyno'r cais fel prosiect seilwaith arwyddocaol—'SIP' yn Saesneg? A faint o amser fydd gyda nhw i benderfynu pa lwybr fyddan nhw'n gallu ei ddewis?  

13:40
Cwestiynau Heb Rybudd gan Arweinwyr y Pleidiau

Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Darren Millar. 

13:45
13:50
13:55
Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015

3. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o’r effaith y mae Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 wedi'i chael ar lesiant pobl yng Nghymru? OQ62888

14:00
Ariannu Gofal Cymdeithasol

4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ar ariannu gofal cymdeithasol? OQ62893

Rŷn ni'n buddsoddi dros £6.1 biliwn mewn gwasanaethau lleol eleni, gan gynnwys grant newydd o £30 miliwn i drawsnewid llwybrau gofal. Rŷn ni'n deall bod gofal da yn angen sylfaenol, ac nid yn opsiwn ychwanegol. Mae'r Llywodraeth Lafur yma'n cefnogi gofalwyr, yn cefnogi teuluoedd ac yn gosod y sylfaen ar gyfer gwasanaeth gofal cenedlaethol.

Diolch am yr ateb. Wel, yr wythnos diwethaf fe gawsom ni adolygiad ariannol Llywodraeth San Steffan, ac mae methiant yr adolygiad yna i ddarparu ariannu teg i Gymru wedi cael ei gofnodi yn helaeth, ac yn wybyddus i o leiaf rhan fwyaf o bobl Cymru. Ond beth sydd wedi cael llai o sylw ydy methiant llwyr yr adolygiad i ariannu'r gwasanaeth gofal. Yn wir, mae llywodraeth leol yn Lloegr am weld eu cyllidebau nhw yn cael eu gwasgu, sydd yn debygol o arwain at lai o arian at y gwasanaeth gofal yno. Felly, pa sicrwydd allwch chi ei roi inni yma na fydd y sector gofal yng Nghymru yn dioddef yn sgil yr ariannu a ddaw i Gymru, ac a ddylen nhw ddisgwyl gweld cynnydd yn eu cyllidebau?

Diolch yn fawr. Mae hwn, wrth gwrs, yn rhywbeth ar gyfer y dyfodol o ran cyllidebau, a'r sialens fawr, wrth gwrs, o ran gofal cymdeithasol yw ffeindio digon o weithwyr gofal, a dyna pam rŷn ni yn ein pedwaredd flwyddyn o'n hymrwymiad i ariannu cyflog byw gwirioneddol ar gyfer y gweithlu gofal cymdeithasol. Ac ar ben hynny, rŷn ni'n darparu £32 miliwn i Gofal Cymdeithasol Cymru i gefnogi recriwtio a chadw staff. Felly, rŷn ni'n gwneud beth rŷn ni'n gallu yma yng Nghymru. Rŷn ni wedi buddsoddi yn y gwasanaeth gofal ac, wrth gwrs, bydd yn rhaid gwneud penderfyniadau o ran ble fyddwn ni eisiau buddsoddi yn y dyfodol.

14:05
Ffioedd Rheoli Ystadau

5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gynnydd Llywodraeth Cymru o ran mynd i'r afael â ffioedd rheoli ystadau? OQ62854

14:10
14:15
Prentisiaethau

6. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gynyddu prentisiaethau yn Nwyrain De Cymru? OQ62890

Clefyd Niwronau Motor

7. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi pobl ifanc sydd wedi cael diagnosis o glefyd niwronau motor? OQ62887

Mae cael diagnosis fel motor neurone disease yn ddinistriol, a phan fydd yn taro person ifanc, mae'n taro'n galetach. Dyna pam mae'r Llywodraeth Lafur hon yn gweithio gyda'r rhwydwaith clinigol strategol i wneud yn siŵr bod byrddau iechyd yn darparu'r gofal gorau posibl trwy ein datganiad ansawdd ar gyfer cyflyrau niwrolegol. Rŷn ni’n gyrru gwelliannau ar draws y bwrdd, fel bod pob person, beth bynnag eu hoedran, yn cael y gefnogaeth, yr urddas a'r canlyniadau.

