NDM8898 - Cynnig ar gyfer dadl gan Wrthblaid
Wedi’i gyflwyno ar 07/05/2025 | I'w drafod ar 14/05/2025Cynnig bod y Senedd:
1. Yn gresynu:
a) mai Cymru sydd â'r cyflogau isaf ym Mhrydain Fawr;
b) bod nifer y busnesau sy'n marw yn parhau i fod yn fwy na nifer y busnesau sy'n cael eu geni; ac
c) pe bai'r dreth gyngor yng Nghymru wedi cynyddu ar yr un gyfradd ag y mae yn Lloegr ers 2010, y byddai'r aelwyd Band D cyfartalog yng Nghymru ar ei ennill o £350 y flwyddyn.
2. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:
a) sicrhau arbedion effeithlonrwydd, y tu allan i gyllidebau iechyd, ysgolion a ffermio, i gyflawni toriad o 1 geiniog yn y gyfradd sylfaenol o dreth incwm;
b) adfer rhyddhad ardrethi busnes i 75 y cant ar gyfer y sector manwerthu, lletygarwch a hamdden;
c) dileu cyfraddau busnes ar gyfer busnesau bach; a
d) sicrhau refferenda lleol ar gyfer cynghorau sy'n cynnig cynnydd o dros 5 y cant i'r dreth gyngor mewn un flwyddyn ariannol.
Cyflwynwyd gan
Gwelliannau
Dileu popeth a rhoi yn ei le:
Cynnig bod y Senedd:
1. Yn nodi:
a) mae bil cyfartalog y dreth gyngor ar gyfer eiddo Band D yng Nghymru £110 yn is na’r bil yn Lloegr ac mae dros 256,000 o aelwydydd incwm isel yng Nghymru yn derbyn cymorth gyda’u biliau drwy gynllun gostyngiadau’r dreth gyngor;
b) roedd y gyfradd geni ar gyfer busnesau yng Nghymru yn 2023 yn uwch na’r gyfradd yn Ne-ddwyrain a De-orllewin Lloegr, ac yn uwch na’r gyfradd yng Ngogledd Iwerddon; a
c) mae’r cynnydd yn enillion wythnosol cyfartalog oedolion yng Nghymru sy’n gweithio’n amser llawn lawer yn fwy na’r cynnydd yn y DU yn gyffredinol dros y 10 mlynedd diwethaf.
2. Yn cydnabod:
a) mae talwyr ardrethi o fewn y sectorau manwerthu, lletygarwch a hamdden wedi derbyn dros £1 biliwn mewn cymorth ychwanegol ar gyfer ardrethi busnes dros y chwe blynedd diwethaf ac nid yw bron i hanner yr holl dalwyr ardrethi yn talu unrhyw ardrethi busnes o gwbl;
b) rhagwelir y bydd cyfraddau’r dreth incwm yng Nghymru yn cyfrannu dros £3 biliwn at gyllideb Cymru eleni; a
c) mae awdurdodau lleol yn atebol i bobl Cymru wrth iddynt osod cyllidebau a’r dreth gyngor, a hynny ar sail anghenion gwasanaethau lleol.
Cyflwynwyd gan
Dileu popeth a rhoi yn ei le:
Cynnig bod y Senedd:
1. Yn nodi:
a) bod treth fel cyfran o gynnyrch domestig gros y DU wedi cyrraedd ei lefel uchaf mewn dros 70 mlynedd dan Lywodraeth Geidwadol flaenorol y DU;
b) effaith ragamcanol cynnydd Llywodraeth bresennol y DU i gyfraniadau yswiriant gwladol cyflogwyr ar dwf cyflog cyfartalog; a
c) baich parhaus Brexit ar fasnach a buddsoddiad Cymru, a'r gost i fusnesau a threthdalwyr Cymru o orfod cydymffurfio â biwrocratiaeth ychwanegol y tu allan i Farchnad Sengl yr UE.
2. Yn gresynu:
a) bod Llywodraeth Lafur y DU wedi torri eu haddewid beidio â chodi trethi ar bobl sy'n gweithio; a
b) at benderfyniad Llywodraeth Lafur y DU i Farneteiddio ad-daliadau craidd y sector cyhoeddus gan y Trysorlys i gyfraniadau yswyriant gwladol, sydd wedi gadael Cymru yn wynebu diffyg o £65 miliwn.
3. Yn credu:
a) bod cyfyngiadau presennol pwerau trethi amrywiol Llywodraeth Cymru yn rhwystr i lunio polisïau effeithiol yng Nghymru; a
b) y dylai'r Senedd feddu ar y cymhwysedd datganoledig i osod ei bandiau treth incwm ei hun, yn unol â'r pwerau sydd eisoes wedi'u datganoli i Senedd yr Alban dan Ddeddf yr Alban 2012.
4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:
a) gychwyn y broses a amlinellir yn Neddf Llywodraeth Cymru 2006 i geisio am bwerau sydd ar hyn o bryd wedi'u cadw i San Steffan er mwyn galluogi'r Senedd i osod pob cyfradd a band ar gyfer Treth Incwm Cymru;
b) sefydlu lluosydd ardrethi busnes ffafriol ar gyfer busnesau bach a chanolig; a
c) ailgysylltu â'r rhaglen diwygio treth cyngor.