14:20
Tlodi Plant

8. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i leihau tlodi plant? OQ62875

Taclo tlodi plant yw cenhadaeth y Llywodraeth Lafur yma. Ni oedd y wlad gyntaf yn y Deyrnas Unedig i gyflwyno prydau ysgol am ddim i bob plentyn ysgol gynradd, gan roi arian yn ôl ym mhocedi teuluoedd a gwneud yn siŵr nad oes unrhyw blentyn yn teimlo’n llwglyd yn yr ystafell ddosbarth. O dalebau tanwydd i gynllun gostyngiadau’r dreth gyngor a'r gronfa gynghori sengl, rŷn ni’n defnyddio pob dull sydd ar gael i ni. Ers 2022, rŷn ni wedi buddsoddi dros £7 biliwn i gefnogi teuluoedd.

Diolch yn fawr iawn. Fel y byddwch chi'n gwybod, erbyn 2029, bydd gan Gymru y cyfraddau tlodi plant uchaf yn y Deyrnas Gyfunol. O fewn Cymru, mae'r cyfraddau hefyd yn syfrdanol, er enghraifft yn y rhanbarth rŷn ni'n ei gynrychioli. Yn Sir Gaerfyrddin, er enghraifft, mae rhyw 30 y cant o blant yn byw mewn tlodi; yng Ngheredigion a Sir Benfro, mae'n rhywbeth fel 32.5 y cant. Rŷn ni'n gwybod bod y niferoedd hyn yn cael eu gwneud yn waeth oherwydd y cap budd-dal dau blentyn, gyda rhyw 65,000 o blant yng Nghymru yn cael eu heffeithio gan y polisi creulon hwn a gafodd ei gyflwyno gan y Torïaid ac sy'n cael ei barhau gan Llafur. 

Pan alwodd Plaid Cymru am ddiddymu'r cap yma, fe gawsom ni ein gwawdio. Fe wnaeth pob un o Aelodau Llafur yn y Siambr hon, ac Aelodau Seneddol Cymru yn San Steffan, bleidleisio yn erbyn ein cynnig ni i'w ddileu fe. Rŷn ni'n deall nawr eich bod chi eisiau cael gwared ar y cap. Felly a gaf i ofyn i chi, Brif Weinidog, pa drafodaethau rŷch chi wedi'u cael â'r Llywodraeth yn San Steffan i waredu'r cap yma, ac a ydych chi'n ffyddiog y bydd Keir Starmer yn gwrando arnoch chi?

Diolch yn fawr. Rŷn ni yn poeni am dlodi plant, a'r ffordd orau o leihau tlodi plant yw sicrhau bod gan bobl sydd â phlant fynediad at swyddi o ansawdd uchel. Dyna pam mae tyfu'r economi mor bwysig, fel eu bod nhw'n gallu cael swyddi ac wedyn yn gallu cael yr arian i helpu eu plant nhw. Wrth gwrs, dydyn ni ddim yn hapus am y sefyllfa gyda'r budd-dal o ran y cap dau blentyn; rŷn ni wedi gwneud hynny'n glir ers misoedd lawer. Roedd hynny'n rhywbeth ddaeth i mewn gyda'r Torïaid, ac mae'n bolisi rŷn ni wastad wedi bod yn ei erbyn.

Dwi wedi codi'r mater yma gyda Liz Kendall yr wythnos diwethaf, gyda'r Gweinidog sy'n gyfrifol am social justice yn Llywodraeth Cymru. Felly, rŷn ni yn codi'r mater yma. Dwi ddim yn meddwl bod neb yn y Blaid Lafur eisiau parhau â hwn. Mae e jest yn fater o ble mae'r arian yn dod a phryd mae'r arian yn gallu dod i mewn. Does neb sy'n ymaelodi â'r Blaid Lafur yn hoffi'r gwerthoedd sy'n ymwneud â pholisi'r Torïaid i ddod â'r cap i mewn. Felly, mae hi'n gwestiwn o ble mae'r arian yn dod, ac wrth gwrs, bydd yna ymdrechion, rŷn ni i gyd yn gobeithio, i sicrhau bod hwnna'n cael ei ddiddymu.

14:25
2. Cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Cyflawni

Yr eitem nesaf, felly, fydd y cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Cyflawni. Mae'r cwestiwn cyntaf i'r Cwnsler Cyffredinol yn dod gan Mabon ap Gwynfor.

Cynllun Datblygu Lleol Wrecsam

1. A wnaiff yr Ysgrifennydd Cabinet ddatganiad ar apêl Llywodraeth Cymru i'r Goruchaf Lys ynghylch cynllun datblygu lleol Wrecsam? OQ62864

Confensiwn Sewel

2. Pa drafodaethau mae'r Ysgrifennydd Cabinet wedi eu cael gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â Chonfensiwn Sewel? OQ62861

14:30
14:35
Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau
14:40
14:45
Deallusrwydd Artiffisial

3. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ynglŷn â defnyddio deallusrwydd artiffisial yn ei gwaith? OQ62868

14:50
Deddf Marchnad Fewnol y Deyrnas Unedig 2020

4. Pa gynnydd y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud wrth herio Deddf Marchnad Fewnol y Deyrnas Unedig 2020? OQ62856

14:55
Mynediad at Gyfiawnder

5. Pa gamau y mae'r Cwnsler Cyffredinol yn eu cymryd i wella mynediad at gyfiawnder yng Nghymru? OQ62855

15:00

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Cyllid Seilwaith Rheilffyrdd

6. Pa gyngor y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i'r Llywodraeth am statws cyfreithiol fformiwla Barnett mewn perthynas â'r rheilffordd rhwng Rhydychen a Chaergrawnt sy’n werth £6.6 biliwn? OQ62870

15:05
Blaenoriaethau'r Llywodraeth

7. Sut y mae'r Cwnsler Cyffredinol yn gweithio gyda chydweithwyr yn y Cabinet i sicrhau bod blaenoriaethau'r Llywodraeth yn cael eu cyflawni yng Nghanol De Cymru? OQ62862

3. Datganiad a Chyhoeddiad Busnes
Member (w)
Jane Hutt 15:09:25
Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, y Trefnydd a’r Prif Chwip

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae dau newid i fusnes yr wythnos hon. Yn gyntaf, bydd y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig yn gwneud datganiad ar y tafod glas. Yn ail, mae datganiad ar gofrestru pleidleiswyr yn awtomatig wedi cael ei dynnu'n ôl. Mae busnes y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad busnes, sydd ar gael i Aelodau'n electronig.

15:10

Trefnydd, mi hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad, y cyntaf gan y Gweinidog dros ddiwylliant ynglŷn ag erthygl fuodd yn ddiweddar ar y BBC ynglŷn â Llyfrgell Genedlaethol Cymru a'r ffaith bod yna 2,200 o eitemau ar goll. Yn amlwg, mi oedd ymateb y Llywodraeth yn nodi mai mater o ran achrediad gyda Llyfrgell Genedlaethol Cymru ydy hyn, ond, wrth gwrs, mae gan Lywodraeth Cymru ddyletswydd i sicrhau bod yr adnoddau digonol gan ein sefydliadau cenedlaethol ni i ofalu am y casgliadau cenedlaethol. Felly, mi fyddwn i yn hoffi cael datganiad ar hynny.

15:15
15:20
15:25
15:30

Gaf fi ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol ar gynlluniau Llywodraeth Cymru i wella safon y gofal ar gyfer cleifion sy'n dioddef o PoTS, neu postural tachycardia syndrome, yng Nghymru? Dwi'n falch iawn o groesawu i'r Senedd heddiw yma Siân Griffiths, sy'n etholwraig i fi, ac aelodau o dîm PoTS UK, sydd wedi bod yn trafod efo Aelodau y pwysigrwydd o godi ymwybyddiaeth am y cyflwr, gan annog unrhyw un sydd yn dioddef i estyn allan am gefnogaeth.

Mae'r ffigurau wirioneddol yn drawiadol. Mae 91 y cant o'r rheini sy'n dioddef â'r cyflwr yng Nghymru yn cael trafferth cael mynediad at ofal, ac mae'r effaith mae hynny'n ei gael ar y gallu i fynychu gwaith neu fynychu ysgol wirioneddol yn ddifrifol. Mae angen llwybr gofal clir ar gyfer y rhai sy'n dioddef. Felly, gaf fi ofyn am i'r datganiad yna gan yr Ysgrifennydd Cabinet amlinellu sut y mae Llywodraeth Cymru'n bwriadu gwella'r gefnogaeth sydd ar gael i ddioddefwyr PoTS, fel bod yr effaith ar eu bywydau dydd i ddydd nhw'n cael ei gyfyngu gymaint â phosib?

Gaf fi ofyn am asesiad a datganiad ysgrifenedig, os gwelwch yn dda, oddi wrth Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Thai ynghylch cynllun peilot Dwyfor? Mae yna bryder ar lawr gwlad nad oes gan y cynllun peilot ddannedd mewn gwirionedd a bod yna laesu dwylo wedi bod ac nad ydy'r arian a glustnodwyd ar gyfer y cynllun wedi cael ei wario yn llawn. Mae yna angen i ni weld canlyniadau'r cynllun peilot yma er mwyn medru asesu beth sydd wedi llwyddo a beth sydd angen ei gryfhau. Felly, a gawn ni ddatganiad yn rhoi ac yn gosod allan asesiad o'r rhaglen peilot Dwyfor, os gwelwch yn dda?

15:35
15:40
4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, y Trefnydd a’r Prif Chwip: 10fed Pen-blwydd Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol

Eitem 4 heddiw yw datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol: degfed pen-blwydd Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet, Jane Hutt. 

Member (w)
Jane Hutt 15:41:10
Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, y Trefnydd a’r Prif Chwip
15:45
15:50
15:55

Diolch am y datganiad, Weinidog. Fe fyddaf i, fel aelod o Bwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol y Senedd, yn medru craffu ar ymateb y Llywodraeth i adroddiad y comisiynydd mewn mwy o fanylder na'r ychydig iawn o amser rŷn ni wedi'i gael heddiw i wneud sylwadau ar ddengmlwyddiant y Ddeddf, wrth gwrs, ac fe fyddwn ni, fel pwyllgor, yn cychwyn ar y craffu yna o fewn y mis nesaf. Mae'n waith sydd fawr ei angen, dwi'n meddwl, yn enwedig yn sgil diffyg y Llywodraeth i adolygu'r ddeddfwriaeth yn unol â galwadau'r archwilydd cyffredinol a phwyllgorau'r Senedd hon ers nifer o flynyddoedd. Felly, bydd y drafodaeth a fydd yn deillio o hynny yn hynod bwysig ac angen ei hystyried, dwi'n meddwl, fel mater brys i Lywodraeth Cymru.

Mae Plaid Cymru wastad wedi cefnogi uchelgais a nod Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol. Mae'r Ddeddf yn cynnig gweledigaeth feiddgar a gobeithiol i Gymru, sydd wedi’i gwreiddio mewn cynaliadwyedd, cydraddoldeb a'r ethos o atal effeithiau negyddol a niweidiol polisïau ar ein cenedl. Ond ddeng mlynedd ers gosod y nod clodwiw yma mewn modd mor arloesol, mae’n ymddangos nad yw Llywodraeth Cymru wedi llwyddo i gyflawni hynny'n ddigonol. Mae yna dystiolaeth dros hynny yn gwbl eglur, ac felly, hefyd, mae'r consensws yn cefnogi'r safbwynt hwnnw.  

Mae'r adroddiad diweddaraf ar lesiant Cymru, er enghraifft, yn paentio darlun sy'n peri pryder: mae disgwyliad oes menywod yn gostwng; mae ymddygiadau sy'n cyfrannu at ffordd iach o fyw wedi gostwng; mae'r bwlch cyflog ethnig wedi cynyddu deg gwaith ers 2019; mae'r bwlch cyflog anabledd, fel y clywon ni, wrth gwrs, mewn manylder yn adroddiad diweddar y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol yn llawer yn rhy fawr yng Nghymru—y bwlch mwyaf o holl wledydd y Deyrnas Gyfunol; mae lles ac iechyd meddwl plant yn gwaethygu; mae nifer y siaradwyr Cymraeg wedi gostwng; ac nid yw ein bioamrywiaeth wedi gwella ers dros ddegawd. Mae pob un o'r ffeithiau hyn am gyflwr ein cenedl yn ergyd i nodau craidd y Ddeddf. Felly, er gwaethaf arweiniad y Ddeddf, mae'n amlwg nad yw ffocws y Llywodraeth wedi newid yn ddigonol i sicrhau bod y nodau yma yn llywio ei gwaith, ac efallai'n bwysig yn cael eu gweld gan ddinasyddion Cymru yn llywio ei gwaith.

meddai'r hen air. Ac wrth i gyrff cyhoeddus Cymru wegian yn sgil diffyg cyllido digonol, mae'r ffocws ataliol erioed wedi bod yn fwy allweddol. Mae'r diffyg cynnydd ar dlodi plant a gafodd ei danlinellu eto yn ddiweddar gan adroddiad Sefydliad Joseph Rowntree, ac effaith niweidiol tlodi plant ar bob agwedd ar fywyd a gyflwynwyd mor rymus gan ymchwil 'Pŵer y Llais' Achub y Plant Cymru yr wythnos diwethaf, yn brawf o'r ffaith nad yw'r ffocws ataliol yn ddigonol. Felly, pa gamau newydd y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd o ran ei phenderfyniadau polisi ei hun ac wrth gydweithio â Llywodraeth Lafur San Steffan i sicrhau nad yw nodau'r Ddeddf yn cael eu tanseilio i'r dyfodol, yn enwedig o ran atal tlodi plant?

Ydych chi'n cytuno â'r comisiynydd fod strategaeth economaidd Llywodraeth Lafur San Steffan, wrth ganolbwyntio ar dwf yn unig, yn rhoi llesiant mewn perygl? Os felly, sut bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod ei chynlluniau economaidd yn cyflawni nodau llesiant Cymru? O feddwl am y buddsoddiad enfawr mewn arfau, sut ydych chi'n sicrhau eich bod chi'n ufuddhau â'r ddyletswydd yna i fod yn genedl gyfrifol yn fyd-eang?

Mae'r comisiynydd hefyd yn cyfeirio at ddirywiad ymddiriedaeth yn ein sefydliadau cyhoeddus, gan bwysleisio bod angen sicrhau bod lleisiau pobl yn cael eu clywed. A allwch chi roi enghreifftiau, felly, o gynlluniau sydd ar waith i gefnogi democratiaeth a chyfle i bobl gyfrannu eu lleisiau? Pryd, er enghraifft, gawn ni sicrwydd y bydd cofrestru awtomatig pleidleiswyr Cymru—rhywbeth a fydd yn cynyddu cyfranogiad yn ein hetholiadau—yn dod i rym?

Ac yn olaf, beth, yn eich barn chi, fyddai natur y diwygiad mwyaf effeithiol i'r Ddeddf er mwyn sicrhau ei bod hi'n fwy effeithiol wrth roi cyfeiriad i'w pholisi ei hun, a hefyd o ran y cyrff cyhoeddus sydd i fod i weithredu'r Ddeddf? Mae Plaid Cymru'n credu yng ngwerthoedd y ddeddfwriaeth yma, ond dyw gwerthoedd ddim yn ddigon. Mae'n glir bod angen inni weld mwy o arweiniad gan y Llywodraeth yn sgil yn y Ddeddf. Ydych chi'n cytuno, felly, fod hynny'n golygu cryfhau'r Ddeddf, rhoi pwerau gorfodi priodol i'r comisiynydd, a rhoi cymunedau wrth wraidd gwneud penderfyniadau mewn modd mwy ystyrlon, er enghraifft, drwy sicrhau hawl i brynu asedau cymunedol? Diolch.

16:00
16:05
16:10
16:15
16:20
16:25
5. Datganiad gan y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig: Feirws y Tafod Glas

Eitem 5 heddiw yw datganiad gan y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig ar feirws y tafod glas, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet, Huw Irranca-Davies.

Member (w)
Huw Irranca-Davies 16:28:33
Y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig
16:30

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

16:35
16:40
16:45
16:55
17:00
17:05
17:10
6. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, y Trefnydd a’r Prif Chwip: Y Glasbrint Cyfiawnder Menywod a’r Glasbrint Cyfiawnder Ieuenctid

Eitem 6 sydd nesaf, a'r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol ar y glasbrint cyfiawnder menywod a'r glasbrint cyfiawnder ieuenctid yw'r datganiad yma. Yr Ysgrifennydd Cabinet, felly, Jane Hutt.

17:15
Member (w)
Jane Hutt 17:15:12
Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, y Trefnydd a’r Prif Chwip

Diolch yn fawr, Llywydd. Rydym am weld system cyfiawnder troseddol wedi ei seilio ar dystiolaeth sy'n ystyried y trawma sy'n cael ei achosi.

17:20
17:25
17:30

Ysgrifennydd Cabinet, diolch am eich datganiad. Mae eich gweledigaeth o system gyfiawnder sydd wedi ei seilio ar dystiolaeth sydd yn rhoi ystyriaeth ganolog i rôl trawma o ran dioddefwyr a throseddwyr yn un clodwiw a deniadol, ond mae'r dystiolaeth yn dal i ddangos bwlch sylweddol rhwng y weledigaeth honno a'r sefyllfa ar lawr gwlad. Erbyn 2023, roedd 5,034 o bobl o Gymru mewn carchar—y ffigur uchaf erioed, gan godi'r gyfradd i 171 fesul 100,000, yr uchaf yng ngorllewin Ewrop—dros un o bob pedwar ohonynt, 28 y cant, yn cael eu carcharu dros y ffin yn Lloegr. Sut ŷch chi'n asesu effaith cadw carcharorion mor bell i ffwrdd ar adfer a gwasanaethau ôl-ryddhau, ac a yw lleihau'r ddibyniaeth ar garchardai Lloegr yn flaenoriaeth benodol i Lywodraeth Cymru?

Yn 2023, fe gafodd bron 20 y cant o'r menywod o Gymru a ddedfrydwyd garchar o fis neu lai. Mae'r MoJ yn rhagweld y bydd nifer y menywod o Gymru sy'n cael eu carcharu yn codi o 245 i 285 erbyn 2027. Ar ben hynny, mae llythyr gan y Gweinidog carchardai y mis yma yn cadarnhau bod prosiect y ganolfan breswyl yn Abertawe wedi ei ohirio ar hyn o bryd, heb ddyddiad agor newydd. Yn wyneb hynny, ydych chi'n argyhoeddedig y bydd y camau ŷch chi wedi cyfeirio atyn nhw heddiw yn ddigon i leihau carcharu byr i fenywod ac yn gwrthdroi'r cynnydd o ran carcharu menywod mae'r MoJ yng Nghymru yn ei ragweld?

Bron i ddau ddegawd ar ôl adroddiad Corston, nid oes gan yr MoJ ddata cyhoeddus ar feichiogrwydd na chyfrifoldebau gofal menywod Cymreig yn y ddalfa. A allwch gadarnhau eich bod bellach wedi cael ymrwymiad pendant i gasglu a chyhoeddi'r wybodaeth sylfaenol hon, fel y gallwn fesur effaith dedfrydau byr ar blant?

Mae'n galonogol fod nifer y bobl ifanc sy'n dod i gyswllt gyda'r system gyfiawnder am y tro cyntaf wedi syrthio i 422 yn 2023, ond ar draws Cymru a Lloegr, cynyddodd cyfradd aildroseddu plant a phobl ifanc i 32.2 y cant yn 2022-23, gan dorri'r duedd ostwng flaenorol. Heb ffigurau Cymru-benodol, ni allwn ni wybod ble na pham mae'r risg aildroseddu yn cynyddu. Pryd y byddwch chi mewn sefyllfa i gyhoeddi data aildroseddu ar gyfer Cymru, er mwyn targedu adnoddau yn fanylach?

Mae prinder therapi lleferydd a chyfathrebu yn tanseilio gwaith ataliol. Mae gohebiaeth rhwng cymdeithas y therapyddion llais a'ch adran yn nodi nad oes unrhyw therapydd lleferydd wedi ei ariannu gan dimau cyfiawnder ieuenctid yng ngogledd na chanolbarth Cymru a bod cytundebau presennol eraill yn dod i ben. Pa sicrwydd y gallwch chi ei gynnig o ran mynediad therapi lleferydd a chyfathrebu yn gyffredinol, a pha sgyrsiau ŷch chi wedi eu cael i wneud hyn yn ofyniad statudol drwy'r MoJ?

Dangosodd yr adolygiad gwariant y bydd cyllideb gyfalaf yr MoJ yn disgyn 2.1 y cant y flwyddyn yn nhermau real tan ddiwedd y ddegawd. Sut fydd y toriad yma yn effeithio ar flaenoriaethau'r glasbrintiau, yn enwedig y ganolfan breswyl i fenywod, a hefyd estyn cynlluniau ataliol i bobl ifanc?

Dywedoch chi wrth gloi mai'r ymyl anwastad yw'r rhwystr mwyaf. Dangosodd 'Delivering Justice for Wales', eich adroddiad y llynedd, fod trafodaethau'n parhau ar ddatganoli cyfiawnder ieuenctid a'r gwasanaeth prawf. Pa faterion polisi neu ymarferol sydd eto i'w datrys cyn y gellir datganoli'r pwerau hyn? Ŷch chi'n disgwyl gweld hyn yn digwydd yn ystod y tymor San Steffan presennol? Heb ddata Cymreig cyflawn, heb adnoddau cynaliadwy ac, yn fwyaf oll, heb bwerau datganoledig llawn, bydd y nod o system gyfiawnder rhagweithredol, un sydd yn ymwybodol o drawma, yn aros ac yn methu ar yr ymyl anwastad. Rhowch reswm i ni gredu yn wahanol, Ysgrifennydd Cabinet.

17:35
17:40
17:45
17:50
17:55
18:00
7. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Thai: Cofrestru pleidleiswyr yn awtomatig
8. Rheoliadau Diogelu’r Amgylchedd (Cynhyrchion Plastig Untro) (Weips Gwlyb) (Cymru) 2025

Eitem 8 yw Rheoliadau Diogelu’r Amgylchedd (Cynhyrchion Plastig Untro) (Weips Gwlyb) (Cymru) 2025. Yr Ysgrifennydd Cabinet newid hinsawdd sy'n cyflwyno'r rheoliadau yma—Huw Irranca-Davies.

Cynnig NDM8926 Jane Hutt

Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 27.5, yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Diogelu’r Amgylchedd (Cynhyrchion Plastig Untro) (Weips Gwlyb) (Cymru) 2025 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 6 Mai 2025.

Cynigiwyd y cynnig.

Member (w)
Huw Irranca-Davies 18:02:35
Y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig

Diolch, Llywydd. Rwy'n gwneud y cynnig. Rwy'n falch iawn o fod yma heddiw i gyflwyno Rheoliadau Diogelu’r Amgylchedd (Cynhyrchion Plastig Untro) (Weips Gwlyb) (Cymru) 2025 i leihau'r newid amgylcheddol a achosir trwy waredu weips gwlyb mewn modd anghyfrifol.

Rwy'n falch o gymeradwyo'r cynnig hwn i'r Siambr.

18:05

Does gyda fi ddim mwy o siaradwyr, ond mae croeso i chi ymateb i'r diolchiadau hynna, Ysgrifennydd y Cabinet.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, a diolch, Janet, hefyd.

So, wrth gloi'r ddadl hon, hoffwn i ddiolch i fy nghyd-Aelodau o'r Senedd am gymryd rhan yn y ddadl brief yma heddiw, a diolch iddyn nhw am y pwyntiau ystyriol maen nhw wedi eu gwneud.

18:10

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, mae'r cynnig yna wedi'i dderbyn.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

9. Rheoliadau Caffael (Cymru) (Diwygio) 2025

Y Rheoliadau Caffael (Cymru) (Diwygio) 2025 sydd nesaf, ac i wneud y cynnig yma ar y rheoliadau hyn yr Ysgrifennydd Cabinet dros gyllid, Mark Isherwood—nage, nid Mark Isherwood; Mark Drakeford [Chwerthin.]

Cynnig NDM8927 Jane Hutt

Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 27.5, yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Reoliadau Caffael (Cymru) (Diwygio) 2025 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 29 Ebrill 2025.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr, Llywydd—dwi'n meddwl.

18:15

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, does yna ddim gwrthwynebiad a does dim angen pleidlais. Mae'r rheoliadau yna wedi'u cymeradwyo. 

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:15.